17
Mee Tesalonaikanɨ uŋuun avhena akamɨ ukuri
+ Aniiŋ gua, Amfipolis koma Apolonianɨ uŋuunia avhevigha guavɨreikha Tesalonaikanɨ uŋuuno othuivigha, Tesalonaikanɨ uŋuuna avhen gua garima, Judarii Gotɨn phorugha mbɨŋgee rɨphenan mav iti. Mauthughura Pol Gotɨn phorugha mbɨŋgee rɨphenana avhen gu. Khara a mɨghasɨghava amuiro othɨv. Ana avhughususanɨ uthughun phunini mbɨkethavɨn Gotɨm mbɨgharan itira osɨriri marsir meŋgi ighara mem mbɨŋgeeghi. + Ano osɨrir marsir men khɨvagha anda vɨnɨŋgari vɨŋgɨ kamaghɨusue, “Kraisɨ mbɨzagh nighɨva aremigh nomtheghɨ rɨkavamir mbɨŋgɨŋgɨm, a guisimbaaŋra.” A kamaghɨm mbɨŋgeeghi, “Khɨɨ Iesusɨna akamɨ ukuri. A Got nomthegh gumasi rako amisi niamɨusua mbɨsevisi gumagh.” * + Mauthughura Judan gumasir marsi oraegha nɨghɨnɨghana aghavaghar akaar kharsir ikava Pol ri Sailasɨn nɨghɨnɨghan gɨn zui. Grighiiŋna akamaŋga aghuuir gumasi, Gotɨn apheeŋn ikava aŋni izɨɨ ufhii tharsi koma izɨɨri itira amisir avhɨrara ivhɨra Pol ri Sailasɨn nɨghɨnɨghan gɨn zui.
+ Gumasira avhɨrara Pol ri Sailasɨn nɨghɨnɨghan gɨn zuima, kamagha amuisima Judarir navi bar men maghatɨghi. Mee phurama aruava phoghɨn iti gumasir maghatɨsir marsi akumakumigha gumasir bɨsan ikhɨva amui. Mee gua uŋuuni ikhɨvana avhen arua mbɨghɨravɨra avesava aŋgaravasi. Mee Pol ri Sailas nighɨva avhɨrar thooŋn maŋŋamɨusua, ithɨmakharigha aniiŋn usuighousuava akhɨrɨsiigha Jesonɨ rɨphenana avhen gue. + Mee aniiŋn ganisi phatɨgha, Jeson koma Kraisɨn marsi ukuruvaegha uŋuuni ikhɨvan garir gumasir aphanivɨusua mee nigha gu. Mee kamagh deeghi, “Gumaghan khaniiŋ osɨmndɨsirɨ unuaghɨnan khavɨn uŋuimba bar andagha arɨgha zaa thighira khagho othuivi. + Mauthughura Jesona aniiŋ nigha no rɨphenaŋga athɨ. Gumaghan khaniiŋ Sisar osɨrisir othevir gɨn maŋŋan bar iphɨrphɨri. Aniiŋ kamaghɨm mbɨŋgeeghi, ‘Ativasir ikhɨvan igharisi mav ivhɨre iti, aŋni izɨɨ Iesus.’ ” Gumasi rako amisira avhɨrara nori akuvasi tharsi koma uŋuuni ikhɨvan garir gumasira aphani, mee men akaman khavɨ oraegha rɨŋgavan maghatɨgha amuigha dɨɨ uthuaghii. Mauthughura uŋuuni ikhɨvan garir gumasir aphani kamagh Jesonɨm mbɨkemi, “Nɨɨ nona andarsira akhuvaghɨva kha osɨmɨndɨgho ovhesightima, ee gea thaeghtima, gee maŋŋaŋga.” Mee mamagha amuigha norivagha uvhuesighava nori gue.
Berianɨ uŋuun iti Judariro othɨvhan aghuuŋ
10 Amɨn phɨrima, Kraisɨna andarsi uzuamɨra aniiŋ amandasi aniiŋ Berianɨ uŋuun gu. Aniiŋ gua otogha Judarii Gotɨn phorugha mbɨŋgee rɨphenana avhen gu. 11  + Berianɨ uŋuuni itir Judarii, men othevi rako men nɨghɨnɨsi bar indera. Mee Polɨm mbɨŋgɨmɨŋgɨva oraghaousua bar vhusvhusi. Mee Polɨm mbɨŋgɨmɨŋgɨ vɨnɨŋgaria bɨghɨva bar anda ikaaŋmɨusua mɨghasɨgh Gotɨm Mbɨgharan ganri. Mee kamagh ikaaŋmɨusua, Polɨm mbɨŋgɨmɨŋgɨ, anda guisimbaaŋra mbɨŋgɨmɨŋgɨ, o? Kamagha amuisima, mee Tesalonaikanɨ uŋuuni iti Judariro othevigha afhira. 12 Judarii avhɨrara nɨghɨnɨghana aghavaghar Iesusɨni ikava, ivhɨra izɨɨri iti Grighiiŋna akamaŋga aghuuir amisi marsi rako Grighiiŋna akamaŋga aghuuir gumasira avhɨrara nɨghɨnɨghana aghavaghar Iesusɨni iti.
