1 He' fariseol qa he' uja'x iye hekhewe' i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei ta'ƚii ha' Jerusalén in nekets ha' Jesús qa k'ooyijji'.*Mr 7:3; Mt 2:4; 23:37 2 Qa hekhewe'en in yi'wenij he' uja'x hekhewe' Jesús ƚ'ijatshenhei in mexe yamij pa' uƚ'ax pe' ƚokoyei in tekju', ikji', nite' wa'nqa'ju'.*Hch 10:28 3 Qe hekhewe' fariseol qa week iye ene' judío in nite' tekju' qu' nite' nojoye' qu' nasinketik'iha kakha' ƚeqfenyejeyij in wa'nqa'ju', qe qa' nijayanij kakha' ƚunyejei pekhewe' ƚawa'mhitsik'i. 4 In tepilik'ui na'aj witaqhawet, nite' tekju' qu' nite' nojoye' qu' nimpulijin ne'ej ƚokoyei. Qa olots iye kekhewep iye wekwek, tisij pe' ƚawa'mhitsik'i qu' naqsiijkii, axe'm ne'ej iya'aj tok'ol pa'n ƚeqfenyejeyij qu' nenimpulijinju', qa ne'ej eƚi'nil iye qa ne'ej atjatei iye.*Mr 6:56; He 6:2; 9:10; Lc 5:18 5 Ma' qa he' fariseol qa hekhewe' iye i'nq'ijatshenij ke' Moisés ƚe'lijei, qa nifaakan ha' Jesús: —¿Inhats'ek ne' ijatshenhei in nite' yijayanij aka' ƚunyejei eke' ƚawa'mhitsik'i, qe nekhewe'en in tekju' qa mexe yamij pa' uƚ'ax ne' ƚokoyei?—*Mr 7:3; Mt 2:4; 3Jn 1 6 Ha' Jesús qa yeku'ƚ: —Wetsjuk ƚejusits, yasiinik'iha kakha' nifel qu' ejunyejeyi'iƚ ka' profeta'ik'i Isaías, qa yit'ij in yika'ajji': “Enewe' jukhew ƚejilƚe yittaxij yiwets qu' netsiwqinhet, qa nekhewe'ƚe ƚatawjets qa tots ye'miiha.*Is 29:13; Mt 3:3; 4:14; 12:17; Jn 11:51; Lc 6:42; Hch 15:15; 1Ti 5:3 7 Nite' weju'ƚij qu' naqsi'jtaxijkii qu' netsiwqinhetji', ke' i'nq'ijatshenij ƚe'lijeiƚe ene' jukhewƚe.”(Is 29:13)*Mt 28:20; Hch 4:2; 2Ti 4:11; Ro 15:4; Col 2:22 8 Qe ekheweli'ƚ ƚili'iƚij kekhewe' yittaxijha na' Dios, qa ƚijayani'ƚ ke' ƚe'lijeiƚe ene' jukhewƚe.— 9 Qa yit'ijets iye: —Ekheweli'ƚ ƚe'niyayi'ƚij ewek in ƚiwu'miƚfik'i kekhewe' yittaxijha na' Dios qe qa' ijayani'ƚ ke' ƚe'lijeiƚe ke' aqwa'mhitsik'i. 10 Qe ka' Moises'ik'i in yit'ij: “Ek'enets qa iwqinhet iye atata qa enene iye,”(Ex 20:12) qa yit'ij iye: “Pa'qu' uƚ'etsi'ik'i ƚe'lijeye'ets pa'qu' ƚatataye' i'nƚi'i pe'qu' ƚeneneye', les ƚe'wis qu' nattanithenhetiyij pa' witwamhi'.”(Ex 21:17)*Sal 77:20; Mt 8:4; He 3:2; Ex 20:12; Dt 5:16; Lv 20:9 11 Ma' qa ekheweli'ƚ qa ƚit'iƚij: “Pa'qu' ewi'ƚe' jukhewe' qu' nit'ijets pa'qu' ƚatataye' i'nƚi'i pe'qu' ƚeneneye': ‘Week na'aj wekwek qek k'eƚistaxij hats hetisij na' Dios.’ ”*Mr 5:26; He 5:1; 9:9; 11:4 12 Qa aka'an in ƚit'iƚij, ma' hats nite' ƚiwejiniƚi'm qu' net'iftits'ets pa'qu' ƚatataye' i'nƚi'i qu' ƚeneneye'. 