Lukas
Yesus me Ukuwata Peeta Menaa
Mee kapogee mee ko Lukas me ebo bagee ena ekaa da ko Teopilus paagoo petamanii yaebeamaata kapogee. Lukas me wiyaagoo to kapogee mee ko Kisah Para Rasul mee.
Wa me ebeamaata menaa kuwa ko Yesus mee mikee idukaa kaama meetagi see wegawoo seta Mée, mée tomaa-tomaa uduma paagoo ebo tookee Mée, Ebo Kristus ii see kuwa nekeensi naadi ebeamaata. Bedaa daba bagee yuwa okoo Wa kaa too dimi maatagaa siwoo see kuwa Ogatamee Waa ede, kepe yago bagee yuwa okoo magaa da kaa agiyoo kaa dimi maayaa kuwa Waa be see kuwa nekeensi naadi menaa miya ebeamaata. Mée tomaa okoo me kepe ou, agiyoo ou dimii kuwa uduma ekeata Yesus Wa too ou, Wa sekaataa too peesi naadi menaa kuwa miya ebeamaata.
Yesus mee epoo to wodoo pakaa-seometa kaama wodoo tahun amaamo waa naa omemaata kaama tahun 65 mee yiba mokoo mee kapogee yaebeamaata.
Mee kapogee yiba mena kutuu yuwa kuwa ko kisee:
1:1-4 Teopilus paagoo petamanii yaebeamaata menaa yuwa
1:5–2:52 Uwo mée yatukumeta mée Yohanes ma, Yesus ma ekea me kabata menaa
3:1–4:13 Yohanes ma, Yesus ma ekea me petamanii ukuwanaa, peenaa seta menaa
4:14–9:50 Yesus me Galilea wee kaa ukuwanaa, peenaa seta menaa
9:51–19:44 Yesus Waa Yerusalem magaa kaa peetaaki too mée topepegee seta menaa
19:45–21:38 Yesus mee Yerusalem magaa kaa peemaata kaama ukuwanaa, peenaa seta menaa
22:1-38 Yesus Wa me topenaa seta bagee yuwa ma epo enaataa Paskah nota menaa
22:39–23:56 Yesus mee peneata boosi naadi menaa yawegataata kaama booyaata menaa
24:1-53 Yesus aya andoo peeta kaama wodopasi wegata menaa
1
Petamanii menaa
Teopilus eboo aa epao. Mee kapogee kaebeaga menaa kuwa ko kisee: Idukaa kaama wegawoo seta menaa kuwa Yesus Wa kaa uwa daata. Yesus mee inii ma enaataa kaboo ukuwanaa, peenaa seta menaa kuwa apanaa bagee mée eebaa me ebeamaamea. Kuwa menaa yuwa petamanii kaama deeta bagee yuwa daamaa yaweganaa siwoo seta, inii paagoo miya mée eewegata. Kisee kemaata anii miya kuwa Yesus me ukuwanaa, peenaa seta menaa yuwa kapoge kaa ebeano ko daamaa yoka naadi kuwa menaa yuwa mée paagoo ipiipi apaadee senaa seta mani kaa kaama dimi-dimi kaebeaga. Mée me "Yesus me kisee ukuwata, kisee peeta" see katopegee seta menaa kuwa a me 'Mikee, mee menaa too' see kuwa daamaa nekeense naadi eto mee kapogee mee kaebeaga.
Zakaria paagoo "Yohanes see yogaa agoo kaatagi" see aseta menaa
Petamanii Herodes mee Yudea wee kaa ebo eetotaaki kaboo da imam bagee ena ekaa da ko Zakaria mee tupi. Imam bagee kutuu yuwa kuwa ko Waa ma kutuu ekaa da ko Abia see kutuu. Apimee ekaa da ko Elisabet. Waa miya idukaa petamanii Ebo Imam Harun mee kaa kaama kabawoo seta apii. Ekea bogaa Tuhan me menaa uduma daamaa ipiipi yayeewoo, yaukuwawoo taa see too kemaata dimi topoo, Ogatamee emaa dagii da kaa ekea kisee bagee wiya ii see deetaa see. Elisabet waa pai keta apii, ekea adama yaato miya yoga taa.
