☰ Luuka 1
Luuka
Taayta
Siriintēēt, yēē /kikēēsirē āk wōlēē kiwuunto ꞉ng'aleek ām taay: Kisirē ꞉Kirikiintēēt Luuka lōkōōywēchu kāroomēch. Ki musookiin nyēbo kiirnān ānki toorētiintēētaab Bāwulō nyēē /kiikoosēē keey ām booniinēkyii alak. Mātookunoot nyēē tyaa kule /kikēēsirē āyu kitaabuuni nteenee /kiisōōtyinē kule imuuchē ku kēnyiitaab 50 KK nto ku 63 KK ām kōōrēētaab Rooma, Ēfēēsō nto ku Kayisareeya.
Kiyēē mii āriit: Kisabsab ꞉Luuka siruutēk tukul ām keel nyēbo kiirnān āk ng'aleek tukul choo /kiikēērār kurubta keey āk soboontaab Yēēsu, meenyii āk ng'eeteetaab meet kumanaasir kitaabuuninyii. Kuuyu ki Kirikiin, kitet siruutēkyii kurōōb keey, ng'ālyoo nyēē tēērchiintōōs āk biiko choo kisālu Iburaneek choo mākāsē yēēt kiy yoo /kāmākēētēt siruut ām kēēlooto. I-ārōōru ꞉Luuka kule Yēēsu ku *Wēritaab Chii nyēē kiyibchi biiko tukul lōkōōywēk chēē kāroomēch. Ibooru ꞉inee mbo lōkōōywēk alak chēē maneemuuch ꞉siriik chuut alake kutwech ām siruutēkwaa.
Kiyēē āmu: Yoo ikiimē ꞉Mataayo kule Kāārārookiintēētaab Yuutayeek ꞉Yēēsu ānkwoorōōru ꞉Māārkō kule yēchinē ꞉Yēēsu Yēyiin yiisyēēt, kumāchē ꞉Luuka kōōboor kule Yēēsu ku Yēyiintēēt nto subak, ku chii nyēē chōōnēē siintaaryeetaab Aatam (kur. 3:23-38). Ibooru ꞉Luuka ām yuutēyu kule Yēēsu ꞉nyēē bāwu kiy ake tukul ām kōōrēēt.
1
Ārōōrunēēt
1 Boontēēt nyēē koonyitoot Tēyōfiilō, kiikusir ꞉biiko chēē chaang' ng'aleek chēē kiikuyēyākiis ām wōlēē kēēmiitē. 2 Kisir kuu wōloo kimwooytoowēēch ꞉biiko choo kikāsē ng'aleechaata rubtooy keey āk Yēēsu. Bichooto mbo ꞉chēē kibokwaamtaat ng'aleechaa. 3 Boontēēt nyēē koonyitoot, kuuyu kwāārōōtootē tukuuchoo tukul kung'eetee wōlēē kitoowunēē, kaasoot kule karaam asiruung' ām kēēlto nyēē chōboot+ 4 siinkēt kule man ꞉kiy ake tukul nyoo /kiikiineetiing'.
Kiiboor ꞉malayikeet kule +/mākēēsich Bātisāniintēēt Yoowaana
5 Yu kibāytooy *꞉Ērōōtē kōōrēētaab Yuutayeek kumukuul, kimii *꞉kibkōrōs ake nyēē /kikēēkuurēē Sekaryaa nyēē kichōōnēē sokonnyeet nyēbo mbo *kibkōrōs nyēbo Abiiya. Nto cheebyoosyeenyii ku Ēliisābēēt nyēē kibo kōōtaab *Āārōn nyoo kiyootu mbo kibkōrōs.+ 6 Kiiywēyē ꞉Sekaryaa āk cheebyoosyeenyii Yēyiin ānkirubē kiruutēk tukul kuu wōlēē māktooy ꞉Yēyiin. 7 Kikiikōōbuurchiin ꞉tukwaay nyēē lōō āmānāānyōōr lēēkōōy, kuuyu ki sōōn ꞉Ēliisābēēt.+
8 Kimii ꞉yēē kiyēyiisyē ꞉Sekaryaa ām *Kōōtaab Yēyiin, kuuyu kibo kōōng'waa ꞉bārooyinto kuyēyiis.+ 9 /Keekwey inee ām bareetaab *sēkēēryēēt, kuu wōloo /kikēēyēytooy kwaak, kōōwut Kōōtaab Yēyiin wōloo kiiwutē ꞉mbo kibkōrōs nkit wokōōtuskēēn kiito ake nyēē boong'u nyēē anyiny.+ 10 Kisooyē ꞉biiko chuut tukul ām saang' ku tēē yooto tukul.
