Le Dónbeenì bín-tente vũahṹ na ó o
Zãn
túara
Vũahṹ túaró ɲúhṹ
O Zãn na hĩ́a lé o Yeesu nì-kenínia nì-kéní lé wón túara ho vũahṹ na kà. O sansan wee bío míten bìo, ò o le o nì-kenínii ɓúi (18.15), tàá o nì-kenínii na ó o Yeesu wa (13.23; 19.26; 20.2; 21.7, 20,41).
Bìo o Matiye là a Maaki là a Luki túara cɛ̀rɛ̀ɛ ó orɛ́n wã́a yí bĩnía yí tò yi mí vũahṹ yi. Bìo o Zãn túara mí vũahṹ lé bìo kà:
1. O zéenía le o Yeesu lé le Dónbeenì bíonì na wi fɛ́ɛɛ, le o wó míten là a nùpue á ɓueé kará làa wɛn. O zéenía bìo ó o Zãn Batiisi fɛɛra a Yeesu tũ̀iá poni dã́ní yi. O mu zéenía bìo ó o Yeesu fòráa mín lè ɓa nùpua lè mí sìíwà (1).
2. O Zãn zéenía le o Yeesu ló le Dónbeenì cɔ̃́n, á mún zéenía bìo o Yeesu kàránna lè ɓa nùpua (2–12).
3. O zéenía bìo ó o Yeesu kàránna lè mí nì-kenínia ho tĩ́nàahṹ na ɓa wìira a yi (13–17).
4. O Zãn bía bìo wó a Yeesu yi bìo (18–19).
5. Ho vũahṹ vaa véeníi, ó o mún bía a vèeró, làa bìo ó o zéeníanáa míten lè mí nì-kenínia mí vèeró mɔ́n bìo (20–21).
1
O Yeesu Krista lé le Dónbeenì Bíonì
Mu ɲúhṹ ɓúɛɛníi, á yìa lé le Bíonì á wi ká bìo ɓúi dĩǹ yí léra. O páanía wi lè le Dónbeenì. Orɛ́n mí bɛɛre lé le Dónbeenì. Mu bìo ɓúenɓúen ɲúhṹ ɓúɛɛníi, ká arɛ́n lè le Dónbeenì páanía wi. Lé orɛ́n á le Dónbeenì dĩ̀n wán léraráa mu bìo ɓúenɓúen. Bìo ó o níi yí kɛra lénló yi bṹn mía. Orɛ́n lé yìa le mukãnì wee lé cɔ̃́n. Dén mukãnì so ka lòn khoomu na wee zéení bìo le Dónbeenì karáa lè ɓa nùpua. Mu khoomu mu wee dé le tíbírí yi, á bìa wi le tíbírí mu yi wee pĩ́ mu bìo.* á bìa wi le tíbírí mu yi wee pĩ́ mu bìo: Le Dónbeenì bíonì vɔ̃nna ɓúi yi, á mu bía kà síi: á le tíbírí máa dàń mu bìo.
Nìi ɓúi hĩ́a wi bĩ́n á le Dónbeenì tonkaa. O yèni ɓa le Zãn. O Zãn na bìo bía hen lé yìa hĩ́a wee bátízé ɓa nùpua. Mi loń Matiye vũahṹ 3.1-17 Lé orɛ́n ɓuara ɓueé wó yìa ka lòn khoomu sɛɛ́ràso, á wee mì ho tũ̀iá o ɲii, bèra a na à ɓa ɓúenɓúen tà le yìa ka lòn khoomu á bìo bon orɛ́n pànká yi. Orɛ́n mí bɛɛre hĩ́a yínɔń yìa ka lòn khoomu, ká a ɓueé wó o sɛɛ́ràso, á mà ho tũ̀iá o ɲii. Yìa lé mu khoomu binbirì á ɓuara ho dĩ́míɲá yi á ɓueé wee dé mu khoomu ɓa nùpua ɓúenɓúen wán.
