12
Helotɨ abɨci Jemɨsɨ dɨ ifɨhɨmavɨla cɨhu Pita dɨ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨmi.
Hadɨhu laci ala Helotɨ agaŋ manɨgali hɨnihɨni abɨdaci hɨdɨlɨ maha hulaŋ iamɨgali limu hɨhɨle avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ sɨbɨlɨ lamavɨhadami.* 12.1 Manɨgali mu Helotɨ agaŋ abɨci Jemɨsɨ dɨ ifɨhɨmavɨmi. Nudɨ ibi mu Agɨlipa. Nudɨ iauacanu Helotɨ agaŋ manɨgali hɨnidaci Malia Jisasɨ dɨ huhɨlami. Helotɨ Agɨlipa dɨ ninaŋ avi Agɨlipa. Agɨlipa agaŋ ala manɨgali hɨnidaci Polɨ dɨ ciaŋ hɨvɨ lamavɨmi. Hulaŋ Jisasɨ lɨbɨmɨŋami agɨladɨ manasɨŋ 25.13 agadɨ igɨhalaŋ. Lɨhavɨdaci 12.2 Mt 4.21, 20.23 nudɨ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨladɨ abɨci puia hutesɨ hɨvɨ Jon isanu Jemɨsɨ dɨ ihalahavɨci hɨmami. Lɨci 12.3 HJL 4.3 Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ Helotɨ dɨ huaci aba abavɨci nudɨ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨladɨ abɨci Pita dɨ avi mɨŋalɨvavɨmi. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ maci sakɨvakɨva uaiaŋ akape hɨnihɨni navɨhadami mɨhiŋ hekɨlɨ agadɨ hɨvɨ hameŋ lɨhavɨmi. La 12.4 CV 12.1-27 Pita dɨ mɨŋalɨvavɨla lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨla sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ human limu limu fɨhala hɨcɨ limu fɨhala hɨcɨ limu pabiŋ cɨjɨŋ agɨladɨ human hɨvɨ lamavɨmi. Lamavɨci hulaŋ limu ahica limu ahica lɨdɨŋ migɨlavɨmi. Helotɨ agaŋ hɨji nameŋ lamami. Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ ci lɨci Pita dɨ via uavɨci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ igasulavɨdaci viaŋ nudɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨben uami. Pita 12.5 Je 5.16 agaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnidaci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ migɨla migɨla hɨniavɨmi. Migɨla migɨla hɨniavɨdaci hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨlaŋ Pita saŋ Asɨ dɨ vɨdɨvɨdɨŋ sɨbaŋ aba aba hɨniavɨmi.
Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Pita dɨ ahɨliahuci lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ agadɨ vala umi.
Helotɨ 12.6 HJL 5.23 agaŋ Pita dɨ ciaŋ hɨvɨ lamɨben aba mɨhiŋ lamami. Mɨhiŋ lamami agaŋ amɨli me hɨvɨ iahɨben aba lɨdaci hɨfɨlɨ heŋ ala lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ ahica viavɨla nudɨ human hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ hahavɨmi. Human limu agadɨ hɨvɨ hahavɨla via ua sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ mu agadɨ human hɨvɨ hahavɨmi. Human limu agadɨ hɨvɨ hahavɨla via ua sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ mu agadɨ human hɨvɨ hahavɨmi. Lɨhavɨci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ ahica agɨlaŋ nudɨ alɨhaŋ huda hɨsɨvavɨmi. Hɨsɨvavɨdaci sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨbɨ ivu ivu agadɨ migɨla migɨla hɨniavɨmi. Migɨla migɨla hɨniavɨdaci nudɨ Hekɨlɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ uleŋ muji ivouci abɨlu havalami. Lavɨla Pita dɨ madɨŋ agadɨ ifaigavɨla nudɨ mɨniavɨla abami. Nama iahavɨheha uami. Lɨci lɨmɨn vɨdɨvɨdɨŋ nudɨ human hɨvɨ hahavɨmi agɨlaŋ sutavɨla fɨli mɨgalahɨlavɨmi. Mɨgalahɨlavɨci nudɨ Hekɨlɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ abami. Lavi hahavɨla hɨcɨ sɨgɨtɨ lamɨha uami. Lɨci Pita hameŋ laci ala lɨmi. Lɨci cɨhu abami. Nadɨ hadi hɨlahɨla hutesɨ agadɨ avi lamavɨla iadɨ sɨvɨ veha uami. Lɨci 12.9 HJL 10.3, 10.17-18, 11.5 Pita uleŋ muji agadɨ valavɨla nudɨ Hekɨlɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ sɨvɨ umi. Agadɨ ala nɨbu nudɨ Hekɨlɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ amɨŋ mɨŋaiualɨci iahami agadɨ ma igami. Nɨbu viaŋ anisɨhu me akua igadin uami. 10 La 12.10 Sng 34.7, Dan 3.28, 6.22, HJL 5.19, Ib 1.14, 2 Pi 2.9 uavɨla sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ hɨbɨ migɨla migɨla hɨsɨŋ limu hɨhɨle agɨladɨ lɨvala uavɨla limu hɨhɨle agɨladɨ avi lɨvala uavɨmi. Uavɨci lua hɨbɨ vɨdɨvɨdɨŋ agaŋ nɨbu nukeŋ lavɨlami. Lavɨlɨci ivouavɨla haiabɨla hekɨlɨ agadɨ hɨbɨ pɨlɨ heŋ uavɨmi. Uavɨdaci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ Pita dɨ vala umi. 11 Vala udaci Pita dɨ hɨji agaŋ toveci abami. Viaŋ ci igin uami. Iadɨ Hekɨlɨ agaŋ nudɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agadɨ abɨci ve uami. Vevɨla iadɨ ahɨliahuci Helotɨ agaŋ iadɨ ma sɨbɨlɨ lamɨbali uami. Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ avi iadɨ akuaba akuaba lɨben aba lɨhavɨbali ala iadɨ akuaba ma lɨhavɨbali uami. 12 Lavɨla 12.12 HJL 4.23, 12.5, 12.25, 15.37 Malia dɨ ulaŋ umi. Malia nɨbu Jon dɨ numɨgaŋ. Jon dɨ ibi mu Makɨ. Hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ ulaŋ heŋ mɨgudɨba hɨnihɨni Asɨ dɨ aba aba hɨniavɨmi. 13 Hɨniavɨdaci Pita agaŋ uavɨla haiabɨla lagulamavɨla lua agadɨ hɨbɨ lapa ifaigami. Ifaigɨci sibɨla hɨsɨŋ iamɨgali mu agaŋ hɨbɨ lavɨlɨben aba vemi. Nudɨ ibi Loda. 14 Vevɨla Pita dɨ sugɨ mɨtɨ agadɨ igahɨlavɨla hekɨlɨ hɨjɨŋalami. Lavɨla hɨbɨ lapa agadɨ ma lavɨlami. Cɨhu haŋɨla uleŋ muji ivouavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. Pita vevɨla haiabɨla adan lagulama hɨnidi uami. 15 Lɨci 12.15 Mt 18.10-11, HJL 26.24 nudɨ abavɨmi. Nama uavauava me iahunaŋ uavɨmi. Lɨhavɨci iahavɨla vɨdɨvɨdɨŋ abami. Amɨŋ sɨbaŋ abin uami. Ha lagulama hɨnidi uami. Lɨci abavɨmi. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ nudɨ migɨlɨlalɨ agadɨ ciaŋ akua igahɨlɨnaŋ uavɨmi.* 12.15 Vaka Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨhadami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ hulaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ hulaŋ agɨlaŋ nukeŋ me hɨniavɨlalɨ uavɨhadami. 16 Lɨhavɨdaci Pita agaŋ hɨbɨ lapa agadɨ ifaigaiga hɨnimi. Ifaigaiga hɨnidaci uavɨla hɨbɨ lapa agadɨ lavɨla nudɨ igavɨla i uavɨmi. 