7
Stephen Uqaaqtullałha
1 Qaukłium agaayuliqsim apiqsruġniġaa Stephen, “Tamanna iḷumutuuva ukua nipliałhat?”
2 Stephen kiuniġaa, “Aniqatiut suli Aapaaŋuruasii, naalaġniḷḷaksiŋŋa! Agaayyun kamanaqtuaq sagviġñiqsuaq sivulliaptiknun Abraham-mun iñuuniaġugaaqtitlugu Mesopotamia-mi sivuani aullałiksraŋan Haran-mi itchaqtuqhuni.
3 Nipliutiplugich itna, ‘Unigḷugu nunan suli iḷatin aullaġiñ nunamun tikirvigitqukkamnun ilipnun.’
4 Taatnaqhuni nunaŋatniñ Chaldea-ġmiut aullaġniqsuq Haran-mun iñuuniaġiaqhuni. Aasii kiŋuagun Abraham-ŋum aapaŋa tuquanikman tavrani Agaayyutim nuutinniġaa marrumuŋa nunamun nayukkaptiknun pakma.
5 Taatnaqtiłhani tamaani Agaayyutim qaitchiŋitkaluaġniġaa Abraham iŋmaktillugu ilaanun tamanna nuna. Aglaan akiqsruġniġaa qaitchigisiñipḷugu pigiliutilugulu ilaanun suli kiŋuviaŋiñun, naagaunniiñ Abraham qitunġiuŋŋaan.
6 Agaayyutim nipliutiniġaa itna, ‘Kiŋuviaġikkatin iñuuniaġisirut iglaaŋulutiŋ atlami nunami. Sumiuŋuruat nunurilugich savaktitaulutiŋ suli sisamani kavluutini ukiuni iłuaqqutitchiuŋiḷḷutiŋ.
7 Aglaan anasiñŋuqsaġisigitka taapkua savaktaaġruqaqtuat iñugikkamnik. Kiŋuagun tamarruma iliŋich utiġutiŋ taivrumakŋa agaayumaaġvigiaqsiḷuŋa marrumani nunami.’ Taatna Agaayyutim uqautiniġaa.
8 Agaayyutim akiqsruutikamiuŋ Abraham tiliñiġaa nalunaitŋutchiquplugich aŋutitiŋ. Taatnaqami qiñiqtitkaa tupiksrisukhuni Agaayyutim akiqsruutaiñik ilaanun. Tavra Isaac anipman Abraham-ŋum nalunaitŋutchiqmiñiġaa tallimat piŋayuatigun uvlut. Isaac-ŋum nalunaitŋutchiqmiñiġaa Jacob, ilaanli piñiġai qulit malġuk sivulliavut.
9 “Aglaan taapkua sivulliaġuqtuat killuġiniġaat nukatchiaqtiŋ Joseph tunipḷuguasii savaktauviksraŋanun Egypt-mi. Aglaan Agaayyutim nayuġniġaa
10 ikayuqługu iłuiḷḷiuġviŋmiunniiñ itman. Agaayyutim nakuaġiliutipkaġaa puqiisiqługulu. Taatnaqhuni Pharaoh-m umialgum Egypt-mi aŋalatiġuġniġaa Joseph iluqaanun Egypt-mun suli iŋmi tupiġmiñun.
11 Kiŋuagun niġisuŋnaqsiñiqsuq Egypt-mi Canaan-miḷu, taatna sivulliavut niġisuksiuliqhutiŋ.
12 Aasiiñ Jacob tusaakami niqiksraqaqnipḷugu Egypt-mi ilaan sivulliavut tuyuġiqqaaġniġai tasamuŋa.
13 Iḷaŋatni tasamuŋalgitmata Joseph iḷitchuġipkaġniqsuq iŋmiñik aniqatiumiñun, aasiiñ Pharaoh-m iḷitchuġiniġai Joseph-ŋum iḷai.
