Ghamatendo ghe Iwatumighwa
Ichilongole
Ichitabu che Ghamatendo ghe Iwatumighwa chosimulila mbuli tse iwanu iwamtoghole Kiristu pfawanzile na pfawenele kulawa Yelusalemu mbaka Yudea, Samariya na tsiisi tsingi, ka apfila Yesu pfawalongele iwanang'ina wake (1:8). Chitabu chino chandikighwa na Luka na yeye iyo iyandike Imbuli Inoghile ya Luka. Yeye tsakakala bwana mghanga na yang'ali yakwandika pfinoghile ghendo pfinu ka pfapfilawile. Pfitabu pfake pfose pfili tsakamwandikila imunu yumwe Mgiriki iyakemighwe Teofili, lekeni pfipfila tsakawandikila Wakiristu Wagiriki na Wayahudi (1:1)
Chitabu cha Ghamatendo ghe Iwatumighwa chakoneka chandikighwa mne miyaka ya sitini mbaka sitini na mine kulawa Yesu hakalile muisi, kwaapfila chitabu chomalitsila Pauli ng'ana yalekelelighwe bae kulawa mwigheletsa. Pfipfila Luka tsakanga na Mtumighwa Pauli, na kandika chitabu chino hayang'ali ako Antiyokiya. Chitabu chino choghendeletsa aghala ighali mne chitabu chake cha Imbuli Inoghile yandikighwe na Luka, na chakwandusa kwa kutulongela Yesu pfayokile kulanga. Ighali mne chitabu chino gheghala na aghala ighali mne chitabu chake cha Imbuli Inoghile. Tsakambama Teofili na iwakiristu iwakongetseka waghakinde aghala ghayawalangulitse. Apfo Luka kandika chila chinu chatendile Yesu na ukwenela kwa Wakiristu.
Chitabu cha Ghamatendo ghe Iwatumighwa chotulongela tuwe ka Wakiristu wamwanduso pfawawile na pfawakalile kwa kumtoghola Kiristu. Pfipfila watumighwa wotulongela tumlombe Muhe mwenzeluka hatukwenetsa Imbuli Inoghile kwa iwanu wengi.
Ighali mno
Mne isula ya 1:1-8:1, Muhe mwenzeluka kowatsila iwanang'ina, na Wakiristu wakongetseka.
Mne isula ya 8:2-12:23, Wakiristu wodununzika na wakwandusa kwenela mbaka kunze kwa Yelusalemu.
Mne isula ya 12:24-14:28, Pauli na Balinaba wakuka ghumwanza ghwawo ghwa mwanduso ghwa kupeta Imbuli Inoghile.
Mne isula ya 15:1-35, Libalatsa lyetingana ako Yelusalemu kulamula choni chitendeke kwa Wakiristu wa sambi.
Mne isula ya 15:36-18:22, Pauli kakuka ghumwanza ghwake ghwa keli.
Mne isula ya 18:23-20:38, Pauli kakuka ghumwanza ghwake ghwa kadatu.
Mne isula ya 15.1-35, Pauli koghoghighwa ako Yelusalemu.
Mne isula ya 27-28, Pauli koghalighwa Roma.
1
Kuna imkulu Teofili,
Mne ichitabu changu chanongole ukwandika, tsanyandika ipfinu pfose Yesu pfatendile na pfayalangulitse, kulawa handuse isang'ano yake mbaka litsuwa lila hayasolighwe kughenda kulanga. Ichipindi ng'ana yasolighwe, tsakaweng'a malaghitso kwa uwetso wa Ghumuhe Mwenzeluka iwatumighwa wala iyawasaghule. Matsuwa alubaini kulawa hafile, Yesu kawalawila mala nyingi na kwilangusa ghendo ka tsakakala mghima. Wamwona, naye kalonga nawo mbuli tse Undewa we Imulungu. Na litsuwa limwe, hayang'ali yakuja nawo kawalaghitsa pfino, “Mleke kulawa Yerusalemu, ila mwemwe mbete achila chayalongile Aba, iyo Ghumuhe yamnihulike nomlonga. Yohane tsakabatitsa kwa ghamatsi, lekeni matsuwa chidogho ighakutsa, mtsobatitsighwa kwa Ghumuhe Mwenzeluka.”
