Le Dónbeenì bín-tente vũahṹ na ó o
Luki
túara
Vũahṹ túaró ɲúhṹ
O Luki hĩ́a wee bè là a Poole va hã kúio. O yínɔń zúifù. O lé o *Kɛrɛɛsi nìi. O fù lé o dɔ̀kɔ̀túarán. Lé orɛ́n túara ho vũahṹ mu, á mún túara ɓa Tonkarowà bè-wénia vũahṹ.
Bìo nɔn ó o Luki túararáa mí bín-tente:
1. O Luki wi à ɓa kèrètĩ́ɛwa ɓúenɓúen zũń le bìa dó mí sĩa o *Krista yi á bìo bò bìo na wó mɔn kɛ̃́nkɛ̃́n wán. Ò o wi ò o hení ɓa sĩa à ɓa wíoka fárá tĩn.
2. O mún wi ó o zéení le ɓa kèrètĩ́ɛwa yínɔń nùpua na wi à ɓa fá mí ɲii dĩ̀ní lè ɓa *zúifùwa.
3. Ɲún-sĩ ó o Tiofiile hĩ́a lé o Poole ɲi-tà ho Oroomu yi. Ó o Luki túara ho vũahṹ mu nɔn wo yi, à séenía o tonló yi.
O henía mu bè-kora sɛ́ndíaró lè ho fìoró bìo. O zéenía a *Isirayɛɛle nìpomu làndáwá yara.
Yìa lé ɓa nùpua ɓúenɓúen kã̀nílo ó o zéenía bìo mi vũahṹ mu yi.
1
1-2 Tiofiile,* Tiofiile: Le yèni mu kúará lé bìo kà: ‹Yìa le Dónbeenì wa›. Yìa ó o Luki von lè le yèni mu á bìo yí tà yí zũ sese. bìo wó khĩína wa cɔ̃́n lè mí dà-kéní kéní ɓúenɓúen le Dónbeenì dã́ní yi à lá mu ɲúhṹ ɓúɛɛníi á ɓa ɓúi mɔn á lé mu sɛɛ́ràsa, bán lé bìa wó le Dónbeenì bín-buerowà na zéenía mu làa wɛn. Ɓa cɛ̀rɛ̀ɛ wi à ɓa kúeeka mu mín wán à túa hã vɔ̃nna yi. Á bìo á ĩnɛ́n mún wi á ĩ túa mu lè ɓa bìo síi, á ĩ tùakaa mu cinciíra bìa mɔn mu lè mí nì-kéní kéní cɔ̃́n á zũńnanáa mu ya-tente. Á bìo mu sã̀maanáa lé bṹn á ĩ wi à ĩ túaráa mu à na ũnɛ́n Tiofiile cùkúso yi, bṹn lé bìo o na á fo ò zũń kɛ̃́nkɛ̃́n ká bìo á ɓa fù kàránna làa fo ɓúenɓúen lé ho tũ̀iá poni.
O Zãn Batiisi teró bìo zéeníló
Ho Zudee kɔ̃hṹ bɛ́ɛ *Heroode pã̀ahṹ, á le Dónbeenì yankaro ɓúi fù wi bĩ́n á yèni ɓa le Zakari. O lé o Abia kuure nùpue ɓúi. Ɓàn hã́a yèni ɓa le Elizabɛɛti. Wón fù lé le *Dónbeenì yankarowà ɲúhṹso *Aaron nɔnkãni hĩ́nló ɓúi. Ɓa mí nùwã ɲun fù lée nùpua na térénna le Dónbeenì yahó, ó o Ɲúhṹso làndáwá là a bè-zéenínia lè mí dà-kéní kéní ɓúenɓúen á ɓa wee bè yi lè mí ɲi-kã́a. Ɓa lá dĩǹ yí yú za lé bìo ó o Elizabɛɛti hĩ́ana yí máa te, à ɓa mí nùwã ɲun mún kĩ́nkaa.
Wizonle ɓúi, ó o Zakari zon le *Dónbeenì zĩ-beenì yi lé bìo á ɓa kuure nùpua lé bán ho yankaró pã̀ahṹ yèrèmáa ɓueé dɔ̃n, á bìo ɓa le mí ì cà yìa zoó cĩ̀í mu bìo na sãmu sĩ le *sòobá-lùe Le sòobá-lùe: Lé le Dónbeenì zĩ-beenì lahó ɓúi na á nùpue woon yí dà máa zo yi ká mu yínɔń le Dónbeenì yankarowà mí dòn. yi làa bìo mu bòráa le Dónbeenì yankarowà làndá yi á ɓa wó le ɲún-sĩni bìo, ó orɛ́n lé yìa ó o Ɲúhṹso léra.
