2
Fhe Bakɨmen Ŋina Ŋaar zeri.
+Mba Pentikos tuga bakɨme hɨgim, mba raar mba Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi, mbe wari fugap, phena mbevi vhen ki. a
+Mbe mba phena vhen wari fugap kim, khɨkhɨma mbe fhura Hevenan hɨgi, mba khɨkhɨm bɨɨŋbɨɨŋ bakɨme fara muuŋgiap zerav, mbe mba ki phena vhee mba khɨkhɨm za mba phena vhee ruigi. +Mbe garav, vhava zari fara muuŋgi bigi gari. Mbe nta garim, nta vov za mbe pani shɨri tugɨratɨgap nta thivgi. +Mba bigi mbe pani shɨri thivgim, Fhe Bakɨmen Ŋinan Ŋaar za mbe ndavi vherir vergap, mbe rugim, mbe harigi ŋguir kaa ga vhov buni nzuai. Mbe fhura mba tɨva mbui fhuvara, Fhe Bakɨmen Ŋinan Ŋaar nduara mbe rugim, mbe mba kaa ga vhui.
Mba tugen, Zudaiŋ mbari, mbe vhɨra zegap, Zerusareman ki, mbe vhɨra guigira Fhe Bakɨme phorga nzuav ana tɨva zɨn vui ntɨɨri ma. Mbe za kha nuianan ki ŋguian kega zegi. Mba tugen mba khɨkhɨm him, gumgi gu mbigi vhɨrvera, mbe mba khɨkhɨm mbararagiap, zav wari fugap, mba Zisas farasegi 12 tɨgi ŋaara gumgi nzuai buni, mbe za khuara mbe tɨgi. Mbe khuaran mbe tɨgap, mbe mbararav khueŋ nzuav guigira ŋgava mbatɨga muuŋgi. Mba zegi gumgi gu mbigi, mbe mbe mbararagim, mbe mben kaara vhov mba buni nzuaim, mbe mba buni mbararagi. +Mba zegi Zudaiŋ, mbe mbararagiap, ŋgava mbatɨga muuŋgiap khaŋ nzuai, “Ee, kheiŋ Gaririŋ gumgira khare. Nza ram muuŋgiap mbe nzuai buni nza won kaara nta mbararagi. +Nza khaŋ muuŋgi ŋgui, nza zega khar ki. Nza mbari Partia fhain kega zegi, nza mbari Midia fhain kega zegi, mbari Eram fhain kega zegi, nza mba Mesopotemia fhain ki gumgi gum Zudia fhain ki gumgi, Kapadosian fhain ki gumgi, Pontus fhain ki gumgi, Esia fhain ki gumgi gum, nza mbari. 10 Frigia gum Pamfiria fhain kega zegi, nza mbari Idzɨp fhain kega zegi, nza mbari Ribia nder muen, Sairini ŋgu bakɨmen han kega zegi. Nza mbari Roman zegap wari zav khaŋ ndagi. 11 Nza Zudaiŋ gum nza phorgap nza rotu mbui tɨva zɨn vui gumgi, gum Krit rɨgɨkɨrigen kega zegi gumgi, gum Arebian kega zegi gumgi, nza khar zegi gumgi, nza mbe mbararagi, mbe Fhe Bakɨme muuŋgi bigi baikɨvi, mbe nzan kamara nta neŋgim, nza nta mbararagi.” 12 Mba zegi gumgi, mbe maaŋ muuŋgiap mbararagiap, ŋgava mbatɨga muuŋgiap, ndɨkndɨgi vhɨrve ga mbui. Mbe ndɨkndɨgi vhɨrve ga mbuav nduarira khaŋ wari ga nzuai, “Kha ntige hi bigeŋ, ne ram mbui khesharigi bigɨna goreŋra?” 13 Mbe maaŋ wari ga nzuav, mbe mbari mbe nzɨɨv khaŋ mbe nzuai, “Mbe waina kama mbegav ŋanŋana nzuai.”
Pita buni nzuai.
