Polɨ unuasira avhɨrara gua Iesusɨn akamana aghuuŋ ukuri
13
(Sapta 13.1--21.14)
Got Barnabas ri Sol igharisirɨ unuasira akamana aghuuŋ ukunamɨusua aniiam mbɨsevi
+ Antioghɨni iti Kraisɨnɨ andarsi mena marsi iti, Gotɨna ambuuŋn gumasi rako fhɨghɨn gumasi. Meni izɨɨri Barnabas, ri Simeon (aŋni izɨɨn mav Niger), Sairininɨ uŋuun gumagh Lusius, ri Manain (ana ativasir gumagh Herotɨn rɨkurukum, a Herotɨn phorugha aghuuŋi) koma Sol. * + Uthughun mavɨn Kraisɨna andarsi, mee Gotɨn apheeŋn ikava nori nigha Gotɨ aniiŋgava, Gotɨn phorughɨ mbɨkɨmamɨusuava aghae thaghi. Uthughun khavɨn Gotɨnɨ Utum kamagh mem mbɨŋgeeghi, “Khɨɨ Barnabas ri Sol noni iŋarivɨusua aniiŋn dɨɨgha. Gee iŋaaran khavɨusua aniiŋ ambɨsevightima, aniiŋ nan iŋaaraousua maaŋɨ.” + Kamagha amuisi mee Gotɨn phorughɨ mbɨkɨmamɨusuava aghae thaegha, Gotɨn phorugham mbɨŋgeeghi. Mauthughura mee nona aghari nigha Barnabas ri Solɨni iphɨa athɨghava, aniiŋ amandasima aniiŋ zui.
Barnabas ri Sol Saiprusɨn mɨghsɨmana akamana aghuuŋ ukuri
+ Gotɨnɨ Utum Barnabas ri Sol amandasima, aniiŋ Selusianɨ uŋuun gugha, nomthegha ukur nigha Saiprusɨn mɨghsɨman gu. + Mee Salamisɨn othuivigha Judarii Gotɨn phorugha mbɨŋgeer rɨphenira avhen gua Gotɨna akamɨ ukuri. Jon Mak aniiŋ phorugha gugha aniiŋna akura.
Mee Saiprusɨn mɨghsɨmanɨ itirɨ uŋuimbagha arua gua Pafosɨnɨ uŋuun oto. Mee Judarira atomtorir gumaghan mavɨ oto. A khorua amua kamaghɨusue, “Khɨɨ, Gotɨn ambuuŋn gumagh.” Aŋni izɨɨ Bar Iesus. A Sergius Paulus, gavmanɨn gumaghan aphanan phorugha iti. Sergius Paulus, a nɨghɨnɨsir aghuire iti gumagh. Uthughun khavɨn a Gotɨna akamam mbaraghaousuava, kamagha amuigha a Pol ri Barnabasɨn dɨɨsima aniiŋ ze. + Mee atomtorir gumaghan khav Grighiiŋna akam mee izɨɨn khavɨn aŋga athɨ Elimasɨn, aŋm mbɨnɨɨŋ atomtorir gumagh. Mauthughura Elimas, a gavmanɨn gumagh Sergiusɨn Paulus, a Iesus nɨghɨnɨghana aghavaghar aŋn ikhan a iphɨrphɨri. Kamagha amuisi, a Barnabas ri Solɨni iŋaar iphasava aŋ ramuamɨusua. 9-10  + Sol, aŋni izɨɨn mav Pol, Gotɨnɨ Utum aŋgi izɨvasima, a rɨkɨrava Elimasɨn garava kamaghɨm mbɨŋgeeghi, * “Nɨɨ Satanɨn otar. Nɨɨ othevir aghuuira aphanaŋga amui thav. Kamagha amuigha khoru amuir othevi rako othevir maghatɨsi bar nɨɨn izɨva. Ara nɨɨ theeghɨnamɨusua Ikhɨvan othevir aghuuira afharavasi? Nɨɨti othevir maghatɨsi thamɨraghan nɨghɨnɨsi? 11  + Thighira Ikhɨv nɨɨn aphana ramuva non gamgaaŋn nɨɨn arɨmaghaniiŋ mbɨzeghemi. Uthughun khavɨn, nɨɨ aron aŋaran ganighem phatɨghɨva, nɨɨ uthusi tharsir ikeghemi.” Maghɨra uzuamɨra mbɨturan ikhɨv aŋna arɨmaghaniia nuesima amɨn aŋn phɨri. A thavɨn afharimuunɨ usuiraghaousua phura kɨskɨsava asaghinivi. 12 Uthughun khavɨn gavmanɨn gumaghan aphanan akamamba oraegha rɨŋgavan maghatɨgha amui. Ana othuivisi bisir kharsir ganighava kamagha amuigha nɨghɨnɨghana aghavaghar Ikhɨvan iti.
