Maktubu dɨnə Mãr̰ĩ duwa Matiyə 5

Jesu álgɨ́ nare berni daa kur̰a dɨdə

1 Mana gɨ Jesu yər nare nə gɨr̰e yala ꞌyow da, an̰ji nagɨ ha daa kur̰a dɨdə me dam dodə, me woni gɨrsə gwale duwa chidɨbə daa sɨwə ib ib. 2 Mwom da, Jesu diy gɨnɨn̰ ilə gɨləgɨ maniyə.

Jesu way dara nare nə dam gɨ sii ꞌywala

(Luk 6.20-23)

An̰ji waygɨ ba da:

3 «Nare nə ꞌwocn̰ dusɨrəgɨ lə dara ba gɨ i nə bugɨr pəgɨn̰ Mãr̰ĩ dɨrəwə da,

dam i gɨ sii ꞌywala,

dara ciri dɨ daa da, i day cendi.

4 Nare woni nulə gura da,

dam i gɨ sii ꞌywala,

dara Mãr̰ĩ ha hɨlalagɨ dusɨrəgɨ le.

5 Nare nə hɨlale jwam da,

dam i gɨ sii ꞌywala,

dara Mãr̰ĩ ha ꞌyàgɨ́ sɨn̰a duwa di le.

6 Nare nə i gɨ cherni gaba àla mani nə tɨba Mãr̰ĩ dɨrəwə da,

dam i gɨ sii ꞌywala,

dara an̰ji ha wagɨ lə àla gɨ mani duwa nə tɨba lə di le.

7 Nare nə yər kwandagɨ n̰agɨni day da,

dam i gɨ sii ꞌywala,

dara Mãr̰ĩ kaw, ha yara n̰agɨni day di le me ca.

8 Nare nə dusɨrəgɨ wusɨ ladɨ da,

dam i gɨ sii ꞌywala

dara ɗan̰ cendi ha yara Mãr̰ĩ di gɨ dɨrəgɨ day.

9 Nare woni ɗangr̰a kwandagɨ nə i gɨ gwale bulə dayyə dara ba damna gɨ labiya da,

dam i gɨ sii ꞌywala

dara Mãr̰ĩ ha ꞌwagagɨ cendi ba i dɨndaw.

10 Nare nə gɨ gɨlgɨ dɨrəgɨ dara cendi ba àl mani nə tɨba Mãr̰ĩ dɨrəwə da,

dam i gɨ sii ꞌywala,

dara ciri dɨ daa da, i day cendi.

11 ꞌYeni da, mana gɨ nare cadɨbɨnang labaa, gɨlnəng dɨrəng labaa, sabɨnang gwale gɨ kulagɨ jiga jiga bwanang dɨdəngə dara ɨndi gɨ Jesu da, anə dam i gɨ sii ꞌywala. 12 Àlna sii ꞌywala me ajɨna pide nan̰ me, dara ꞌywaga dan gɨ geche gamangə daa Mãr̰ĩ sɨwə. Yarna, ꞌyeni di, anə wun i ya woni cɨmə Mãr̰ĩ bɨw nə pii ba gɨ gɨlgɨ gɨ dɨrəgɨ ta de me ca.»

Jesu way gwale gɨ diri gɨnə wàla duwa me mana ácn̰a duwa me ca

(Markɨ 9.50; Luk 14.34-35)

13 «ꞌYeni da, anə i ya wàla de mana gɨ nare nə sɨn̰a dɨdə ka dwar̰agɨ lə. Me wàla di hɨranga duwa biyarna bam mwom da, gɨ ha àlaw man me ha cwara hɨranga ɗang bi mo? Ladni duwa hin̰e kaw, ilə bədə ɗɨm. Gɨ ha twaw i bam iche, me nare ha hára ilə diiyə.

14 ꞌYeni da, anə i ya ácn̰a gɨnə lamba dɨra de mana gɨ nare nə sɨn̰a dɨdə ka dwar̰agɨ lə. Ciri dɨ geche damna daa kur̰a dɨdə da, nem lɨgara dodə ɗang mo? Nem lɨgara bədə. 15 Ácn̰a gɨnə lamba dɨra di kaw, i yande me ca. Gɨ u lamba me gɨ ha ɨbədɨ ɗagɨna dɨdə dara budədɨ nɨm dodə bədə. Me gɨ chidɨ i daa mani dɨdəgɨ lə dara nare pad nə dam mana gɨ kulə ta di ba yarna gɨ mana. 16 ꞌYeni di kaw, kal ácn̰a dan di ácn̰ana le nare dɨrəgɨ lə yande me ca. Yande do me cendi ha yara gɨ mani dan nə àla nə lade ya ba gɨ yər nɨm gɨ ácn̰a gɨnə lamba dɨra di de, me cendi ha ꞌwaga gɨ Abɨrang gɨ Mãr̰ĩ gaba dama daa di sumɨw sɨn̰.»