14 Joseph-ŋum aapani Jacob aiyugaaġniġaa Egypt-muquplugu qitunġaqtuummaan. Taapkuaguuq iñugiaktiginiqsut piŋasukipiaq akimiamik.
15 Tavra Jacob-ŋum qitunġani nuurrutiniġai Egypt-mun, tavraniasiiñ ilaalu sivulliavutlu tuquplutiŋ.
16 Iliŋisa timiŋich iḷuviġiaqtaġniġaich Shechem-mun taivrumuŋa Abraham-ŋum tauqsiaġimakkaŋanun iḷuviġviksrauplugu iŋmiknun Hamor-m kiŋuviaŋiñiñ.
17 “Tamauna Agaayyutim akiqsruutaa Abraham-mun atuumaaqsipman, kiŋuviaŋi iñugikkapta tavrani Egypt-mi iñugiaksiḷḷapiaġniqsut.
18 Umiallitqiŋñiqsut atlamik tavrani naluruamik Joseph-mik.
19 Taavruma umialgum kinniaqsiñiġai iñuvut suli nagliksaaqtitlugich sivulliavut, nunuripḷugitunniiñ igitqataqtitlugich aniqqamiurat tuquviksraŋatnun.
20 Taatnałhatniguuq Moses aniñiqsuq qiñiyunaqhuni, aasiiñ aŋayuqaakkiñ qaunagiplugu piŋasuni tatqiñi.
21 Iriqsimalguiqł̣ugu kiŋunġani anipkaġniġaat. Taatna Pharao-m panian tiguaqługu iġñiġmisun pamiqsaġniġaa.
22 Ilaa iḷisaaqaġniqsuq iluqaagun Egypt-miut isumatuutaatigun, kamanaqsipḷugu uqałiġmiñi savaamiñiḷu.
23 “Aasiiñ malġukipiamik ukiunikkami Moses sivunniġñiqsuq takuqattaaġukługich Israel-aaġmiuqatiuni.
24 Tikitqammiqhuniḷu Egypt-miu aŋallaġluipman iḷaŋatnik tamatkua taatnaqhuni ikayuġiaġniġaa payyaksaqtuaq. Ikayuisaġniaqhuni tuqunniġaa taamna Egypt-miu.
25 Isumapluni aniqatiumiñun kaŋiqsimanasukniaqługu Agaayyutmun atułiksrani annautrił̣iksraŋagun iñuŋmiñik. Aglaan taapkua kaŋiqsimaŋiññiġaat.
26 Uvlutqikman qiñilgiññiqsuq Israel-aaġmiuŋnik aŋuyaktauŋnik. Ilaan iłuaqsisipkaġniagaqsiñiġik itnaqługik, ‘Ukuqtiik, aniqatigiiksutik! Qanuqhusik iliptiknun piyuutivisik?’
27 Aglaan iḷaqataaknik piyuutiruak piñuniġaa Moses itnaqługu, ‘Kisuunasugivichuvva? Aŋalatchiñiaqpich atanniqsuiñiaqhutinlu uvaptiknik?
28 Tuqutchuaqsiḷgitpiŋa taivrumatun Egypt-miutun tuqqutaptun ikpaksraq?’
29 Moses-ŋum tusaakamiuŋ taamna qimaŋniqsuq Egypt-miñ iñuuniagaqsipḷuniasii Midia-ġmiut nunaŋatni. Taapkunani malġuŋnik iġñiqaġniqsuq.
30 “Malġukipiami ukiuŋanikman isaġulgum sagviutiniġaa Moses ikualaraukun uqpikun iñuiḷaami qaniŋani iġġian Sinai-m.
31 Moses-ŋum qiñiqamiuŋ atlayuaġiplugu utlaŋniġaa taamna uqpik qiñimmaġiksaaġukługu. Tavraasiiñ tusaaniġaa Agaayyutim uqautigikkaŋa,
32 ‘Uvaŋa sivulliaqpich Abraham-ŋum Isaac-ŋumlu Jacob-ŋumlu Agaayyutaat.’ Moses tatavraullaŋniqsuq qiñiġnianġiqł̣uguunniiñ.