17 Lɨhavɨci 12.17 HJL 13.16, 19.33, 21.40 ciaŋ hekɨlɨ abavɨmɨdɨ aba human hɨvɨ nulɨdɨ abamɨgɨlami. Lavɨla nulɨdɨ Hekɨlɨ agaŋ akuaba akuaba lɨci lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ vala vemi agasaŋ sulami. Lavɨla abami. Hulaŋ iamɨgali Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨlalɨ agɨladɨdaŋ Jemɨsɨ* 12.17 Helotɨ Jemɨsɨ dɨ ifɨhɨmami. Ciaŋ nagaŋ Jemɨsɨ hɨmami agasaŋ ma abami. Jemɨsɨ mu agasaŋ abami. Nɨbu Jisasɨ dɨ imanu. Nɨbu ala hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci Jelusalem haiabɨla hɨniavɨhadami agɨladɨ hali hɨsɨŋ hɨniadami. dɨdaŋ abɨhalaŋ uami. Aludɨ Hekɨlɨ agaŋ akuaba akuaba li agasaŋ abɨhalaŋ uami. La Pita nulɨdɨ valavɨla mu abɨla hɨvɨ umi. 18 Lɨci 12.18 HJL 5.22-24 cimɨdaŋ sɨbaŋ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ iaha igavɨci Pita ma hɨnimaŋ lɨci nulɨdɨ mavɨn agaŋ tɨŋ tɨŋ udaci nɨbɨlaŋ nukeŋ nukeŋ abitɨhavɨmi. Pita abeŋ ui uavɨmi. 19 Lɨhavɨci Helotɨ agaŋ Pita lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ vala umi agadɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlami. La hulaŋ agɨladɨ abɨci uavɨla Pita dɨ suhɨlavɨmi. Suhɨlavɨci suhɨlavɨci hɨma lɨci Helotɨ agaŋ sagaŋ hɨsɨŋ hulemɨlɨ Pita dɨ migɨlavɨmi agɨladɨ ciaŋ hɨvɨ lamavɨla abɨci nulɨdɨ via uavɨla ifɨhɨmavɨmi. Lɨhavɨci Helotɨ agaŋ Judia fɨli tɨbɨ agadɨ valavɨla Sisalia haiabɨla mɨguavɨla hɨniadami.
Helotɨ hɨmami.
20 Helotɨ 12.20 1 Kin 5.9-11, Ese 27.17 agaŋ Tailɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasadaŋ Saidon haiabɨla hɨsɨŋ agɨlasadaŋ igɨvɨ hekɨlɨ hɨniadami. Lɨdaci heŋ hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali akape mɨgudɨbavɨla Helotɨ hula humɨgaŋ pam hɨniben aba vehavɨmi. Nɨbɨlaŋ fɨli tɨbɨ Helotɨ migɨladami heŋ sɨmɨŋ akuaba akuaba vivi navɨhadami. Hameŋ sadaŋ vevɨla Bɨlasɨtusɨ dɨ nagɨli lɨbavɨmi. Bɨlasɨtusɨ nɨbu Helotɨ dɨ uleŋ muji ani uvɨ akuaba akuaba agɨladɨ migɨladami. Nudɨ nagɨli lɨbavɨci nɨbu nulɨdɨ ahɨliahuci uavɨla Helotɨ dɨ abavɨmi. Nama alusaŋ igɨvɨ hekɨlɨ hɨnimɨnaŋ uavɨmi. Alaŋ hula hɨji humɨgaŋ pam hɨniha uavɨmi. 21 Lɨhavɨci Helotɨ mɨhiŋ lamami agaŋ iahami. Iahɨci nɨbu manɨgali dɨ havɨlɨ hajɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ lamami. Lama uavɨla manɨgali dɨ mɨgahɨnihɨni hɨsɨŋ uvɨ heŋ mɨgahɨniavɨla nulɨsaŋ ciaŋ sulami. 22 Sulɨdaci hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ ula ula aba aba nameŋ abavɨmi. Nɨbu ciaŋ huaci sɨbaŋ suladi uavɨmi. Hulaŋ sɨbaŋ me ma suladi uavɨmi. Asɨ me suladi uavɨmi. 23 Lɨhavɨci 12.23 1 Sml 25.38, 2 Sml 24.17, Sng 115.1, Dan 5.20 Helotɨ nulɨdɨ ciaŋ agadɨ igahɨlavɨla nɨbu Asɨ dɨ ibi ma mɨŋaiahami. Lɨci Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ agaŋ nusaŋ hɨmuhɨmu hekɨlɨ igumi. Iguci hiŋa agɨlaŋ nudɨ humɨgaŋ muji agadɨ iavavɨci hɨmami. 24 Hɨmɨci 12.24 Ais 55.11, HJL 6.7, 19.20, Kl 1.3-6 hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ haiabɨla mu hɨvɨ mu hɨvɨ uu Asɨ dɨ ciaŋ sulavɨdaci hulaŋ iamɨgali akape agɨlaŋ igahɨlahɨla Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamavɨhadami.
25 Banabasɨ 12.25 HJL 11.29-30, 12.12, 13.5, 13.13, 15.37 hula Solɨ hula anɨm hɨlɨcɨ Jelusalem haiabɨla via ua iguavɨmi. Iguavɨla hɨniavɨci ci lɨci cɨhu Anɨtiokɨ haiabɨla vehavɨmi. Jon avi nɨbɨlaŋ hula vemi. Jon dɨ ibi mu Makɨ.