13 Qa aka'an in ƚunye'jkii, ma' qa hats ekheweli'ƚ in ƚaqsiiƚijkii in nite' weju'ƚij kekhewe' ƚe'lijei na' Dios qe ta'ƚets kakha' ejunyejeyi'ƚ ta'ƚets ke' aqa'jteyi'ƚik'i, qa olots iye kekhewep iye ke' wekwek ƚaqsiiƚijkii hik ƚunyejei aka'an.—*Mr 4:14; Lc 8:21; Jn 18:32; Jud 3 14 Ha' Jesús qa taya'yii iye qu' nente'nijayets iye hekhewe' olots jukhew qa efuts iye, qa yit'ijets: —Ek'eni'ƚ yiwets e'weeki'ƚ qa' menikfelitiƚik'iha iye:*Lc 18:16; Mt 13:13 15 Ham pa'qu' na'nfik'i qu' nuiji'teje'm pa'qu' jukhewe' ma' qa' niwuƚ'enhet, qe pakha' yijat'ij t'atsji'ƚik'uifik'i pa'qu' jukhewe' hik pakha' yijat'ij in yiwuƚ'enhet pa'qu' jukhewe'. 16 Pekhewe' qu' nana'l ƚekfiiye' qa' nepiye'ek'iha aka'an.— 17 Ha' Jesús qa ikik'ui he' olots jukhew qa efuts qa uyifi ke' wititsi', he' ƚ'ijatshenhei qa nifaakanij pa' iikji'ha aka' yejeyumtshenijupi'. 18 Ha' Jesús qa yit'ijiju'ƚ: —¿Me ekheweli'ƚ iye nite' ƚenikfe'li'ƚik'i? ¿Me nite' ƚenikfe'li'ƚik'i in week pa'qu' nuiji'teje'm pa'qu' jukhewe' in nite' yiwuƚ'enhet, 19 qe nite' uiji'teje'm pakha' ƚatawe'j, qa ƚekutjiiƚe uiji'teje'm, qa i'nk'aƚe qa ikik'uifik'i iye?— Ha' Jesús in yit'ij aka'an qe qa' niwjutsiqenija in week ƚe'wis pa'qu' ƚunye'je'ƚe qu' netnekui.*Fil 3:19; 1Jn 1:7 20 Qa yit'ij iye: —Pakha' yijat'ij t'atsji'ƚik'uifik'i pa'qu' jukhewe', qa hikpa' yijat'ij in yiwuƚ'enhet pa'qu' jukhewe'. 21 Qe pakha' te'weiju', ikji', pakha' ƚatawejija ene' jukhew, hik pakha' ta'ƚiiju' pe' uƚ'ets ƚaqjamtikineyejeikii, qa ta'ƚets iye in wanawitjiƚi'ijju'kii ƚ'esenits, in t'ejtenkii, in teqek'ui, in hats tewhe'yeitax qa wo'oikii pekhepe' iye i'nƚi'i pakhape' iye qu' nanawitji'iƚ.*1Ts 4:3; Pr 1:16 22 Qa hik pakha' iye ta'ƚiiju' in iftsaxijji' qu' les olotse' wiikfik'i pe'qu' nana'li'm wekwek, qa in yaqsiijkii iye pe' wekwek uƚ'ets, qa in inqawitji iye, qa in nite' wepinij iye in yisu'un qu' nanawitji'iƚ pakhape' i'nƚi'i pekhepe', qa in teqemtshenijkii na'aj wekwek, qa in uƚ'etsik'i ƚ'anye'jijkii nikhapij, qa yumti iye qu' les nat'anipji' pekhewepe' qu' qiye'ji', qa in hik ƚunyejei iye ne'ej nite' teik'unei wetju'ƚ.*Nm 5:11; Ef 4:19; 5:3; Sal 10:7; 17:10; Ro 13:13; 2Co 12:21; Ga 5:19; 1P 4:3; 2P 2:2,7,18; Jn 10:33; Ap 13:6; 2Co 11:1 23 Week ekewe' uƚ'ets ta'ƚiiju' pa' te'weiteje'm, qa hik ekewe' yiwuƚ'enhet pa'qu' jukhewe' qa hik ƚunye'j iye pe'qu' efuye'.—