11 Kutākumii kō, kuchōōnchi *꞉malayikeet ake ānkōōyyoonyēē āwunyii nyēbo taay ām yoo kiituskēēnēē kiyoo. 12 Kuteryekta keey ꞉mukuulēy Sekaryaa ānkumuy miisin.+ 13 Nteenee kumwoochi ꞉malayikaanaa kule, “Sekaryaa, ‑mēēmuy! Kaakukas ꞉Yēyiin saayeeng'uung'. Kunyoo, mākusikuung' ꞉cheebyoosyeeng'uung' leekweet nyēē wēēriit ānku +mēēkuurēē lakwanaata Yoowaana.+ 14 +Meeng'erech ānku mākung'ērēkiis ꞉nkicheek biiko chēē chaang' kubo ng'ālyoontooni. 15 Mākuyēk ꞉Yoowaana chii nyēē wōō ām taayeetaab Yēyiin. Mēēbērē makuyye *tifaayiik nto tukuuk alak tukul chēē ibōōkiitē biich. Mākōōnyiityi ꞉Yēyiin Tāmirmiryēēnyii ānkoo kutākumiitē mooyēētaab kaamet.+ 16 Makuweech biikaab *Isrāyēēl chēē chaang' kucham Yēyiintēēng'waa. 17 Makoonto ꞉inee taayeetaab Mokoryoontēēt ām tāmirmiryēēt āk kāāmuukēy chēē wuu choo kibo *Eliiya. Mākōōchoomnyo lēēkōōk ākoo sikiikwaa, makuweech biiko choo kāwōōt kukas ng'aleekaab choo churtootiin ankuyeyta biiko kutorooch Mokoryoontēēt.”++
18 Kumwoochi ꞉Sekaryaa malayikaanaa kule, “Ntēē kōōkēēwōōyēkiitu ꞉tukwaay. +Māānkētēē nee kule man ꞉ng'aleechu?”+
19 Kukētyi ꞉malayikaanaa kule, “Ntēē ꞉anii Kāāburyēēl, nyoo ālēēkityiintōōsii āk Yēyiin! /Kāākiiyookwoo āyibuung' lōkōōywēchu kāroomēch.+ 20 Kas! Mākuyēyākiis ꞉ng'aleechu ām bēsyēēt nyēē kiikukwey ꞉Yēyiin. Nteenee kuuyu maneecham kiyēē kāāmwoowuung', makunaming' keey ꞉kuut ākoy kuyityiin ꞉bēsyoonooto.”
21 Kikānyiis ꞉biiko choo kimii saang' kut kulē, “So! Nto yu keekaay keey ra ꞉Sekaryaa ām kō kuu nyi ēē?” 22 Yu kāwokuchuw saang', kikiikunamakay ꞉kuutiit nyēē kimēēmuuchē kut kung'alaal. King'āloolchinēē biiko āwunnyēk baateey. Kōōnkēt yooto ꞉biiko kule kikiikutookyi Sekaryaa ꞉ng'ālyoo kuchōōnēē wōlēē mii ꞉Yēyiin.
23 Kitas taay ꞉Sekaryaa kuyēyiisyē ām *Kōōtaab Yēyiin ākoy kubēk ꞉bēsyōōsyēkyii. Nto mii yoo, kuwēēchi keey kaa.
24 Nyēē mā tyaa, kunam ꞉mooyēēt Ēliisābēēt. Kuwunyee keey kō ārook muut. Kumwoochi keey yooto kule,+ 25 “Kaakuriireenaa ꞉Yēyiin kōōnēmtoowoo kāānchuruurēētaab biiko kuuyu mānāāsich.”+
Kiiboor ꞉malayikeet wōlēē +/mākēēsikto Yēēsu
26 Ām araaweetaab lo kung'eetee kukānyikisiit ꞉Ēliisābēēt, kōōyookto ꞉Yēyiin malayikeet Kāāburyēēl kuwo ākoy Nāāsārēēt ām yēēmēētaab Kalilaaya.+
27 Kimii *꞉ārung'oonyoontēēt ake wōlooto nyēē /kikēēkuurēē Maaryaa. /Kikiikēēmākyi chiito ake nyēē /kikēēkuurēē Yōōsēēf nyēē kichōōnēē kōōtaab Bāytooyiintēēt *Tāwuti.+
28 Kiwo ꞉malayikaanaata ākoy yēē kimii ꞉Maaryaa ānkumwoochi kule, “Ichāmu nee ōō, Maaryaa? Sērē, ichamaat ām taayeetaab Yēyiin.”+ 29 Kibotyi ꞉Maaryaa kiyēē mākumwooy, yu kakas ng'aleechaa. Kiteebee keey kityō kule, “Ng'al nee ꞉chu ēē?”