10 Hón pã̀ahṹ so yi, ká ɓa zã̀amáa lée dĩ̀n ho khũuhũ á wee wé ho fìoró. 11 Yìo ɓueé tĩ ò o Ɲúhṹso wáayi tonkaro lií dĩ̀n o yahó mu bìo na sãmu sĩ cĩ̀íníi dɛ̀ɛ nìsã́ní ɓàn nín-tĩánì. 12 Pã̀ahṹ na ó o Zakari mɔn wo, ó o zã́na làa sòobɛ́ɛ á wee zà wàwàwà. 13 Ká a tonkaro màhã́ bía làa wo: «Zakari, yí zɔ̃́n dɛ̀ɛ, le Dónbeenì ɲá ũ fìoró. Mìn hã́a Elizabɛɛti á à sì le sãní á à te o za báa; ká a khíi ton à ũ cé o yèni le Zãn. 14 O bìo khíi wé hã zã̀makaa lè le sĩ-wɛɛ ũ cɔ̃́n, á nùpua cɛ̀rɛ̀ɛ mún khíi zã̀maka a teró bìo yi. 15 Lé bìo ó o khíi wé nì-beenì o Ɲúhṹso yèn-dã́ní yi. Bè-ɲunii na dà a vĩ́ hã yìo ó o máa bè mí ɲii yi hùúu, á le Dónbeenì Hácírí á à fèn ǹ kɛń wo yi ká a yàá dĩǹ yí ton. 16 Orɛ́n lé yìa khíi bĩní ì fé o *Isirayɛɛle nìpomu cɛ̀rɛ̀ɛ á ɓa à yèrèmá à ɓuen ɓa Ɲúhṹso Dónbeenì cɔ̃́n. 17 Orɛ́n mí bɛɛre lé yìa khíi fèn ǹ wíoka a Ɲúhṹso wɔ̃hṹ lè le Hácírí lè ho dàńló na le Dónbeenì yánkaa nɔn mí ɲi-cúa fɛɛro *Elii yi. Ũ za mu lé yìa khíi véení hã bíoní na wi ɓa maáwà lè mí zàwa pã̀ahṹ, á mún ǹ yèrèmá bìa pã́ le Dónbeenì bíonì sĩa á ɓa à wé lè ɓa nùpua na térénna lè ɓa bè-zũńlowà bìo síi. Lé kà síi o ò wíokaráa ɓa nùpua á à paráa o Ɲúhṹso ɓuenló.»
18 Ó o Zakari bía nɔn le Dónbeenì tonkaro mu yi: «Bìo ò wé á ĩ tàráa mu yi lé mu yɛ́n? Bìo á ĩ màhã́ kĩ́na, á wàn hã́a mún yìo tɔ̃n yú.» 19 Á le Dónbeenì tonkaro bía: «Ĩnɛ́n na dĩ̀n ũ yahó kà lé o Kabiriyɛɛle. Ĩ wi le Dónbeenì nìsã́ní á wee sá na le yi. Lerɛ́n lé dìo tonkaa mi le ĩ ɓuee bío le bín-tente na kà na foǹ. 20 Àwa! Á bìo fo yí tà ĩ bíonì yi, lé bṹn nɔn á ũ ɲii á à lì á máa bĩní máa bío fúaa ũ za báa mu te nɔ̀nzoǹ. Loń mu sese, bìo á ĩ bía làa fo ɓúenɓúen á à wé ho pã̀ahṹ na le Dónbeenì le mu ko yi.»
21 Hón pã̀ahṹ so yi ká ɓa zã̀amáa pá lée dĩ̀n ho khũuhũ á pan o Zakari. Ho pɔ̃̀n-tóní na ó o zoó wó le sòobá-lùe yi á lùnkaa ɓa yilera. 22 Pã̀ahṹ na ó o wà ɓueé lé yi, à bṹn ò o ɲii lù, ó o wee bío lè ɓa nùpua lè mí níní. Á ɓa dɛ̀ɛnía zũna mu le o bìo mu yínɔń kã́amáa, Dónbeenì zéenía bìo ɓúi làa wó zoó le sòobá-lùe mu yi. 23 Nɔ̀nzoǹ na ó o Zakari mu tonló vó yi, ó o wà van mí zĩi.
