12
Ri fariseos ca'i' quipalej
Y ri winek xemolotej c'a apo. Pa mil winek ri xquimol apo qui'. Rumari' niquipalbej chic qui'. Y ri Jesús xuchop c'a tzij quiq'ui ri ye rudiscípulos nabey, y xubij c'a chique: Tichajij iwi'* chuwech ri ch'om (levadura) quiche (quixin) ri achi'a' fariseos. Ri ch'om (levadura) quiche (quixin) ri achi'a' fariseos ntel chi tzij chi xa ca'i' quipalej, xa ma niquiben ta ri niquic'ut. Y ronojel ri ma k'alajsan ta, xtik'alajin pe. Y ronojel ri tz'apel ca rij, xtel c'a pe chuwasakil. Rumac'ari' riyix, ronojel ri tzij ri nitzijoj pa k'eku'm, ronojel ri' xtel rutzijoxic pa sakil. Y ronojel c'a ch'abel ri pan ekal ibin pa tak ixquin ri pa tak jay, xtetamex na cuma ri winek y xtiquirek quichi' chubixic c'a pa ruwi' tak jay.
Ri achoj chuwech ruc'amon chi nikaxibij wi ki'
Y riyix ri can yix wamigo nbij c'a chiwe: Ma tixibij ta iwi' chiquiwech ri xaxu (xaxe wi) ri ch'aculaj ri yecowin niquicamisaj, y tek quicamisan chic ri ch'aculaj majun chic achique ta ri xquecowin xtiquiben. Y nbij c'a chiwe achoj chuwech ri ruc'amon chi nixibij wi iwi': Tixibij iwi' chuwech ri jun ri can nicowin nucamisaj ri ch'aculaj y nicowin yixrutek pa k'ak'.§ Can chuwech c'a ri' tixibij wi iwi'.
Y riyix chuka' jabel iwetaman chi tek ye'ic'ayij wu'o' aj xic' tak chicop, xaxu (xaxe) wi ca'i' oxi' oc tak centavos cajel. Y ma riq'ui ta chi ri aj xic' tak chicop ri' xa ma q'uiy ta oc cajel, ri Dios majun bey yerumestaj ta ca.* Y c'a ta c'a riyix. Ruma riyix hasta ri rusmal tak iwi' ajlan ronojel. Ri Dios can sibilaj yixrajo'. Riyix más c'o iwejkalen que chiquiwech ye q'uiy aj xic' tak chicop. Rumac'ari' ma tixibij ta iwi'.
Ri niniman riche (rixin) ri Jesucristo, ma tiq'uix ta nuk'alajsaj ri'
Chuka' nbij c'a chiwe, chi xabachique winek ri nuk'alajsaj ri' chi yin runiman riyin, queri' chuka' riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, xtink'alajsaj chiquiwech ri ru'ángeles ri Dios chi ri winek ri' wuche (wixin) chic riyin. Yac'a jun winek ri ma nuk'alajsaj ta ri' chiquiwech ri winek chi yin runiman riyin, queri' chuka' xtinben riyin, man c'a xtink'alajsaj ta chiquiwech ri ru'ángeles ri Dios, ruma ri winek ri' xa ma wuche (wixin) ta riyin.
10 Y xabachique c'a winek ri niyok'on chuwij riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, c'a nicuyutej na rumac. Yac'a ri niyok'on chrij ri Lok'olaj Espíritu, man c'a xticuyutej ta rumac.
11 Y tek yixuc'uex c'a chiquiwech ri principali' pa tak jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios, y tek yixuc'uex chuka' chiquiwech ri aj k'atbel tak tzij, ma tich'ujirisaj ta iwi' chuch'obic achique chi ch'abel ri xtibij§ tek yixch'o chiquiwech. 12 Ruma tek c'o chi yixch'o apo, can ya ri Lok'olaj Espíritu ri xtiya'o* ri ch'abel chiwe ri rajawaxic chi xtibij apo, xcha' ri Jesús.
Ri c'ambel tzij chrij jun beyon y ri ruc'ayewal ri beyomel
13 Y chiri' chiquicojol ri sibilaj ye q'uiy winek ri quimolon apo qui', c'o c'a jun ri xch'o apo y xubij chare ri Jesús: Tijonel, tabana' jun utzil cach'o riq'ui ri wach'alal y tabij chare chi tuya' pe ri werencia ri rubanon ka riche (rixin) chare, xcha' chare ri Jesús.
14 Yac'a ri Jesús xubij chare ri achi: Riyin ma banon ta pe chuwe chi yin jun aj k'atbel tzij pan iwi' riyix y chuka' ma yin ta jun jachoy herencia chicojol.
15 Y ri Jesús xch'o chic c'a chique ri winek y xubij: Can titzu' c'a ka iwi' jabel riche (rixin) chi nichajij ri ic'aslen, riche (rixin) chi ma tipe ta raynic pa tak iwánima chrij ronojel ruwech cosas. Ruma astape' jun winek sibilaj q'uiy rubeyomal c'o, ma ya ta ri' ri xtiya'o ri ruc'aslen.
16 Y can yac'ari' tek ri Jesús xuchop rubixic jun c'ambel tzij, y xubij: C'o c'a jun achi beyon, ri sibilaj ulef c'o riq'ui. Y jun bey c'a, q'uiy cosecha ri xumol. 17 Rumac'ari' ri beyon ri' xuch'ob ka pa ránima: ¿Achique ta jun nben riche (rixin) chi queri' nyec ronojel ri nucosecha? Ruma majun chic nya' wi re nic'aj chic, xcha'. 18 Y tek xch'obotej chuwech, xubij: Más utz quenwulaj na el re cocoj tak nuc'ujay, y yenben chic nic'aj más ye nima'k. Y chupan ri nuc'ujay ri' xquenyacala' wi ri c'o wuq'ui y ronojel ri nucosecha. 19 Y xtinbij c'a chare ri wánima: Wánima, wacami sibilaj q'uiy abeyomal ri ayacon, y q'uiy juna' ma xtatij ta wayjal. Caquicot c'a, catuxlan, cawa' y catuc'ya', xcha' ri beyon chare ri ránima.§ 20 Pero ri Dios xubij chare ri beyon ri': Nacanic chi achi, chupan re ak'a' re' xtinsiq'uij (xtinwoyoj) el ri awánima, y ronojel ri abeyomal ri ayacon, ¿achoj riche (rixin) cami xtoc wi ca?* 21 Quec'ari' ri winek ri nimolo beyomel riche (rixin) re ruwach'ulef, y xa man c'o ta ri beyomel riche (rixin) ri Dios riq'ui.
Tek ri Jesús xubij chi ma tikach'ujirisaj ta ki' chupan ri kac'aslen
22 Y ri Jesús xubij c'a chique ri rudiscípulos: Nbij c'a chiwe, chi ma tich'ujirisaj ta iwi' chupan ri ic'aslen, chi acuchi (achique) xtipe wi ri iway y chi acuchi (achique) xtipe wi ri itziak. 23 Ruma chi ri kitzij c'aslen, más rejkalen que chuwech ri iway iwuc'ya' y ri ich'acul chuka' can más rejkalen que chuwech ri itziak. 24 Que'itz'eta' na pe' ri ko'ch.§ Ri aj xic' tak chicop ri' majun quitico'n niquiben ta, y majun cosecha niquelesaj, ni majun riche (rixin) quiwaybal quiyacon, majun chuka' quic'ujay. Pero ma riq'ui wi ri', riye' yewa', ruma chi ri Dios can nuya' wi quiway. ¿C'a ta c'a riyix man ta xtuya' iway ri Dios? tek riyix más iwejkalen que chiquiwech ri aj xic' tak chicop. Rumac'ari' ma más ta c'a tich'ob ri'. 25 ¿La c'o ta cami c'a jun chiwe riyix ri nicowin chi niq'uiy chic nic'aj vara ri rupalen, ruma can nuch'ujirisaj ri'? Majun. 26 Y wi xa jun samaj ri xa ti co'ol oc achi'el ri' ma yixcowin ta niben, ¿achique c'a ruma tek can nich'ujirisaj iwi' riche (rixin) chi niwil nic'aj chic chique ri yec'atzin chiwe?
