20
Polɨ agaŋ Masedonia fɨli tɨbɨ Gɨlikɨ fɨli tɨbɨ hɨdadami.
Hulaŋ iamɨgali agɨladɨ uliŋ uliŋ abiŋ abiŋ hekɨlɨ agaŋ sɨvɨlɨci cɨhu Polɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali Jisasɨ dɨ ciaŋ lubiahɨlavɨhadami agɨladɨ abɨci nudɨ pɨŋ vehavɨmi. Vehavɨci nulɨdɨ iagaŋ lagulagu saŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ nulɨsaŋ sulami. La nulɨsaŋ lamulavɨla nulɨdɨ valavɨla Masedonia fɨli tɨbɨ umi. Uavɨla hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ daŋ hɨniavɨbali aba hɨdahɨda nulɨsaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ suladami. Sulasula hɨdahɨda ua Gɨlikɨ fɨli tɨbɨ iahumi. Iahua heŋ hɨnidaci avaŋ ahica pam umi. Lɨci cɨhu iaha Silia fɨli tɨbɨ uu saŋ hunɨga hekɨlɨ hɨvɨ mɨguben aba lɨmi. La Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ nudɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ abavɨmi agadɨ ciaŋ hɨjɨ igahɨlami. Igahɨlavɨla Masedonia fɨli tɨbɨ cɨhu ala vemi. Hulaŋ 20.4 HJL 19.29, 21.29, Ef 6.21 akape avi Polɨ hula hɨdavɨhadami. Nulɨdɨ ibi nameŋ. Mu Sopatelɨ Belia haiabɨla hɨsɨŋ. Nudɨ iaganu Pilusɨ. Mu hulaŋ ahica Tesalonaika haiabɨla hɨsɨŋ Alisɨtalɨkusɨ hula Sekudusɨ hula. Mu Gaiusɨ Delɨbe haiabɨla hɨsɨŋ. Mu Timoti. Mu hulaŋ ahica Esia fɨli tɨbɨ hɨsɨŋ Tikikusɨ hula Tɨlofimusɨ hula. Nɨbɨlaŋ Polɨ ani ahuata hameŋ hɨdavɨhadami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ hali uavɨla Polɨ ani ani saŋ Tɨloasɨ haiabɨla heŋ migɨlavɨmi. Migɨlavɨdaci Polɨ ani ani agɨlaŋ Filipai haiabɨla hɨniavɨmi. Hɨniavɨdaci Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ maci sakɨvakɨva uaiaŋ akape hɨnihɨni navɨhadami mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ hɨnia sɨvɨlɨci Filipai haiabɨla valavɨla cɨhu hunɨga hekɨlɨ hɨvɨ uavɨmi. Uavɨdaci uaiaŋ ahica pam uci Tɨloasɨ haiabɨla ua iahuavɨmi. Iahua hulaŋ limu hɨhɨle nulɨsaŋ migɨlavɨmi agɨlaŋ hula hafalavɨmi. Hafalavɨla Tɨloasɨ haiabɨla hɨniavɨdaci uaiaŋ human limu fɨhala umi.
Iutikusɨ lalɨfa hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahami.