10 Yìa lé le Bíonì á wi ho dĩ́míɲá yi, ho dĩ́míɲá na le Dónbeenì dĩ̀n orɛ́n wán á léra. Ɛ̀ɛ ká ho dĩ́míɲá mu nùpua màhã́ yí zũna a. 11 O ɓuara mín kùrú lùe yi, á bìa bìo sã̀ a yi pã́ a bìo. 12 Ká ɓa tĩ́ahṹ á ɓa ɓúi màhã́ tà a bìo, á dó mí sĩa wo yi. Bán ó o wó á ɓa wó le Dónbeenì zàwa. 13 Ɓa yí wó le Dónbeenì zàwa làa bìo ɓa nùpua wee teráa ɓa zàwa bìo. Ɓa mún yí wó le Dónbeenì zàwa làa bìo ó o báa là a hã́a wee páaní à yíráa ɓa zàwa bìo. Le Dónbeenì míten lé dìo wó á ɓa lé le zàwa.
14 Yìa lé le Bíonì á ɓueé wó a nùpue, á kará làa wɛn. O sãamu ɲii mía. Lé orɛ́n wee zéení ho tũ̀iá poni binbirì làa wɛn. Wa fá wa yìo o cùkú yi, hìa ó o Za kéní na ló mín Maá Dónbeenì cɔ̃́n wé yí.
15 O Zãn na lé o sɛɛ́ràso á bía bìo kà pɔ̃́npɔ̃́n o dã́ní yi: «Yìa kà lé yìa á ĩ fèra bía bìo nɔn mia. Ĩ bía le o wi ĩ mɔ́n bò o ɓuen, ká a màhã́ po mi lé bìo ó o wi ĩ yahó hàánì.»
16 Mu bè-tentewà lè mí sìíwà na lé o sãamu na ɲii mía á wa ɓúenɓúen yú ɲàmaa mín wán. 17 Ho làndá lé o *Mɔyiize á le Dónbeenì bò yi nɔnnáa ho wɛn. Ká mu sãamu lè ho tũ̀iá poni lé orɛ́n na lé o Yeesu *Krista á le Dónbeenì bò yi zéeníanáa mu làa wɛn. 18 Nùpue na dĩǹ mɔn le Dónbeenì wón mía. Ká arɛ́n na lé o Za kéní na lé le Dónbeenì, yìa páanía wi là a Maá Dónbeenì, lé wón nɔn ó o Maá bìo zũnáa.
Bìo ó o Zãn Batiisi bía míten dã́ní yi
(Matiye 3.1-12; Maaki 1.2-8; Luki 3.15-17)
19-20 Wizonle ɓúi á ɓa *zúifùwa ɲúnása na wi ho Zeruzalɛɛmu yi á tonkaa ɓa yankarowà là a Levii nùwã le ɓa ɓuee tùa o Zãn yi le o lé o nùpue yɛ́n sìí. Ó o yí sà mu, ò o mà ho tũ̀iá wéréwéré nɔn bìa ɓa tonkaa yi: «Ĩnɛ́n yínɔń o Krista, yìa le Dónbeenì mɔn léra.» 21 Á ɓa tùara a yi: «Á fo lé o nùpue yɛ́n síi? Fo lé le *Dónbeenì ɲi-cúa fɛɛro *Elii Bìo le Dónbeenì ɲi-cúa fɛɛro Elii tonló sá vó, ó o ɓuan yòora ho wáayi. Ɓa ɓúi hĩ́a wee leéka le o ko ò o bĩní ɓuen à dí yìa le Dónbeenì mɔn léra yahó, à ɓuee wíoka a ɓuenló bìo. Mi loń Malasii 3.23 le?» Ó o Zãn le mí yínɔń Elii. Á ɓa bĩnía tùara: «Á fo lé le *Dónbeenì ɲi-cúa fɛɛro na wa wee lòoní§ O ɲi-cúa fɛɛro na ɓa Farizĩɛwa tùara bìo lé o ɲi-cúa fɛɛro na ó o Mɔyiize bía bìo le o ka lè mínɛ́n bìo síi á le Dónbeenì khíi tonka. Mi loń Làndá zéeníló vũahṹ (Deutéronome) 18.15 le?» Ó o Zãn le ɓùeé. 22 Á ɓa wã́a bía nɔn wo yi: «Ũnɛ́n ɓɛ̀n lé o nùpue yɛ́n sìí? Wa ko wa vaa zéení bìo ɓúi à na bìa tonkaa wɛn yi. Fo lée wée?» 23 Ó o Zãn bía: «Ĩnɛ́n lé yìa le *Dónbeenì ɲi-cúa fɛɛro *Ezayii bía bìo:
‹Nìi ɓúi wee bío pɔ̃́npɔ̃́n le dùure yi kà síi:
Mi wíoka ho wɔ̃hṹ ká a Ɲúhṹso o ɓuen.›* Mi loń Ezayii vũahṹ 40.3»
24 Bìa ɓa tonkaa o Zãn cɔ̃́n ɓúi lé ɓa Farizĩɛwa. 25 Á bán tùara a Zãn mu yi: «Ká fo yínɔń yìa le Dónbeenì mɔn léra, á yínɔń o Elii, á mún yínɔń le Dónbeenì ɲi-cúa fɛɛro na wa wee lòoní, á lée webio nɔn fo wee bátízéráa ɓa nùpua?» 26 Ó o Zãn wã́a bía nɔn ɓa yi: «Ĩnɛ́n wee bátízé ɓa nùpua lè mu ɲumu. Ɛ̀ɛ ká a ɓúi wi mi tĩ́ahṹ á mi yí zũ bìo. 27 Ĩnɛ́n fèra dú wón yahó. O nakãa tɛnló á ĩnɛ́n yàá pá yí koráa.» 28 Bìo kà ɓúenɓúen wó ho Betanii Ho Betanii na ɓa bía bìo hen hón wi ho Zurudɛ̃n muhṹ nìsã́ní. Ho wi mí dòn làa hìa wi ho Zeruzalɛɛmu nìsã́ní. lóhó yi, ho muhṹ na ɓa le Zurudɛ̃n mɔ́n, hìa ó o Zãn hĩ́a wee bátízé ɓa nùpua yi.
O Yeesu ka lòn muinì pioza á le Dónbeenì nɔn
29 Mu tá na lée tɔ̃n, ó o Zãn mɔn ò o Yeesu mà a wee ɓuen, ó o bía: «Yìa kà ka lòn muinì pioza á le Dónbeenì nɔn à sɛ́nnáa ho dĩ́míɲá nùpua bè-kora día. Ɓa zúifùwa fù wee wé ya hã muiní lè ɓa bà-kùio, à càráa mí bè-kora sɛ́ndíaró. O Zãn le o Yeesu ka lòn muinì pioza á le Dónbeenì nɔn, lé bìo ó o Yeesu mu á ɓa à ɓúe ɓa nùpua bè-kora sɛ́ndíaró bìo yi. Mi loń Ezayii vũahṹ 53. 30 Lé orɛ́n lé yìa á ĩ bía bìo kà síi: Nùpue ɓúi wi ĩ mɔ́n bò o ɓuen, ká a màhã́ po mi lé bìo ó o wi ĩ yahó hàánì. 31 Ĩ lá yí zũ yìa lé orɛ́n, ká ĩ màhã́ ɓueé wee bátízé ɓa nùpua lè mu ɲumu, bèra a na ò o *Isirayɛɛle nìpomu à zũń wo.» 32 O Zãn mu pá bĩnía bía bìo kà wéréwéré: «Ĩ mɔn le Dónbeenì Hácírí à le lion o wán lòn háponi, á lií wi làa wo. 33 Ĩ lá dĩǹ yí zũ yìa lé orɛ́n, ká le Dónbeenì na tonkaa mi le ĩ bátízé ɓa nùpua lè mu ɲumu màhã́ bía nɔn miì: ‹Fo ó mi le Dónbeenì Hácírí ká le yòó ló wee lii o nùpue ɓúi wán. Wón lé yìa á à bátízé ɓa nùpua lè le Dónbeenì Hácírí.› 34 Ĩ mɔn mu, á ĩ wee bío mu wéréwéré le o lé le Dónbeenì Za.»