13  + Tesalonaikanɨ uŋuuni iti Judarir akoghɨn gumasir marsi orasi, Pol Berianɨ uŋuuni ikha Gotɨna akamɨ ukuri. Tesalonaikanɨ uŋua thaegha gua Berianɨ uŋuuni iti Judarii, mee Berianɨ uŋuun gumasi rako amisir kharsi nɨghɨnɨsira afharavaghava men navighi inivi. 14 Kraisɨna andarsi uzuamɨra Pol amandasi ano oŋara mbɨkeeŋn gu. Sailas ri Timoti Berianɨ uŋuuni ikhavɨre iti. 15 Uthughun khavɨn Polɨn akua zuir gumasi gua Atensɨnɨ uŋuun ana athɨsima, Pol nombɨn gɨn zaaosua Sailas ri Timotiusua akaman meŋga anɨɨŋi.
Pol Atensɨnɨ uŋuuni ikava akamɨ ukuri
16 Pol Atensɨnɨ uŋuuni ikha Sailas ri Timoti usua gari. A garima, Atensɨnɨ uŋuuni ikhɨvana avhen marvir gua bar izɨva. Kamagha amuisi Polɨnɨ umuu bar maghatɨghi. 17  + A bighan khavɨusua Gotɨn phorugha mbɨŋgee rɨphenana avhen gugha, Gotɨn apheeŋni ikava aŋni izɨɨ ufhuir Grighiiŋna marsi rako Judarir akoghɨn gumasi ivhɨra mem mbɨŋgeeghi. A ivhɨra bisighɨ uvhuesir aŋanan mɨghasɨgha gumasi phura zaava othuivi tharsi vɨŋgeeghi. 18 Uthughun khavɨn Epikurian phoghɨn gumasi rako Stoikɨn phoghɨn ikaaŋmaran gumasir marsi mee Polɨn phorugha nori vatosi. Marsi kamaghɨm mbɨŋgeeghi, “Oŋanan mav tisi vɨŋgeeghi?” Marsi kamaghɨm mbɨŋgeeghi, “A ti igharisirɨ uŋuun itir asaaniiŋn akamɨ ukuramati.” Pol Iesusɨn gunɨm mbɨŋgɨɨva, gumasi rako amisi gumughuna arɨghireghɨva nomthegh rɨkhavamir bighaaŋn gunɨm mbɨkemisima Atensɨnɨ uŋuuni itir marsi mee kamaghɨusue, “A ti kha asaaniiŋm mbɨŋgɨmati.” 19-20 Mee ana nigha Atensɨnɨ uŋuun garir gumasira aphanir ikiir arɨghan guava mee Areopagusɨn oraghɨn nori akuvagha iti. Mee kamagh Polɨm mbɨŋgeeghi, “Ee fhomɨra thange oraesi phatɨsi nɨghɨnɨsi nɨɨ anda vɨŋgeeghi. Ee anda vɨnɨɨŋgari ikaaŋn vhusvhusi. Kamagha amuisi ee ikaaŋmɨusua, khara nɨghɨnɨghan ikaman mav, nɨɨ aŋn gumasir surea amui. Nɨɨ khara em mbɨŋgeeghi.” 21 (Atensɨnɨ uŋuun gumasi rakoma Atensɨnɨ uŋuuna akɨran zaa iti tharsi, mee mɨghasɨgha phure ikava nɨghɨnɨsir iŋgaava oraghava anda vɨŋgeeghi.)
22 Pol gumasira arɨghanɨ uthugha Areopagusɨno oraghɨn kamaghɨm mbɨŋgeeghi, “Gee Atensɨnɨ uŋuun gumasi! Khɨɨ gen garima, gee asaer gɨn maŋŋamɨusua bar aghavaghari. 23 Khɨɨ arua bar inderaghavɨra gen marvir guaar garava, gee asaeghi inighinisi bisi bara andar gani. Khɨɨ ivhɨra aphuraphurava aghae rako bisir aŋga anɨndira akhoghɨn mavɨn garima, osɨɨran mav aŋni iti. Ma osɨɨr kamaghɨusue, ‘Ee ikeeŋsi phatɨsir asaaŋna aphuraphurava aghae rako bisir aŋga anɨndir akogh.’ Thighira gee gɨn zuira asaaŋn khav gee ikeeŋsi phatɨsi thav, kha aŋna akaman gun gem mbɨkɨmamɨusua.