27 Que'itzu' na pe' ri cotz'i'j ri lirio quibi'. Que'itzu' na pe' tek yeq'uiy. Riye' ma yesamej ta, ni ma yebatz'in ta, riye' majun quitziak niquiben, pero ma riq'ui wi ri' jabel oc yetzu'un. Y c'o c'a jun rey riche (rixin) re ruwach'ulef Israel ri xc'oje' ojer ca, ri xubini'aj Salomón. Riya' ruyon jabel tak tziek ri xerucusaj, pero majun bey xucusaj ta jun rutziak ri can achi'el jun cotz'i'j. 28 Y wi ri Dios queri' yeruwik ri k'ayis, ri wacami c'o pa juyu' y chua'k xa niya' pa k'ak', ¿c'a ta c'a riyix winek chi man ta xtuya' itziak ri Dios? Rumari', ¿achique c'a ruma tek xa ma nicukuba' ta ic'u'x riq'ui? 29 Rumari' riyix ma tich'ujirisaj ta iwi' chupan ri ic'aslen chi acuchi (achique) nipe wi ri iway iwuc'ya'. 30 Ruma chi quinojel ri winek queri' niquiben. Yac'a riyix c'o jun Itata' ri can retaman chi ronojel ri' nic'atzin chiwe.* 31 Rumari' ri más rajawaxic chi niben riyix ya ri ticanoj ri rajawaren ri Dios. Y wi queri' xtiben, ri Dios can xtuya' c'a pe ronojel ri nic'atzin chiwe.
Ri beyomel riche (rixin) ri chila' chicaj
32 Ma tixibij ta iwi' riyix ri yixtzekelben wuche (wixin), ruma astape' xa yix juba' oc, ri Tata'ixel can nrajo' wi c'a chi yixbec'oje' pa rajawaren. 33 Tic'ayila' c'a ri c'o iwuq'ui y tiyala' chique ri winek ri nic'atzin quito'ic. Wi queri' niben, xtic'oje' jun iyaconobal chila' chicaj ri majun bey xtijar ta, y xtic'oje' ibeyomal chupan, beyomel ri majun bey xtiq'uis ta, ni majun alek'om xtelek'an ta,§ ni ma nichicopir ta chuka'. 34 Ruma chi acuchi (achique) c'o wi ri ibeyomal,* chiri' chuka' nic'oje' wi ri iwánima.
Rajawaxic chi nikoyobej apo ri k'ij tek xtipe ri Jesucristo
35 Tichajij c'a ri ic'aslen, y can ma tichuptej ta ri icantil. 36 Tibana' c'a achi'el niquiben ri mozos pa jun jay. Ri mozos coyoben ajan (jampe') nitzolin pe ri quipatrón ri benak pa jun c'ulanen, riche (rixin) chi queri' tek noka y nisiq'uin (noyon) apo, can yac'ari' niquijek pe ruchi' ri jay chuwech. 37 Y can jabel c'a ruwaquik'ij ri mozos ri ye q'ues tek noka ri quipatrón. Y kas kitzij nbij chiwe, chi ri quipatrón xtuchojmirisaj c'a ri' y yerutz'uyuba' c'a ri rumozos pa mesa. Y yerunimaj yerilij apo jabel ruma sibilaj niquicot chi c'a coyoben na apo ri hora ri'. 38 Y wi ri quipatrón ri mozos ri' noka pa nic'aj ak'a' o ya tek xa niseker yan pe, ri mozos ri' can jabel ruwaquik'ij ruma c'a ye q'ues na chiroyobexic ri quipatrón ri hora ri'. 39 Y riyix iwetaman, chi xa ta ri rajaf jun jay nretamaj ajan (jampe') napon ri alek'om§ pa rachoch, ri rajaf ri jun jay ri' nic'ase' ta riche (rixin) chi nuchajij ri rachoch, y man ta nuya' k'ij chare ri alek'om chi nelek' el pa rachoch. 40 Rumac'ari' riyix nic'atzin chi can quiniwoyobej apo,* ruma riq'ui juba' ri hora tek xa ma yin ta riyin ri yinich'ob, yari' tek xquipe riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, xcha' ri Jesús.
Tikabana' achi'el nuben jun utzilaj mozo, y ma tikaben ta achi'el nuben jun itzel mozo
41 Yac'ari' tek ri Pedro xubij chare ri Jesús: Ajaf, ¿tek riyit xatzijoj re c'ambel tzij re', la xaxu (xaxe) wi chake riyoj ri yoj adiscípulos, o xabij chuka' chique quinojel ri winek?