Barnabas ri Pol Antioghɨna avhen Iesusɨna akamɨ ukuri
13  + Polɨn phorughava aruir gumasi ivhɨra, mee Pafosɨnɨ uŋuuni ikheghava ukur nigha gua Perganɨ uŋuun othuivi. Kha uŋuu a Pamfilian distrighɨna avheni iti. Uthughun khavɨn Jon Mak khagh mee thaegha nomthegha Jerusalemɨn ze. 14 Mee Perganɨ uŋuun rɨkavhigha gua Antioghɨnɨ uŋuun othuivi. Kha uŋuu a Pisidian distrighɨna avheni iti. Judarira avhugususanɨ uthughun, mee Gotɨn phorugha mbɨŋgee rɨphenana avhen ghueghava apiighav iti. 15  + Uthughun khavɨn Gotɨn phorugha mbɨŋgee rɨphenan bisir garir gumasi, mee Moses osɨrisir othevi rako Gotɨna ambuuŋn gumasir akaa rɨmbora mem mbɨŋgeeghi. Mee andar rɨphonigha gɨvaghava, mee Pol ri Barnabasɨm mbɨŋgɨ kamaghɨusue, “Afhoghumani, aŋgo akuruvasi mbɨŋgɨgɨma thavɨn gumasir kharsi vɨkɨmɨusuava, aŋgo mem mbɨkɨm.”
16  + Mauthughura Pol rɨkavighava, nona afharaniiŋn mee rɨkhagharigha, kamaghɨm mbɨŋgɨ kamaghɨusue, “Gee Israeliiŋn akhoghɨn gumasi rako Gotɨn vhusvhusigha aŋna apheeŋn itir igharisirɨ unuaghɨnan gumasi, gee nam mbaragh! 17  + Fhomɨra Israelir gumasi rako amisi Got a en avhavhia mbɨsevisima, kamagh mee aŋn gumasi rako amisira. Gɨn mee non uŋuua thaegha gua Isivɨnɨ unuaghɨnan gue. Uthughun khavɨn Got meŋga amuima mee rɨmbomboni bar iphɨn guavanaŋga bar avhɨrekevi. Gɨn Got non gamgaaŋn Isivɨn mee nighava akɨra athɨ. 18  + A 40 pɨlan ombaarir gumasi phatɨsir aŋan men phorugha ikha, meno osɨmndɨsi niia mena akuruvasi. 19  + Uthughun khavɨn Kenanɨnɨ unuaghɨnan, Got 7 pɨlana akhosir gumasi rako amisi meŋga asɨghasɨghava, men unuaghɨnan nigha non gumasi rako amisigha anɨɨŋi. 20  + Mee gua Isivɨnɨ unuaghɨnani ikhegha nomthegha zegha Kenanɨnɨ unuaghɨn nisima 450 ombari gɨva. Bisir kharsir gɨn, Got Israelir ganamɨusua gumasira aphania mbɨsevi. Mamaghɨra ikha gua Gotɨna ambuuŋn gumagh Samuelɨnɨ uthughunɨ utu.