Kuwa kaboo da kaawaa ena Ogatamee me ee kaa imam bagee me agiyoo-pagiyoo ukuwagee siyaa kuwa "Abia see kutuu kaa bagee ikii me ukuwaai" see asegea. Zakaria peedoota imam bagee me agiyoo-pagiyoo ukuwagee yoo peemaata kaama Ogatamee me ee yiba wunu daamaa peesi naadi agiyoo yeeyee biyaa iyee taapi mée to mee maamee kaapa naadi kaama okoo me ukuwaakee agiyoo iyagideekea, imam bagee me ukuwaa-ukuwaa. Iyagideekea naaki Zakaria kaa kega. 10 Wunu daamaa agiyoo yabonee segee see kaboo kega naadi Tuhan me ee yiba peegi, mée yuwa yoo da kaa sembahyang taakea.* Wunu daamaa agiyoo yabonee segee seta kuwa ko egapii gakata domba wodaa Ogatamee paagoo kupi-maniino taa kaboo wunu daamaa agiyoo keta yabonee segee seta, see kuwa Israel bagee me ukuwagee seta agiyoo ena. 11 Biyaa iyee semaata kaama deamaagi too ko Tuhan me menaa eseasegee see mée ena tupi, mee biyaa kaa yabonee segee yoo dagi yagaa yaato yiinaageeta totaaki. 12 Zakaria yaai naadi esee weda ebo 13 kiya mee malaikat see mée to me asiino, "Zakaria, aa se wedaai. A me idimegee see menaa kuwa Ogatamee me kayeegeeki yoka a me apii paayogaa yogaa ena agoo kaata. Mee yogaa mee ekaa da ko Yohanes see ekaa munitagaai. 14 Mee yogaa mee kaa aa esee ede kiwoo taape, yoga kabaape naagoo mée maamaa eebaa miya ede kaapea. 15 Mee yogaa mee Tuhan me esee ebo bagee kiyaatagi. Waa anggur poo uwoo ma, boomagaa see uwoo ma kuwa se naapi. Bil 6:1-3 Okooto kadapoo yiba kaama asii Roh Kudus me pesee kaa umiwoo, toowoo taapi. 16 Israel bagee yuwa okoo me Ogatamee ekeata bagee yuwa okoo mée eebaa kuwa miya waa okoo me Eboo Ogatamee ma dimii menaa kaa too umiwoo, toowoosi naadi tupiitagi. 17 Idukaa nabi Elia me Roh pesee da kaa ukuwanaa, peenaa seta see see waa miya kisee ukuwanaa, peenaa taatagi. Tuhan me ukuwanaa, peenaa taano see kooki kaboo mée yuwa topegee taatagi, kuwa ko nagaanii yuwa me yogaanii yuwa epa kisi naadi menaa ma, Ogatamee me menaa si yayeetaa see bagee yuwa okoo me pedeo dimii, pedeo agiyoo ekeata Ogatamee ma dimii menaa kaa too umiwoo, toowoosi naadi menaa ma kuwa mée topegee taatagi. Mal 4:5-6, Mat 11:14 Mée me Tuhan mee daamaa badaa maasi naadi wa me kisee okoo yaipiipii taatagi" see kuwa malaikat see mée to me asigi menaa.
18 Zakaria me asiino, "Kisee kabaata, kisee ukuwaaniita ii see kuwa anii kaasee nekeeniyaa? Anii miya adama, ni me apii miya adama yoka" see asigi. Kej 18:10-14 19 Malaikat see mée to me asiino, "Anii ko Gabriel, Ogatamee me agiyoo yaukuwaano see naadi Wa paagoo eetotaa see mée. Ogatamee me 'Kuwa daamaa menaa pe-naasigii' see nasigi naadi kasega. 20 Eto yeede. Ni me kasega menaa kuwa mona naagoo mikee ukuwaaniita kiya aa mikee se nagaage kemaata eto kaama asii aa mena wegaano naka, kisee koogo toogee see mée to kaape. Kuwa menaa da ukuwaaniita naagoo too aa mena wegaano keago kaatage" see asigi.
21 Kuwa kaboo da Ogatamee me ee yoo da kaa topea bagee maamaa diitookea. Epee yaai, maagiyoo masigi naadi dimi nagimegea. 22 Waa pudumeta kaama mena peenaa ma wegaano naka. Yagaa me too kisee-kisee see ase-maneeki naaki 'Waa mee kooki mee ko dega-dega kaa agiyoo ena deepi' see kuwa nekeenegea.