30 Kumwoochi *꞉malayikeet kule, “‑Mēēmuy! Kāākōōbēruuriing' ꞉Yēyiin!+ 31 Kunyi, imiitē wēēnyikisiitu ānku +mēēsich leekweet nyēē wēēro ānku +mēēkuurēē lakwanaa Yēēsu.+ 32 Mākuyēk chii nyēē iyweyaat ānku Lakwataab Yēyiin. Mākōōkoochi ꞉Yēyiin kāāmuukēywēēk kubāytooyiis kuu Tāwuti.+ 33 Makubayta biikaab *Isrāyēēl ām kēnyiisyēk chēē mābēku.”+
34 Kuteebee ꞉Maaryaa malayikaanaa kule, “Āmuuchē ꞉anii ānyōōru leekweet kule nee? Ntēē atiimaat.”+
35 Kukētyi ꞉malayikaanaa kule, “Mākuchōōnchiing' ꞉Tāmirmiryēētaab Yēyiin ankoolaambuuchiing' ꞉kāāmuukēywēēkyii. Churtaat ꞉leekweet nyēē +mēēsich /ānkumākēēkuurēē lakwataab Yēyiin.+ 36 Nto subak, ānkoo kimwooyē ꞉biiko kule ki sōōn ꞉tilyeeng'uung' Ēliisābēēt ānkimii kukēēytēē kēnyiisyēkaab yyootēēt, boonto ra mooyēēt nyēbo ārook lo. 37 Māmiitē ꞉kiy nyēē mēēmuuchāksē ām wōlēē mii ꞉Yēyiin.”+
38 Kumwooy ꞉Maaryaa kule, “Āchāmē kiy ake tukul nyēē mākwoo ꞉Yēyiin. Kunyoo, kany kuyeyakay kuu wōloo 'keemwaayte.”
Yooto, kuwēēchi keey *꞉malayikeet.
Kiruutoochi ꞉Maaryaa Ēliisābēēt
39-40 Yooto bakeenke, kuruutoochi ꞉Maaryaa Ēliisābēēt āk boontēēnyii Sekaryaa chēē kiminyē *kiriinkēēt ake ām mosoobēytaab yēēmēētaab Yuuteeya.
Kuyitē kayaata 41 ānkōōtookwēēsē Ēliisābēēt, kwoorēērēnē ꞉lakwataab Ēliisābēēt ām moo. Kōōnyiityi ꞉Yēyiin Ēliisābēēt tāmirmiryēēt 42 kukuurchi barak kumwoochinē Maaryaa kule, “Ibēruuroot kusiir kooruuk alak tukul! Ibēruuroot mbo ꞉leekweet nyēē +mēēsich. 43 Ng'ālyoo nyēbo koonyit sōō, kule nee kuchō ꞉kaametiitaab Mokoryoontēēnyuu kut chokukasa. 44 Yooto 'kēēchōōnii kō ānkiitookwēēsoo, kwoorēērēnē ꞉leekweet ām moo kubo ng'erekweek. 45 Ibēruuroot ꞉inyiing' nyoo 'kiiyēnchi kule makuyeyakay ꞉kiyēē kiikumwooy ꞉Yēyiin!”+
Tyēēntaab Maaryaa
46 Nto mii yoo, kutyēēn ꞉Maaryaa kule,
“Āsiltooy Yēyiin ām mooyēēnyuu tukul.
47 Baybay ꞉tāmirmiryēēnyuu
kubo Kāārārookiintēēnyuu Yēyiin.+
48 Kaakoosoot kōōbēruuroo,
motwooriintēēnyii nyēē mining'.
Kung'eetee raat kuwo taay,
+/mākēēkuuro kule ‘nyēē kiikōōbēruur ꞉Yēyiin’.