Isɨlaelɨ 20.7 HJL 2.42, 2.46, 1 Ko 16.2, CHL 1.10 hɨdɨlɨ agɨladɨ alusɨsɨ mɨhiŋ agaŋ sɨvɨlɨci Polɨ ani ani agɨlaŋ hula hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨlaŋ hula Jisasɨ hɨmami agasaŋ igahɨlahɨla maci nɨben aba mɨgudɨbavɨmi. Mɨgudɨba hɨniavɨdaci Polɨ agaŋ amɨli me hɨvɨ nulɨdɨ vala uben aba hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ sulami. Ciaŋ sulasula hɨnidaci hɨfɨlɨ hekɨlɨ lɨmi. 8-9 Ulaŋ mɨgudɨba hɨniavɨmi agadɨ uvɨ nɨbu ahica pam. Mu fɨli. Mu alɨhaŋ. Mu iahua sabɨ. Iahua sabɨ heŋ ala mɨgudɨba hɨniavɨmi. Unɨ abɨlu akape agɨlaŋ lɨhulɨhu hɨniavɨdaci mɨgudɨba hɨniavɨmi. Hulaŋ mɨnibɨlɨ mu agaŋ nɨbɨlaŋ hula hɨnimi. Nudɨ ibi Iutikusɨ. Nɨbu iahua ulaŋ agadɨ huŋe veve hɨbɨ heŋ mɨgahɨnimi. Mɨgahɨnidaci Polɨ agaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sulasula hɨnidaci Iutikusɨ dɨ ani mɨdaŋ lɨci ani hɨsɨvɨben aba lɨmi. La lɨtɨ ani hɨsɨvavɨla lalɨfa fɨli mɨgumi. Lɨci mɨguavɨla nudɨ mɨŋaiaha igavɨci valɨ hɨnimi. 10 Lɨci 20.10 1 Kin 17.21 Polɨ avi nɨbɨlaŋ hula mɨgumi. Mɨguavɨla nudɨ sabɨ mɨga vubɨla alahafiavɨla hulaŋ iamɨgali agɨladɨ abami. Namɨlaŋ hɨji cuvɨlɨŋ cuvɨlɨŋ lamɨmɨlaŋ uami. Hɨmi agadɨ ala cɨhu hɨhi ci iahi uami. 11 Lavɨla Polɨ agaŋ hɨvɨ ulaŋ heŋ cɨhu ala iahumi. Iahuavɨla ivoua maci agadɨ mɨŋacɨkɨlacɨkɨla iguavɨla hulaŋ iamɨgali agɨlaŋ hula ahuata hameŋ navɨmi. La nulɨsaŋ Asɨ dɨ ciaŋ agadɨ hutesɨ sulasula hɨnidaci fɨli mɨŋalahami. Mɨŋalahɨci Polɨ nulɨdɨ valavɨla umi. 12 Vala udaci hulaŋ mɨnibɨlɨ lalɨfa hɨmavɨla cɨhu hɨhi iahami agadɨ viavɨla hɨjɨŋalaŋala nulɨdɨ ulaŋ hɨvɨ via uavɨmi.
Polɨ agaŋ Tɨloasɨ haiabɨla valavɨla Miletusɨ haiabɨla umi.
13 Lɨhavɨci Polɨ nɨbu fɨli hɨbɨ hɨvɨ uben aba Lukɨ ani ani* 20.13 Manasɨŋ nagadɨ Lukɨ lɨbami. Lukɨ agaŋ Polɨ hula hɨdadami agasaŋ alaŋ aba lɨbami. Agadɨ ala aludɨ ciaŋ sɨbaŋ hɨvɨ Lukɨ ani ani aba lɨbahɨlu. agɨladɨ abɨci nudɨ valavɨla hunɨga hekɨlɨ hɨvɨ mɨguavɨla Asosɨ haiabɨla heŋ hali uavɨmi. Uavɨla Polɨ veci hunɨga hɨvɨ via ubalu aba Asosɨ haiabɨla heŋ nusaŋ migɨlavɨmi. 14 Migɨla hɨniavɨdaci Polɨ agaŋ uavɨla Asosɨ haiabɨla iahua nulɨdɨ igami. Lɨci hunɨga hekɨlɨ hɨvɨ viavɨla Mitilini haiabɨla uavɨmi. 15-16 Polɨ 20.15-16 HJL 18.21, 24.17, 1 Ko 16.8-9 nɨbu Jelusalem haiabɨla uvɨhevɨla Penɨtikosɨ mɨhiŋ hekɨlɨ* 20.15-16 Hualabɨla hɨsɨŋ sɨmɨŋ mɨdɨ lɨhuavɨdaci hɨjɨŋalaŋala vivi mɨhiŋ hekɨlɨ agadɨ ibi mu Penɨtikosɨ mɨhiŋ hekɨlɨ. Wok Pris 23.15-22 agadɨ igɨhalaŋ. Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ ci lɨci uaiaŋ 48 uci Penɨtikosɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ heŋ iahadami. agadɨ igɨben aba Esia fɨli tɨbɨ hutesɨ hɨnihɨni saŋ valavɨla Efesusɨ haiabɨla agadɨ lɨvalɨben aba lɨmi. La cɨhu Mitilini haiabɨla valavɨla uavɨmi. Uavɨdaci mɨŋalahɨci Kiosɨ avɨli muha mikɨ hɨniavɨmi. Heŋ hɨniavɨci mɨŋalahɨci cɨhu Samosɨ avɨli muha uavɨmi. Heŋ hɨniavɨci mɨŋalahɨci Miletusɨ haiabɨla uavɨmi.