21  + Mauthughura mee ativasir gumaghaousua Gotɨna azaaghi. Kamaghɨn amuisima a Solɨn meŋga anɨɨŋi. Kisɨn otar, a Benjaminɨna akhoghɨn gumaghan mav, a 40 pɨlan ombaarir men gari. 22  + Mauthughura Got Solɨ avharaghava, Devita mbɨsevisima an aŋna aŋan nii. Uthughun khavɨn a Devitɨn gun mem mbɨŋgeeghi, ‘Khɨɨ Devitɨn gani, a Jesin otar. Khɨɨ bar vhusvhuiisi gumagh, a khɨɨ vhusvhuiisi bisi bar andara ramuaŋga.’ 23  + Got fhomɨra akama rɨŋgɨran mɨn, gumaghan mav amandasi a Israelivɨusua ze. A Iesus, Devitɨn avhavɨn mav, ena akuruvasir gumagh.
24  + Iesus thighar zaamirɨ uthughun, Jonɨ ufhuaragha zaava nɨghɨnɨsigh ɨraghava uruamir akaman Israelir gumasi rako amisi vɨŋgeeghi. 25  + Jonɨn iŋaaranɨ uthugh gɨvaousuava amuima, a kamagh mem mbɨŋgeeghi, ‘Gee kamaghɨusue, khɨɨ thɨɨŋra? Khɨɨ gee gara iti gumagh phatɨ. A nan gɨn zaami. Khɨɨ aŋna aŋgarir shaarirɨ umbuea afhɨrami thughatɨs phatɨ. Khɨɨ gumaghan khɨn.’
26  + Nana andarsi, gee Abrahamɨna avhavi rako gee Gotɨn vhusvhusigha aŋna apheeŋn iti igharisirɨ unuaghɨnan gumasi, Got ena akuruvaghaousuava mbɨŋgɨŋgɨman khava amandasima a emɨusua ze. 27  + Jerusalemɨn gumasi rako amisi koma men gumasiri ikii mee kamagh ikeeŋsi phatɨ, Iesus ena akuruvasir gumagh. Mee mɨghasɨgh avhugususanɨ uthughun Gotɨna ambuuŋn gumaghan akaar rɨmborava inderaghɨvɨra anda ikeeŋsi phatɨ. Mee kamaghɨusue gumaghan khav aremighemi. Kamagha amuisima, Gotɨna ambuuŋn gumaghan akaa guisimbaaŋra otogha gɨva. 28  + Mee aŋm mbɨsueghtima aŋna aremighemɨrɨ mbɨŋgɨŋgɨr othɨvhan aghuuŋ thavɨ otosi phatɨ. Mee kamagh Pailat mbɨŋgɨva am mbɨŋgɨ kamaghɨusue, nɨɨ mbɨzorsir gumasi vɨkemightima mee aŋm mbɨsoeghtima ana aremighemi. 29  + Mee fhomɨra Gotɨna ambuuŋn gumasi vɨkemisi moghɨra amui. Mee khani ighuuvan ana daeŋgava ana nigha akɨman thooŋga athɨ. 30  + Gumughun Got aŋga amuisima a nomthegha rɨkavhi. 31  + A ivhɨra Galilin distrighɨn ikava Jerusalemɨn zui gumasi rako amisi, uthusira avhɨrara aŋn gani. Thighira aŋn ganisi gumasir kharsi, mee nori aŋn gun Judarir akoghɨn gumasi rako amisi vɨŋgeeghi.
32  + Ee akamana aghuuŋn kamagh gem mbɨŋgeeghi. Got fhomɨra ena avhavivɨusuava akama rɨkɨra kamaghɨusue, ‘Khɨɨ gena akuruvaghamir gumagha amaaŋga.’ 33  + Thighira a Iesus aŋga amuisima a khuurɨ uŋuun nomthegha rɨkavhi. Ee mena avhavi, kamagha amuisima a emɨusua nona akama rɨŋgɨran khavɨ amuisima a guisimbaaŋra oto. Oŋɨɨna akamanɨ mbɨgharan rɨmbombonan 2ɨn, ma akam kamagh mbɨŋgeeghi,
‘Nɨɨ nano otar.