33 Agaayyutim nipliutiniġaa, ‘Aluġutikkiñ mattakkik, taamna qikaġviiñ Agaayyutim nunagigaa.
34 Iḷumun qiñiġniġiga pigiiḷipḷuni nagliksaaqtitaułhat iñuŋma Egypt-miittuat tusaaplugich minġuqtułhat, atqaqtuŋaasiiñ ikayuġiaġlugich. Pakma mauŋaġiñ, tuyuġigisigikpiñ Egypt-mun.’
35 “Taamna taimña Moses Israel-aaġmiuqataiñ ayakkaŋat itnaqługu, ‘Kia uvaptiknun sivulliuqtiġuqpatin atanniqsuitquplutin uvaptiknik?’ taimñauruq Agaayyutim tuyuġikkaŋa iliŋitñun sivulliuqtaulugu anniqsuityaquplugulu, ikayuqługu isaġulikun qiñikkaŋa ikualaruami uqpiŋmi.
36 Moses-ŋum annisiniġai Egypt-miñ. Iñiqtaqaqniqsuq quviqnaqtuanik suli atlayuaġnaqtuanik Egypt-miḷu, Kaviqsaami Taġiumiḷu suli iñuiḷaami malġukipiani ukiuni.
37 Taamna Moses nipliqsimaruaq Israel-aaġmiunun, ‘Agaayyutim sivuniksriqirimik tuyuġisigaasi atriḷugu tuyuqałłi uvamnik; taimña itkisiruq iḷapsitñiñ.’
38 Israel-aaġmiut katimałhatni iñuiḷaami iġġiani Sinai-m isaġulgum uqaqatiqaġniqsuq Moses-mik, aquagunaasiiñ Moses-ŋum uqautiplugich sivulliavut uqałiġnik akuqtuaġikkaŋitñik Agaayyutmiñ. Taimakŋaaglaan iḷitchuġirugut qanuq iñuuniałiksraptiknik.
39 Sivulliapta tupigiyumaŋiññiġaat, aglaan suqutigiŋitkaat aŋalatiqaqhutiŋ kimmutmikkun utiġukhutiŋ Egypt-mun.
40 Taatnaqhutiŋ Aaron uqautiniġaat, ‘Kiikaa, aanġurrisigut sivulliqsiksraptiknik, atakkii imña Moses annitrivut Egypt-miñ naluplugu sutilaaŋa.’
41 Iliŋich iñiqsiñiqsut aanġuamik nuġġaqtun aasiiñ tuniḷḷaqtuaqsipḷutiŋ aanġuaġmiknun, quviasuutigiplugu iñiqtaġikkaqtiŋ argaŋmiknik.
42 Taatnaqmata Agaayyutim suqutigiŋisaallaŋniġai agaayuyumiñaqsipḷugich uvluġianun qiḷaŋmi, aglausimaruatun makpiġaaŋatni sivuniksriqirit itnaiḷipḷugu,
‘Israel-aaġmiuŋuruasii,
malġukipiami ukiumi iñuiḷaami tuniḷḷaqtuqtusi agaayuvigigaluaqnaŋa.
43 Igliġutiniġiksi panapkaaqtuummaan aanġuaq Moloch
suli atriŋa uvluġiaŋan aanġuaġikkapsi Raiphan.
Tamatkuak aanġurrigigaasi iñiqtaġikkasi putqataġvigisrukługich.
Taatnaġusi tuyuġigisigipsi uŋataanun Babylon.’ Amos 5:25-27
44 “Sivulliapta iñuiḷaami igliġutiniġaat panapkaaq. Taavrumuuna Agaayyun nayuutiruq akunġatni. Moses-ŋum iñiqtaġikkaŋa Agaayyutim pigisukkaŋatun, tuvraqługu iḷiktiġun iŋmi iḷisauttusiaŋatun.