42 Y ri Ajaf xubij: Ri mayordomo ri choj y c'o runa'oj, yac'ari' ri nicha'ox (ncha') ca ruma ri rupatrón, riche (rixin) chi nicanaj ca pa quiwi' quinojel ri yec'o pa rachoch ri rupatrón, riche (rixin) chi nuya' quiway y ronojel ri nic'atzin chique tek napon ri hora. 43 Can jabel c'a ruwaruk'ij ri mozo ri', ruma ntajin chubanic ri samaj tek no'ilitej ruma ri rupatrón. 44 Can kitzij c'a nbij chiwe chi ri patrón can xtuya' wi c'a ronojel ri rubeyomal pa ruk'a' ri mozo riche (rixin) chi nuchajij. 45 Pero ri mozo ri' wi xa nuch'ob ka pa ránima: Ri nupatrón ri' xa c'a ma jane noka ta na, nicha'; y nuchop c'a quich'ayic ri nic'aj chic mozos chi achi'a' y chi ixoki', y can xu (xe) wi wa'in y tijoj ya' nuben quiq'ui ri k'abarela', 46 ya c'a ri k'ij y ri hora tek majun nuch'ob chi noka ri rupatrón, yac'ari' tek noka. Ri rupatrón can xtuc'ajsaj§ wi ruwech ri mozo ri' y xtuya' quiq'ui ri nic'aj chic ri ma yeniman ta tzij.
47 Ri mozo ri retaman* achique ri nrajo' ri rupatrón, pero xa ma xuchojmij ta ri' riche (rixin) chi nuben ri samaj, ni ma nuben ta ri nrajo' ri rupatrón, ri mozo c'a ri' sibilaj c'a xtich'ay. 48 Yac'a ri mozo ri xa ma retaman ta achique ri nrajo' ri rupatrón, astape' c'o ri ma utz ta yerubanala' apo, y astape' ri mozo ri' can ruc'amon chi nich'ay ta más, pero xa ma que ta ri' xtiban chare. Riya' ma xtik'ax ta ruwi' ri ch'ayquil ri xtiban chare. Ruma ri can q'uiy c'a ya'on ca chare, chuka' can q'uiy c'a ri xtich'ojix chare, y chuka' ri can q'uiy ri jachon ca pa ruk'a', can q'uiy c'a chuka' ri xtic'utux chare, xcha' ri Jesús.
Tek ri Jesús xubij chi ruma Riya' tek nipe oyowal chiquicojol ri winek
49 Riyin can chuyaquic c'a k'ak' chicojol re xipe chuwech re ruwach'ulef. Y riyin nwajo' chi ri k'ak' ri' nic'at ta chic. 50 Pero nabey nic'atzin c'a chi nk'axaj na tijoj pokonal, y can nik'axo ri wánima ruma ri woyoben apo, y sibilaj nrayij chi k'axnek ta chic ca ri jun c'ayewalej§ bautismo ri'. 51 ¿Riyix nich'ob chi riyin xipe riche (rixin) chi nya' uxlanibel c'u'x chuwech re ruwach'ulef? Ma que ta ri'. Wuma riyin yec'o ri xa xtiquitaluj qui'.* 52 Rumari' re xtibe apo, wi pa jun jay yec'o ye wu'o' winek, ye oxi' xa xqueyacatej c'a chiquij ri ye ca'i', o ya ri ye ca'i' ri xqueyacatej chiquij ri ye oxi'. Y can xtiquitaluj qui'. 53 Ri tata'aj ma xtika ta c'a chuwech ri nubij ri ruc'ajol. Ni ri c'ajolaxel ma xtika ta chuwech ri nubij ri tata'aj. Ni ri te'ej ma xtika ta chuwech ri nubij ri ruxok'al (ruxok-al) chare. Y can queri' c'a chuka' ri k'opoj ma xtika ta chuwech ri nubij ri rute' chare. Y can quec'ari' ri alite' ma xtiquic'uaj ta qui' riq'ui ri ralibatz, ruma ma junan ta niquich'ob, y can ni ta c'a ri alibetz xtiquic'uaj qui' riq'ui ri ralite'.
Ri Jesús xubij chi c'o retal tek nijalatej ri tiempo
54 Y ri Jesús xubij c'a chuka' chique ri winek: Riyix iwetaman§ achique nitzu'un ri sutz' ri nic'amo pe job. Y tek nitz'et c'a ri sutz' ri', chanin nibij chi nipe job. Y can nipe wi. 55 Y tek nipe ri cak'ik' quere' pa sur, ya c'a retal ri' iya'on chi nuchop ruk'ijul ri sak'ij.* Y can nuchop wi c'a ri sak'ij. 56 Riyix xa ca'i' c'a ipalej, ruma jabel iwetaman nitzu' achique nuben ruwech ri caj y jabel chuka' iwetaman achique ri nipe xaxu (xaxe wi) riq'ui nitzu' achique rubanon re ruwach'ulef. ¿Achique c'a ruma tek can ma niwetamaj ta chuka' achique tiempo re yojc'o wi wacami?