Bii gɨ ꞌwoo gɨnə Moyis duwa gɨndɨw dɨ ɓag

17 «Gaa anə ɨrɨm dusɨrəngə dara ba nə hára sɨn̰a lə ka dara myanda gɨ bii gɨ ꞌwoo gɨnə Moyis duwa bam, labaa gwale gɨnə woni cɨmə Mãr̰ĩ bɨw day bam mo da, kalna ɨrmə dusɨrəngə yande ɗi. Nə hára i dara myandagɨ bam bədə, me i dara kal mani di ba àlalna le. 18 Dwayna, nə wayang i gwale sɨw: Mana gɨ daa me dodə me wor ilə sɨn̰ da, biyə gɨ mani bam hin̰e mana gɨ janga gɨ bii gɨ ꞌwoo lə da, ilə bədə, bɨraa mani di pad ha àlala nɨm bá.

19 Yande da, gun gɨ cilangɨna bii gɨ ꞌwoo di gɨ dwe hin̰e mɨn daa kwandaw dwar̰agɨ lə me gɨlnəgɨ nare ba cilangɨna daa me ca da, gun gɨ ta di, gɨ ha yaraw ba i gun gɨ ɓani kwandaw dwar̰agɨ lə ciri dɨ daa lə. Me gun gɨ yɨnə bii gɨ ꞌwoo di me gɨlnəgɨ nare ba yɨnə me ca da, an̰ji gɨ ha yaraw ba i gun gɨ geche ciri dɨ daa lə. 20 Nə wayang: Anə yɨnə bii gɨ ꞌwoo di ɗwayna nare woni gɨləw di bam me nare nə Parise di bam me bədə da, anə ha ganda hára ciri dɨ daa lə di bədə bɨr̰ɨn̰.»

Jesu way gwale gɨnə dusi dɨ swaa dɨra

21 «Anə dwaya dara Moyis ba waygɨ mwágɨrandɨ nə pii mana gɨ bii gɨ ꞌwoo lə ba gun ba ꞌyána jaw gun gɨ ùrə duwa bədə*. Gun gɨ ba ꞌyána jaw gun gɨ ùrə duwa da, gɨ ha hára gandɨw i mana gɨ sariya lə, me sariya ha yə̀we. 22 Me ɨndi da, nə wayang: Gun gɨ dusɨw swana jaw gun dɨwə da, gɨ ha hára gandɨw i sariya lə, me sariya ha yə̀we. Ɗang da, gun gɨ cadɨna jaw gun ba “mə samar” kaw, gɨ ha hára gandɨw i mana gɨ woni aa sariya dɨrəgɨ lə, me sariya ha yə̀we. Me gun gɨ cadɨna jaw gun ba “mə i məng” kaw, an̰ji ùr i àsa gɨ dùwa dɨ budə dɨra gɨ bam ilə bədə bɨr̰ɨn̰yə di me ca.

23 Yande da, mana gɨ mə hana dara ꞌyàa sarga dɨma mana gaba bwasa Mãr̰ĩyə me dusɨm gunəm dara jam dusɨw ba nawe dɨmmə da, 24 chɨ́ mani dɨma woni ꞌyàa sarga di dodə mana gaba bwasa Mãr̰ĩ di bɨwə do. Cor ha ꞌywaa jam di anə ɗar̰ɨ gwale dan di bam do me mə cwara hára ꞌyàw Mãr̰ĩ sarga dɨma di sɨn̰.

25 Mə hana dara hára mana gɨ sariya lə dan gɨ aba àla gandɨm gwale da, mana gɨ anə wor hára lə bɨrmə lə sɨn̰ da, ɗangr̰ɨ gandɨw gwale di bam kaláng. Pəgɨn̰ bədə da, an̰ji ha ꞌyàm aba àla sariya di ɨsəwə me, ɨr̰ɨ aba àla sariya di ha ꞌyàm asɨngar ɨsəwə me, gɨ ha hára àsam dangeyə. 26 Doy, nə wayɨm i gwale sɨw: Mə ꞌywagɨna gursɨ dɨ dɨmə di ꞌyan̰ɨna bam pad bədə da, mə ha dɨmə bam dangeyə di bədə bɨr̰ɨn̰.»