24 Lé bṹn mɔ́n á ɓàn hã́a Elizabɛɛti sùráa mí sãní. Bìo ó o zũna mí sãní mu bìo, ó o wó hã pĩina bìo hònú ɓúenɓúen ká a yí máa tà lé khũuhũ. Hón pã̀ahṹ so yi ó o wee bío mí yi: 25 «Pátì! Bìo kà yàá dĩ̀n yí bon. O za máa teró bìo na fù wee wé bío na miì fɛ́ɛɛ á wã́a vó ho zuia. O Ɲúhṹso na pànká wi á zũna ĩ màkárí á hóonía ĩ ɲúhṹ.» Ɓa zúifùwa cɔ̃́n ó o hã́a na ton hĩ́nɔn yòó kĩ́na ò o yí fò za hùúu á bìo fù lée nìyio na ɓùaa dàkhĩína.
O Yeesu teró bìo zéeníló
26 Pĩina bìo hèzĩ̀n bṹn mɔ́n, á le Dónbeenì bía nɔn mí tonkaro Kabiriyɛɛle yi le o tĩ́n lɛ́n va ho Kalilee kɔ̃hṹ lóhó ɓúi na ɓa le Nazarɛɛte yi, o hĩ́nzo-sínii ɓúi cɔ̃́n. 27 O hĩ́nzoró mu fũaamu§ Mi loń Matiye vũahṹ 1.18 á bò nɔn o bɛ́ɛ *Daviide nɔnkãni nùpue ɓúi na yèni ɓa le Zozɛɛfu yi. O hĩ́nzo-sínii mu yèni ɓa le Mari. 28 Bìo ó o Kabiriyɛɛle vaá zon o zĩi yi ó o tɛ̀ɛnía a yi: «Mari, foó. O Ɲúhṹso Dónbeenì wó mí sãamu làa fo: Orɛ́n mí bɛɛre mún wi làa fo. Wã́a zã̀maka.» 29 Ó o Mari kará coon á yilera yáara. O wee le mí yi, le dén tɛ̀ɛníi so ɲúhṹ lé mu yɛ́n. 30 Á le Dónbeenì tonkaro bía: «Mari, yí zɔ̃́n dɛ̀ɛ woon, le Dónbeenì sãamu á dɔ̃n fo. 31 Loń! Bìo fo kará wán á fo ò sì le sãní á a te o za báa, ká ũ le fo ò cé o yèni à ũ bío le Yeesu. 32 O khíi wé nùpue na ɲúhṹ wi á ɓa wé è ve o lè le Dónbeenì na wi mu bìo ɓúenɓúen ɲúhṹ wán Za. Á le Dónbeenì mún khíi bàrá a ɓàn ɓùaa Daviide bá-zàmu kanmúiní wán. 33 O khíi lá lé bɛ́ɛnì o *Zakoobu nìpomu zĩi, á bá-zàmu máa ve máa mi.»
34 Ó o Mari bía nɔn wo yi: «Mu dà a wé kaka? Bìo á ĩ màhã́ yí zũ báa.»
35 Á ho wáayi tonkaro zéenía mu ya-tente làa wo: «Le Dónbeenì Hácírí á à lii ũ wàn, á le Dónbeenì na wi mu bìo ɓúenɓúen ɲúhṹ wán dàńló á à ɓún foǹ lè ho tàró bìo síi. Lé bṹn nɔn ó o za na á ũ khíi te á ɓa wé è ve le yi poni ɓànso, làa Dónbeenì Za. 36 Loń! O Elizabɛɛti na làa fo te mín pá sù le sãní lè mí hã́-kĩ́nmu; wón na ɓa fù le o hĩ́ana yí máa te, nín-yìa sãní pĩina yú hã bìo hèzĩ̀n. 37 Lé bìo á bìo na le Dónbeenì á à wé è sa bṹn bìo so mía hùúu.» 38 Hón pã̀ahṹ so yi ó o Mari bía nɔn ho wáayi tonkaro yi: «Ĩ wi o Ɲúhṹso níi yi ho zuia, ĩ wi o níi yi ho yìró. Le mu wé miì làa bìo fo bíaráa mu.» Á ho wáayi tonkaro zoó ló lée wà ò o día a Mari.