24  + Asaaŋ mav iti. Aŋn izɨɨ Got, a nombɨra unuaghɨnan khav koma aŋn iti bisigha amui. Anara ovhee ko unuaghɨnan Ikhɨv. Gumasi nona afharir amuisi rɨpheni Got andar iti phatɨ. 25  + Gotɨn khav a nombɨ ambirambina aghuuŋ ko bisi bar gumasi rako amisigha anɨɨŋi. A bigha thavɨn othevisi phatɨ. Kamagha amuisima, ee nona afharir an akuruvaghamir bigha thavɨ ramuighem phatɨghami. 26 Got gumaghanɨ uvhuavɨra amuisima, gumasi rako amisi bar aŋno othuivigha gua unuaghɨna khav bar aŋga aphighi. Got nombɨ mee ikhaamir ambirambinɨ uthusi arɨghi. Mee itir aŋanir a memɨusua unuaghɨn mbɨthee arɨghi. 27  + Gotɨn vhusvhus a kamagh iti, gumasi rako amisi aŋmɨusua uruiva, aŋna aghare ikɨva ana ikeeŋgemi, kamagha amuisima a kha bisigha amui. Guisimbaaŋra Gotɨ uvhuaghuvhagha eni isaghuni iti phatɨ. 28-29  + Anara eŋga amuima, ee ikava, aruava aŋamɨre iti. Geni ikaaŋmarir gumasir marsi kamaghɨm mbɨkemi, ‘Got guisimbaaŋra enga amuisima ee othuivi.’ Kamagha amuisima gee kamagh nɨghɨnɨgha thaghɨri, Got a gol o silva o akɨm ti. Ee kamagh nɨghɨnɨgha thaghɨri, Got a gumasi nona nɨghɨnɨsir amuisir marvir guaar mɨn iti bar phatɨ.
30  + Fhomɨra gumasi rako amisi Got ikeeŋsi phatɨ. Mee ikeeŋsi phatɨghava amuisi bisi Got andaghɨ nɨghɨnɨgha andavagha mem mbɨŋgee phatɨ. Thighira Gotɨ mbɨŋgɨŋgɨman aghavaghara anɨɨŋga kamaghɨusue, ‘Unuaghɨna khavɨn iti gumasi rako amisi mee bar non nɨghɨnɨsigh ɨraghɨri.’ 31  + Got othevir maghatɨsigha amuir gumasi rako amisighi ighaaŋgamirɨ utugha rɨkɨrigha gɨva. Got nono othɨvhan aghuuŋn gɨn gua gumaghan mavam mbɨsevi. Ma gumagh a unuaghɨnan khavɨn iti gumasi rako amisighi ighaaŋgami. Gumaghan khav aremisi Got aŋga amuisima a nomthegha rɨkavi. Kamagha amuisima, gumasi rako amisi ganighava ikaaŋi. Kha bighaaŋ anaaŋ guisimbaaŋra, a gumasi rako amisighi ighaaŋgamir gumagh Got anam mbɨsevi.”
32 Am mbɨŋgeema, mee nomɨ rɨkavamirɨ mbɨŋgɨŋgɨv oraegha, marsi aŋ rɨphovi. Marsi kamaghɨm mbɨŋgeeghi, “Nɨɨ uthugh thavɨn nomtheghɨva bighan khavɨm mbɨkɨmti, ee nɨɨm mbaraghaousua.” 33 Mauthughura Pol mea thaegha gu. 34 Gumasir marsi Polɨn nɨghɨnɨghan gɨn gua nɨghɨnɨghana aghavaghar aŋm mbɨŋgɨmɨŋgɨr iti. Men thooŋn Dionisius a gumaghana aphanan mav mɨghasɨgha men phorugha Areopagusɨn oraghɨn phosirɨ usuisir gumagh. Amighan mav ivhɨra, aŋni izɨɨ Damaris, koma gumasi rako amisir marsi ivhɨra mee nɨghɨnɨghana aghavaghar Polɨn mbɨŋgɨmɨŋgɨr iti.
+ 17:1 1 Te 1.1-2; 2.1-2 + 17:3 Lu 24.26; Ap 3.18; 9.22; 18.28; Ga 3.1 * 17:3 Mbɨŋgɨŋgɨman khavɨm mbɨnɨɨŋ, Krais, kamagh gu, “Got nomthegh gumasi rako amisi niamɨusua mbɨsevisi gumagh.” + 17:4 Ap 13.50; 15.22; 15.27; 15.40; 28.24 + 17:5 Ro 16.21 + 17:6 Ap 16.20 + 17:7 Lu 23.2; Jo 19.12; 1 Pi 2.13 + 17:11 Ais 34.16; Lu 16.29; Jo 5.39 + 17:13 Ap 13.50; 14.19 + 17:17 Ap 18.19 + 17:24 Mt 11.25; Ap 7.48; 14.151 Kin 8.27; Ais 42.5 + 17:25 Jop 12.10; Sng 50.12; Sek 12.1; Ap 7.48 + 17:27 Lo 32.8; Sng 145.18; Ais 55.6; Jer 23.23; Ap 14.17; Ro 1.20 + 17:28-29 Kl 1.17; Ta 1.12; Hi 1.3Ais 40.18-20; 44.10-17; Ap 19.26 + 17:30 Ap 14.16; Ro 3.25; Ta 2.11-12; 1 Pi 1.14 + 17:31 Sng 9.8; 96.13; Ap 2.24; 10.42; Ro 2.16; 14.10