Jesu way gwale gɨnə kan̰ja gɨ jam dyaməw

27 «Anə dwaya dara Moyis ba way mana gɨ bii gɨ ꞌwoo lə ba gun ba kan̰jɨna jaw dyaməw bədə.† 28 Me ɨndi da, nə wayang: Gun gɨ yarna jaw dyaməw gɨ ɨrmə gaba ùrə dara ba ha ꞌya gandɨdɨ le da, gun gɨ ta di i gandɨdɨ le dusɨwə ɗɨm. 29 Inam i dudɨm dɨ ɨsəm gɨ abeyə me lamnam álnam àla gɨ àcn̰a lə da, biydɨ áldɨ bam hən̰. Biyə gɨ dudɨm mɨn bam da, ladɨ ɗoy gɨ Mãr̰ĩ ha álam dùwa dɨ budə dɨra ilə bədə bɨr̰ɨn̰yə di gɨ sɨm lə de pad bam. 30 Inam i ɨsəm gɨ abe me lamnam àsɨnam àla gɨ àcn̰a lə da, sawɨw álɨw bam hən̰. Sawa gɨ ɨsəm mɨn bam da, ladɨ ɗoy gɨ Mãr̰ĩ ha àsam mana gɨ dùwa dɨ budə dɨra ilə bədə bɨr̰ɨn̰yə di gɨ sɨm de pad bam.»

Jesu way gwale gɨnə abe day gɨ deme agda day gɨ bam

(Matiyə 19.9; Markɨ 10.11-12; Luk 16.18)

31 «Moyis way mana gɨ bii duwa gɨ ꞌwoo lə ba gun gɨ ba ana gɨ dyaməw bam da, kal an̰ju ba ꞌyànadɨ maktubu dɨ idɨ agda bam ɨsədɨ lə.‡ 32 Me ɨndi da, nə wayang: Abe gɨ ꞌywarna dyaməw dɨ i gɨ abe gɨ ɗang bədə bam da, an̰ji nogdɨ ba hana àlna àcn̰a gɨ gichɨni. Ɗang da, abe gɨ unə deme dɨ tɨrədɨ ꞌywaradɨ bam da, an̰ji àl i àcn̰a gɨ gichɨni di me ca. I ya an̰ji kaw, ba i i gɨ jaw dyaməw de me ca.»

Jesu way gwale gɨnə sɨrgɨ gɨ sii

33 «Anə dwaya ɗang dara Moyis waygɨ mwágɨrandɨ nə pii mana gɨ bii gɨ ꞌwoo lə ba da, gun gɨ ba sɨrgɨnə sɨw gɨ Aba ciri gɨ Mãr̰ĩ sumɨw da, ba kalna bam bədə, me an̰ji ba gamna mani nə an̰ji sɨrgɨ gɨ sɨw di lə jang.§ 34 Me ɨndi da, nə wayang: Sɨrgɨnə sɨdəng bədə bɨr̰ɨn̰. Sɨrgɨnə sɨdəng gɨ daa sumdɨ bədə, dara daa di i gage gɨ dwãr̰ĩ gɨnə Mãr̰ĩ duwa. 35 Me sɨrgɨnə sɨdəng gɨ sɨn̰a sumdɨ bədə, dara sɨn̰a di, i mana gɨ Mãr̰ĩ bo gɨdaw lə me ca. Sɨrgɨnə sɨdəng gɨ ciri dɨ geche dɨ Jursalem sumdɨ bədə, dara Jursalem di, i ciri dɨnə Dole gɨ geche gɨ Mãr̰ĩ di duwa. 36 Me sɨrgɨnə sɨdəng gɨ dɨdəng bədə me ca, dara anə nem cwaa wudɨn̰ nə dɨdəng mɨn tenene kaw, burage bədə me gɨsage bədə me ca.* 37 Nyamna gaba goo “əw” da, gunə “əw”, nyamna gaba goo “bədə” da, gunə “bədə” me ca. Mani nə nwagang sɨrgɨ gɨ sɨdəngə ta di, i ɨrmə gɨnə Sidan dɨra.»

Jesu way gwale gɨnə woni cwagɨ kwandagɨ wamani lə biiyə

(Luk 6.29-30)

38 «Anə dwaya dara Moyis way mana gɨ bii duwa gɨ ꞌwoo lə ba da, gun ba gunəm dudɨm bam da, ba gɨ gunəw duwa lə biiyə me ca, gun ba ajɨnam sandam biynəm bam da, ba gɨ ajɨnaw duwa biynəw bam me ca.† 39 Me ɨndi da, nə wayang: Gun àlnang wamani da, cwarna àlnaw wamani lə biiyə bədə. Gun ajɨna gajam nə ɨsəm gɨ abeyə da, cow gajam nə ɨsəm gɨ jeleyə kalɨw a ajɨna lə bi me ca. 40 Gun sawnam gwale dɨmmə mana gɨ sariya lə dara ba a lay gumaj dɨma gɨ jaw dalawə da, kalɨw a layna barge dɨma gɨ mə hurəw jaw dɨwə di lə me ca. 41 Gun yɨnəm gɨ dwana dara ba mə unə hudɨr hana nɨm dɨgɨlay dubu mɨn da, ha nɨm gandɨw dɨgɨlay dubu sɨr. 42 Gun amsɨnam mani da, ꞌyàw, me gun ùrnəm ꞌwáa kaw, ɨmɨw bam bədə me ca.»

