Saaka wvù Jee wvu ɛkumɛ Jisos no
Jon
to Saŋɛɛ
Fiɛɛ fì nu ɛ̂ Ŋwa' Jon wvun e
Saaka wvù jee wvun wvù Jon to saŋɛɛ nu ɛ wvú duŋci lɛ Jisos nu Diɛw Nyo' yì to nu wase foŋkɛw ɛ yí mɛy lo, ɛ ɛ́ nu yí yì to nu ɛ tu wee wvu. Ŋwa' wvudvu kebɛɛ jemyi lɛ saaka wvù jee wvun nu ɛ bó to saŋ wvu lɛ bonyii bò taaŋke nulo ebee lɛ Jisos nu Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ, nu Waa Nyo', ɛ́ bó lese fitele yî ye le, ɛ́ bó ke ekɛŋkɛ nshii wvù mɛy lo (20:31).
Fiɛɛ fì Jon nu ɛ saŋ ɛ biinɛn ɛ̂ ŋwa' wvun e nu ɛkumɛ nnya yì ɛ̀ nu nshii wvù mɛy lo wvù nu nje Klistu. Nnya yin nu mbuwma ɛ wvú kɛw keseen, ɛ wvú nu fô bonyii bò nu ɛ bee lɛ Jisos nu je, ɛ ɛ̀ nu wvú kecɛɛy, ɛ ɛ̀ nu wvú nshii. Je mi yì Jon saŋ ŋwa' wvun jó yì nu naa lo jɛɛy nu yì duŋci no Jisos to joo mwɛɛm mvù bonyii kee yî nshii wvun e keeyɛɛyi no mwɛɛm mvu ɛ̂ keyoy e nu.
Bikuu bi mwɛɛm e ɛ̂ Ŋwa' wvun e
1:1-18 Keŋkɛwcɛ ɛkumɛ Jisos
1:19-51 Ɛkumɛ Jon Nleseɛjoo noo boom bo ŋgoo le bo Jisos e bo fwe
2:1–12:50 Ɛkumɛ no Jisos to ghane gee lemme diew
13:1–19:42 Ɛkumɛ ɛdiuw ɛ Jisos yo fokemɛse Jɛlusalɛm bô mbew jó le
18:1–19:42 Ɛkumɛ no bó to sawɛɛ nsaw Jisos ke ghan ta wvú yî kentam e
20:1-31 Ɛkumɛ no Tata Jisos to buyɛɛ yî kpwe le, duŋcɛ ɛkolɛ kew ɛ̂ bonyii bew
21:1-25 Kemɛse: Ɛ Jisos duŋcɛ ɛkolɛ kew ɛ̂ boom bew bo ŋgoo le Galilee
1
Ɛ Diɛw tu wee wvu wum
Keŋ 1:1–2:4; Jon 17:5; Fili 2:6; 1Jon 1:1-2; Mwm 19:13-16Ɛ̀ to nu foŋkɛw ɛ Diɛw nu wase. Diɛw yidvu to nu bô Nyo', ɛ Diɛw yidvu to nu Nyo'. Wvú to nu wase dvú foŋkɛw bô Nyo'. 1:9-10; 5:26; 1Kol 8:6; Kolo 1:16-17; Ibu 1:2; Mwm 3:14Nyo' to bom mwɛɛm mvunciim fele can ye le. Kɛ fiɛɛ nu naa lo dvú fimwaaŋ fì Nyo' to bomɛɛ sɛ wvú kɛ. Wvú kɛŋke nshii yî ye le, ɛ nshii wvudvu nu n'yuu fô bonyii le. Keŋ 1:3-4N'yuu wvudvu ɛ no baa ɛ̂ ɛjiwɛ le, ɛ ɛjiwɛ kedvu yaa nulo ejimse naa lo wvú kɛ. * Kɛnɛɛ lɛ, ɛ ɛjiwɛ kedvu yaa nulo ekiɛɛ naa lo wvú kɛ.
Mat 3:1Wee mvu nu dvú wvù Nyo' to tumɛɛ ɛ diee nu lɛ Jon. Wvú to to keejeme ɛkumɛ N'yuu, eben jim nsaw we, wvu lɛ wen ege ɛ́ bonyii bocii elese fitele yî N'yuu wvudvu le. 1:20Kɛ wvú wvù Jon to nu N'yuu wvudvu kɛ. Wvú to to kɛ keeben ɛ ɛ̀ nu jim nsaw wvu N'yuu wvudvu. 8:12; 17:25; 1Jon 2:8N'yuu wvu kecɛɛy wvù duŋci n'yuu ɛ̂ bonyii bocii to too yî woŋ wvun e.