Yesu kosolighwa kulanga
(Maliki 16:19-20; Luka 24:50-53)
Iwatumighwa hawetingane na Yesu, wamghutsa, “Imtwatsa, pfii matsuwa ghano kutsowoyitsila Waisiraeli Undewa?”
Yesu kawalongela, “Matsuwa na msimu pfamne uwetso wa Aba wangu, mwemwe ng'ambamighwa bae kumanya itsakuwa tsuwachi. Lekeni Ghumuhe Mwenzeluka hatsowahulumkila, mtsobokela ingupfu, namwe mtsakuwa iwakalangama wangu ako Yerusalemu, mne tsiisi tsa Yudeya na Samariya, na muisi mwose.” Hayamalitse kulonga apfo kasolighwa kulanga, aku wose womlola, kuya liwingu limghubika nawo ng'awamwonile keli bae.
10 Hawang'ali wotsodola tsinenge kulanga Yesu hang'ali yakuka, bahala iwanu weli iwapfalile maghwanda matselu wema habehi yawo, 11 walonga, “Mwemwe iwanu wa Galilaya! Ebali mwima hano mwolola kulanga? Yesu yuyuno, iyasolighwe kuna mwemwe kughenda kulanga, katsakuya keli ka pfipfo pfammwonile kakuka kulanga.”
Matiasi kosaghulighwa akinde hanu ha Yuda
12 Kuya iwatumighwa woya Yerusalemu kulawa mne Chidunda cha Mitseituni, utali wa chilomita ka imwe kulawa mkaye. 13 Hawapfikile mkaye, wengila mne chiheleto cha kuchanya chawang'ali wokalagha. Nawo tsawakala Petiri, Yohane, Yakobu, Andereya, Filipi, Tomasi, Batalomeyo, Matei, Jakobu imwana we Alifayo, Simoni Mkanani na Yuda mwanaghe Jakobu. 14 Awo wose tsawaghendelela kwitingana hamwe ukulomba, hamwe ne iwapinga wangi, na Mariya mai wake Yesu, na ndughu tsake Yesu.
15 Litsuwa limwe mne matsuwa agho, Petiri kema haghati he iwanu iwetingane. Tsawakala iwanu miya imwe na ishilini. 16 Petiri kalonga, “Ndughu tsangu, tsaibamighwa Ghamaandiko Mahenzeluka ghatimile. Ghumwande Ghumuhe Mwenzeluka tsakalonga kubitila Daudi, Daudi tsakatabili mbuli tsa Yuda, iyawalongotse iwanu wala iwamghoghile Yesu. 17 Yuda tsakakala miyetu kwaapfila tsakasaghulighwa na Yesu tusang'ane naye.”
18 Yeye tsakaghula mghunda kwa sendi tsapatile kwa sang'ano yake ila ihile, kaghwa hamo, katulika na usapi wake wose ulawa kunze. 19 Iwanu wose wa Yerusalemu tsawahulika mbuli atso, apfo mne chilugha chawo waghukema mghunda aghwo Akelidama, mana yake “Mghunda ghwe Idamu.”
20 Petiri kalonga, “Kwaapfila yandikighwa mne Tsaburi,
‘Ing'anda yake ikale uchuwa,
imunu wowose aleke kukala mng'anda amwo.’ Pfipfila yandikighwa,
‘Imunu yungi yeng'ighwe isang'ano yake ya kulongotsa.’
21 “Apfo yobamighwa kumsaghula imunu yumwe kulawa mne iwanu iwelongotse na twetwe matsuwa ghose Imtwatsa Yesu hayang'ali na twetwe, 22 kulawa Yohane hayang'ali yobatitsa mbaka litsuwa lila Yesu hayasolighwe kulawa kuna twetwe kughenda kulanga. Imunu ayo kobamighwa yawe mkalangama miyetu wa kutsilihuka kwa Yesu.”
23 Apfo wasaghula mataghwa meli, Yosefu iyakemighwe Barisaba, pfipfila tsakakemighwa Yusti, na wa keli Matiasi. 24 Kuya walomba, “Imtwatsa, ghweghwe kwoimanya imimoyo ye iwanu wose. Lelo utulanguse, imunu yuhi yumsaghule mne iwanu wano weli 25 ili asole isang'ano ye utumighwa yailekile Yuda na kughenda hanu hake imwenyegho.” 26 Kuya watowa simbi, na simbi imghwila Matiasi, naye kongetsighwa mne iwatumighwa wala kumi na yumwe.