49 Kāākuyēwoo ꞉Yēyiin ng'ālyoo nyēē wōō miisin.
Lēyyē, kusilākoy ꞉inee.
50 Riirēē ꞉Yēyiin biiko tukul choo iywēyē inee
kung'eetee binuut āk binuut.+
51 Kāākōōboor kāāmuukēywēēkyii
ānkōōsērwēētē choo ng'āsē keey.+
52 Ichuchuukunēē bāytooyik ng'ēchērōōkwaa
ānkōōloong'tēē choo yibē keey ng'wēny.+
53 Ibiyoonyēē biiko choo āmē ꞉kēmēwuut
tukuuk tukul chēē kāroomēch
ānkukwētē choo mokorēēn
āmēēkoochi kiy.+
54-55 Kiikuyēētyēēchēēch acheek
biikaab *Isrāyēēl choo motwoorikyii.
Lēyyē! Kaakoosoot ra ꞉Yēyiin kiyēē kimwooyē
kule makuriiree kōyoo bo *Abraam kēnyiis āk kēnyiis.
Ng'aleechuutēchu ꞉choo kimwoochinē biikyoo
choo kibo taay.”++
56 Kiibuurto keey ꞉Maaryaa Ēliisābēēt ārook chēē māchē kuyitē sōmōk nto iyēēyē kaa.
Wōlēē /kikēēsikto Bātisāniintēēt Yoowaana
57 Nto mii yoo, kusich Ēliisābēēt leekweet nyēē wēēriit. 58 Yu kakas ꞉laatoosyek āk tilyōōnuutēk kiisayta nyēē kiiboorchi ꞉Yēyiin Ēliisābēēt, kung'ērēkiis ꞉tukul.
59 Kutinyē ꞉lakwanaa bēsyōōsyēk sisiit kuba ꞉laatoosyek āk tilyōōnuutēk saakweet nyēē */kikiimurootānēē lakwanaa. Kimāchē ꞉bichoo kule nto /kēēkuurtēē leekweet kaayneetaab kwaan kule Sekaryaa.+ 60 Nteenee kutāyiis ꞉kaamet. Kimwooy kule, “+/Mākēēkuurēē Yoowaana.” 61 Kumwooy ꞉biiko kule, “O, ntēē māmii ꞉chii ām kōōng'woong' nyēē /kēēkuurē kuu nyoo!” 62 /Keeteebee Sekaryaa /kēēng'āloolchinēē āwunnyēk kōōboor wōlēē +/mākēēkuurto leekweet. 63 Kumwaayta /kiikoochi kiyēē kasir. Yu kasir kule, “+/Mākēēkuurēē lakwani Yoowaana,” koolat ꞉biiko.+
64 Kootyaak ꞉ng'elyebtaab Sekaryaa bakeenke ānkusilto Yēyiin.+
65 Kimuuyo ꞉laatoosyek miisin. /Kikyaamtaat ng'aleechaa kuyit komoswookik tukul chēbo mosoobēytaab Yuuteeya. 66 Kiteebee keey ꞉chii ake tukul kule, “Ara māchokuyēk nee ꞉lakwani?” Kitookunoot ꞉lakwanaa kule tinyē kāāmuukēywēēkaab Yēyiin.
Tyēēntaab Sekaryaa
67 Nto mii yoo, kōōnyiityi ꞉Yēyiin Sekaryaa tāmirmiryēēt kutyēēn kule,
68 “Kutōrōriit ꞉Yēyiintēētaab *Isrāyēēl,
kuuyu kachokooraraach biikyii.+
69 Mii kōōyookwēēch Kāārārookiintēēt
kuchōōnēē kōōtaab *Tāwuti,
nyēē boonto kāāmuukēywēēk miisin,+
70 kuu wōloo kimwooytooy ꞉Yēyiin kēny
kubununēē wōōrkooyikyii.+
71 Makooraraacheech ām wōlēē mii ꞉buunikyoo
ākoo mbo ām wōlēē mii ꞉biiko chēē wēchēēch.+
72-73 Kaakuriiree ꞉Yēyiin man mbo kuuko
kootyiich *kiirootyeet nyoo kimwoochinē *Abraam.+
74 Mākukōōnēēch mbo bārooyinto
nyēē kēēyēchinē yiisyēēnyii nyēē ‑mākēēmuuytōōsii.
