Kitabbu
kyʼEsi̱teeri̱
Kwanjuura
Mu̱handi̱i̱ki̱ wa kitabbu na kasu̱mi̱ b̯u̱kyahandi̱i̱ki̱i̱rwe
Kasu̱mi̱ ka kitabbu kyʼEsi̱teeri̱ b̯u̱kyahandi̱i̱ki̱i̱rwe ti̱kegebeerwe, bei̱tu̱ kasobora kubba kaali kasu̱mi̱ mu myaka mya 450 Yesu̱ atakabyali̱i̱rwe, kandi ni̱ki̱ni̱hi̱rwa kubba kyahandi̱i̱ki̱i̱rwe Muyudaaya munyakubba mwi̱cali̱ mu b̯ukama b̯wa Paasa.
Bigambu bikubaza byei̱nyu̱ma nka kubyali
Bintu byei̱nyu̱ma bikubazwaho bili mu kiki kitabbu byakoleerwe ku b̯u̱lemi̱ b̯wa Mukama Ahaswero, hakati̱ wa mwaka gwakasatu na gwei̱ku̱mi̱ na mibiri, mya b̯u̱lemi̱ b̯wamwe, kuruga 484—475 Yesu̱ atakabyali̱i̱rwe. Bi̱byo bintu byabbeeri̱ho hei̱nyu̱ma gya kitebe kya Bayudaaya kinyakubanza kwemuka I̱saleeri̱ kyebembeerwe Zeru̱bbabbeeri̱, b̯u̱b̯wo na Yeekaru gyali gi̱bi̱mbi̱i̱rwe b̯uhyaka, bei̱tu̱ kitebe kindi kikooto kya Bayudaaya kyʼEzi̱ra ki̱yeebembeeri̱ kyali ki̱takemu̱ki̱ri̱. Nahab̯waki̱kyo Bayudaaya banene baali ni̱bacaali̱yo mu b̯ukama b̯wa Paasa. Ku mi̱myo myaka myensei̱ mya Bayudaaya mi̱baamaari̱ mu b̯unyagwa, batakagumirasane mirwa myab̯u na kwikiriza kwab̯u mu Ruhanga. Kyokyo baaramyengi̱ kwahi bakama rundi balemi̱ banyamaani, bei̱tu̱ mirwa myab̯u mya b̯uyonjo na mizizo mya bidyo, na ngesu zaab̯u byobyo bahonderenge. Ki̱kyo kintu kyasaali̱i̱ze hoi̱ Hamani, mwebemberi̱ omwei̱ wa mu Paasa, hab̯wakubba Bayudaaya baamu̱ku̱ndi̱renge kwahi malu̱. Kandi bantu banene baali banobi̱ri̱ Bayudaaya hab̯wa kwesoroora kwab̯u.
B̯ukwenda b̯wa mu kitabbu kyʼEsi̱teeri̱
Yozefu̱ nka ku̱yaatwali̱i̱rwe mu b̯wiru mwʼI̱ji̱pi̱ti̱ mwa Ruhanga ku̱mu̱koresya kujuna mu̱gi̱ gwab̯u na bantu baamwe, nʼEsi̱teeri̱ mwana nfu̱u̱zi̱, kwokwo Ruhanga yaamu̱koreserye kujuna bantu baamwe. Yu̱su̱fu̱ nʼEsi̱teeri̱ b̯uli muntu yaatu̱ngi̱ri̱ ki̱ti̱i̱ni̱sa hali mukama waamwe hab̯wakubba mbabazi̱ za Ruhanga zaali nabo. Nahab̯waki̱kyo Morodokaayi̱ mwa mwijwabba Esi̱teeri̱ b̯u̱yaahab̯wi̱ri̱ Esi̱teeri̱, Esi̱teeri̱ yaahondeeri̱ kulamba kwa Morodokaayi̱. Na hataati̱, Bayudaaya bajuguza mukoro gwa Pu̱ri̱mu̱ ni̱bei̱zu̱ka nka Ruhanga ku̱yaabaju̱ni̱ri̱ hali banyanzigwa baab̯u.
Kitabbu kiki kyʼEsi̱teeri̱ tikili na kikibazaho Ruhanga rundi kubaza nka Bayudaaya ku̱baaramyengi̱ Ruhanga, bei̱tu̱ haloho bigambu bi̱kwolokya nka Bayudaaya ku̱basabi̱ri̱ kandi baasiiba ni̱bakwendya Ruhanga abajune. Hei̱nyu̱ma gya Ruhanga kubajuna, baakoori̱ mukoro gwa ku̱si̱i̱ma. Morodokaayi̱ yaabazi̱ri̱ bibi bigambu kwolokya Ruhanga nka kwakora, “Naani akyegi̱ri̱, b̯undi hab̯wa mbeera giloho hataati̱ kyokyo waateebeerweho kubba mu̱go?” (Esi̱teeri̱ 4:14).