23 Ogatamee me ee yiba agiyoo-pagiyoo yaukuwagee see egapii yuwa taa kega kaboo peedoota ee kaa. 24 Omegee naadi kaama wa me apii Elisabet mee kadapoo kega. Keno idibi ee kaa koogo toogee naadi kaama 25 wa me wegaano, "Tuhan me nadeegi nao. Mée me 'Kaasee yoga taa see apii to ya?' see nagaataa see dimii kuwa nataa kiyaagi nao" see wegaga.
Maria paagoo "Aa Yesus see yogaa kabaatage" see aseta menaa
26 Elisabet kadapoo keta kaama keno bedimi omemaata mee kenoo kaa malaikat see mée to Gabriel mee Ogatamee me menaa doodoota Galilea wee kaa, Nazaret magaa kaa 27 kiyoo ukuyogaa ena paagoo isigi. Waa goeano see mée to mee ko Daud ma apaa kaa mée wa ekaa da ko Yusup. Mee ukuyogaa ekaa da ko Maria. 28 Gabriel mee Maria paagoo eseemaata kaama asiino, "Epao, Tuhan me esee kaepa kigi see ukuyogaa aa" asigi. "Tuhan mee aa ma enaataa daamaa kaatoogeeki yoka" see asigi naaki 29 dimi ooga. Mee kaasee menaa nasigi naadi dimi abaga. 30 Malaikat see mée to me asiino, "Maria, wae, Tuhan me kaepa kigi yoka aa se wedaai. 31 Aa kadapoo keta kaama paayogaa yogaa ena kabaatage. Wa ekaa da Yesus see ekaa munitagaai. 32 Waa esee ebo kaatagi. Ebo Wodoo Eboo Ogatamee Wayoopaa see ekaa weatagea. Idukaa Waa ma apaa kaa mée Daud mee ebo eetoogee seta see see Tuhan Ogatamee me Waa miya ebo tuyaatagi. 2Sam 7:10-12, Yes 9:5-6, Yeh 34:23-24 33 Waa Israel bagee paagoo ebo mée eetoono kuwa ko usiyaato ko ewo, kisee too iminoo miya, iminoo miya ebo mée eetoowoo taatagi" see asigi.
34 Maria me asiino, "Anii ko ukuyogaa yoka, pai taa. Anii kaasee kadapoo kaapa ya?" see asega. 35 Malaikat see mée to me asiino, "Roh Kudus mee a kaa isiitagi, Ebo Wodoo Eboo Ogatamee Wa me pesee a kaa kaisiyaapi. Kuwa me kemaata a me kabaatage yogaa mee Ogatamee me Wa too wigintaata Yogaa kaatagi, Ogatamee Yoopaa see ekaa weatagea. 36 Mikee, a kaa apii Elisabet mee pai keta apii see ekaa weegee semea kiya eto too adama yaato yoga kadapoo keta kaama keno bedimi ompea. 37 Ogatamee me se ukuwamaayaa agiyoo ena ma taa yoka" see asigi. Kej 18:14
38 Maria me asiino, "Mikee, anii ko Tuhan me agiyoo aii yaokagee see ukuyogaa. A me nasege menaa kuwa ni kaa naukuwatagaano kuwa daamaa" see asega. Kiyoo kaama malaikat see mée to peegi.
Maria mee kadapoo keta kaama Elisabet paagoo pakata menaa
39 Egaa ena Maria mee moga pakadoota Yudea wee kaa, boba kaa magaa ena kaa, 40 Zakaria me ee kaa pakaamaata kaama Elisabet paagoo "Epao" asega. 41 Mee epao see menaa yeega naaki wa me kadapoo yiba yogaa to maki-makaaki, Roh Kudus mee Elisabet yiba esee-awigi. 42 Esee-awigi naadi kaama wa me mena ebo kaa asiino, "Neebee, a too daamaa agiyoo kakiyaagi see apii nao, bedaa a me kadapoo yiba yogaa mee miya kisee. 43 Ni me Eboo Tuhan wabaayo mee aii apii dabaa to paagoo nameemaage. 44 Mikee, a me epao nasege menaa da mee ni me kadapoo yiba yogaa to miya yeeta kaama ede kaa maki-makaa sipi. 45 Tuhan me kasimi menaa da kuwa a me 'Mikee naukuwaaniyaapi ii' see dimii mee gaage yoka daamaa, ede nao" see asega.
Maria me Ogatamee yaapaagee seta menaa