O Yeesu lé yìa le Dónbeenì mɔn léra
35 Mu tá na lée tɔ̃n, ká a Zãn tĩ́n wi ho lahó dà-kéní mu yi lè mí nì-kenínia nùwã ɲun, 36 ó o mɔn o Yeesu ò o wee khĩí, ó o bía: «Yìa wee khĩí kà lé le *Dónbeenì Pioza.» 37 Ó o Zãn nì-kenínia nùwã ɲun mu ɲá bìo ó o bía, á ɓa dɛ̀ɛnía bò a Yeesu yi. 38 Ó o Yeesu yèrèmáa khíi lora á mɔn à ɓa bò a yi, ó o tùara ɓa yi: «Lée webio mi wee cà.» Á ɓa bía: «Arabii (bṹn kúará le: ‹nì-kàránlo›), lé wen fo wi yi?» 39 Ó o Yeesu bía nɔn ɓa yi: «Mi ɓuen, á mi vaa mi hen na á ĩ wi yi.» Á ɓa wã́a bò a yi á vaá zũna bĩ́n. Mu wó le wi-háarè. Á ɓa wã́a kará tò le wii bĩ́n làa wo.
40 O Zãn nì-kenínia nùwã ɲun na ɲá a bíoní á bò a Yeesu yi nì-kéní ɓa le Ãndere, o Simɔn Piɛre ɓàn za. 41 Yìa ó o Ãndere mu nín-yání van cɔ̃́n lé ɓàn za Simɔn mu á vaá bía nɔn wo yi: «Wa mɔn o Mɛsii.» (Mɛsii lé mu heberemu. Ká mu kúará lè mu kɛrɛɛkimu ɓa le Krista, bṹn kúará le yìa le Dónbeenì mɔn léra.) 42 Ò o fó a ɓuararáa o Yeesu cɔ̃́n. Ó o Yeesu lora a yi ò o bía: «Fo lé o Simɔn, o Zãn za. Àwa! Bìo kà wán á ɓa wé è ve fo làa Sefaasi.» (Sefaasi lé mu heberemu. Mu kɛrɛɛkimu yi ɓa le Piɛre, bṹn kúará le ɓúaahó.)
43 Mu tá na lée tɔ̃n, ó o Yeesu le mí ì va ho Kalilee kɔ̃hṹ, ó o fò mín là a nìi ɓúi na yèni ɓa le Filiipu, ó o bía nɔn wo yi: «Bè miì.» 44 O Filiipu mu wee lé ho Bɛtesayidaa lóhó yi, hen na ó o Ãndere là a Piɛre wee lé yi. 45 Bṹn mɔ́n ó o Filiipu ɓɛ̀n vaá fò mín là a Natanayɛɛle, ó o bía nɔn wón yi: «Yìa ó o *Mɔyiize bía bìo ho làndá vɔ̃nna yi, wón na ɓa ɲi-cúa fɛɛrowà mún bía bìo, á wa yú. O lé o Nazarɛɛte nìi Yeesu, o Zozɛɛfu za.» 46 Ó o Natanayɛɛle bía nɔn wo yi: «Bè-tente so dà a lé Nazarɛɛte yi le?» Ó o Filiipu bía nɔn wo yi: «Ɓuen á fo vaá mi a.» 47 Bìo ó o Yeesu mɔn o Natanayɛɛle ò o vará mà a, ó o bía bìo kà o dã́ní yi: «Yìa kà á kũaakṹaamu mía yi. O lé o *Isirayɛɛle nìi binbirì.» 