Kamagha amuisima khɨɨ thighira nɨɨn inaghavesɨn otogha gɨva.’
34  + Ee ikaaŋi, Got aŋga amuisima a nomthegha khuurɨ uŋuun rɨkavhi. Gumughun a nomthegh khuur uŋuun maaŋɨ kurighem thughatɨs phatɨ. Got bighan khavɨn kamaghɨm mbɨkemi, ‘Khɨɨ fhomɨra ativasir gumagh Devit akaar rɨŋgɨrir aŋm mbɨkemisi moghɨn khɨɨ guisimbaaŋra inderaghɨvɨra gee ramuva, bisir aghuuira gee ranɨɨŋgami. Bighan khav khɨɨ mbɨkemisi moghɨn guisimbaaŋra otoghomi.’ 35  + Igharisir akaman mav ivhɨra Gotɨm mbɨgharan iti. A kamaghɨm mbɨŋgeeghi, ‘Nɨɨ nombɨusua mbɨsevisi gumagh ana thaeghtima aŋm mbɨkarɨgh kurighem phatɨghami.’
36  + Ee ikaaŋi, uthughun khavɨn Devitɨ unuaghɨnan ikava, a Gotɨn nɨghɨnɨghan gɨn zui. A gɨn aremisima, mee aŋn khum nigha gua aŋna avhavi rafhir aŋanan ana rafha. Gumughun aŋn khum ukuri. 37 Got amuisi gumaghan khav a khuurɨ uŋuuni ikhegha rɨkavisi thav, aŋn khum kurisi phatɨ. 38-39  + Nana andarsi, kamagha amuisima, ee nomthegha mbɨŋgeeghi. Gee akaman khav ikeeŋgɨri. Gumaghan khav Iesus geno othevir maghatɨsi gɨna amaaŋmɨusua ze. Moses osɨrisiro othevi, gena akuragh geno othevir maghatɨsi gɨna amandagham thughatɨs phatɨ. Gee Gotɨna arɨmasi rɨfhaaŋn inderagham thughatɨs phatɨ. Iesusɨn amuisi iŋaaran khav, Got gumasi nɨghɨnɨsira aghavaghari iti tharsi bar men akuruvagha meno othevir maghatɨsi anda gɨna amaaŋgava, meŋga amuima mee aŋna arɨmaghaniiŋn indera. 40  + Gee inderaghɨvɨra norivɨusua ganri! Gee aŋm mbɨzevaraghan iphɨrphɨrightima bigha thav gemba mbatoghomi Gotɨna ambuuŋn gumasi fhomɨra mbɨkemisi moghɨn. 41  + ‘Khɨɨ genɨ uthughun bighan igharis thavɨ ramuightima a gee mbatoghomi. Gumaghan thav gem mbɨkɨmtima gee nɨghɨnɨghana aghavaghar aŋn ikaami thughatɨs phatɨ. Kamagha amuisi, gee gumasi rɨmbovira akaar maghatɨsigh amui tharsi, gee ganri! Gee rɨŋgavan maghatɨgha ramuighɨva maghatiighemi.’ ”
42 Gumughun Pol ri Barnabas Judarii Gotɨn phorugha mbɨŋgeer rɨphena thamɨrasima, gumasi rako amisi kamagh aniiŋm mbɨŋgeeghi, “Aŋgo avhughususanɨ uthugh thavɨn nomthegh zɨva bisir kharsirɨ mbɨŋgɨŋgɨ tharsir nomthegh ee mbɨkɨmaŋga.” 43  + Mee bar Gotɨn phorugha mbɨŋgeer rɨphena theghava akɨran gue. Uthughun khavɨn Judarira avhɨri rako igharisirɨ unuaghɨnan iti gumasi, mee Judariro othevir gɨn zui tharsi, Pol ri Barnabasɨn gɨn zui. Igharisirɨ unuaghɨnan gumasi Gotɨn apheeŋn ikava aŋni izɨɨ ufhii. Aniiŋ mem mbɨŋgɨva, men nɨghɨnɨsi ufha kamaghɨusue, “Gee Gotɨn nɨghɨnɨghan gɨn maŋɨva aŋnɨ ukuarkuvan apheeŋn ikhɨɨri.”
