PROVERBS
Murung’agen e Re Ke Babyor Ney
Fare Babyor ni Proverbs e bay riy yu bugithin ni taban e thin ara ba lungunfit ni ba to’ar fan nib fonow ni nge par pangiy ni bfel’ nge rogon ni ngu’un par ni yibe fol rok Got ni gubin e rran. Be fil ngodad ni fa’anra ba’adag be’ ni nge tamilangan’ ma dabisiy ni ngi i par ni bay madgun Somol u wan’. Thin ni bay ko Proverbs e be dag rogon nma ngongol be’ nib gonop u lan e tabinaw rok, nge rogon ni be par ni bfel’ thilrad boch e girdi’, nge rogon nma gonopiy e maruwel rok, nge rogon ni nge yag ni ngan t’ar lanin’uy. Pire’ e fonow ni bay riy ni murung’agen e sobut’an’, nge kadan’, nge rogon ni ngan tay fan e girdi’ ni gafgow, nge rogon ni ngan yul’yul’ ngak e pi tafager.
Gathon e Re Ke Babyor Ney
Feni ribfel’ e gonop 1:1—9:18
Yubugithin rok Solomon ni bay e gonop riy 10:1—29:27
Yubugithin rok Agur 30:1–33
Kuboch yubugithin ni unog 31:1–31
1
Feni fel’ e pi thin ni bay e gonop riy
Thin nib gonop ni taban e thin rok Solomon ni fak David ma pilung nu Israel. Ba’aray e pi thin ni bay e gonop u fithik’ nra ayuwegnem ngam nang e gonop nge fonow ni bfel’, ma ga nangfan e pi thin nib to’ar fan. Pi thin ney e rayag ni fil ngom rogon ni ngu’um ngongol u fithik’ e tamilangan’, nge rogon ni ngu’um par ni gab yul’yul’, ma ga ba yal’uw ni ga ba gol. Ppi thin ney e rayag ni nge ayuweg e pi’in ndawori yo’or ban’en nike guy nge tamilangan’rad, me fil ngak e pi’in pagel rogon ni ngu’ur gonopiyed ban’en. Pi thin ney ni bay e gonop u fithik’ e rayag ni nge ga’nag e llowan’ ko pi’in kayad ba gonop, ma rayag ni ngi i pow’iy e pi’in ka yad ba sukul, ma aram me yag nra nanged fan e pin’en ni be par nib mith u fithik’ fapi taban e thin ni bay e gonop riy, nge fapi fanathin nge salipow nma yog e pi’in nib gonop.
Fonow ngak e pi’in pagel
Ra nge tamilangan’um, ma som’on e thangri yib madgun SOMOL u lanin’um. Girdi’ ni balyang e dariy fan e gonop u wun’rad, ma daburad ni ngar folgad ko fonow.
Fakag, mu telim ko tin be machibnag e chitamam ngom, ma ga uthum e lim ko tin be yog e chitinam. Ya machib rorow ngom e ra fal’eg pangim ni bod ba kiy i te’eliyaw ni bfel’ ara ba kiy i churuwo’ nra fal’eg ya’am ngam gamog.
10 Fakag, ra yib e girdi’ ni tadenen ra meliyed gur nga ban’en nib kireb, ma dab mupagem ngorad. 11 Fa’an mang e yad ra ga’ar ngom, “Moy, ngdarod da guyed be’ ngad li’ed ngem’! Ngad oggad ngak e pi’in ndawor ra bucheged ban’en ni fan e ngad minmingad ngay! 12 Gadad ra mada’ nagrad ma yad ba fos ma ba fel’fel’ rogorad, machane gadad ra pagrad ma yad ba yam’! 13 Gadad ra pir’eg urngin mit e pin’en nib t’uf ma ba tolang puluwon, ma gadad suguy e naun rodad ko pin’en ni kad iringed! 14 Mu un ngomad ma gadad f’oth e tin ni kad’iringed.”
15 Fakag, dab mu’un ko girdi’ ni aram rogon. Mu tem u urel rorad. 16 Ya dabiyag ni ngar pired ni nge dab rrin’ed ban’en nib kireb; ya gubin ngiyal’ ni yad be leamnag ni ngar thanged e pogofan. 17 Ba m’ay fan ni ngam pag e nug ni fa’anra fare arche’ ni gabe guyrogon ni ngam kol e be yaliyem. 18 Machane girdi’ ni aram rogon e yad be tay e wup ni yad e ngar awgad ngay, ba wup ni ngarm’ad riy. 19 Moro’ro’ u fithik’ e yargel e gubin ngiyal’ nma fek e pogofan rok fa’anem ni moro’ro’-irera’ kanawo’en e en nma yargel.
Gonop e be pong
20 Mu telim! Gonop e bay u lan e yu pa’ i kanawo’ nge yungi n’en ni bay e market riy, 21 ma be pong ni ba ga’ laman u langan e pi garog ko binaw, ngu gubin yang nike mu’ulung e girdi’ ngay.
22 “Gimed e girdi’ ni balyang! Uw n’umngin nap’an ni gimed ba’adag ni ngam pired ni ara’ rogomed? Uw n’umngin nap’an ni ngam pired ni gimed be moningnag e gonop nge llowan’? Mingiyal’ e finra mit ban’en ngomed? 23 Mu telmed ngog ko ngiyal’ ni gu ra puwan’ ngomed, ya ra gu pi’ e fonow ni bfel’ ngomed, mu gu pi’ ngomed e tin gu manang. 24 Ka faram i yib ni ug piningmed ni ngambad ngog, machane da mu motoyilgad ngog, ya dariyfan u wun’med e pong ni gu be tay. 25 Kam darifan niged urngin e fonow rog ngomed, ma dabumed ni gu ra yal’uwegmed. 26 Ere nap’an nra l’ag e oloboch ngomed ngam gafgowgad, ma gura minmin ngomed. Nap’an nra aw e gafgow ngomed ma gura moning nagmed, 27 ko ngiyal’ nra aw ngomed ni bod ba yoko’ nib gel nifngin nra gathgothay e gabin, ma kam pired nga fithik’ e amith nge biligt’ay e gafgow. 28 Ma aram e bay mu pininged e gonop, ma dab gu fulweg lungumed. Ra mu gayed gag u gubin yang, ma dab mu pir’eged gag. 29 Gimed be par ndariyfan u wun’med e gonop nge llowan’, ma gubin ngiyal’ ni gimed be siyeg ni ngam folgad rok SOMOL. 30 Gimed be par ndabumed ni nggu fonow nagmed ara mu telmed ngog ko ngiyal’ ni gu be yal’uwegmed. 31 Ere bay yib ngomed e tin bay tapgin ni nge yib ngomed, ma ngongol romed e ir e bayi k’aring e m’ar ngomed. 32 Girdi’ ndawori yo’or ban’en nikar guyed e yad be yim’, ya bochan e yad be siyeg e gonop. Girdi’ ni pinat e yad be yim’, ni bochan e dariy ban’en ni bay fan u wan’rad. 33 Machane en nra i motoyil ngog e dabi buch ban’en rok. Ra i par nib pagan’ ndariy rogon ni nge rus.”