O Mari ɓúɛɛkíró là a Elizabɛɛti bìo
39 Wizooní bìo yɛn bṹn mɔ́n, ó o Mari hĩ́nɔn bánbáa ɲɔn ho lóhó ɓúi na wi ho *Zudaa kɔ̃hṹ ɓúaa yi. 40 Bìo ó o vaá dɔ̃n ó o térénna vaá zon o Zakari zĩi, á zoó tɛ̀ɛnía a Elizabɛɛti yi. 41 Bìo ó o Elizabɛɛti ɲá a Mari tɛ̀ɛníi sã, ó o za dɛ̀ɛnía zoó kùrúnna a yi, á le Dónbeenì Hácírí wã́a sú a Elizabɛɛti mu, 42 ó o zoó bía pɔ̃́npɔ̃́n: «Ɓa hã́awa ɓúenɓúen tĩ́ahṹ ũnɛ́n lé yìa le Dónbeenì dúɓuaa wi wán, ó o za na sãní wi ũ wán á le mún dúɓuaa yi. 43 Ĩnɛ́n lée wée á ĩ Ɲúhṹso ɓàn nu ló ɓuararáa ĩ cɔ̃́n! 44 Loń! Pã̀ahṹ na á ĩ ɲá ũ tɛ̀ɛníi sã, á ĩ za sĩi wan wan á kùrúnna ĩ yi. 45 Yìa tà le bìo ó o Ɲúhṹso bía nɔn mí yi á à wé máa khí ɓɛ̀ntĩ́n bìo se.»
Le Dónbeenì khòoníló leni na ó o Mari sía
46 Ó o Mari wã́a bía:
Ĩnɛ́n wee dé o Ɲúhṹso yèni wán,
47 á ĩ sĩi mún wan le Dónbeenì
na lé ĩ kã̀nílo bìo yi.
48 Lé bìo le lora mí ton-sá hã́a
na bìo ɲúhṹ mía.
Bìo kà wán á ɓa nùpua ɓúenɓúen
na wee te lè mí pɔ̃̀nna
á à bío lé ĩ bìo se.
49 Lé bìo le Dónbeenì na dà mu bìo ɓúenɓúen
á wó mu bè-beera nɔn miì.
Le yèni po hã yènnáa ɓúenɓúen.
50 Le sãamu á bɛ̀nbɛ́ra fò ɓa nùpua
na wa le á wee kɔ̃̀nbi
hã pɔ̃̀nna ɓúenɓúen yi.
51 Le wee wé zéení mí pànká
bìa wee ɓùaaní míten wán
á ɲa ɓa vĩ́nvĩ́ná.
52 Le wee wé liiní ɓa bá-zàwa mí kanmúiní wán
à hóoní ɓa yídàwa ɲúná.
53 Bìa le hĩni wee ɓúe
á le wee wé síiní níní
lè mu bè-tentewà cɛ̀rɛ̀ɛ,
à ɲa ho nàfòró ɓànsowà
á ɓa lɛ́n lè mí nín-kã́amáa.
54 Le séenía mí ton-sá *Isirayɛɛle,
à zéenínáa le le yi yí nɔnsãa mu sãamu
55 na le wee wé là a *Abarahaamu lè mí mɔ́n yi fúuu,
làa bìo le hĩ́a dóráa mí ɲii nɔn wàn maáwà yi.
56 Ó o Mari wã́a kará là a Elizabɛɛti á yú hã pĩina tĩn síi, bṹn mɔ́n ó o bĩnía wà ɓon.
O Zãn Batiisi teró
57 Bìo ó o Elizabɛɛti teró dɔ̃n, ó o ton mí za báa. 58 Á bìa làa wó kará ɓó mín yi lè ɓàn temínlowà ɲá le o Ɲúhṹso wó mí sãamu làa wo, á ɓa páanía wee zã̀maka làa wo. 59 O kúnkúza mu teró wizooní bìo hètĩn zoǹ á ɓa ɓuan wo ɓueé *kúio,* Mu lé o nùpue bámu dɛ̀ɛ ɓàn ɲii sãahṹ wèndíaró. Ɓa zúifùwa cɔ̃́n á mu fù lée bìo na ɓa wee wé à zéenínáa mu temínmu na yánkaa wi le Dónbeenì là a Abarahaamu lè mí mɔ́n nùpua pã̀ahṹ. Hàrí ho zuia á ɓa mɔ́n nùpua pá wee wé mu. Mi loń Levii nùwã vũahṹ (Lévitique) 12.3 à ɓa le mí ì cé ɓàn maá Zakari yèni á à na a yi. 60 Á ɓàn nu Elizabɛɛti pã́ ò o bía: «Ɓùeé. O yèni ɓa le Zãn.» 61 Á ɓa bía nɔn wo yi; «Lée webio? Le yèni mu ɓa yèn-ɓua mía mìn zĩi.» 62 Á ɓa wã́a wee tùa ɓàn maá yi lè mí níní le lé le yèni yɛ́n ó o le mí ì cé á à na mí za yi. 63 Ó o Zakari le ɓa lá le dɛ̀ɛ na wee túa wán na mí yi, á bìo kà lé bìo ó o túara: «O yèni ɓa le Zãn.» Á mu wó ɓa coon. 64 Lé bṹn wán ó o Zakari ɲii dɛ̀ɛnía feera wee bío, á wee ɓùaaní le Dónbeenì. 65 Á bìa sùarákaa bĩ́n ɓúenɓúen zã́na, á ho *Zudee kɔ̃hṹ ɓúaa lùa ɓúenɓúen yi á ɓa wee bío bìo wó. 66 Á bìa wee ɲí mu ɓúenɓúen wee ɓua mu mí sĩa yi. Ɓa wee tùa míten yi: «O kúnkúza mu bìo khíi wé kaka coon?» O Ɲúhṹso pànká ɓɛ̀ntĩ́n wi làa wo.