Bicweka bi̱handu̱ mu kiki kitabbu nka ku̱bi̱honderegeeni̱
B̯u̱genyi̱ b̯wa mukama Ahaswero Esi̱teeri̱ 1:1-22
Esi̱teeri̱ naakomwa kubba mu̱go Esi̱teeri̱ 2:1-23
Hamani naakora rukwe ku̱zi̱kya Bayudaaya Esi̱teeri̱ 3:1—4:17
Bintu byʼEsi̱teeri̱ yaakori̱ Esi̱teeri̱ 5:1—7:10
Bayudaaya ni̱basi̱ngu̱ra banyanzigwa baab̯u Esi̱teeri̱ 8:1—9:17
B̯u̱genyi̱ b̯wa Pu̱li̱mu̱ Esi̱teeri̱ 9:18—10:3
1
Mukama Ahaswero Naabinga Mu̱go Vasi̱ti̱
1-2 Mu biro byei̱nyu̱ma, haloho binyakubbaho Mukama Ahaswero naakwicala mu rub̯uga lu̱handu̱ lwa Su̱u̱sa, naakulema masaza ki̱ku̱mi̱ mu gabiri na musanju, kuruga B̯u̱hi̱ndi̱ kudwera ki̱mwei̱ I̱syopi̱ya.
3 Mu mwaka gwakasatu gwa b̯u̱lemi̱ b̯wamwe, Mukama Ahaswero yaati̱mbi̱i̱ri̱ bayolo baamwe bensei̱ na baheereza B̯u̱genyi̱. B̯u̱b̯wo B̯u̱genyi̱ b̯waleeti̱ri̱ bahandu̱ ba mahe na bamasaza ga Paasa na Medi̱ya, bakungu na bantu ba bi̱ti̱i̱ni̱sa ba mu masaza.
4 Ha b̯wi̱re b̯u̱b̯wo, mukama yaakoori̱ mwolokyo gwa byab̯u̱gu̱u̱da na ki̱ti̱i̱ni̱sa kya b̯ukama b̯wamwe gunyakumala biro ki̱ku̱mi̱ na kinaanei.
5 Hei̱nyu̱ma gyaho, mukama yei̱ri̱ri̱ yaasegeerya bagenyi̱ baamwe bensei̱ banyakubbaho mu rub̯uga lu̱handu̱ lwa Su̱u̱sa, babi̱ti̱i̱ni̱sa na batali mu zi̱gati̱ gya kikaali kumala biro musanju.
6 Zi̱gati̱ gya mukama gyati̱mbati̱mbi̱rwe mu nti̱mbe za rangi̱ gya kitaani na gya bbu̱ru̱ru̱ zinyakubba zi̱bboheerwe miguha mya rangi̱ gya bbafuta, byoma bya feeza bi̱zi̱ngi̱i̱rwe ku nkondo za mahi̱ga ga muhendu. Kandi de, haalimwo bisagu bya zaabbu na feeza binyakubba ha kikungu ki̱doli̱ge na mahi̱ga ga ku̱seraserya ga muhendu.
7 Byakunywa bi̱baaheeri̱ bagenyi̱, baabi̱basegereerye mu bi̱kopo bikwahukana bya zaabbu. Maaci ga muhendu gaali mu b̯unene, nka ki̱ti̱i̱ni̱sa kya b̯u̱b̯wo b̯ukama kukyali.
8 Hatakabbeho ki̱pi̱myo kya byakunywa, hab̯wakubba mukama yaalingi aragi̱i̱ri̱ baheereza baamwe bagabe byakunywa ku̱si̱gi̱ki̱ra ha kwendya kwa b̯uli omwei̱.
9 Mu kasu̱mi̱ kakwo koonyi̱ni̱, Mu̱go Vasi̱ti̱ nayo yaali asegereerye bakali̱ kiihuru mu kikaali kya Mukama Ahaswero.
Mu̱go Vasi̱ti̱ Naajeemera Mukama
10 Ha kiro kyamusanju kya B̯u̱genyi̱, Mukama Ahaswero b̯u̱yaakanywi̱ri̱ maaci ganene acamuka, aragira baheereza baamwe musanju, Mehumaani, Bi̱zu̱sa, Harabona, Bbi̱gaasa, Abbagu̱ta, Zetaari̱ na Karu̱kasi̱,
11 bamwetere Mu̱go Vasi̱ti̱. Mukama yendeerye mu̱kali̱ waamwe ei̱ze alweri̱ kondo gya b̯u̱go aleke yoolokye bagenyi̱ baamwe na bayolo bawone Vasi̱ti̱ nka kuyaali nyarurungi.