14 Mbe maaŋ wari ga nzuaim, Pita mbaram mba Zisas farasegi 12 thɨgi ŋaara gumgi rɨgar khavgia thɨgap, kama havharan kaav khaŋ mba gumgi gum mbigi ga nzuai, “Nde kha Zudaiŋ gum nde mbe zegap kha Zerusareman ki gumgi gu mbigi, nde khuarar na bunin tɨgɨri. Nde khuaran na bunin tɨgɨp, nde ntige khar hi bigeŋ nɨɨeŋ kaŋgirga. 15  +Nde ndɨkndɨgi, kha gumgi waina kama mbegav ŋanŋanire? Zakɨra fhuvara! Ntigera mɨn thugim, ra ndav shɨrav nzai, 9 kirok ma.b 16-17  +Nde ntige khar hɨgi bigeŋ, nde ne gari ne fhum Fhe Bakɨmen kamthooŋ guma Zoer ne suaŋgi. Ana fhum khaŋ suaŋgi, ‘Fhe Bakɨme khaŋ nzuai, “Mba mpuur rarivige han maanga, gu won Ŋina Ŋaara siv za kha gumgi gu mbigi ga suarga. Nden ŋkaa gum nde ŋkarmbigi, mbe Fhe Bakɨme kamthooŋ gumgi na buni bun nzuai tɨvar muuŋgip, na buni bun suanga. Nden gumgir ŋkaa, mbe rɨɨa kui tɨvar muuŋgip, bigi ganɨnga, nde gumgi vuri mbe rɨɨr kurga. c 18 Gu mba tugen gu won Ŋina Ŋaara sararim, ana na ŋaara gumgi gum nan ŋaara mbigi han ŋgirɨrga, mbe Fhe Bakɨme kamthooŋ gumgi na buni vhuuiŋ bun nzuai tɨvar muuŋgip na buni bun suanga. 19 Gu kha buivar gu harigi khesharigi bigir muuŋrim, nta hɨrga, gu mba nuianan mirikorir muunga, mba mirikori, nta mba tugen mba raar hi bigir nde khɨvi mirikori ma. Mba tugen vɨzɨn gum vhav, vhava thuura bakɨme nta hɨrga. 20 Mba tugen, ran ŋaar vhɨzgirga, maaŋ gɨngirga, kɨni hɨvgip vɨzɨna gegɨrga. Mba bigi hegɨrga, zumgum Guma Bakɨme hɨrga tuk hɨgɨrga, ana mba raar ana won ŋkasŋka bakɨme gum won vhava ŋaara ndim khɨvɨrga. 21  +Mba tugen, warir kurkura saŋv Guma Bakɨmen kamɨnga, mba gumgi gu mbigi Guma Bakɨme taagip mbe ndigirim, mbe nzerara kɨrga.” ’ Khe Zoer suaŋgi buni khare.
22  +“Nde Isreriŋ gumgi, nde khuaran na bunin tɨgɨri. Gu Nasaret guma Zisas bun nde suan za mbui. Fhe Bakɨme ndera nzuav Zisas ga sarigim, ana zergi. Nde nduarira wari wo rɨmgi thugira ana garim, ana nde rɨgar kav, Fhe Bakɨme ŋkasŋkan panan, won farvenira ana ŋaari bakɨvi ga mbuav, mirikori ga muuŋgi. Fhe Bakɨme ana panan maaŋ muuŋrim, nde gangip kaŋgirga, Fhe Bakɨme nduara ana farasarigi. 23  +Fhe Bakɨme vhɨra fhum kha guman nde farve ga sur zav suaŋgiap, ne ndɨkndɨgap kav, ana ntigem anan nde farve khɨngi. Ana anan nde farve khɨngim, nde mba gumgi mbatɨgir kov hegap, ana ndim khanarareŋ ga tɨgap fugim, ana rimgi. 24  +Ana rimgim, Fhe Bakɨme taagia ana khavgi. Ana fhura ana garim, ana rimgiap khurigi fhuvara, ana khaŋ muuŋgiap, ana za rimgip mba mbogar kɨv khurɨv shargirga tuktɨgi fhuvara. Ana rimgi, rɨmrɨm ana suirarga tuktɨgi fhuvara. 25  +Nzan nzɨga Devit fhum ana ndɨkndɨgap khaŋ suaŋgi,
 
‘Gu Guma Bakɨme garim, ana guigira zazera na nɨmara ki.
Ana nan guva haren kav, ŋkasŋkar na ndɨɨim, bigɨn the nan muuŋgirim, gu rivgip, ninɨga muuŋgirga tuktɨgi fhuvara.
26 Gu maaŋ muuŋgiap na ndava vhee guigira ndikndigim, na thɨɨnin gu ndikndigi bunira nzuai.
Gu ndikndigi bunira nzuav, gu kaŋgi, gu rimgirga. Gu Fhe Bakɨme muunga bigir vhuuiŋ, gu ntan rarga ki.