Mākusārunēēnēēch wōlēē mii ꞉buunikyoo
75 ankuyeyeech kēētililiitu
ankeechurte ākookoy ām taayeetaab Yēyiin.+
76 Nto inyiing' ii, lakwanyuu,
+mēēyēku *wōōrkooyoontēētaab Yēyiin.
+'Meentooy wēēyēytoochi Mokoryoontēēt kēēlto.+
77 +Māwēēboorchi biiko kōōnkēt wōlēē /kiirārooktooy
yoo kāsoom /kēēnyōōchi kaat.+
78 Riirēēnēēch ꞉Yēyiin
ām mooyēēnyii nyēē lēēl.
Mākōōyook lēbkēēyyēēt kuchōōnēē kibkōōnkōy+
79 chokōōluuchi biiko choo kiikoolaambuuch
꞉mēēnānēētaab mēēyinto.
Mākōōrēētootēēch ꞉lēbkēēyyooni
kēēnyōōru tāloosyēēt.”+
80 Kinerta ꞉Yoowaana ng'ālyoontēētaab Yēyiin ām nkuruukyii tukul. Kiminyootē suurkwēēn ākoy bēsyēēt nyēē kichokōōboorchi keey biikaab *Isrāyēēl.+
+ 1:3 Yēyuut. 1:1 + 1:5 1Tēt. 24:7-18 + 1:7 Toowu. 25:21; Kāāyiit. 8:23-26 + 1:8 1Tēt. 24:19 + 1:9 Chuy. 30:7-8 + 1:12 Kiir. 6:22-23; 13:22; Tān. 8:17; Luuka 2:9 + 1:13 Tān. 10:12, 19; Luuka 1:30; 2:10 + 1:15 Kāāyiit. 6:3-4; Luuka 7:33 + 1:17 Kiir. 13:3-5 + 1:17 Mal. 3:1; 4:5-6; Mat. 11:14; 17:10-11 + 1:18 Toowu. 17:17; 18:11-12; Luuka 1:34 + 1:19 Tān. 8:16 + 1:24 Toowu. 21:1-2; 1Sām. 1:19-20 + 1:25 Toowu. 21:6-7; 30:23 + 1:26 Tān. 8:16 + 1:27 Mat. 1:16 + 1:28 Kiir. 6:12; Ruut 2:4 + 1:30 Luuka 1:13 + 1:31 Toowu. 16:11; 17:19; Kiir. 13:3; Isa. 7:14; Mat. 1:21; Luuka 1:59; 2:21 + 1:32 2Sām. 7:16; Isa. 9:7; Mat. 20:30-31 + 1:33 Tān. 2:44 + 1:34 Luuka 1:18 + 1:35 Mat. 1:18 + 1:37 Āyub 42:2 + 1:45 Toowu. 15:6 + 1:47 Isa. 43:3; Aabak. 3:18 + 1:50 Tyēēn. 103:8, 17 + 1:51 Kiruu. 5:15; 26:8 + 1:52 Tyēēn. 75:7; Mat. 23:12; Yāāk. 4:6, 10 + 1:53 Tyēēn. 107:9; 34:10; Luuka 6:21 + 1:54-55 1Sām. 2:1-10 + 1:54-55 Toowu. 17:7; Tyēēn. 98:3; Miika 7:20 + 1:59 Toowu. 17:12-13 + 1:63 Luuka 1:13 + 1:64 Luuka 1:20 + 1:68 Tyēēn. 41:13; 72:18; 111:9; Luuka 4:18-21; 7:16; 19:44 + 1:69 Tyēēn. 132:17; Mat. 20:30-31 + 1:70 Isa. 9:2-7; Miika 5:2-4; Room. 1:2 + 1:71 Tyēēn. 106:10 + 1:72-73 Laawi. 26:42; Tyēēn. 105:8-9; 106:45; Toowu. 22:16-18; Miika 7:20 + 1:75 Tiitō 2:12, 14 + 1:76 Mal. 3:1; Mat. 11:10; Māārkō 1:2 + 1:77 Cherem. 31:34 + 1:78 Chuy. 34:6; Mal. 4:2 + 1:79 Isa. 9:2, 6; 42:6-7; Mat. 4:16; Luuka 2:14 + 1:80 Kiir. 13:24-25; 1Sām. 2:26; Luuka 2:40, 52
☰