45 Kiŋuvatigun sivulliapta akuqtuqługu taamna panapkaaq sivulliamikniñ igliġutiniġaat akiqsruutauruamun nunamun. Joshua-mlu iliŋisalu tigusiaġisaaqsiñiġaat nuna taipkunakŋa iñuŋniñ Agaayyutim uŋutaŋiñiñ, tavruŋaasii panapkaaq nappaqługu David-ŋum aŋalatiġułhanunaglaan.
46 Agaayyutim David nakuaġiginiġaa. Aasiiñ David-ŋum iŋiġniġaa Agaayyun nappaitḷasipḷuni tupiġmik ilaanun.
47 Kiisaimmaguuq Solomon nappaiñiqpuq taavrumiŋa tupiġmik, agaayyuvikpaŋmik.
48 Aglaan Agaayyun qutchiŋñiqsraqtuaq irviqaŋitkaluaqtuq tupiġmik iñuich nappakkaŋatnik, nipliqmatun Isaiah-m sivuniksriqirim itnaiḷipḷugu,
49 ‘Agaayyun nipliqsuq, Qiḷak atanġuvigigiga
aasii nuna tutmaġvigiplugu.
Qanutchimikmi tupiġmik nappaiñayaqpisi uvamnun?
Sumimi minġuiqsiaġviqaġisivik?
50 Iḷumun iñiqtaġimakkaġa supayaaq tamanna.’ Isaiah 66:1-2
51 “Taipkunatitun pitchiġiiḷaurusi tiggakhusiḷu. Tusaasuŋitmiusi Agaayyutim uqałhanik naagasuli ukpiksrisuŋitmipḷusiunniiñ. Sivulliapsitun ilipsipsuuq ataramik akiḷḷiḷiqsuirusi Ipqitchuamik Irrutchimik.
52 Sivuniksriqiripayaat sivulliapsi nagliksaaqtinniġaat, tuqqutlugich Agaayyutim uqqiraqtaiñik uqaqtuanik iŋiḷġaan aggił̣iksraŋagun Agaayyutim nalaunŋaruaq savaktiksraŋa. Pakma ilipsi aatchuutigigiksi tuqqutluguasii.
53 Ilipsi akuqtuigaluaqhusi maliġutaksraq tumigiplugu isaġuliŋñi Agaayyutim qaisaŋanik naagasuli tupigiŋitkiksi.”
Stephen Tuqqutaułha Miḷuqtuqługu
54 Iḷauruat uqaqsittaaqtitchirit naalaġnił̣iġmikni Stephen-mun qinnallapiaġniqsut. Qinnakpaitḷutiŋ iŋmiknununniiñ aŋalalguiḷiñiqsut.
55 Aglaan Stephen Ipqitchuam Irrutchim aŋalatlugu aaġluqhuni Agaayyutim qaumanġa qiñiġniġaa suli Jesus qikaqługu Agaayyutim taliqpiani.
56 Nipliġñiqsuq, “Ataŋii, qiñiġiga qiḷak aŋmaqługu suli Iġñiŋa Iñuum qikaqługu Agaayyutim taliqpiani.”
57 Tamatkua qulliŋich niprallaŋniqsut umikługich siuttatiŋ argaŋmiknik. Iluqaġmiŋ pitchaqługich
58 aasiiñ nunaaqqimiñ anitnamitruŋ miḷuqtuġataġniġaat uyaġaŋnik. Iḷisimariksraqtaat mattaġniġaich quppiġaatiŋ iḷipḷugich nukatpiamun atiligaamun Saul-mik qaunagitquplugich.
59 Iliŋitñun miḷuqtuqtitluni Stephen agaayuniqsuq, “Ataniiq Jesus! Aniġniġa piuŋ!”
60 Sitquqami niplianiqsuq, “Ataniiq! Taavrumuuna killuqsałhatigun anasiñŋuqsaqnagich.” Taatnaanikami tuquniqsuq.