46 Maria me wegata menaa kuwa ko kisee:
"Nii dimi keepaa to me Tuhan yaapaageeka, 1Sam 2:1-10
47 bedaa nii dimi menaa da me anii daba nadaagimaa peeyaano Mée Ogatamee mee kaa ede ma, ede ma taaka,
48 anii Wa me agiyoo aii yaokagee see dabaa to kiya anii nadeemaagi.
Mikee, eto kaama wodoo mée uduma me 'Mee ko Tuhan me epa kiyaa see apii to yoka' see nawegawoo taapea.
49 Pesee Wodoo Pesee Wa me ebo agiyoo naukuwataagi kemaata mée me kisee nawegawoo taapea.
Wa ekaa da ko Wa too, pedeo ena ma taa see Mée see ekaa mee.
50 Wa me mée epa dimii mee ko Wa too weda, Wa too ebo see gaayaa bagee yuwa epa kiyaa,
bedaa okoo me asii-kaba-kaba bagee yuwa miya kisee too epa kiwoo siyaa.
51 Wa me pesee ma ukuwataa see agiyoo kuwa mée deeyaabuu taa see,
okoo dimi yiba 'Anii omaago, ni too ipi' kisee ebo poga-poga bagee yuwa Wa me ketaa-ketaa abagaapii taa see too.
52 Magaa to kaa tookee eboo yuwa daba bagee kiyaabuu see,
bedaa daba bagee yuwa daamaa ebo kiyaabuu siyaa. Mzm 113:6-8, Luk 14:11
53 Naadi kiyaa bagee yuwa daamaa agiyoo me pesee kiyaabuu see,
kiya kepe yago bagee yuwa imi taa aii peeyaayaa. Luk 6:21-25
54 Inii Israel tomaa kuwa daamaa mée deewoo see,
inii Wa me agiyoo yaokagee see bagee yuwa epa mée gaawoo siyaa.
55 Wa me idukaa Abraham paagoo 'Ani me kisee daamaa kiukuwawoo taapa' see aseta menaa kuwa
Waa gaabuu taano taa, kisee too daamaa doowoo see,
Abraham me asii-kaba-kaba seta bagee yuwa Wa me epa kaa deewoo see, kisee too iminoo miya, iminoo miya" Kej 17:4-7
see kuwa Maria me yaapaagee seta menaa.
56 Kiyoo kaama waa Elisabet ma epo enaataa keno wedo waa naa omemaata kaama wa me ee kaa peega.
Yohanes kabata menaa
57 Elisabet yoga kabaano keno kaa yoga kabamaaga naaki paayogaa yogaa. 58 Yoga kabamaata kaama "Tuhan me Elisabet mee esee epa nao" see menaa weganaakea naaki wa me bagee ma, apanaa gebo kaa bagee uduma waa ma epo enaataa ede ma, ede ma segeekea.
59 Yoga kabamaata kaama unu wagaagoo to naagoo mée noonaa me yogaa to kado ponee yadaapeasiino see naadi megea. Kado ponee to yadaapeata kaama ekaa muniino see kaboo "Nagamee ekaa da Zakaria see ekaa mee yugumee miya ekaa munitagaano daamaa" see asegea 60 kiya okooto me "Kisee se, Yohanes see ekaa munitagaai" see asega. 61 Okoo me asiino, "Kiya a me bagee kisee ekaa muniino taa yoka" see asegea. Okoo me "Kiya a me bagee kisee ekaa muniino taa yoka" see asegea kuwa ko Zakaria wa kaa bagee ena ekaa munta doodoo yogaa to miya kisee ekaa muniino daamaa, Israel bagee me ekaa muniyaa-muniyaa see see kuwa kaa asegea menaa yuwa. 62 Yogaa to maamee ekaa muniipea naadi nagamee yagaa begoata apaadeegea. 63 Nagamee piya gakee ena nadoomisi naadi idimigi. Piya gakee da kaa ko "Wa ekaa da ko Yohanes yoka" see ebeamaagi. Okoo uduma dimi nagimegea. 64 Kisee ki taka ena mena wegaano keago kigi, Ogatamee yaapaageeki. 65 Kiyoo bagee uduma wedaagea. Kuwa menaa doodoota Yudea wee kaa boba kaa magaa kaa uduma eeweganaakea naaki 66 mée uduma dimi gaagaa naadi wegata menaa ko "Mee yogaa mee kaasee yogaa kaatagi naa ya?" see wegagea, Tuhan me pesee kuwa wa kaa ii see gaagea yoo.
