Ya Dyag lan Apostol
Paunan habi
Di ha hulat ya nag langan ‘Ya Dyag lan Apostol,’ ay inhundo ni Lucas ya unan hulat na ya nag langan ‘Ya Mangêd ya Habi tungkol kan Apo Jesu-Cristo ya inhulat ni Lucas.’ Ya una nan an-ipamwang bayri, ay no ay-êmên impakatoro hên unan tagahonol ni Apo Jesu-Cristo ya Mangangêd ya Habi tungkol kana “ha balayan Jerusalem, ha probinsyan Judea, ha probinsyan Samaria, haka ha ayri man ya logal di ha boon luta.” (1:8) Hatsi ya pangapalyari kanlan angkapi-tsi-tsipon ya Cristiano ay nag-umpisa ha bansan Israel. Hi Lucas ay nag-in kalamo ni apostol Pablo ha kaatag ya pamanlumagay na hên manoro. Kabay muwang nan taganá ya nalyari.
Dinyanan nan alagá bayri ha hinulat ni Lucas, ya dyag hên Espiritu ni Apo Namalyari ya nilumatêng hên main kalamoy kapangyarihan para kanlan ampaniwala ha Jerusalem hên haton allo hên Pentecostes. Ya nakahulat bayri, ay an-ipahlêk êt ya kapangyarihan hên Mangêd ya Habi ha biyay lan ampaniwala kan Apo Jesu-Cristo. Mabáha êt di ya tungkol ha pamilalamo lan ampaniwala.
Hilay tawo ha bansan Israel, ya kaapo-apoan ni apo Israel (Jacob), ay ambaêgên Israelita o Judio. Hila ay ampaniwala kan Apo Namalyari haka ha Manan Tsipan, noa, ya kal-atan kanla ay a ampaniwala ya hi Apo Jesu-Cristo ay hiyay an-êngganan lay Mesias, ya Cristo, ya pinili ni Apo Namalyari hên mag-in Mámiligtas ya impangako ni Apo Namalyari ha Manan Tsipan. Hilay apostol ay Israelita êt, noa, taganán muwang la ya hi Apo Jesu-Cristo ay habaytoy pinili ni Apo Namalyari hên mag-in Mámiligtas ya impangako. Ha pangipalinaw lan apostol, ya nabiyay yan oman hi Apo Jesu-Cristo, haka ha pangipalinaw la ya hiyay nakatupad hên tungkol ha Mámiligtas ya nakahulat ha Manan Tsipan, ay main etaman kanlan kapareho lan Israelita ya naniwala ya hiyay habaytoy pinili ni Apo Namalyari hên mag-in Mámiligtas ya impangako ni Apo Namalyari.
Main êt alwan kaapo-apoan ni apo Israel (Jacob), ya ambaêgên alwan Israelita, o alwan Judio, o Gentil, ya naniwala kan Apo Jesu-Cristo ya hiyay Anak ni Apo Namalyari. Hila ay ayn muwang hên tungkol ha Manan Tsipan. Êndat lan Israelita ya naniwala kan Apo Jesu-Cristo, ya a madyanan biyay ya ayn angga hilay alwan Israelita ya naniwala, no a la honolên ya ugali ya intoro ni apo Moises ha Manan Tsipan. Kabay impamwang ni Apo Namalyari kanlan apostol, ya alwan pamanhumonol ha ugali ya intoro ni apo Moises ya makapiligtas, noa, ya paniwalan bat, ya hi Apo Jesu-Cristo ay Anak ni Apo Namalyari ya makapiligtas (10:1-11:18; 15:1-34).
Hên habayton panaon lan apostol, ay angkalokopan ya bansan Israel hên bansan Italia. Ya pinakapoon hên bansan Italia ay atsi ha balayan Roma, ya kapitolyo hên Italia. Ya pamaêg kana ay Emperador. Hiyay namiutoh hên hundaloh ha balang bansa ya angkalokopan na. Hiya êt ya namili kanlan ari haka gobernador ya ampanalan kanlan habaytoy bansa.
Kabooan hên pinakalaman
Pamaglêan lan apostol hên mamaptêg 1:1-26
a. Ya tawlin utoh haka pangako ni Apo Jesu-Cristo 1:1-14
b. Ya kahagili ni Judas 1:15-26
Ya pamaptêg lan apostol ha Jerusalem 2:1-8:3
Ya pamaptêg lan apostol ha Judea haka Samaria 8:4-12:25
Ya pamanoro ni apostol Pablo 13:1-28:31
a. Ya unan pamanlumagay ni apostol Pablo hên manoro 13:1-14:28
b. Ya pami-tsi-tsipon ha Jerusalem 15:1-35
c. Ya ikalwan pamanlumagay ni apostol Pablo hên manoro 15:36-18:22
d. Ya pangatlon pamanlumagay ni apostol Pablo hên manoro 18:23-21:16
e. Hi apostol Pablo, ya nakahukul ha Jerusalem, Cesarea haka Roma 21:17-28:31
1
Panlugurên kon Teofilo, ha unan hulat, ay nanulat ako hên tungkol ha dinyag ni Apo Jesus, haka ya balang in-aral na paubat hên haton una yan nanoro angga ha allon hiyay ampitag-ay hên palako ha langit. Bayo ya tinumag-ay, ay ha kapangyarihan hên Espiritu ni Apo Namalyari, ay hinabi na pon kanla ya dapat lan daygên, ya hilay pinili nan apostol. Ha apatapo ya allo paubat hên natsi ya ha koros haka nabiyay oman, ay panay yan nagpahlêk kanlan apostol, haka mal-at ya dinyag nay pamaptêg hên hiyay taganán nabiyay oman. Haka intoro na ya tungkol ha pamanlokop ni Apo Namalyari.