*12:1 12.1 Manɨgali mu Helotɨ agaŋ abɨci Jemɨsɨ dɨ ifɨhɨmavɨmi. Nudɨ ibi mu Agɨlipa. Nudɨ iauacanu Helotɨ agaŋ manɨgali hɨnidaci Malia Jisasɨ dɨ huhɨlami. Helotɨ Agɨlipa dɨ ninaŋ avi Agɨlipa. Agɨlipa agaŋ ala manɨgali hɨnidaci Polɨ dɨ ciaŋ hɨvɨ lamavɨmi. Hulaŋ Jisasɨ lɨbɨmɨŋami agɨladɨ manasɨŋ 25.13 agadɨ igɨhalaŋ.

12:2 12.2 Mt 4.21, 20.23

12:3 12.3 HJL 4.3

12:4 12.4 CV 12.1-27

12:5 12.5 Je 5.16

12:6 12.6 HJL 5.23

12:9 12.9 HJL 10.3, 10.17-18, 11.5

12:10 12.10 Sng 34.7, Dan 3.28, 6.22, HJL 5.19, Ib 1.14, 2 Pi 2.9

12:12 12.12 HJL 4.23, 12.5, 12.25, 15.37

12:15 12.15 Mt 18.10-11, HJL 26.24

*12:15 12.15 Vaka Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ limu hɨhɨle agɨlaŋ hɨji nameŋ lamavɨhadami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ hulaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ agɨladɨ migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ hulaŋ agɨlaŋ nukeŋ me hɨniavɨlalɨ uavɨhadami.

12:17 12.17 HJL 13.16, 19.33, 21.40

*12:17 12.17 Helotɨ Jemɨsɨ dɨ ifɨhɨmami. Ciaŋ nagaŋ Jemɨsɨ hɨmami agasaŋ ma abami. Jemɨsɨ mu agasaŋ abami. Nɨbu Jisasɨ dɨ imanu. Nɨbu ala hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨci Jelusalem haiabɨla hɨniavɨhadami agɨladɨ hali hɨsɨŋ hɨniadami.

12:18 12.18 HJL 5.22-24

12:20 12.20 1 Kin 5.9-11, Ese 27.17

12:23 12.23 1 Sml 25.38, 2 Sml 24.17, Sng 115.1, Dan 5.20

12:24 12.24 Ais 55.11, HJL 6.7, 19.20, Kl 1.3-6

12:25 12.25 HJL 11.29-30, 12.12, 13.5, 13.13, 15.37