Polɨ Efesusɨ haiabɨla hɨsɨŋ agɨladɨ hali hɨsɨŋ agɨlasaŋ lamulami.
17 Polɨ 20.17 HJL 18.21 agaŋ Miletusɨ haiabɨla ua iahuavɨla Efesusɨ haiabɨla hɨsɨŋ hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ hali hɨsɨŋ agɨlasaŋ ciaŋ iguci umi. 18 Ciaŋ 20.18 HJL 18.19, 19.10 iguci uci vehavɨci nulɨdɨ abami. Viaŋ vaka sebɨlɨ sɨbaŋ Esia fɨli tɨbɨ iahua akuaba akuaba lɨhadamin agadɨ namɨlaŋ igadamɨlaŋ uami. Viaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni akuaba akuaba lɨlan agadɨ avi igɨlalaŋ uami. 19 Akape 20.19 HJL 20.3 tɨbɨ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlaŋ iadɨ ifɨhɨmuhɨmu saŋ ciaŋ mɨguavɨlalɨ uami. Lɨhavɨdaci vɨhɨlɨ akape iadɨ hɨvɨ iahavɨlalɨ agɨlasaŋ iadɨ mavɨn lɨdaci ilɨhɨlan uami. Ilɨha ilɨha viaŋ ibi apalɨ me hɨnilan uami. Lɨdɨŋ iadɨ Hekɨlɨ dɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni nudɨ sibɨla agadɨ vilan uami. 20 Viaŋ ciaŋ huaci naludɨ ahɨliahuiahu hɨsɨŋ agadɨ sulasula saŋ ma lɨdavɨla ihɨlu lavavɨla valɨlan uami. Mutɨŋ sabɨlɨm hɨvɨ lamalubilan agadɨ igɨlalaŋ uami. Naludɨ ulaŋ hɨtɨŋ hɨtɨŋ hɨvɨ avi lamalubilan agadɨ namɨlaŋ ci igɨlalaŋ uami. 21 Viaŋ hɨdɨlɨ mu mu agɨlasadaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨlasadaŋ ciaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igulan uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ valavala Asɨ dɨ pɨŋ vehalaŋ aba abɨlan uami. Veve aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ saŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ lamɨhalaŋ aba abɨlan uami. 22 Ci 20.22 HJL 19.21 igɨlaŋ uami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ lɨdaci viaŋ Jelusalem haiabɨla uadin uami. Jelusalem haiabɨla ua iahulɨŋ iadɨ akuaba akuaba lɨhavɨbali agɨladɨ viaŋ ma igin uami. 23 Viaŋ 20.23 HJL 19.21, 21.4-5, 21.11, 1 Te 3.3 haiabɨla akape udalɨŋ Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ iadɨ nameŋ abɨlalɨ uami. Hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nadɨ vivi uu lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamavɨbali aba abɨlalɨ uami. Lɨdɨŋ nasaŋ vɨhɨlɨ iguavɨbali aba abɨlalɨ uami. Viaŋ nudɨ pam ala igɨlan uami. 24 Agadɨ 20.24 HJL 21.13, Lom 8.35, 2 Ko 4.1, 4.16, Ga 1.1-2, 2 Ti 4.7 ala viaŋ hadipɨlɨ hɨhi hɨnihɨni agasaŋ ma igahɨlɨlan uami. Iadɨ Hekɨlɨ Jisasɨ agaŋ ciaŋ sulasula sibɨla iasaŋ igumi uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali agɨlasaŋ mavɨn hɨnilalɨ agasaŋ sulasula saŋ abami