MBULI YEDI IWANDIKWE NI
MATAYO
ULONGOELO
Mbuli Yedi iwandikwe ni Matayo ni kitabu kimwenga mwe vitabu vine ve Ndagano Im'pya vikulonga wikazi wa Yesu Kilisito. Vitabu ivo ivine nivo vikwitangwa Injili, nuko kugamba Mbuli Yedi, vawandikagwa ni Matayo na Maliko na Luka na Yohana, aho Yesu eze ande kabanika. Wamanyi hawamanyize kugamba ni ini aho chawandikagwa ikitabu iki, mna yadahika chawandikagwa mwo mwaka wa milongo mtandatu kulawa aho Yesu eze elekwe. Naho hant'hu kiwandikilwe ikitabu iki hahakumanyika, mna want'hu wengi wahuwila kugamba chawandikagwa ukwo Palesitina, naho mafa mwo mzi wa Yelusalamu.
Awandike kitabu iki ni Matayo uyo andaga mtoza kodi aho andaga akei kwitangwa ni Yesu ande mwanamp'hina ywakwe, iviyaiviya amanyikaga kwa zina dya Lawi. Matayo andaga yumwenga mwa wegala ulosi mlongo na waidi naho akiwandikaga vileke kisomigwe ni Wayahudi. Ino yalagisa pwilili ivo avuzagize enga malavo milongo mtandatu mwe mawandiko ya kale. Nakataila kulagisa kugamba Yesu ni Masiha asagulwe ni Mnungu, niye Mkombozi alotelagwa, uyo asagulwe ni Mnungu. Iviyaiviya matayo kawandika vitendese mwe mbuli yo Useuta wa Mnungu, Wayahudi wakawiilaga kugamba Masiha naande seuta ywa mwe isi. Matayo akaulisaga kwa wengele mbuli iyo umwo akatambalisa Useuta wa Mnungu we kimuye.
Mbuli Yedi iwandikwe ni Matayo ni kitabu chedi cho kukongela mwe Ndagano Imp'ya kwaivo kivuzagize kwe Ndagano ya Kale, chalunganya Zindagano zimbili. Naho wamanyi wagamba Matayo kageza kutimila vitabu va Musa ivo vili. Viya vitabu vishano va nk'hongo ve Ndagano ya kale. Mabilikizi ya Yesu kwo mnima, Matayo 5-7 yadaha kuliganyizwa na hadya Mnungu akumwink'ha Musa miko. Kitabu cho kukumbukila Miko 19:3-23:33.
Yemndani
Matayo akonga Mbuli Yedi kwa kusimuila ukwelekwa kwa Yesu no kukonga indima yakwe. 1-4.
Matayo alonga ndima ya Yesu na mahinizo yakwe mengi 5-25.
Mwo uheelo we kitabu cha Matayo, asimuila lunenengwa lwe ndima ya Yesu ne file yakwe no kuuyuka kwakwe 26-28.
1
Lukolo lwa Yesu Kilisito
1 Ulu nulo ludongo lwo lukolo lwa Zumbe Yesu Kilisito, mwelekwa ywa Daudi andaga mlukolo ywa Ibulahimu.
2 Ibulahimu amwelekaga Isaka,
Isaka amwelekaga Yakobo,
Yakobo amwelekaga Yuda na wanduguze, 3 Yuda amwelekaga Pelesi na Zela, mamiyawe andaga ni Tamali,
Pelesi amwelekaga Heziloni,
na Heziloni amwelekaga Alamu, 4 Alamu amwelekaga Aminadabu,
Aminadabu amwelekaga Nahashoni,
Nahashoni amwelekaga Salimoni, 5 Salimoni amwelekaga Boazi, Boazi etangagwa Lahabu.
Boazi amwelekaga Obedi, nine etangagwa Luti,
Obedi amwelekaga Yese, 6 Yese naye niye amwelekega zumbe Daudi. Daudi amwelekaga Sulemani, nine andaga mkaza Yulia. 7 Sulemani amwelekaga Lehoboamu, Lehoboamu amwelekaga Abia, Abia amwelekaga Asa. 8 Asa amwelekaga Yehoshafati, Yehoshafati amwelekaga Yolamu, Yolamu amwelekaga Uzia, 9 Uzia amwelekaga Yosamu, Yosamu amwelekaga Ahazi, Ahazi amwelekaga Hezekia. 10 Hezekia amwelekaga Manase, Manase amwelekaga Amoni, Amoni amwelekaga Yosia, 11 Yosia amwelekaga Yekonia na wanduguze umwo want'hu wa Izilaeli wegalagwa kwo utumwa uko Babeli
12 Ulu nulo ludongo lwo lukolo, kukongela aho want'hu wa Izilaeli wegalagwa kwo utumwa uko Babeli. Yekonia amwelekaga Shealitieli, Zelubabeli amwelekaga 13 Zelubabeli amwelekaga Abihudi na Abihudi amwelekaga Eliakimu na Eliakimu amwelekaga Azoli, 14 Azoli amwelekaga Zadoki, Zadoki amwelekaga Akimu, Akimu amwelekaga Eliudi, 15 Eliudi amwelekaga Eliazali na Eliazali amwelekaga Matani, Matani amwelekaga Yakobo, 16 Yakobo amwelekaga Yusufu, mnumewe dya Maliamu uyo nine dya Yesu akwitangwa Kilisito Mkombozi.
17 Ivo vatenda, kulawa Ibulahimu kubula kwa Daudi vyeleko mlongo navine, kulawa Daudi kubula hadya want'hu wa Izilaeli waguhagwa utumwa uko Babiloni, vyeleko mlongo na vine, naho kulawa aho kubula mwo kwelekwa kwa Zumbe Yesu Kilisito, vyeleko mlongo na vine.
Kwelekwa kwa Yesu Kilisito
18 Kwelekwa kwa Zumbe Yesu kwandaga ivi. Maliamu uyo nine dya Yesu Kilisito, atumizagwa ni Yusufu. Umwo wandaga akei kulozigwa, Maliamu aonekaga kunda mbovu kwa udahi wa Muye ywa Mnungu. 19 Kwaviya Yusufu andaga mnt'hu akumwelela Mnungu, haungile kumgela soni mwa want'hu, ivo aungaga amwase Maliamu kwa kinyele. 20 Umwo andaga akafanyanya ivo, mtumigwa ywa Zumbe niyo amlaila mwe zisozi akamgamba, “Yusufu weye mwelekwa ywa Daudi, usekogoha kumguha Maliamu kunda mkaziyo kwaviya ubovu ananao ni kwa udahi wa Muye ywa Mnungu. 21 Neeleke mwana kilume, naho noumwitange zina dyakwe niye Yesu, kwaviya niye akuunga awayokole want'hu wakwe walawe mwo uwavu wawe.”
22 Aya yose yalailaga vileke kia kindedi cha Zumbe alongaga kombokela kwa mlotezi ywakwe kikelavilize,
23 “Mwali na mazanga neenule ubovu,
naho kwakwe naavumbuke mwana kilume, zina dyakwe neetangwe Imanueli” nuko kugamba, “Mnungu ehamwenga na suwe.”
24 Ivo Yusufu eze enuke mwe zint'hongo, amlomba Maliamu enga viya agambilwe ni mtumigwa ywa kwe mbingu. 25 Mna hawagendaga enga mnt'hu na mkaziwe mpaka hadya Maliamu amwelekaga mwanawe ywa kilume, niyo Yusufu amwink'ha zina niye Yesu.