44 Gumughun avhughususanɨ uthugh otosi, uŋuun khavɨni iti gumasi rako amisira avhɨrara bar zaa nori akuvaghava Ikhɨvan akamam mbarasi. 45  + Uthughun khavɨn Judarir akoghɨn gumasi rako amisir phoghɨn khavɨn ganigha, men navi bar maghatɨghi. Mee Polɨn akaa ireghreghava mbɨzer maghatɨsir aŋm mbɨŋgeeghi. 46  + Kamagha amuisima Pol ri Barnabas avhighavisi phatɨgha, akaman bara aghavagharan mem mbɨŋgeeghi, “Gee Judarii, aŋga ufhuaragha Gotɨna akaman gem mbɨkemi. Gee akɨrɨ ɨraghava akaman khavɨ ase. Gee kamaghɨusue, ‘Ee mɨghasɨgha itiri ikɨran aghuuŋ thav nian thughatɨs phatɨ.’ Kamagha amuisima, gee oragh, aŋga nomthegha akaman khavɨn gee mbɨkɨman thughatɨs phatɨ. Aŋga igharisirɨ unuaghɨnan gumasi vɨkɨmaŋgami. 47  + Ikhɨv fhomɨra bighan khavɨn gun eem mbɨkemi. ‘Igharisirɨ unuaghɨnan gumasi rako amisi bar mena akuruvaghaousuava, khɨɨ nɨɨa mbɨsevisima, nɨɨ aŋaran igharisirɨ unuaghɨnan gumasir khevi.’ ”
48  + Ara igharisirɨ unuaghɨnan gumasi, mee akaman khavɨ oraegha, bar phuvɨre inighinigha kamaghɨusue, “Ikhɨvana akam bar indera.” Got mɨghasɨgh ikamir ikɨrana aghuuŋmɨusua mbɨsevesi gumasi rako amisi, mee bar inighinighan ikiv aŋni iti. 49 Gumughun mee Ikhɨvan akam nigha uŋuimba bar andar gue. 50  + Izɨɨri ikii itira amisir marsi Gotɨn apheeŋn ikava aŋni izɨɨ ufhi. Judarii men navighi inivi. Izɨɨri iti gumasi marsi, mee uŋuuni ikhɨvan khavɨni iti. Judarii men navighi inivima, mee ivhɨra osɨmndɨsir Pol ri Barnabasɨa anɨndi. Kamagha amuigha mee distrighɨna aniiŋm mbatoghi. 51  + Kamagha amuisima, Pol ri Barnabas, nona aŋgarir itirɨ unuaghɨna aphɨsi. Kamagh ramuti gumasi rako amisi ikeeŋgɨm mbɨkɨmaŋga, men othɨvhan khav osɨmndɨgh meŋga anɨɨŋi. Mauthughura, Pol ri Barnabas Antiogha thaegha Aikoniamɨnɨ uŋuun gu. 52  + Kamagha amuisi Antioghɨni iti Kraisɨn suren gumasi, Gotɨnɨ Utum meŋgi izɨvasima mee bar inighinisi.