Tatojo' c'a ri ac'as chanin, riche (rixin) chi ma yatuc'uex ta chuwech ri aj k'atbel tzij
57 ¿Y achique ruma tek ma nich'obotej ta ka iwuma riyix mismo achique ri ruc'amon chi niben y achique ri ma ruc'amon ta? 58 Tek c'o jun chiwe riyix ri nitzujux (nisujux) pa k'atbel tzij, tutija' ruk'ij riche (rixin) chi nuchojmirisaj ri' riq'ui ri ruc'ulel tek xa c'ac'ari' quichapon el bey pa k'atbel tzij. Ruma wi ma nuchojmirisaj ta ri' riq'ui ri nitzujun (nisujun) chrij, can xtuc'uex c'a chuwech ri aj k'atbel tzij, y ri aj k'atbel tzij ri' nujech el pa ruk'a' ri aj ch'ame'y, y ri aj ch'ame'y nuc'uaj el, y nberutz'apij ca pa cárcel. 59 Y can kitzij nbij, chi ri winek ri ntoc pa cárcel ruma ruc'as, ma xtel ta pe chiri' c'a ya tek rutojon chic ca ri ruq'uisbel centavo ri nibix chare ri c'o chi nutoj.
* 12:1 Mt. 16.6, 12; Mr. 8.15; 1 Co. 5.7, 8. 12:2 Ec. 12.14; Mt. 10.26; Mr. 4.22; Lc. 8.17; 1 Co. 4.5. 12:4 Is. 8.12, 13; 51.7, 8, 12, 13; Jer. 1.8; Mt. 10.28; Fil. 1.28; 1 P. 3.14. § 12:5 Sal. 9.17; Mt. 10.28; 25.41, 46; 2 P. 2.4; Ap. 1.18. * 12:6 Mt. 10.29. 12:8 Mt. 10.32; Ro. 10.9, 10; 2 Ti. 2.12; 1 Jn. 2.23; Ap. 2.13. 12:10 Mt. 12.31, 32; Mr. 3.28, 29. § 12:11 Mt. 10.19; Mr. 13.11; Lc. 21.14. * 12:12 Ex. 4.12. 12:14 Jn. 18.36. 12:15 Pr. 28.16; 1 Ti. 6.7; He. 13.5. § 12:19 Job 20.22; 27.8; Sal. 52.7; Pr. 27.1; Ec. 11.9; Dn. 4.30, 31; 1 Ts. 5.3; Stg. 4.14, 16. * 12:20 Sal. 39.6. 12:21 Mt. 6.20; 1 Ti. 6.18, 19; Stg. 2.5. 12:22 Mt. 6.25; Fil. 4.6. § 12:24 Job 38.41; Sal. 147.9. * 12:30 2 Cr. 16.9. 12:31 Mt. 6.33; Ro. 8.31. 12:33 Mt. 19.21. § 12:33 Mt. 6.20. * 12:34 Mt. 6.21. 12:35 Mt. 25.1, 8. 12:37 Mt. 24.46; 25.21-23; 2 Ti. 4.7, 8; 1 P. 5.1-4; 2 P. 3.14. § 12:39 1 Ts. 5.2; Ap. 16.15. * 12:40 Mt. 25.13; Mr. 13.33; Ro. 13.11-14; 2 P. 3.14. 12:42 Mt. 24.45, 46; 25.21; Lc. 19.15-19. 12:44 Ap. 3.21. § 12:46 Mt. 24.51. * 12:47 Nm. 15.30; Jn. 9.41; 15.22; Hch. 17.30; Stg. 4.17. 12:47 Dt. 25.2. 12:48 Lv. 5.17; 1 Ti. 1.13. § 12:50 Mt. 20.22; Mr. 10.38. * 12:51 Mt. 10.34. 12:52 Mi. 7.6; Mt. 10.35; Jn. 7.43; 10.19. 12:53 Mi. 7.6. § 12:54 Mt. 16.2. * 12:55 Job 37.17. 12:56 Mt. 16.3; Lc. 19.42-44; Ga. 4.4. 12:58 Sal. 32.6; Pr. 25.8; Is. 55.6; Mt. 5.25.