Ko te Kōsipelí 'i tono Tohi 'e
Luké
Ko te talateú
'Oku fakatou fakafōtunga'i mai 'ia Sīsū 'i te Kōsipelí 'i tono Tohi 'e Luké ko te Fakama'uli ia 'o 'Isileli ne'e tala'ofá pea mo te Fakama'uli 'o te ha'a tangatá fuli pē. 'Oku hiki 'e Luke 'ia te pehē ne'e ui 'e te Laumālie 'o te 'Alikí 'ia Sīsū ke Ina “malanga 'aki 'ia te Ongoongoleleí ki te masivá”, pea 'oku fakahaa'i 'e te Kōsipeli ko 'ení 'oku fonu 'ia Sīsū 'i te 'ofa ki te kakai kotoa pē mo te notou 'ū masiva'anga kehekehe kotoa pē. 'Oku toe fakamatala'i foki 'e Luke 'i te le'o fiafia, 'o tautafito ki te 'ū vahe ki mu'a 'o te tohí, 'a ia 'oku fakahā mai ai 'ia te anga 'o te hoko mai 'ia Sīsuú, pea pehē ai pē ki te konga ki muli 'o te tohí, 'a ia 'oku hā ai 'ia te hā'ele ake 'ia Sīsū ki te langí.
Ko te Kōsipeli ko 'ení ko te fu'aki tohi ia ne'e hiki 'e Luké. Ko te tohi tono uá ko te Tohi Ngāué, 'a ia 'oku fakamatala ai ki te mafola 'o te lotu faka-Kalisitiané 'i te hili ange te hā'ele ake 'ia Sīsuú.
'Oku 'i ai te ongo konga 'e ua 'o Luke (ko te vahe 1-2 mo te 9-19) 'a ia 'oku ngata ai pē 'i te Kōsipeli ko 'ení 'ia te 'ū fakamatala lahi 'oku 'asi 'i ai, 'o hangē ko te 'ū talanoa 'o kau kiā Sīsū 'i Tono 'alo'i maí, mo te talanoa ki te tamasi'i ko Sīsuú 'i te Temipalé, mo te talanoa fakatātā ki te tangata Samēlia loto 'ofa, mo te foha ne'e molé. 'Oku fakamamafa'i lahi 'i te Kōsipeli nei 'ia te lotu huú, mo te Laumālie Mā'oni'oní, mo te ngafa 'o te kau fafiné 'i te ngāue 'a Sīsuú, mo te fakamolemole angahala 'a te 'Atuá.
Ko te kakano 'o te tohí
Ko te talateú (1:1-4)
Ko tono fā'ele'i 'o Sione Papitaisó mo tono 'alo'i mai 'o Sīsuú mo Tana kei tamasi'í (1:5—2:52)
Ko te ngāue 'a Sione Papitaisó (3:1-20)
Ko tono papitaiso mo tono sivi'i 'o Sīsuú (3:21—4:13)
Ko te ngāue 'a Sīsū ki te kakaí 'i Kāleli (4:14—9:50)
Ko te fononga 'a Sīsū mei Kāleli ki Selusalemá (9:51—19:27)
Ko te uike faka'osi 'o te nofo 'ia Sīsū 'i māmaní 'i Selusalema (19:28—23:56)
Ko te toetu'u, mo te hāhā holo, mo te hā'ele ake 'a te 'Alikí (24:1-53)
1
Ko te talateú
1 'E Tiofilusi, ko te me'a 'i te hanga 'e te tokolahi, 'o fa'u tono fakamatala 'o te 'ū me'a 'oku mātu'aki tui ki ai 'ia tātoú,
2 'o fakatatau ki tono tala'i mai 'e nātou ne'e notou sio tonu ki ai mei tono kamatá, 'o hoko ko te kau ngāue 'o te Folafolá,
3 kua u fakakaukau mo au foki, tangata'aliki, ke tohi hokohoko ia, ma'au, he kua u fakatotolo'i mai kotoa pē ke mahu'inga mālie,
4 kote'uhí ke ke 'ilo'i lelei tono mo'oni 'o te 'ū fakamatalá, 'a ia ne'e akonakina 'aki 'oú.