uami. Lɨci viaŋ sibɨla hameŋ agadɨ vi fɨhala fɨhala saŋ pam hɨji lamɨlan uami. 25 Viaŋ namɨlaŋ hula hɨnihɨni Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali agasaŋ sulasula hɨdɨlan uami. Agadɨ ala viaŋ igɨlan uami. Namɨlaŋ iadɨ mugaŋ lamɨgaŋ cɨhu cɨhu ma igɨbalaŋ uami. 26-27 Viaŋ 20.26-27 HJL 18.6, 2 Ko 7.2 Asɨ akuaba akuaba lɨbali agadɨ nalusaŋ sulasula saŋ ma lɨdavɨla valɨlan uami. Iabi viaŋ naludɨ haiabɨla iaha abɨben uami. Viaŋ Asɨ dɨ ciaŋ sulɨlɨŋ namɨlaŋ igahɨlahɨla saŋ valavɨla hɨmɨlabɨla naludɨ amɨŋ agɨlaŋ avɨŋ hɨvɨ uavɨci uami. Vɨhɨlɨ agaŋ iadɨ hɨvɨ ma hɨnibali uami. 28 Namɨlaŋ 20.28 1 Ko 12.28, 1 Ti 4.16, Ib 9.14, 1 Pi 1.19, 5.2-4 nukeŋ saŋ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨhalaŋ uami. Asɨ agaŋ nudɨ Ninanu dɨ mɨdɨ agasaŋ igahɨlavɨla hulaŋ iamɨgali sɨkasɨkan likɨlami agɨladɨ avi migɨlɨhalaŋ uami. Asɨ dɨ Amɨŋ agaŋ naludɨ ci lɨbɨmɨŋalɨ uami. Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavɨmi agɨladɨ migɨla migɨla saŋ naludɨ lɨbɨmɨŋalɨ uami. Hulaŋ sabaŋ sipsipɨ migɨlavɨlalɨ me migɨla migɨla saŋ lɨbɨmɨŋalɨ uami. 29 Viaŋ 20.29 Mt 7.15, Jo 10.12, 2 Pi 2.1 igɨlan uami. Viaŋ naludɨ valavɨla ulɨŋ hulaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨlaŋ veve naludɨ sɨbɨlɨ lamavɨbali uami. Sudɨ iŋam agɨlaŋ sabaŋ sipsipɨ iavaiava sɨbɨlɨ lamavɨlalɨ hameŋ ala naludɨ sɨbɨlɨ lamavɨbali uami. 30 Hulaŋ 20.30 1 Ti 1.20, 1 Jo 2.19 limu hɨhɨle namɨlaŋ masa masa nukeŋ agɨlaŋ analɨ analɨ ciaŋ agɨladɨ sulavɨbali uami. Sulasula hulaŋ iamɨgali Jisasɨ dɨ ciaŋ lubiahɨlavɨlalɨ agɨladɨ likɨlɨmɨli nɨbɨlaŋ aludɨ sɨvɨ vehavɨm aba hameŋ lɨhavɨbali uami. 31 Hameŋ 20.31 Mk 13.37, HJL 19.8-10, 1 Te 2.11 sadaŋ namɨlaŋ sɨhɨvia sɨbaŋ migɨlɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ sibɨla viaŋ vilan agasaŋ hɨji valɨmɨlaŋ uami. Viaŋ namɨlaŋ hula hualɨ ahica pam hɨnihɨni ihɨlu ma lavɨlan uami. Hɨfɨlɨ hɨfɨlɨ uaiadi uaiadi naludɨ hɨji hɨtɨŋ hɨtɨŋ mɨŋaiahaiaha saŋ ciaŋ igu igu pam hɨnilan uami. Viaŋ nalusaŋ ciaŋ sulɨdalɨŋ iadɨ lamɨgaŋ ilɨhiŋ avɨli agaŋ mɨgɨlalɨ uami. 32 Iabi 20.32 HJL 26.18, Ef 1.18, Kl 1.12 viaŋ naludɨ lamɨlɨŋ Asɨ dɨ human hɨvɨ hɨnibalaŋ uami. Asɨ nalusaŋ mavɨn hɨnibali agasaŋ ciaŋ sulɨlan agasaŋ hɨji lamɨhalaŋ uami. Nɨbu mavɨn hɨnihɨni nalusaŋ vɨdɨvɨdɨŋ igudaci vɨdɨvɨdɨŋ lagulamɨbalaŋ uami. Lavɨla namɨlaŋ sɨkasɨkan nudɨ nukeŋ hulaŋ iamɨgali hɨnibalaŋ uami. Hɨnidalaŋ Asɨ agaŋ akuaba akuaba huaci huaci agɨladɨ nalusaŋ igubali uami.