10 Wvú to nu yî woŋ e, ɛ woŋ wvun nu ɛ Nyo' to bom fele can ye le, geenɛn ɛ bonyii bò ɛ̀ nu bo yî woŋ wvun e faŋɛ yaa ekiɛɛ wvú kɛ. 11 Wvú to nu ɛ to woŋ we le, ɛ bonyii bo bew faŋɛ yaa efiisɛn wvú kɛ. 12  1Jon 3:1; Gal 3:26; 4:5Geenɛn, ɛ bonyii bocii bò to fiisɛnɛɛ wvú, lese fitele yî ye le, nu ɛ wvú to nya mvuŋgay ɛ̂ bó lɛ bó enù wase boom bo Nyo' le. 13  3:3, 5-6; 1Bi 1:23; 1Jon 3:9Ɛ kɛ boom bo Nyo' le ban nu ɛ bó boke bii ɛlɛmɛ ke kfuu le, kɛnɛɛ no wee shieele, kɛnɛɛ mboo wee wvu wum e kɛ. Bó boke bii ɛ ɛ̀ nu mboo wvù ɛ̀ nu wvu Nyo' le.
14  Gal 4:4; Fili 2:7; 1Tim 3:16; Ibu 2:14; 1Jon 4:2; Mat 17:2; Jon 2:11; 1Jon 1:1-3Diɛw yidvu to nu ɛ tu wee wvu wum no cee ɛ̂ bese ɛntelɛŋ, ɛ wvú ɛ yiŋsɛn bô mbuwma noo kecɛɛy. Ɛ bese yɛn bvukukɛ bwew e. Bvukukɛ bvù ɛ̀ nu bvu Wan wvù ɛ̀ mɛy kɛ wvú wvù nɛ fô Ice le.
15  1:24-27, 30; 5:31-34, 36Jon to nu ɛ ben jim nsaw ɛkumɛ wvú no fuuŋke gayte lɛ, “Wvun nu wee wvù me nto njemyi ɛkumɛ wvú ŋgayte lɛ, ‘Wee wvù too ɛ̂ me ɛjim kuuke fele me, njefo wvú to nu wase ɛ me nsɛ ŋke no nu dvú.’ ” 16 No wvú nu ɛ yiŋsɛn bô mbuwma, wvú ɛ mum ɛ no nyaa beene bocii mbuwma yî mbuwma le. 17  7:19; Ksm 31:18Beene kee lo lɛ Nyo' to nya bonci fele can Muses e. Geenɛn, mbuwma Nyo' bô kecɛɛy nu ɛ to fele can Jisos Klistu le. 18  6:46; 14:8-9; Ksm 33:20; Mat 11:27; 1Tim 6:16; 1Jon 4:12Kɛ wee nu dvú wvù ke nu ɛ yuu wase yɛn Nyo' le kɛ. Ɛ̀ nu kɛ Waa we wvù ɛ̀ mɛy kɛ wvú wvù nu mbew wvú wvù Ice le wvù nu ɛ ge beene ɛ kiɛɛ wvú.
Wee wvù ɛ̀ to nu Jon Nleseɛjoo
(Mat 3:1-12; Mak 1:1-8; Luk 3:1-18)
19  5:33Fin nu fiɛɛ fì Jon to jemyɛɛ seke bikuu bi Bojuu le bi Jɛlusalɛm to tumɛɛ bocee ncese bô bonyii bo Lɛwe le lɛ bó ebife ɛ̂ Jon lɛ laa ɛ̀ nu wvú wvù yɛɛ lɛ. 20  3:28Jon to baa tun keetfuse mbife wvubo kɛ. Wvú to nu ɛ jeme lo bô diuw we lɛ, “Kɛ ɛ̀ nu me wvù Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ kɛ.” 21  Mala 4:5; Dito 18:15, 18; Mat 2:14; Jon 6:14Ɛ bó bife ɛ̂ wvú lɛ, “Tu ɛ̀ nu wo wvù yɛɛ? Ɛ̀ nu wo wvù Ɛlayja le?” Ɛ wvú tfuse ɛ̂ bó lɛ, “Kɛ me nu Ɛlayja kɛ.” Ɛ bó bvuu bife lɛ, “Ɛ̀ nu wo wvù Wee Ntum Nyo' wɛ le?” Bojuu bomew to cɛyte wee ntum Nyo' wvù nu diɛwɛ Muses e, geenɛn ɛ bomew kee lɛ wee ntum Nyo' wvudvu nu ke enu Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ. Ɛ wvú tun. 22 Ɛ bó bvuu bife ɛ̂ wvú lɛ, “Tu ɛ̀ nu wo wvù yɛɛ? Wo gay lɛ la ɛkumɛ ɛkolɛ kuw? Kɛ see ɛ́ bese ekɛŋkɛ fiɛɛ fì bese ekase egɛn etfuse ɛ̂ bonyii bò tum bese?” 23  Yɛsa 40:3Ɛ Jon tfuse ɛ̂ bó no Yɛsaya wvù wee ntum Nyo' to jemyɛɛ lɛ,