Jesu way gwale gɨnə nare woni ɨlə woni mar̰ande day

(Luk 6.27-28,32-36)

43 «Anə dwaya dara woni gɨlə bii gɨ ꞌwoo gɨnə Moyis duwa way ba mə ha ùrə jam gun‡ me ba mə ha ɨlə aba mar̰ande dɨma le. 44 Me ɨndi da, nə wayang: Ùrnə woni mar̰ande danne, me amsɨna Mãr̰ĩ dara nare woni gɨləng dɨrəng me ca. 45 I ya ta de me anə ha gɨlə nɨm dara anə banə i Abɨrang gɨ Mãr̰ĩ gaba dama daa di dɨndaw sɨn̰. An̰ji kaw, kal dawa gandɨ nare woni àla mani nə lade dɨdəgɨ lə me woni àla mani nə àcn̰e dɨdəgɨ lə me ca. An̰ji ꞌwogɨ nare woni àla mani nə tɨba nimi me woni àla mani nə tɨba bədə kaw, an̰ji ꞌwogɨ nimi me ca. 46 Dwayna, anə ùrnə i nare woni ùrəng mɨra da, anə ɓedɨ i ꞌywaga dan gɨ na Mãr̰ĩyə di mo? Nare woni salaw dole gɨ geche gɨ Rom mani di kaw, àl i yande me ca. 47 Anə àlnagɨ́ i chamrang mɨra labiya da, anə àl i na nə lade nan̰ ɗoy bam mo? Nare woni ꞌwacn̰a Mãr̰ĩ gɨ ɓag bədə di kaw, cendi àl i ya ta de me ca. 48 Abɨrang gɨ Mãr̰ĩ gaba dama daa i gun gɨ lade nan̰ bɨr̰ɨn̰. Yande da, ꞌyeni di kaw, ina i nare nə ladɨbe ya an̰ji ba i nɨm gun gɨ lade di de me ca.»

* 5:21 Kɨrara gɨ daa (Exode) 20.13; Deteronom 5.17 † 5:27 Kɨrara gɨ daa (Exode) 20.14; Deteronom 5.18 ‡ 5:31 Deteronom 24.1 An̰ji ꞌyànadɨ maktubu ɨsədɨ lə da, ꞌyàdɨ i bɨrmə gaba hára ꞌwoo abe gɨ ɗang ɗɨm. § 5:33 Lebitik 19.12; Gɨr̰ə (Nombres) 30.3 * 5:36 Me sɨrgɨnə sɨdəng gɨ dɨdəng bədə: Wála gɨnə Jesu lə da, nare nə Juwib nə mɨn u bɨdəgɨ ꞌyàw gun me sɨrgɨ nɨm gɨ sɨdəgɨ gɨ daa sumdɨ, labaa sɨn̰a sumdɨ, labaa mani nə ɗang sumdəgɨ me ca. Cendi ɨrɨm dara mani nə ta di pad da, ba dol Mãr̰ĩ bədə. I ta di me cendi way ba mani nə ba gɨ sɨrgɨ gɨ sɨdəgɨ di, ba gɨ àlnagɨ bədə kaw, gwale ba ilə bədə (yarna Matiyə 23.16-22). Waya gɨ ya ta de di da, i gwale gɨ kulagɨ me swaa i Sidan sɨdɨ (yarna Jã 8.44). Ɗang da, mana gɨ gwale gɨ ta di dalawə da, Jesu gɨlndɨ dara mani mɨn nə ba dol Mãr̰ĩ bədə da, ba ilə bədə. † 5:38 Kɨrara gɨ daa (Exode) 21.24; Lebitik 24.20; Deteronom 19.21 ‡ 5:43 ba mə ha ùrə jam gun Ta di ilə bii gɨ ꞌwoo gɨnə Moyis duwa lə (yarna Lebitik 19.18). «Ɨlə gɨ aba mar̰ande dɨma» da, ilə mana gɨ bii gɨ ꞌwoo lə bədə, me nare ɨrɨm cendi dara ba i maktubu dɨnə bii gɨ ꞌwoo me ba way yande.