Ko te hā 'ia te 'āngeló kiā Sākalaiá
5 'I te kuonga 'o Hēlota, ko te tu'i Siuteá, ne'e 'i ai he taula'aliki ne'e hingoa ko Sākalaia, 'a ia ne'e kau ki te lakanga 'o 'Āpaiá; pea ne'e 'i ai tono mali, 'a ia ne'e 'i te hako totonu 'o 'Ēloné, pea ko tono hingoá ko 'Ilisapesi.
6 Pea ko te ongo me'a ne'e sai 'aupito te nā fakafeangai ki te 'Atuá, pea nā lalaka 'i te 'ū fekau mo te tu'utu'uni kotoa pē 'a te 'Alikí mo te haohaoa.
7 Pea ne'e kailoa 'i ai he nā tama, kote'uhí ne'e pa'a 'ia 'Ilisapesi; pea kua nā mātutu'a fakatou'osi pē.
8 Pea ko te 'aho 'e taha ne ina fai ai tana ngāue fakataula'aliki ki te 'Atuá 'i te hokohoko tono lakangá;
9 pea 'i te talotaló, 'o fakatatau ki te anga 'o te ngāue fakataula'alikí, ne'e tō kiā ia 'ia te tutu 'o te 'inisēnisí 'i tana hū ki te Fale Tapu 'o te 'Alikí.
10 Pea ne'e lotu 'i tu'a 'ia te fakatahá kotoa pē, 'i te hokosia te taimi 'o te tutu 'inisēnisí.
11 Pea ne'e hā kiā ia he 'āngelo 'a te 'Alikí, 'o tu'u 'i te 'āfaki mata'u 'o te 'ōlita tutu'anga 'inisēnisí.
12 Pea 'i te sio ki ai 'ia Sākalaiá, ne'e 'ilifia lahi ia mo puputu'u.
13 Ka ne'e lea kiā ia 'ia te 'āngeló 'o pehē, “'E Sākalaia, 'aua 'e ke manahē; he kua tau ake tau huú, pea ko tou hoa ko 'Ilisapesí, 'e fanau'i ia he tama kiā koe, pea 'e ke fakahingoa 'ona ko Sione.
14 Pea 'e ke fiafia ai mo nēkaneka: 'io, 'e fiafia he tokolahi 'i tono fanau'i maí.
15 He 'e hoko ia ko te lahi 'i te vakai 'a te 'Alikí; pea 'e kailoa 'aupito inu 'e ia he uaine pē he kava mālohi; pea 'e fonu ia 'i te Laumālie Mā'oni'oní, 'o kamata pē mei te manava 'o tana fa'eé.
16 Pea 'e fakatafoki 'e ia he tokolahi 'o te kakai 'Isilelí ki te 'Alikí ko te notou 'Atuá.
17 Pea 'e mu'amu'a atu ia ki te 'Alikí 'i te anga mo te mālohi 'o 'Ilaisiaá, kote'uhí ke liliu 'ia te loto 'o te mātu'á ke tokanga ki te notou fānaú, pea mo te kau talangata'á ke notou ma'u te anga-fakapotopoto 'o te kau anga-tonú, pea ke teu'i ma'a te 'Alikí he kakai lelei.”
18 Pea ne'e iange 'e Sākalaia ki te 'āngeló, “'E au 'ilo'i fefe'aki 'ia te me'a nei? He ko aú ko te matu'a, pea ko toku malí ko te fafine fualoa 'aupito.”
19 Pea iange 'e te 'āngeló kiā ia, “Ko au Kepaleli, pea 'okou fakafe'ao ki te 'Atuá; pea kua fekau'i 'oku ke lea kiā koe, pea ke 'avatu kiā koe 'ia te ongoongo lelei ko 'ení.