+ 13:1 Ap 11.27 * 13:1 Izɨɨn khav Niger, aŋm mbɨnɨɨŋ kamagh gu uphɨgh. Gumasir marsi kamaghɨusue, Simeon Niger, ana Afrikan gumagh. + 13:2 Ap 9.15; Ro 10.15; Ga 1.15; Ef 3.7-8; 1 Ti 2.7; Hi 5.4 + 13:3 Ap 6.6 + 13:4 Ap 15.39 + 13:5 Ap 12.12; 12.25; 13.13; 13.46; 15.37 + 13:8 2 Ti 3.8 + 13:9-10 Mt 13.38; Jo 8.44; 1 Jo 3.8 * 13:9-10 Izɨɨn khav Sol, a Hibruna akaman izɨɨn mav. Izɨɨn khav Pol, a Grighiiŋna akaman izɨɨ. Gumasir marsi kamaghɨusue, Sol Grighiiŋna akama mbɨŋger tharsi thooŋn iŋaarava, kamagha amuigha uthughun khavɨn a izɨɨn khav Polɨn nombɨ arɨsi. + 13:11 Kis 9.3; 1 Sml 5.6; Ap 9.8 + 13:13 Ap 13.5; 15.38 + 13:15 Lu 4.16; Ap 13.27; 15.21; Hi 13.22 + 13:16 Ap 12.17 + 13:17 Kis 1.7; 6.6; 12.5; Lo 7.6-7; Sng 105.23-24 + 13:18 Kis 16.35; Nam 14.34; Lo 1.31; Sng 95.10; Ap 7.36 + 13:19 Lo 7.1; Jos 14.1; Sng 78.55 + 13:20 Het 2.16; 1 Sml 3.20 + 13:21 1 Sml 8.5; 8.19; 10.1; 10.21 + 13:22 1 Sml 13.14; 15.23-26; 16.12-13; 2 Sml 2.4; Sng 89.20; Hos 13.11 + 13:23 2 Sml 7.12-16; Sng 132.11; Ais 11.1; Lu 1.32; 1.69; Ro 11.26 + 13:24 Mt 3.1-2; Mk 1.4; Lu 3.3; Ro 11.26 + 13:25 Mt 3.11; Mk 1.7; Lu 3.16; Jo 1.20-27 + 13:26 Mt 10.6; Lu 24.47; Ap 13.16; 13.46 + 13:27 Lu 23.34; 24.20; 24.44; Jo 16.3; Ap 3.17; 15.21; 1 Ko 2.8 + 13:28 Mt 27.22-23; Mk 15.13-14; Lu 23.21-23; Jo 19.15 + 13:29 Mt 27.57-61; Mk 15.42-47; Lu 18.31; 23.50-56; Jo 19.28-30; 19.36-42 + 13:30 Mt 28.6; Ap 2.24 + 13:31 Ap 1.3; 1.8 + 13:32 Stt 12.3; Ap 13.23; Ro 4.13; Ga 3.16 + 13:33 Sng 2.7; Ro 1.4; Hi 1.5; 5.5 + 13:34 Ais 55.3 + 13:35 Sng 16.10; Ap 2.27; 2.31 + 13:36 1 Kin 2.10; Ap 2.29 + 13:38-39 Dan 9.24; Lu 24.47; Ap 10.43; 1 Jo 2.12Ais 53.11; Ro 3.28; 8.3; 10.4; Hi 7.19 + 13:40 Ais 29.14 + 13:41 Hab 1.5 + 13:43 Ap 11.23; 14.22; Ta 2.11; Hi 12.15; 1 Pi 5.12 + 13:45 Ap 14.2; 18.6; 1 Pi 4.4; Ju 10 + 13:46 Ais 55.5; Lu 7.30; Ap 3.26; 18.6; Ro 1.16; 10.19 + 13:47 Ais 42.6; 49.6; Lu 2.32 + 13:48 Ap 11.18 + 13:50 Ap 17.4; 17.12 + 13:51 Mt 10.14; Mk 6.11; Lu 9.5; 10.11; Ap 18.6 + 13:52 Mt 5.12; Jo 16.22; Ap 2.46