Minghan hên naka-tsipon hila, hinabi ni Apo Jesus kanla, “Paan kaw pon mag-alíh di ha balayan Jerusalem. Êngganan yo pon ya impangako hên Tatang ko, ya idigalo na kamoyu ya nahabi kina. Gawan a mabuyot, ay bawtismoan na kaw ha Espiritu na, ya ipahapat na kamoyu. Habaytsi ay alwan nanad ha pamawtismo ni Juan Bautista ha lanêm, ya a namihapat hên Espiritu ni Apo Namalyari.”
Ya pamag-orong ni Apo Jesus ha langit
Hên nilalamo hilay apostol hên kalamo ni Apo Jesus, ay kinotang la ya, ya wanla, “Panginoon, amêhên ana ya pamamaala hên bansan Israel hên nanad ha panaon hên ninuno tamo?” Hinabi ni Apo Jesus kanla, ya wana, “A yo malyarin mamwangan no makanon malyari ya habayto. Ya Tatang ko ya ampanalan hên panaon haka kaganawan ya malyari. Noa, dyanan kaw hên kapangyarihan ha panhumapat kamoyu hên Espiritu ni Apo Namalyari bayo mamipamwang kaw na hên tungkol kangko bayri ha balayan Jerusalem, ha probinsyan Judea, ha probinsyan Samaria, haka ha ayri man ya logal di ha boon luta.” Hên nahabi nay na ya habayto ni Panginoon Jesus, kaban anhêlkên la ya, ay antumag-ay yay na hên palako ha langit haka natagpênan yan ginêm. 10 Kaban ampakahêlkên lay langit, ay biglan nagpahlêk kanla ya loway anghel ya nakabaron naputsi ya nirêng ha dani lan apostol. 11 Hinabi lan lowa, “Hikaw ya taga-probinsyan Galilea, awta ampakahêlkên yoy langit! No ay-êmên yan nitag-ay hi Apo Jesus ha langit hên kalamoy lêmm, ay êmbayro êt ya pamag-orong na hên main kalamoy lêmm.”
Ya kahagili ni Judas Iscariote
12 Nag-orong hilay nay apostol hên ubat ha Tawgtug Olibo palako ha balayan Jerusalem, ya dayo bat hên mihay kilometro. 13 Hên nilatêng hilay na ha balayan, ay nunik hilay na ha pagdahêlan lay kuwarto. Hila ya habaytsi ay hilan Pedro, Juan, Santiago, Andres, Felipe, Tomas, Bartolome, Mateo, Santiago, ya anak ni Alfeo, hi Simon ya ambanhagan lan Makabayan, haka hi Judas ya anak ni Santiago. 14 Mimihay nakêm la haka panay hilan ampagtsipon hên manalangin hên kalamoy ungnoy babayi, hi Maria ya indo ni Apo Jesus, haka hilay lalaki, ya patêl ni Apo Jesus.
15 Hên nalabah ya ungnoy allo, ay nagtsipon ya magatoh haka lowampo ya patêl ha Panginoon. Kalamo la hi apostol Pedro ya nirêng ha arapan la, ta wana, 16 “Hikaw ya patêl ko ha Panginoon, kailangan hên matupad ya impahulat nan Espiritu ni Apo Namalyari kan Arin David hên hato, ya tungkol kan Judas Iscariote, ya naypadakêp kan Apo Jesus. 17 Hi Judas Iscariote, ay kalamo naên pinili ni Apo Jesus hên maghuyo kana.” 18 (Ya imbayad kan Judas ha karawakan dinyag na, ay pinanaliw nan luta. Bayro ha luta na ay nanabo ya. Nilumtoh ya bitoka na haka inumawah ya laman na. 19 Namwangan lan kaganawan taga-Jerusalem ya nalyari, kabay ha habi la ay binaêg lay habaytoy luta hên Akeldama, ya labay habiên ay Luta hên Daya.)
20 Hinabi nay na êt ni apostol Pedro, ya wana, “Êmên di ya nakahulat ha libron Awit,
‘Paulayan ya logal na. Alway nan paidyanan ya habayto.’
Nakahulat etaman ya wana,
‘Main dayin managili hên manupad ha tungkulan hên mamaala ya indin kana.’
21 “Kabay dapat kitamon mamili hên mihay kahagili ni Judas. Kailangan miha ya kanlan panay tamon nakalamo hên kalamo tamo hi Panginoon Jesus, 22 paubat hên binawtismoan ya ni Juan Bautista angga ha hiyay nitag-ay ha langit. Ya piliên tamo, ay dapat mag-in kalamo tamo hên mamipamwang hên tungkol ha pangabiyay oman ni Panginoon Jesus.”
23 Kabay pinili la hi Matias haka hi Jose Justus ya ambaêgên Barsabas ya pamilian lan miha. 24 Nanalangin hila bayto hên wanla, “Panginoon, muwang moy kaihipan hên hinoman. Ipamwang mo kannaên no hino kanlan hata lowa ya pinili mo 25 hên manupad ha tungkulan hên pangaapostol ya tinalibatokan ni Judas Iscariote, ya nammita ha logal ya hêpat kana.” 26 Hên nayari hilan nanalangin, ay pinagpalabonutan lay langan hên hata lowa, haka nabonut ya langan ni Matias, ya nipahan ha labinmihay apostol.