20 Pea vakai, 'e ke noa, 'o kailoa ke fa'a lea, 'o a'u ki te 'aho 'e hoko ai 'ia te 'ū me'a nei, kote'uhí ne'e kailoa ke tui ki taku 'ū talá, kā ko te 'ū me'a ia 'e hoko mo'oni 'o kā a'u ki tono taimí.”
21 Pea ne'e ma'u talia pē 'ia te kakaí kiā Sākalaia, 'o notou fifili lahi ki tana fualoa 'i te Fale Tapú.
22 Pea 'i tana hū maí, ne'e kailoa lava ia ke lea kiā nātou; pea notou toki 'ilo'i ai, tā ne'e mamata ia he vīsone 'i te Fale Tapú. Pea ne'e kamokamo pē ia kiā nātou, mo fakalongolongo.
23 Pea 'i te 'osi ange te 'ū 'aho 'o tana feia 'ia te ngāue tapú, ne'e foki mai ia ki 'api.
24 Pea 'i te 'osi ange te 'ū 'aho ko iá, ne'e tu'itu'ina 'ia 'Ilisapesi ko tono malí, pea nofo pē ia 'i te liló 'o nima māhina, 'i tana pehē,
25 “Kote'uhiā kua pehē fau te ngāue 'a te 'Alikí ma'akú, 'i Tana āfeitaulalo mai, 'o to'o ange toku mā'anga ki te kakaí.”
Ko te fakahaa'i mai te 'alo'i 'o Sīsuú
26 Pea 'i tono ono māhiná, ne'e fekau mei te 'Atuá 'ia te 'āngelo ko Kepalelí ki te kolo 'o Kāleli ne'e hingoa ko Nāsaleti,
27 ke 'alu ki te tāupo'ou ne'e polo'i ki te tangata 'i te hako 'o Tēvitá, ne'e hingoa ko Siosifa; pea ko te hingoa 'o te ta'ahiné ko Mele.
28 Pea 'i tana a'u atu kiā iá ne'e pehē ange 'e ia, “Mālō te lelei, 'ia koe kua 'ofainá; 'oku 'iā koe 'ia te 'Alikí!”
29 Pea ma'utāfu'ua ia 'i te lea ko 'ení, 'o fifili pe ko te ā tono 'uhinga 'o te fetapa nei.
30 Pea tē iange 'e te 'āngeló, “'E Mele, 'aua 'e ke manahē; he kua 'ofaina 'ou mei te 'Atuá.
31 Pea ko 'eni, 'e ke tu'itu'ina, pea 'e ke 'alo'i he tama, pea 'e ke fakahuafa 'Ona ko Sīsū.
32 Pea 'e lahi Ia; pea 'e lau Ia ko te 'Alo 'o te 'Aliki Taupotú; pea 'e foaki kiā Ia 'e te 'Aliki ko te 'Atuá 'ia te taloni 'o Tana kui ko Tēvitá;
33 pea 'e tu'i Ia ki te hako 'o Sēkopé 'o lauikuonga; pea ko Tana pulé 'e kailoa ngata.”
34 Pea iange 'e Mele ki te 'āngeló, “'E hoko fefe'aki ia? He 'oku he'iki ai ke au 'iloa he tangata.”
35 Pea iange 'e te 'āngeló kiā ia, 'o pehē, “'E hoko mai 'ia te Laumālie Mā'oni'oní kiā koe, pea 'e fakamalumalu 'ou 'e te māfimafi 'o te 'Aliki Taupotú; pea ko ia ai 'e ui te hako tapu 'e ke fā'ele'í, ko te 'Alo 'o te 'Atuá.
36 Pea vakai, ko 'Ilisapesi ko tou kāingá, kua tu'itu'ina mo ia he tama, kā kua matu'a; pea ko tono ono māhina 'eni 'o ia ne'e lau ko te pa'á.