48 Ó o Natanayɛɛle tùara a Yeesu yi: «Fo wó kaka zũnanáa mi?» Ó o Yeesu bía nɔn wo yi: «Ĩ fèra mɔn fo ká ũ kará le vĩ̀ndɛ̀ɛ na ɓa le fíkíyée tá, ká a Filiipu yàá dĩǹ yí von fo.» 49 Ó o Natanayɛɛle bía nɔn wo yi: «Nì-kàránlo, fo lé le Dónbeenì Za. Fo lé o Isirayɛɛle nìpomu bɛ́ɛ.» 50 Ó o Yeesu bía nɔn wo yi: «Fo dó ũ sĩi miì lé bìo á ĩ bía le ĩ mɔn fo ho *fíkíyée tá. Àwa! Bè-beera ɓúi yàá khíi wé fo ò mi ká mu po bìo kà.» 51 Ò o pá bĩnía bía: «Le ĩ mì ho tũ̀iá na mia: Mi khíi mi ho wáayi ká ho hɛ́ra, á le Dónbeenì wáayi tonkarowà wee bè o *Nùpue Za yi à liiráa à bĩní yòo.§ Bìo ó o Yeesu bía hen á bìo ɓonmín lè le yòonì na ó o Zakoobu hĩ́a mɔn hã kònkórá yi ká ho wáayi tonkarowà wee lii à bĩní yòo làa de. Mu wee zéení le o Yeesu ka lòn yòonì na wi le Dónbeenì lè ɓa nùpua pã̀ahṹ. Mi loń Bìo ɲúhṹ ɓúɛɛníi vũahṹ (Genèse) 28.12-13»

*1:5 á bìa wi le tíbírí mu yi wee pĩ́ mu bìo: Le Dónbeenì bíonì vɔ̃nna ɓúi yi, á mu bía kà síi: á le tíbírí máa dàń mu bìo.

1:6 O Zãn na bìo bía hen lé yìa hĩ́a wee bátízé ɓa nùpua. Mi loń Matiye vũahṹ 3.1-17

1:21 Bìo le Dónbeenì ɲi-cúa fɛɛro Elii tonló sá vó, ó o ɓuan yòora ho wáayi. Ɓa ɓúi hĩ́a wee leéka le o ko ò o bĩní ɓuen à dí yìa le Dónbeenì mɔn léra yahó, à ɓuee wíoka a ɓuenló bìo. Mi loń Malasii 3.23

§1:21 O ɲi-cúa fɛɛro na ɓa Farizĩɛwa tùara bìo lé o ɲi-cúa fɛɛro na ó o Mɔyiize bía bìo le o ka lè mínɛ́n bìo síi á le Dónbeenì khíi tonka. Mi loń Làndá zéeníló vũahṹ (Deutéronome) 18.15

*1:23 Mi loń Ezayii vũahṹ 40.3

1:28 Ho Betanii na ɓa bía bìo hen hón wi ho Zurudɛ̃n muhṹ nìsã́ní. Ho wi mí dòn làa hìa wi ho Zeruzalɛɛmu nìsã́ní.

1:29 Ɓa zúifùwa fù wee wé ya hã muiní lè ɓa bà-kùio, à càráa mí bè-kora sɛ́ndíaró. O Zãn le o Yeesu ka lòn muinì pioza á le Dónbeenì nɔn, lé bìo ó o Yeesu mu á ɓa à ɓúe ɓa nùpua bè-kora sɛ́ndíaró bìo yi. Mi loń Ezayii vũahṹ 53.

§1:51 Bìo ó o Yeesu bía hen á bìo ɓonmín lè le yòonì na ó o Zakoobu hĩ́a mɔn hã kònkórá yi ká ho wáayi tonkarowà wee lii à bĩní yòo làa de. Mu wee zéení le o Yeesu ka lòn yòonì na wi le Dónbeenì lè ɓa nùpua pã̀ahṹ. Mi loń Bìo ɲúhṹ ɓúɛɛníi vũahṹ (Genèse) 28.12-13