27  +Ndu fhura na ganɨrim, na tum za vhɨzgi gumgi ki ŋgun kegɨrga fhuvara.
Ndu vhɨra, ndu guigira wo zɨn vui ŋaara guman ŋaar, ndu ana farasarigi. Ndu fhura ana ganɨrim, ana mbogar kɨv, khurgirga tuktɨgi fhuvara.
28 Ndu zazera mbara muuŋgip kɨrga bɨɨŋbɨɨŋ ndirga tuap, ndu anan na khɨvigi.
Ndu fhura na ganɨrim, gu ndu phorgɨv kɨrim, ndu nan kurkurarim, gu guigira ndikndigɨrga.’
 
29  +“Nzan nzɨga Devit the ndɨkndɨgap kha buni suaŋgi? Nde nan fegi gum ŋgugi, gu ntigem guigira nza won nzɨga Devit bun nde suan za mbui. Nzan nzɨk Devit, ana rimgim, mbe fhum ana ndim mboga tɨgim, ana tum fhum vurvurigi. Anan tum vurvurigim, ana mbok fhum nzan rɨgar ka zav ntigem khar ki. 30  +Nzan nzɨga Devit, ana Fhe Bakɨmen kamthooŋ guma ma. Ana kaŋgi, Fhe Bakɨme guigi guarara taagia wora zitav khaŋ suaŋgi, ‘Gu zumgum ndu shɨgar guma the ndiv farim, ana ndu ŋgui gari guman pan kegi farar muuŋgip, ŋgui gari guman pan kɨrga.’ 31  +Devit maaŋ muuŋgiap kaŋgiap, ana mba kameŋ suaŋgi. Ana Fhe Bakɨme taagiap kha nuianan ki gumgi gu mbigi ndir zav suaŋgiap farasarigi guma, ana ana bun nzuai.d Ana rimgip, taagip khavgirga. Ana rimgip za mba vhɨzi gumgi ki ŋgun kegɨrga tuktɨgi fhuvara. Ana vhɨra rimgip khurgirga tuktɨgi fhuvara. 32  +Ana ne suaŋgim, Fhe Bakɨme ntigem Zisas rimgim, ana taagia ana khavgi. Ana rimgiap, taagia khavgim, nza za ana gangi. Nza ana gangiap, nza mba bigi, nza nta bun nzuai. 33  +Zisas khavgiap, ana ntigem taagia Fhe Bakɨme han Hevenan ndagi. Ana ndav, Fhe Bakɨmen guva hareŋ ga perav mbur ki. Ana ntigem Fhe Bakɨme won Ŋina Ŋaarar ana nɨɨŋgi, ana fhum mba Ŋina Ŋaarar ana nɨɨn za suaŋgiap, ana ntigem anan ana nɨɨŋgi. Fhe Bakɨme mba Ŋina Ŋaarar ana nɨɨŋgim, ana ntigem mba Ŋina Ŋaara siav nza suagim, nza ana panan ŋgarim, nde ntigem ana mbui bigi garav ana buni mbararagi. 34-35  +Nzan nzɨk Devit, ana Zisas fara muuŋgiap Hevenan ndagi fhuvara. Khe Devit suaŋgi kameŋ khare. Ana khaŋ nzuai,
‘Fhe Bakɨme khaŋ na Guma Bakɨme nzuai,
“Ndu nan guva haren perav kɨrim, gu ndun pana gumgir muuŋrim, mbe ndun piin kɨrga.” ’
 
36  +“Maaŋ muuŋgiap, nde za Isreriŋ, nde tuituigip khueŋ kaŋgiri. Nde mba khanarareŋ ga tɨga fugi guma Zisas, Fhe Bakɨme ana ndiv Guma Bakɨmen fagim, ana taagip won gumgi gu mbigi ndirga guma ma.”
Gumgi gu mbigi vhɨrve ndavi domdorgiap ruagi.