12 Bei̱tu̱ baheereza b̯u̱baadooseerye b̯u̱b̯wo b̯ukwenda, Mu̱go Vasi̱ti̱ asuula kwi̱za. Nahab̯waki̱kyo, mukama yaasali̱i̱rwe hoi̱, yaakwatwa ki̱ni̱ga.
13 Kasi mwomwo mukama yeeta baku̱gu̱ ku bya biragiro nab̯winganiza ku̱beeb̯u̱u̱lyaho, nka kugyalingi ngesu gya mukama, yaabaza nabo ku bintu binyakubba bi̱bbeeri̱ho mu b̯u̱su̱mi̱ b̯wei̱nyu̱ma.
14 Bab̯wo bayeesi̱gengi̱ hoi̱ baali: Kari̱seena, Sesaali̱, Adimaasa, Taru̱si̱i̱si̱, Meresi̱, Mari̱seena na Memu̱kaani̱, bayolo musanju ba mu masaza ga Paasa na Medi̱ya, nibali na biikaru bya maani hoi̱ mu b̯ukama kandi nibakwikirizib̯wa kuwona mukama b̯wi̱re b̯wensei̱ ku nsonga za maani.
15 Mwomwo mukama yaabaweera yati, “Mu̱go Vasi̱ti̱ aswi̱ri̱ kwi̱za hali gya b̯u̱mu̱tu̱mi̱i̱ri̱ beiru bange. Ku̱si̱gi̱ki̱ra ha biragiro, kikyani kindinakukora mu mbeera nka gigi? Aswi̱ri̱ bigambu bya mukama aragi̱i̱ri̱ beiru bamuweere.”
16 Mwomwo Memu̱kaani̱ yaabaza mu mei̱so ga mukama na bayolo baamwe yati, “Ajeemeeri̱ kwahi mukama musa, bei̱tu̱ Mu̱go Vasi̱ti̱ ajeemeeri̱ bayolo na bantu bensei̱ ba mu masaza gensei̱ ga b̯ukama b̯wa Mukama Ahaswero.
17 Bakali̱ bensei̱ bakwi̱za kutandika kugaya bei̱ba baab̯u b̯ubaketegereza Mu̱go Vasi̱ti̱ kyakoori̱. Bakwi̱za kubazanga nibakoba yati, ‘Mukama Ahaswero yaaragi̱i̱ri̱ bamwetere Vasi̱ti̱, Vasi̱ti̱ yaamusulukiira.’
18 Kiro kyadeeru ki̱takamali̱ki̱ri̱, bamukaa bayolo bensei̱ ba b̯ukama mu Paasa na Medi̱ya baakeegwa bi̱byo bigambu bikukwatagana na kiki kikorwa kya Mu̱go Vasi̱ti̱, bakwi̱za kukora bei̱ba baab̯u bintu byobyo bi̱mwei̱, bibatab̯ure.
19 “Nahab̯waki̱kyo kwakabba nikuli ku̱si̱i̱ma kwamwe, mukama atehoona kiragiro, kihandiikwe mu biragiro bya Paasa na Medi̱ya, kandi kitalihindulwa. Kiragiro ki̱kyo ki̱kwi̱za kubba nikikugaana Vasi̱ti̱ kwi̱ra kuwonaho Mukama Ahaswero. Na kindi ki̱kyo kiikaru kya Mu̱go Vasi̱ti̱ kiheeb̯we mu̱kali̱ wondi akumukira.
20 Ki̱kyo kiragiro kihyaka b̯ukyakarangiirwa mu b̯ukama b̯wamu b̯wensei̱ nka kub̯wicala, bakali̱ bensei̱ bakwi̱za kugonderanga bei̱ba baab̯u, kababbe banaku rundi bagu̱u̱da.”
21 Mukama na bayolo baamwe baasi̱i̱mi̱ri̱ ki̱kyo kiteekerezu, kandi mukama yaakora nka Memu̱kaani̱ ku̱yaahanwi̱ri̱.
22 Mukama yaasi̱ndi̱ki̱ri̱ mu b̯uli isaza lya b̯ukama b̯wamwe kihandiiko, kinyakuhandiikwa mu ndimi za b̯uli luganda nikikukoba nti, b̯uli nyineeka akusemeeranga kufuga maka gaamwe kandi na kubazanga na b̯u̱sobozi̱.