“Ɛ̀ nu me diɛw yì fuuŋke ŋkpwaante lɛ,
‘Bó enɛle je Tata ɛ́ yí enù teytey.’ ”
24 Bonyii ban nu ɛ ɛ̀ to tum Bofalasii bó. 25  1:33; Mat 21:25Ɛ bó bife ɛ̂ Jon lɛ, “Ɛ́ ɛ̀ baa nu wo wvù Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ kɛnɛɛ Ɛlayja, kɛnɛɛ Wee Ntum Nyo' wɛ, wo ɛ no leese bonyii ɛ̂ joo nje la?” 26 Ɛ Jon tfuse ɛ̂ bó lɛ, “Me nleese kɛ fiem bonyii ɛ ɛ̀ nu ɛ̂ joo, geenɛn wee mvu nu dvú ɛ̂ ben ɛnte ɛ ben yaa kee wvú kɛ. 27  1:15; Lem 13:25Ɛ̀ nu wvú wvù too ɛ̂ me ɛjim, ɛ me mbaa ncim eŋkpwɛntɛn keenfay laba we kɛ.” 28  10:40; Mat 3:13Fiɛɛ fin ficii to kooyi ɛ ɛ̀ nu Bɛtani Joo Joodan kewvu keki fò Jon to leese bonyii ɛ̂ joo.
Ɛ Jon duŋcɛ Waa Njee Nyo' ɛ̂ bonyii
29  1:36; Yɛsa 53:6-7; 1Bi 1:19; 1Jon 2:2; Mwm 5:6Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ Jon yɛn ɛ Jisos too, ɛ wvú mum gay lɛ, “Ben etaa eyɛn, wvun nu Waa Njee Nyo' wvù cawsee bibefɛ bi yî nshɛ le! 30  1:15Ɛ̀ nu wvú wvù me nse njemyi ɛkumɛ wvú ŋgayte lɛ, ‘Wee mvu too ɛ̂ me ɛjim kuuke fele me, njefo wvú to nu wase, ɛ me nsɛ ŋke no nu.’ 31 Kɛ me kebɛɛ nto ŋkee wvú kɛ. Geenɛn, ɛ me nto nto no nleese bonyii ɛ̂ joo wvu lɛ bonyii bo Islael ekiɛɛ wvú.” 32  Mat 3:16Jon to nu ɛ bvuu jeme keeben jim nsaw we gay lɛ, “Me nto nu ɛ n'yɛn ɛ Keyoy shiile too fowe diɛwɛ ɛbembɛ le, to no nu yî ye le. 33 Kɛ me kebɛɛ nto ŋkee wvú kɛ. Geenɛn, wee wvù to tumɛɛ me lɛ me ento enleesè bonyii ɛ̂ joo to nu ɛ gay ɛ̂ me lɛ, ‘Wee wvù wo nu ke eyɛn ɛ Keyoy ɛ shii fowe ɛ to ɛ no nu yî ye le, nu wvù nu ke eleese bonyii ɛ ɛ̀ nu can Keyoy ke Yuule le.’ 34  1:49; 5:18-23; 10:36; 11:27; 20:31; Mat 3:17; 27:54; Lem 9:20Fifin nu fiɛɛ ɛ me nto nu ɛ n'yɛn, ɛ no nleeme jim nsaw wvudvu ŋgayte lɛ wee wvun nu Waa Nyo'.”
Bonyii bò to yawɛɛ no nu boom bo Jisos e bo ŋgoo le
35 Ɛ ɛkfuŋ buy yuu, ɛ Jon bvuu no leeme fɛ fò wvú to leeme bô boom bew bo ŋgoo le bofɛɛ. 36  1:29Ɛ wvú nɛ yɛn no Jisos lɛne fele, mum gay lɛ, “Ben etaa eyɛn, wvun nu Waa Njee Nyo'.”
