Emirimo egia
AWATUMWA
Amangʼana ku owuimpi
Ebuuki eya Emirimo egia *Awatumwa ne ebuuki eya okuwiri eya Luuka yajoja. Yoona yajojerwa omuntu oetwa Tiofiila. Awandi wawoola mbwe yajojwa mu omwaka ogwa 63, na wandi wawoola mbwe yajojwa emberi owa omwaka ogwa 70. Luuka yagijoja okutulaga omunayo ogwa kuwuene ku kiomo ekaniisa eya Awakristo yatanika kandi ekoma.
Emirimo egia Awatumwa elagana kiomo awalonzi wandi waarindirra Yerusaleemu kugere watuukre *Omwoyo Omweru kiomo Yesu yawaifuuwira na akiari okuguluka aniina ku igulu. Owuire owua *Pendekosti Omwoyo Omweru yawaikako kandi awaizuzia na amaani, agaagera wawa awawoni awa Yesu ni walanzia *injiili yaae okutanikra Yerusaleemu, Yudeea, Samaria, kugia mu entuuko ezia ekialo. Kutio ebuuki eno eesa okuetwa lwona mbwe ‘Emirimo egia Omwoyo Omweru.’ Okutanikra amiiso amakate-kaate 2 kutuuka 8, Petro alaganwa ki omutumwa owakangatra owutanikro owua ekaniisa ezia Awakristo *Awayaudi Yerusaleemu. Lunyima, okutanikra 9, Omutumwa Paulo yakangatra okuilanzia okwa amakaniisa mu ewialo ewia enze ku awantu awatari Awayaudi alala na Awayaudi.
Ebuuki eno yoona egamba-gamba ku ewintu ewiaikola mu owutanikro eya Ekaniisa eya *Kristo ni kiomo yakoma. Kiomo Awayaudi waasooka walowa amangʼana aga injiili eya Yesu Kristo, kandi ni kiomo Katonda yatuma awatumwa ku awantu awatari Awayaudi, awaaganya ku injiili eyo. Lwona elagana kiomo ekaniisa yatuukra eminyako-nyaako emilulu okuema ku awakangasi awa Awayaudi na awa ekialo ekia Awaruumi, kandi kiomo okuwa alala okwa Awakristo mu olugonzi kwawatunzia. Gano goona gaaikola ku amaani aga Omwoyo Omweru owakolanga mu owulamu owua Awakristo no owua ekaniisa yoona.
1
Otiirwe Tiofiila: Mu ebuuki yange eyasooka nyajoja amangʼana goona aga Yesu yagerera ne ewintu ewia yakola okuemera olwa yatanika emirimo giae ku ekialo kuno, Luuk 1:1–4 kutuuka owuire owua yatoolwa airwa ku igulu. Ni yawanga na akiari okuirwa ku igulu, *Omwoyo Omweru ogwa Katonda yamu-aa amaani aga okulaga *awatumwa waae awa yalowola ewintu ewia wasugaane wakole. Luuk 24:44–51 Ni Yesu yamala okufwa kandi aziuka, yafumira awatumwa waae kangi ku amiire amakumi ane. Yawafumira mu engira enyingi okwagera waganya mbwe Yesu ari omulamu. Ni yawafumranga, waamuwona kandi yawalaganga amangʼana aga *Owuami owua Katonda. Luuk 24:13–52 Owuire wulala, ni yawanga na aria na awatumwa waae, yawasikirra otino, “Mutaaza mwaema Yerusaleemu ano, ni muweeremo murindirre ekintu ekia nyawalaga mbwe Soifu Katonda yaifuuwa mbwe aaza okuwa-aa. Yowa 14:16; Luuk 24:49; Awat 2:4, 33; 11:16; Gala 3:14; Efee 1:13 Yowaana yawabatiisa na amanzi masa, ni wuangu ano muuza okubatiiswa no Omwoyo Omweru ogwa Katonda.” Luuk 3:16
Olwa awatumwa awa Yesu waaikumia alala ni Yesu, waamuwuuzia watino, “Omwami, nyingeeno katio ngooza okutoola owuami ote mu amakono aga Awaisraeli?” Mari 11:10; Luuk 24:21; Yowa 12:13
Yesu yawairania otino, “Inywe ngamusugaane mumanye amiire ne enyinga aeniki Soifu Katonda nio ori na amaani aga okutaao olwa ewintu wino wiriikola. Mari 13:32 Ni inywe, muuza okutuukra amaani olwa Omwoyo Omweru ogwa Katonda aaza okuwaizuzia. Muuza okuwa awawoni wange mu ewialo ewia Yerusaleemu, Yudeea, Samaria ne embega ziona ezia ekialo, kandi murilaga awantu woona ewia mumanyire ku inze.” Luuk 24:48; Yowa 15:27; Awat 1:21–22; 2:32; 3:15; 4:33; 5:32; 8:14–19; 10:39–47
Yesu aguluuke agiire ku igulu
(Mari 16:19)
Olwa Yesu yamala okuwalaga otio, yaguluka agia ku igulu awatumwa waae ni wamuwarra nawuno awuereezia mu ire, ateeka mu amiiso gaawu. Mari 16:19; Luuk 24:51; 1Pet 3:22
10 Ni waawanga ni wakiateere amiiso gaawu kungulu ni wawarra aa Yesu agiire, waaizukirra awantu wawiri awaiwooye enguwo endiire enzeru zerre ni waimeriire ampi nawo ao. 11 Awantu wano waalaga awatumwa awa Yesu watino, “Inywe awantu awa Galiili wano, ekigera ni mukiateere amiiso giinyu ku igulu otio niki? Yesu owa muwona na agia ku igulu ono, aaza okuirana ku ekialo kuno mala kiomo muwuine na agia ku igulu otio.” Math 24:30; 26:54; Luuk 21:27; Owus 1:7