Zakaria me Ogatamee yaapaagee seta menaa
67 Yohanes ataagi Zakaria mee Roh Kudus wa yiba esee-aweta kaama Ogatamee me menaa yawegagi, kuwa ko kisee:
68 "Inii Israel bagee epoo Mée Tuhan Ogatamee,
Wa me bagee yuwa daba mée daagimaa peeyaabuu taano see naadi inii paagoo isigi yoka niiyaapaagee taai. Gal 4:4-5
69 Wa me agiyoo yaokagee seta mée Daud mee wa me asii-kaba-kaba bagee ena,
inii omaago ma daba mée daagimaa peeyaabuu taapi Mée mee mée yaagoo kiyaapi. 2Sam 7:10-12, Yes 9:5-6, Yeh 34:23-24
70 Idukaa Wa me daamaa wiginta bagee yuwa me menaa,
Wa me nabi bagee yuwa me wegawoo seta menaa kuwa uduma eto uwa daano see kooka,
71 kuwa ko inii ma yape kiyaa bagee yuwa,
inii mée be kiyaa bagee kuwa mée yaabagaapii taapi,
72 bedaa inii me idukaa bagee okoo Wa me epa dimii mee deeyaano see naadi
Wa me okoo aseta menaa yuwa se gaabuu seta,
73 Abraham paagoo "Anii taa ma taa kisee daamaa kiukuwaaniyaabuu siwoo taapa" see aseta menaa kuwa Waa neke-nekee siwoo taa see, Kej 12:3
74 kuwa ko inii ma yape kiyaa bagee yuwa mée yaabagageeta kaama
inii weda dimii taa kaa Waa yaapaageesi naadi menaa,
75 inii me umiino, toono begaa kuwa Wa emaa dagii da kaa pedeo taa, dimi topoo see kaa too umiwoosi naadi menaa,
kisee menaa kuwa Wa me Abraham paagoo aseta kaama daamaa doowoo see.
76 Bedaa ei, niyoopaa, aa gaayu ko Asii-sege see Mée Ogatamee Wa me ebo nabi bagee see ekaa aa kaweatagea.
Tuhan meeno etaa da a keta daamaa yamasiitage, Luk 3:4
77 kuwa ko Ogatamee me bagee yuwa okoo me pedeo yuwa epa yaekeata kaama
daba mée daagimaa peeyaano menaa kuwa daamaa nekeensi naadi a me yaweganaa taatage.
78 Inii me Eboo Ogatamee me inii mée epa dimii mee ebo.
Pedeo komaa keno mée yamiyaayaa mokoo see Mée
Waa epoo to wodoo kaama inii paagoo isiipi.
79 Digiyoo yiba toogee see bagee yuwa,
bogaano weda ma omegee see bagee yuwa
okoo paagoo awee yakiyaata kaama Waa ma emee-emee siyaayaa etaa da taa eepeegee siwoo taapi"
see kuwa Zakaria me yaapaagee seta menaa. Mat 4:16, Kis 26:18
80 Yohanes see yogaa to kabamaata ebo kiwoo naadi kaama dimi mena miya pesee kiwoo seta. Waa Israel bagee yuwa paagoo poono taa kaboo da ebo mee maga ugii da kaa wa too omegee, toogee seta.

*1:10 Wunu daamaa agiyoo yabonee segee seta kuwa ko egapii gakata domba wodaa Ogatamee paagoo kupi-maniino taa kaboo wunu daamaa agiyoo keta yabonee segee seta, see kuwa Israel bagee me ukuwagee seta agiyoo ena.

1:15 Bil 6:1-3

1:17 Mal 4:5-6, Mat 11:14

1:18 Kej 18:10-14

1:32 2Sam 7:10-12, Yes 9:5-6, Yeh 34:23-24

1:37 Kej 18:14

1:46 1Sam 2:1-10

1:52 Mzm 113:6-8, Luk 14:11

1:53 Luk 6:21-25

1:55 Kej 17:4-7

1:61 Okoo me "Kiya a me bagee kisee ekaa muniino taa yoka" see asegea kuwa ko Zakaria wa kaa bagee ena ekaa munta doodoo yogaa to miya kisee ekaa muniino daamaa, Israel bagee me ekaa muniyaa-muniyaa see see kuwa kaa asegea menaa yuwa.

1:68 Gal 4:4-5

1:69 2Sam 7:10-12, Yes 9:5-6, Yeh 34:23-24

1:73 Kej 12:3

1:76 Luk 3:4

1:79 Mat 4:16, Kis 26:18