37 He 'oku kailoa he me'a ia 'e faingata'a ki te 'Atuá.”
38 Pea iange 'e Mele, “Ko au 'eni, ko te kaunanga 'a te 'Alikí; ke hoko mai kiā kita 'o hangē ko tau me'á.” Pea 'alu leva 'ia te 'āngeló meiā ia.
Ko te 'a'ahi 'a Mele kiā 'Ilisapesí
39 Pea tu'u ake 'ia Mele, 'i te 'ū 'aho ko iá, 'o 'alu fakavave ki te fanua ma'ungá, ki te kolo 'o Siutea;
40 'o hū ki te fale 'o Sākalaiá, 'o fetapa kiā 'Ilisapesi.
41 Pea 'i te fanongo 'e 'Ilisapesi ki te fetapa 'a Melé, ne'e futefute 'ia te tama 'i tono manavá. Pea fonu 'ia 'Ilisapesi 'i te Laumālie Mā'oni'oní,
42 'o kalanga le'o lahi,
“'Oku manū'ia 'ia koe 'i te fafine kotoa pē!
Pea 'oku manū'ia mo te fua 'o tou manavá!
43 Ko te ā kua 'a'ahi mai ai kiā au, 'ia koe, ko te fa'ē 'o toku 'Alikí!
44 He vakai ange, 'i te ongo mai leva tau fetapá ki toku talingá,
pea toki futefute te tama 'i toku manavá.
45 Pea manū'ia ā kā ko ia ne'e tuitalá!
Kote'uhí 'e fakamo'oni'i te 'ū me'a
ne'e fakahā mei te 'Alikí kiā iá.”
Ko te hiva fakafeta'i 'a Melé
46 Pea lea 'ia Mele 'o pehē,
“'Oku fakahīkihiki'i 'ia te 'Alikí 'e toku laumālié.
47 Pea fiafia toku laumālié 'i te 'Atuá ko toku Fakama'uli.
48 He kua āfeitaulalo mai Ia kiā kita me'avale ko Tana kaunanga.
He vakai mai, ko te 'aho neí 'e kamata
ke lau 'oku ko te manū'ia 'e te 'ū to'utangatá.
49 He kua fai ma'aku 'e te Māfimafí he 'ū me'a lalahi;
pea 'oku mā'oni'oni Tono huafá.
50 Pea ko Tana meesí 'oku laui to'utangata
kiā nātou 'oku 'apasia kiā Iá.
51 Kua fai kaukaua 'aki Tono nimá;
kua veteki Ia 'ia te ha'a 'afungí 'i te laukau te notou lotó.
52 Kua Ina hifo 'ia te kau pulé mei te notou taloní,
pea ko te mā'ulaló ne Ina hākeaki'i.
53 Kua 'avange me'a lelei 'e Ia ki te fiakaiá 'o notou mākokona,
pea ko te ma'u me'á kua Ina tuku ke 'alu pakupaku.
54 Kua Ina taukapo'i 'ia 'Isileli, ko Tana tamaio'alikí,
ke fakamanatua ma'u Tana 'ū meesí;
55 hangē ko Tana folafola ki te tou mātu'á 'i mu'a,
'e fai kiā 'Ēpalahame mo tono hakó, 'o ta'engata.”
56 Pea ne'e nofo 'ia Mele mo ia, 'o fe'unga nai mo te māhina 'e tolu, pea toki foki ki tono 'apí.
Ko te fanau'i 'o Sione Papitaisó
57 Pea 'i te kakato 'ia te 'ū māhina 'o 'Ilisapesí, ne'e fā'ele'i ia he tama.
58 Pea 'i te fanongo 'e te kakai 'o te feitu'u ko iá, mo tono kāingá, kua fakae'a 'e te 'Alikí Tana meesí 'i te fafine nei, ne'e notou fiafia fakataha mo ia.