37 Ɛ boom bew bo ŋgoo le bo bofɛɛ ba dioo yuw no wvú gay nonɛn, mum nɛ no bii Jisos e. 38 Ɛ Jisos baŋke ye yɛn no bó bii, bife ɛ̂ bó lɛ, “Ben gomte ɛ ɛ̀ nu la?” Ɛ bó bife ɛ̂ wvú lɛ, “Labay, wo cee fɛɛ?” (Diee dì Labay din nu lɛ, “Wee N'yɛɛyi wvu Baay.”) 39 Ɛ Jisos tfuse ɛ̂ bó lɛ, “Ben eto eyɛn.” Ɛ bó mum gɛn yɛn fô wvú to cee. Ɛ bô bó mum no nu ɛ ɛkfuŋ ghan jiim. Kefew kè bó to biɛ wvú le to nu wase kɛ diɛwɛ didiuu dinɛw e fokiɛguu. 40  Mat 4:18-20Wee mwaaŋ ŋgoo bonyii bo bofɛɛ bò to yuwɛɛ no Jon jemyɛɛ mum bi Jisos e to nu Andulu wvù waa bwee Semon Bita. 41  4:25Ɛ Andulu wvudvu mum gɛn lo gom waa bwee wvù Semon, see ɛ̂ wvú lɛ, “Bese nu ɛ yɛn wase Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ le” (fì nu lɛ Klistu). 42  Mat 10:2; 16:18Nonɛn, ɛ wvú mum jo Semon gɛn bô wvú fô Jisos e. Ɛ Jisos taa wvú nɛn tuŋŋ, gay lɛ, “Ɛ̀ nu wo wvù Semon wvù waa Jon. Bó nu ke eteŋe wase wo lɛ Sɛfas.” (Diee dì lɛ Sɛfas din nu Bita). Dì nu lɛ Tɛ.
Ɛ Jisos tee Filew bô Natanial
43 Ɛ ɛkfuŋ ke buy yuu, ɛ Jisos yɛn lɛ wen nu egɛn keba kè Galilee le. Ɛ wvú gɛn yɛn Filew e, gay ɛ̂ wvú lɛ, “Ɛ̀ biì me le.” 44 Filew wvun to nu wee wvu ɛ̂ kelaante kè Bɛsayda le. Ɛ kelaante kin nu ke bo Andulu bô Bita le. 45  Dito 18:15; Yɛsa 42:1-4; Ɛsek 34:23; May 5:1-3Ɛ Filew gɛn gom Natanial gay ɛ̂ wvú lɛ, “Bese nu ɛ yɛn wase wee wvù Muses to saŋɛɛ ɛ̂ Ŋwa' bonci le ɛkumɛ wvú bô wvù bonyii bo ntum Nyo' le to saŋɛɛ tɛn ɛkumɛ wvú. Wee wvun nu Jisos wvu Nasalɛt wvù waa Yosɛw.” 46 Ɛ Natanial tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Fiɛɛ fì jee nulo ebuy Nasalɛt e?” Ɛ Filew gay ɛ̂ wvú lɛ, “To eyɛn.” 47 Ɛ Jisos ke yɛn no Natanial too, jeme ɛkumɛ wvú lɛ, “Ben etaa eyɛn, wee wvun nu naa wee wvu Islael wvu kecɛɛy. Kɛ nce kenlɛɛma nu yî ye le kɛ.” 48 Ɛ Natanial bife ɛ̂ Jisos lɛ, “Wo ghan nɛɛ ɛ sɛ kiɛɛ me?” Ɛ Jisos tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Ɛ́ Filew sɛ keeke eto etee wo, nu ɛ me mbe ɛ n'yɛn wase wo le ɛ̂ kenyi ke kete ke fig e kiɛ le.”§ Kete ke «fig» e ke woŋ wvù Islael e nu ɛ bó to ké no diee mvuntam mvudvu. 49  1:34; 12:13; Mat 27:42Ɛ Natanial tfuse ɛ̂ wvú lɛ, “Labay, wo nu Waa Nyo'! Wo nu Nfon wvu Islael!” 50 Ɛ Jisos gay ɛ̂ wvú lɛ, “Wo fɛn nu ɛ bee me le keseen kɛ njefo me nu ɛ ŋgay ɛ̂ wo lɛ me mbe ɛ n'yɛn wase wo le ɛ̂ kenyi ke kete kiɛ le? Wo nu ke eyɛn mwɛɛm mvù kuuke fele mvun e.” 51 Ɛ Jisos bvuu gay ɛ̂ wvú lɛ, “Ɛ́ me ensee ɛ̂ wo kecɛɛy kecɛɛy lɛ wo nu ke eyɛn ɛ ɛbulɛ ɛ yene, ɛ bonceendaa bo Nyo' le bene, booke yî wee wvù diee nu Waawee le.”