37  +Pita mba buni nzuaim, gumgi gu mbigi vhɨrve, mbe mba buni mbararagim, mba buni guigira mbe thɨgi. Mba buni guigira mbe thivgim, mbe mbaram Pita gum mba ana phorga ŋgari ŋaara gumgi, mbe mben nzarigi. Mbe kha nzambarer mbe muuŋgi. “Nde nzan fegi gum ŋgugi, nde khar nza suaŋ, nza ntige ram muuŋrie?” 38  +Mbe maaŋ nzuaim, Pita khaŋ mbe nzuai, “Nde za bevbevira ndavi domdorgip, Zisas Krais zɨn panan ruagirim, Fhe Bakɨme nde fhum muuŋgi tɨvi mbatɨgi, ana nta vhɨzgip, nta ndɨkndɨk ŋangirga. Nde maaŋ muuŋgirga, Fhe Bakɨme won Ŋina Ŋaarar nden nɨɨŋgirga. 39  +Fhe Bakɨme fhum mba Ŋina Ŋaarar nden nɨɨn za suaŋgi, ana mba Ŋina Ŋaarar nden nɨɨŋv, ana vhɨra mba Ŋina Ŋaarar nden tarir nɨɨnga. Ana vhɨra mba saman harigi ŋguir ki gumgi gu mbigi gum zumgum hɨrga gumgi gu mbigi, ana vhɨra anan mben nɨɨnga. Nzan Fhe Bakɨme, ana mba kamgi gumgi gu mbigi, ana za won Ŋina Ŋaarar mben nɨɨn za suaŋgi.”
40  +Pita mba bunin mbe nzua vov, ana vhɨra harigi buni vhɨrve phorga mbe suaŋgi. Ana kama havharar mbe nzuav, khaŋ mbe nzuai, “Nde warir rɨvɨri. Nde muuŋv kɨv mbarkɨrga tɨvi mbatɨgi ga mbui gumgi phorgɨv mbatɨgirga.” 41  +Pita mba bunin mbe nzuaim, ana buni guigira gumgi gu mbigi vhɨrve thivgim, mbe ndavi domdorav Zisas zɨn panan wari ruai. Mba raan ndavi domdorgiav, Zisas zɨn vui gumgi gu mbigi mben vhɨrve khaŋ muuŋgi 3,000. Mbe zav Zisas khothivav, ana zɨn vui gumgi gu mbigi vhen vergi.
Mba Zisas khothɨgav ana zɨn vui gumgi gu mbigi, mbe wari tɨgav ndava bavira ki.
42  +Mba gumgi gu mbigi, mbe guigira khaŋ tɨgav mba Zisas farasegi ŋaara gumgi nzuai buni mbararagi.
Mbe mbe buni mbararav, mbe wari tɨgap ndava bavira kav mben kurkurav mbe wari phorga mba pav, wari tɨgap viktum gum mbɨ pav, mbe wari tɨgap phogi ga vhuav Fhe Bakɨme phorga nzuai.e 43  +Mbe maaŋ mbuim, mba Zisas farasegi ŋaara gumgi, mbe Fhe Bakɨmen ŋkasŋkar panan mirikori vhɨrve ga mbuim, mba gumgi gu mbigi, mbe nta garav za ŋgava mbatɨga mbuav, wari rɨvi. 44  +Mbe rɨvim, mba Zisas khothɨgav ana zɨn vui gumgi gu mbigi, mbe guigira za ndava bavira wari tɨgap ki. Mbe wari wo bigi gari, mbe bigi, nta za mba Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi, mba bigi, nta za mbe bigi ma. 45 Mbe mba tɨva mbuav, mbe vhɨra wari won nuiani sɨgiveŋ gu bigi ndi mbaim, harigi gumgi nta vhezim, mbe mba ŋkɨɨar, mba mba gum bigi sosuagi gumgi gu mbigir kurkurigi. 46  +Mbe maaŋ mbuav, mbe zazera rari tugɨra tɨgap wari tɨgap Fhe Bakɨme Phenan phogi ga vhui. Mbe maaŋ mbuav, mbe vhɨra wari ga nzuav, warir kaav, wari won phenin vov, ndava bavira kav, ndikndigap wari phorga pi. 47  +Mbe mba tɨva mbuav, mbe zazera Fhe Bakɨme zɨ ndiv vun kuamkuagim, mba gumgi gu mbigi ndɨkndɨgar vhuun mbe mbui. Mbe maaŋ mbuim, Guma Bakɨme rari tugɨra tɨgap gumgi gu mbigi ndi. Ana maaŋ mbuim, mba Zisas khothɨgap ana zɨn vui gumgi gu mbigi, mben vhɨrve khaŋ tɨgap vɨrkɨvgi.