59 Pea 'i te faifaí pea hoko tono 'aho valú, ne'e notou ōmai ke kamu 'ia te tamasi'í; pea notou pehē ke fakahingoa 'ona ki tana tamaí ko Sākalaia.
60 Ka ne'e tali ange ta'aná fa'ē 'o pehē, “'Aua, kā 'e hingoa ia ko Sione.”
61 Pea notou iange kiā ia, “'Oku kailoa he taha 'i tou kāingá 'oku hingoa pehē.”
62 Pea notou kamo ange leva ki tana tamaí, pe 'oku loto ke fakahingoa te tamasi'í ko ai.
63 Pea kole ange 'e ia ke 'aumai he maka tohi, 'o tohi 'e ia 'i ai 'o pehē, “Ko tono hingoá ko Sione.” Pea notou ofo kotoa pē 'i ai.
64 Pea ne'e faka'atā leva tono ngutú mo tono 'aleló; 'o kamata lea mo fakamālō ki te 'Atuá.
65 Pea ne'e tō he 'ilifia lahi ki te kakai kotoa pē 'i te notou kaungā'apí; pea 'i te fanua ma'unga kotoa pē 'o Siuteá ne'e lahi tono talanoa'i ai 'o te 'ū me'a nei.
66 Pea ko nātou kotoa pē ne'e fanongo ki aí, ne'e notou fifili 'i te notou lotó, 'o pehē, “'E fefe'aki nai te anga 'o te tamasi'i nei?” Pea ne'e kau mo ia 'ia te māfimafi 'o te 'Alikí.
Ko te hiva 'a Sākalaiá
67 Pea ne'e fonu tana tamaí ko Sākalaia 'i te Laumālie Mā'oni'oní, pea ne'e palōfisai ia 'o pehē:
68 “Fakafeta'i ki te 'Alikí, ko te 'Atua 'o 'Isilelí!
He kua 'a'ahi mai Ia, mo huhu'i Tono kakaí.
69 Pea kua fokotu'u 'e Ia he mālohi 'o te fakama'ulí kiā tātou,
'i te hako 'o Tēvita ko Tana tamaio'alikí,
70 'o hangē ā ko Tana folafola 'i te ngutu 'o Tana kau palōfita tapú talu mei mu'a:
71 ko te fakahaofi mei te tou 'ū filí,
mo te nima 'o te kakai 'oku fihi'a maí;
72 ke fakaai Tana meesi ki te tou mātu'á 'i mu'a,
mo te manatu ki Tana fuakava mā'oni'oní,
73 'ia te fuakava ne'e fuakava 'aki 'e Ia ki te tou tamai ko 'Ēpalahamé,
74 ke tuku mai 'e Ia kiā tātou,
ke tou fai ta'emanahē te tou ngāue ki te 'Alikí,
he kua hamusi tātou mei te tou 'ū filí,
75 'o tou fakafeangai kiā Ia 'aki te mā'oni'oni mo te failelei
'i te 'ū 'aho kotoa pē 'o te tou ma'ulí.
76 Pea ko koe, tamasi'i, 'e lau ko te palōfita 'o te 'Aliki Taupotú,
he 'e ke fakamelomelo kiā Ia ke teuteu'i Tono 'ū alá,
77 ke 'avatu 'ia te tala 'o te fakama'ulí ki te kakai 'A'aná,
ko te fakamolemole te notou 'ū angahalá,
78 ko te me'a 'i te 'alo'ofa 'a te tou 'Atuá,
'a ia ne'e 'a'ahi mei ai 'ia te pongipongí mei lunga,
79 ke hulu 'aki 'ia te nofo 'i te pō'ulí mo te malu 'o Maté,
mo tataki te tou va'é ki te ala 'o te fiamālié.”
80 Pea ne'e tupu ake 'ia te tamá, 'o ina faka'a'au ke mālohi fakalaumālie; pea ne ina 'i te toafá 'o a'u ki te 'aho ne'e fakahaa'i ai 'ona ki 'Isilelí.