1:1 Keŋ 1:1–2:4; Jon 17:5; Fili 2:6; 1Jon 1:1-2; Mwm 19:13-16

1:3 1:9-10; 5:26; 1Kol 8:6; Kolo 1:16-17; Ibu 1:2; Mwm 3:14

1:5 Keŋ 1:3-4

*1:5 Kɛnɛɛ lɛ, ɛ ɛjiwɛ kedvu yaa nulo ekiɛɛ naa lo wvú kɛ.

1:6 Mat 3:1

1:8 1:20

1:9 8:12; 17:25; 1Jon 2:8

1:12 1Jon 3:1; Gal 3:26; 4:5

1:13 3:3, 5-6; 1Bi 1:23; 1Jon 3:9

1:14 Gal 4:4; Fili 2:7; 1Tim 3:16; Ibu 2:14; 1Jon 4:2; Mat 17:2; Jon 2:11; 1Jon 1:1-3

1:15 1:24-27, 30; 5:31-34, 36

1:17 7:19; Ksm 31:18

1:18 6:46; 14:8-9; Ksm 33:20; Mat 11:27; 1Tim 6:16; 1Jon 4:12

1:19 5:33

1:20 3:28

1:21 Mala 4:5; Dito 18:15, 18; Mat 2:14; Jon 6:14

1:21 Bojuu bomew to cɛyte wee ntum Nyo' wvù nu diɛwɛ Muses e, geenɛn ɛ bomew kee lɛ wee ntum Nyo' wvudvu nu ke enu Mboyse wvù Nyo' to kawɛɛ.

1:23 Yɛsa 40:3

1:25 1:33; Mat 21:25

1:27 1:15; Lem 13:25

1:28 10:40; Mat 3:13

1:29 1:36; Yɛsa 53:6-7; 1Bi 1:19; 1Jon 2:2; Mwm 5:6

1:30 1:15

1:32 Mat 3:16

1:34 1:49; 5:18-23; 10:36; 11:27; 20:31; Mat 3:17; 27:54; Lem 9:20

1:36 1:29

1:40 Mat 4:18-20

1:41 4:25

1:42 Mat 10:2; 16:18

1:42 Dì nu lɛ Tɛ.

1:45 Dito 18:15; Yɛsa 42:1-4; Ɛsek 34:23; May 5:1-3

§1:48 Kete ke «fig» e ke woŋ wvù Islael e nu ɛ bó to ké no diee mvuntam mvudvu.

1:49 1:34; 12:13; Mat 27:42