+ 2:1 Lo 16.9-11; FG 1.14 a 2:1 Mba “Pentikos Tuga Bakɨme” Ana zɨ mbe khare, ana mba mbe Isreriŋ mbe fharav wari won mɨni hiaŋ suav ndikndigi tuga bakɨme ma. Ndu vhɨra kha gava ganɨri, mba gava zɨ khare. Fhe Bakɨme Rotu Gari Gumgir Ŋgargi Ŋaari. O Wokpris. Sapta 23.15 kegɨp ganɨv ŋgɨp, 22 thɨgɨri. Mba tuga bakɨme, ana mba Fhe Bakɨme Idzɨvan mba Isreriŋ tari bari ŋkɨɨav, Idzɨviŋ tari bari shogim, mbe vhɨzgi. Mbe Isreriŋ ndɨkndɨgi tuga bakɨme hɨgap vhɨzgim, 50 rari vov vhɨzgim, mbe Isreriŋ won mɨni hiaŋ suav ndikndigi tuga bakɨme hi. + 2:2 FG 4.31 + 2:3 Mt 3.11 + 2:4 Mk 16.17; FG 1.5; 4.31; 10.44-46; 1 Ko 12.10; 13.1 + 2:7 FG 1.11 + 2:9 2 T 1.15 + 2:15 1 Te 5.7 b 2:15 Pita khaŋ muuŋgiap mba kameŋ nzuai, mbe Zudaiŋ mben tɨv ma. Mbe manera mba pav mbɨ pi fhu. + 2:16-17 Jol 2.28-32; Sek 12.10; Zo 7.38; FG 10.45; 21.9 c 2:16-17 Mba mpuur rarivige, ne mbe Zudaiŋ khaŋ nzuai ne ma. Mbe mba Zisas Krais zɨrza mbuim, Fhe Bakɨme ana bun mbe nzuav suaŋgi buni hɨrga tugivige ma, mbe ne nzuai. Mba tugivigen Fhe Bakɨme mbe ŋgi kameŋ mba tegɨrga. Nza ntigem, Zisas zɨn vov, ruagi gumgi vhɨrve mbe pham kaa kameŋ ga nzuav khaŋ nzuai, “Zisas kha nuianan zergap, rimgiap, taagia Hevenan ndav, taagi zirɨ zav mbui tugivigen. Mba mpuur rarivige ne nzuai fhuvara.” + 2:21 Ro 10.13 + 2:22 Zo 3.2; 14.10-11; Hi 2.4 + 2:23 Mt 27.35; Mk 15.24; Ru 23.33; Zo 19.18; FG 4.28; 1 Pi 1.20 + 2:24 Mt 28.5-6; Mk 16.6; Ru 24.5; FG 3.15; 4.10; 10.40; 13.30-31; 17.31; 1 Ko 15.15 + 2:25 Sng 16.8-11 + 2:27 FG 13.35 + 2:29 1 Kin 2.10; Ru 1.32; 1.69; FG 13.36; 2 T 2.8 + 2:30 2 Sml 7.12-13; Sng 89.3-4; 132.11 + 2:31 Sng 16.10; FG 13.35 d 2:31 “Mba Fhe Bakɨme taagip won gumgi gu mbigi ndir zav suaŋgiap farasarav sarigi guma,” mbe Grikin kaman khaŋ zɨn ana kaai, “Krais.” + 2:32 FG 1.8; 2.24 + 2:33 Zo 14.26; FG 1.4; 5.31; 7.55-56; 10.45; Ef 4.8; Hi 10.12 + 2:34-35 Sng 110.1 + 2:36 FG 5.30-31 + 2:37 Sek 12.10; Ru 3.10-12; FG 9.6; 16.30 + 2:38 Ru 24.47; FG 3.19 + 2:39 Ais 57.19; Jol 2.28; FG 10.45; 14.27; Ef 2.13; 2.17 + 2:40 Lo 32.5; Fi 2.15 + 2:41 FG 2.47; 4.4; 5.14 + 2:42 FG 20.7 e 2:42 Fhe Bakɨmen bunin vhuuiŋ kaŋgiap nta kheri gumgi vhɨrve, mbe kha ndɨkndɨga mbui. Mba fhara guarara Zisas khothɨgap ana zɨn panan ruagi gumgi gu mbigi, mbe kha tɨva mbui. Mba fharav wari tɨgap phoga vhuigap, fharav mba mbegap, mbe zumgum Zisas fhava sɨk gum vɨzɨna panpana vhui viktum gum mbɨ ndi. + 2:43 Mk 16.17; FG 4.33; 5.11-12 + 2:44 FG 4.32-35; 5.12; 6.8 + 2:46 Ru 24.53; FG 1.14; 20.7 + 2:47 FG 2.41; 4.33; 5.14; 6.7; 11.21; 11.24; Ro 14.18