Mathiasi alowoolwe okutoola aa Yudaasi
12 Nikuemao awatumwa awa Yesu waaema ku ekigiri ekia *Zaituuni waika Yerusaleemu. Ekigiri ekia Zaituuni kiawanga ni kiri ampi no omugizi ogwa Yerusaleemu (owuliire owukatuuka ekilomita wisatu nakuwa emaeli endala ne enusu.) Luuk 6:13; 24:52 13 Olwa waatuuka, waaniina waingira mu enyumba eya goroofa nyaluwega olwa waawanga ni wamenyere. Awaawangao ni Petro, Yowaana, Yakoobo, Andereeya, Piliipo, Thomaasi, Batholomeo, Mathaayo, Yakoobo omuzia owa Alfaayo, Simioni (owawanga na agonziizie ekialo kiawu) ni Yudaasi omuzia owa Yakoobo.* Eriina Yakoobo eriri ano aa kasatu na aga awantu wasatu awagawukaane. Luuk 6:14–16 14 Awantu wano woona waaganya no omwoyo mulala okuikumia enyinga ziona ni wasawa Katonda. Waasawanga otio alala ni waamwawu Yesu ni Maaria ngʼinwawu Yesu na awakazi wandi woona. Luuk 8:2–3
15 Mu amiire ago Petro yaimerra agati ya awantu awakasuga mia kilala na amakumi awiri awaawanga ni waganyire ku Yesu, atanika okuwalaga otino, 16 “Waamwifu, amangʼana agari mu *endagano eya Katonda aga Omwoyo Omweru ogwa Katonda yawoola ku Yudaasi ni kuwitra ku *omukurumu owa Katonda Omwami Daudi, gaawanga ni gari mbwe paka gaikole. Yudaasi ono nio owakangatra awantu awa-amba Yesu. Zabu 41:9 17 Yawanga omulala ku ifwe kandi yakola ni ifwe emirimo gino alala.” 18 Otiirwe Tiofiila, nyagala omanye mbwe Yudaasi yagula omusiri na amasendi aga yaeewua ku okukola ekintu ekiwiiwi ekio. Mu omusiri omwo nimwo omwa Yudaasi yagwa a-atika enda, ewia munda wifuma afwa. 19 Awantu woona awaawanga Yerusaleemu waawurra ekingʼana ekio kutio waaeta asi ao mu omunwa gwawu mbwe Akeldaama. (Okwo kulagana mbwe no omusiri ogwa amasaai.) 2Amiir 21:15; Math 27:3–8
20 Petro yagia emberi na awoola otino, “Mu ebuuki eya Zabuuri Daudi yajoja mbwe, ‘Mungʼaanye mu enyumba yaae mugireke ifulukwa kandi omuntu atagimenyamo.’ Zabu 69:25 Ni lwona kwajojwa otino, ‘Mureke owundi musaasa atoole owukangasi wuae.’ Zabu 109:8
21-22 “Kutio kuri kulootu ni tulowoole omuntu omulala ooza okuwa ni ifwe mu emirimo egia okulaga awantu amangʼana aga okuziuka okwa *Omwami Yesu. Omuntu ono paka awe omulala ku awantu awamiire okuwa ni ifwe amiire goona aga Yesu yawanga agati iifu; okutanikra mu amiire aga Yowaana yabatiisangamo kutuuka olwa Yesu yatoolwa airwa ku igulu.”
23 Okwo kwagera walowola awantu wawiri awaawanga Yoseefu, owa eriina riae rindi riawanga Barsaaba (nakuwa Yuusto), ni Mathiasi. Luuk 1:2; 3:21; 24:51; Yowa 15:27 24 Nikuemao waasawa Katonda watino, “Omwami Katonda, iwue ni iwue omanyire emioyo egia awantu woona. Kutio Omwami, ganya otuloworre omuntu omulala ku awantu wawiri wano owa 25 omwoyo gwao guagala, omuntu ooza okutoola emirimo egia owutumwa egia Yudaasi yarekere na agia oluwega olusugaane ne enkola yaae.” 26 Olwa waamala okusawa otio, waakuba ensiiti kandi ensiiti ya-amba Mathiasi, kutio Mathiasi nio owasongwa ku awatumwa awa Yesu ikumi ni mulala. Emfu 16:33; Luuk 1:9

1:1 Luuk 1:1–4

1:2 Luuk 24:44–51

1:3 Luuk 24:13–52

1:4 Yowa 14:16; Luuk 24:49; Awat 2:4, 33; 11:16; Gala 3:14; Efee 1:13

1:5 Luuk 3:16

1:6 Mari 11:10; Luuk 24:21; Yowa 12:13

1:7 Mari 13:32

1:8 Luuk 24:48; Yowa 15:27; Awat 1:21–22; 2:32; 3:15; 4:33; 5:32; 8:14–19; 10:39–47

1:9 Mari 16:19; Luuk 24:51; 1Pet 3:22

1:11 Math 24:30; 26:54; Luuk 21:27; Owus 1:7

1:12 Luuk 6:13; 24:52

*1:13 Eriina Yakoobo eriri ano aa kasatu na aga awantu wasatu awagawukaane.

1:13 Luuk 6:14–16

1:14 Luuk 8:2–3

1:16 Zabu 41:9

1:19 2Amiir 21:15; Math 27:3–8

1:20 Zabu 69:25

1:20 Zabu 109:8

1:23 Luuk 1:2; 3:21; 24:51; Yowa 15:27

1:26 Emfu 16:33; Luuk 1:9