Le Dónbeenì khòoníló leni na ó o Zakari sía
67 Ó o kúnkúza mu ɓàn maá Zakari á le Dónbeenì Hácírí sú á le le o bío hã bíoní na kà:
68 «Mi wé sío ɓùaaní a Isirayɛɛle nìpomu
ɓàn Dónbeenì na lé o Ɲúhṹso.
Lé bìo le ɓuara kã̀nía mí nìpomu
á mu wi míten.
69 Le nɔn ò kã̀nílo na pànká wi wɛn
na ló le ton-sá *Daviide zĩ-ɲúhṹ yi.
70 Le yánkaa bía bìo kà hàánì
mí ɲi-cúa fɛɛrowà ɲiní yi:
71 Ĩ khíi kã̀ní mia mi zúkúsa
làa bìa ɲina mia ɓúenɓúen níní yi.
72-73 Bṹn sãamu so lé bìo le hĩ́a wó,
le hĩ́a wó mu á nɔn wàn ɓùaawa yi.
Le yi pá yí nɔnsãa bìo lerɛ́n làa ba ɲiní tò wán
le mí ì ɓua làa mín yi.
Le yáanía báa lè wàn ɓùaa *Abarahaamu
74-75 le mí ì fé wɛn wà zúkúsa níní yi,
Á wa à dàń ǹ dĩ̀n wé è sá a na le yi
wa mukãnì wizooní ɓúenɓúen yi.
Mu húaaràmu lè mu tentemu yi
le yahó ká zã́níi mía wɛn.
76 Ũnɛ́n háyónza mu, ɓa khíi ve
làa yìa dà mu bìo ɓúenɓúen wán ɲi-cúa fɛɛro.
Fo khíi dí o Ɲúhṹso yahó loo
á à wíoka a wɔ̃hṹ á à na a yi.
77 Ò o nìpomu à zũń ho fenló
bìo ɓa bè-kora sɛ́ndíaró bìo yi.
78 Wàn Dónbeenì sĩi se, á hii wi
le lée waminì ɓànso.
Le wó á mu khoomu ló ho wáayi
lè le wii na lií hà bìo síi.
79 Le khoomu mu ù lé á à kúia
bìa kará le tíbírí yi wán
làa bìa na wi mu húmú yuumu yi,
á à dí wa yahó ho hɛ́ɛrà wɔ̃hṹ wán.»
80 Ó o háyónza mu wã́a wee dã á hácírí wee dé wán ká le wà. Ò o ò kɛɛní hã mana tá henì yi fúaa nɔ̀nzoǹ na ó o khíi dĩ̀n o Isirayɛɛle nìpomu yahó á ɓa a mi.

*1:1-2 Tiofiile: Le yèni mu kúará lé bìo kà: ‹Yìa le Dónbeenì wa›. Yìa ó o Luki von lè le yèni mu á bìo yí tà yí zũ sese.

1:9 Le sòobá-lùe: Lé le Dónbeenì zĩ-beenì lahó ɓúi na á nùpue woon yí dà máa zo yi ká mu yínɔń le Dónbeenì yankarowà mí dòn.

1:25 Ɓa zúifùwa cɔ̃́n ó o hã́a na ton hĩ́nɔn yòó kĩ́na ò o yí fò za hùúu á bìo fù lée nìyio na ɓùaa dàkhĩína.

§1:27 Mi loń Matiye vũahṹ 1.18

*1:59 Mu lé o nùpue bámu dɛ̀ɛ ɓàn ɲii sãahṹ wèndíaró. Ɓa zúifùwa cɔ̃́n á mu fù lée bìo na ɓa wee wé à zéenínáa mu temínmu na yánkaa wi le Dónbeenì là a Abarahaamu lè mí mɔ́n nùpua pã̀ahṹ. Hàrí ho zuia á ɓa mɔ́n nùpua pá wee wé mu. Mi loń Levii nùwã vũahṹ (Lévitique) 12.3