24 Ha' Jesús qa ik iye qa yamii hakha' sehe' te'weyij ha' witset Tiro. Ma' qa uyifi ke' ewi'ƚ wititsi', nite' yisu'untax qu' ninikfe'l qa nite'ƚe ƚeke' qu' nanat'inkii.*Hch 21:7; Gn 49:13 25 Ma' qa aje'eƚ, in impi'ye'ej in tenifaakateyijju' hakha'an, ke' ewi'ƚ efu i'nji' pa' ewi'ƚ inwo'met pe' ƚasi', qa namii ha' i'ni' ha' Jesús qa wonokok'enifi.*Lc 8:47; 11:24 26 Ke' efu nite' judioki', qe sirofeniciaki'ƚe, qa qi in iyinijetskii ha' Jesús qu' nukinik'uifik'i pa' inwo'met in i'nji' pe' ƚasi'.*Hch 17:12; Mr 3:15; Ap 9:20; 18:2 27 Ha' Jesús qa yit'ijets: —Iwejinƚe eku'nij ne' witlits qu' nojo'oj qu' netekju', qe nite' ƚe'wisijupi' ne' witlits qu' netitkamhiti'yij na' ƚaq ma' qa' netesti'yij ne' nunajits ƚelits.—*Ex 22:31 28 Qa kikhe'en qa yeku'ƚƚe, qa yit'ijets: —Yijaa'ija, ha'ne jukhew, qa ƚeke'ƚe iye ne'ej nunajits ƚelits in i'nifi ƚatawe'j na'aj witkula'x qa ne'ej ƚaqamhiltiijukii ne'ej witlits qa hik ne'ej qe tuj.—*Lc 10:1 29 Ha' Jesús qa yit'ijets: —In ta'ƚets aka' ƚit'ij in ƚesku'ƚ, yape ma, na' inwo'met hats ikik'uifik'i ne' oqwomeki'.— 30 Ma' qa ke' efu in yamii pe' ƚetsi' qa yi'wen pe' ome'ƚaski' in i'wipji' pa' witiwhi'la'x, qa pa' inwo'met qa hats ikik'uifik'i.

31 Ha' Jesús qa ikik'ui iye ha' sehe' te'weyij ha' witset Tiro qa nekik'iju' iye hakha' sehe' te'weyijek ha' witset ƚii Sidón, ma' qa nametsju' ke' qi kaƚi' Galilea in namets hakha' sehe' ƚenqii Decápolis.*Hch 21:7; Mt 4:18,25; 15:29; Mr 1:16; 5:20; Jn 6:1 32 Qa hik hakha'a' qa tetka'xii ha' ewi'ƚ jukhew nite' yepi'ye'kii qa yaqaamij iye qu' ham ƚe'lijeye'. Ha' Jesús qa te'niyinhe'yijets qu' net'eku'mipji' hakha'an.*Lc 7:22; Ex 4:11; Is 35:6; 56:10; 1Ti 5:22 33 Ma' qa ha' Jesús qa t'eku'mi' qa yeka'xik'uifik'i hekhewe' olots jukhew, qa uja'xƚi'iƚkii. Ma' qa t'eku'mik'iju' ƚekfii qa tek'iyi' iye he' ƚayaqsii qa t'eku'mijipji' ha' ƚelepep.*Jn 9:6 34 Qa yejeƚpha'm qa s'uuf yit'ij. Ma' qa yit'ij: —¡Effatá!— Ikji': “It'ij qhof.”*Mt 24:35; Lc 12:33; Hch 17:24; Ef 6:9; Ap 21:10 35 Qa hik akaa'ijha qa qhofik'i pe' ƚekfii, qa hats q'ul iye ha' ƚelepep, ma' qa hats yeqet'axik'iha in iyet.*Flm 10; Lc 20:21 36 Ha' Jesús qa yitji'ijtaxijets hekhewe'en qu' hasu'uj nenfeli'm pe'ye'. Qa in ƚunye'jek, na'aj yiyajiji'ijtaxetskii qa lesji'ij qa nifelji'ijkii.*Mr 1:44; Lc 8:56; Mr 1:4 37 Ma' qa qi in yitjuƚaxijpha'mkii hekhewe'en, qa yit'ijju': —Week yi'sinhetju' nakha'an. Yepiikitkii iye ne' nite' yepi'ye'tax wetju'ƚ qa yithinen iye ne' hamtax ƚe'lijeyitse'.—