33 Viaŋ 20.33 1 Sml 12.3, 1 Ko 9.11-12, 2 Ko 7.2 hulaŋ mu dɨ lɨba silɨva lɨba golɨ agɨlasadaŋ muhɨlɨ havɨlɨ akuaba akuaba agɨlasadaŋ mavɨn ma igɨlan uami. 34 Namɨlaŋ 20.34 HJL 18.2-3, 1 Ko 4.11-13, 1 Te 2.9 nukeŋ ci igɨlalaŋ uami. Viaŋ iadɨ human hɨvɨ nukeŋ sibɨla vivi anɨm hɨlɨcɨ vilan uami. Vivi sɨmɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ lavalava nɨlan uami. Lɨdɨŋ hulaŋ viaŋ hula hɨniavɨlalɨ agɨladɨ avi ahɨliahulan uami. 35 Viaŋ 20.35 Mt 10.8, 2 Ko 11.9, 11.12, Ef 4.28, 1 Te 4.11, 2 Te 3.8 akuaba akuaba sibɨla vivi hulaŋ iamɨgali vɨdɨvɨdɨŋ apalɨ agɨladɨ ahɨliahulan agadɨ igɨlalaŋ uami. Namɨlaŋ avi hameŋ laci ala lɨhalaŋ uami. Lɨdɨŋ aludɨ Hekɨlɨ Jisasɨ abami agasaŋ igahɨlɨhalaŋ uami. Nɨbu nameŋ abami uami. Hulaŋ mu nudɨ akuaba akuaba agɨladɨ via hulaŋ mu saŋ igulalɨ aba abami uami. Iguci hulaŋ akuaba akuaba vilalɨ agaŋ hɨjɨŋalɨlalɨ aba abami uami. Agadɨ ala hulaŋ akuaba akuaba igulalɨ agaŋ nɨbu hekɨlɨ sɨbaŋ hɨjɨŋalɨlalɨ aba abami uami.
36 Polɨ 20.36 HJL 21.4-5 agaŋ ciaŋ agadɨ sula fɨhalavɨla cɨhu hali hɨsɨŋ agɨlaŋ hula mɨgalɨfɨlɨbavɨla Asɨ dɨ abavɨmi. 37 La hulaŋ sɨkasɨkan agɨlaŋ Polɨ dɨ alahafia ilɨha ilɨha nudɨ mɨhum iavavɨmi. 38 Polɨ 20.38 HJL 20.25 agaŋ mufɨli mufɨli iadɨ mugaŋ lamɨgaŋ ma igɨbalaŋ uci nusaŋ mavɨn mɨŋavɨmi. Mavɨn mɨŋamɨŋa nudɨ via ua hunɨga hekɨlɨ hɨvɨ lamavɨmi.

20:4 20.4 HJL 19.29, 21.29, Ef 6.21

20:7 20.7 HJL 2.42, 2.46, 1 Ko 16.2, CHL 1.10

20:10 20.10 1 Kin 17.21

*20:13 20.13 Manasɨŋ nagadɨ Lukɨ lɨbami. Lukɨ agaŋ Polɨ hula hɨdadami agasaŋ alaŋ aba lɨbami. Agadɨ ala aludɨ ciaŋ sɨbaŋ hɨvɨ Lukɨ ani ani aba lɨbahɨlu.

20:15-16 20.15-16 HJL 18.21, 24.17, 1 Ko 16.8-9

*20:15-16 20.15-16 Hualabɨla hɨsɨŋ sɨmɨŋ mɨdɨ lɨhuavɨdaci hɨjɨŋalaŋala vivi mɨhiŋ hekɨlɨ agadɨ ibi mu Penɨtikosɨ mɨhiŋ hekɨlɨ. Wok Pris 23.15-22 agadɨ igɨhalaŋ. Asɨ agaŋ Isɨlaelɨ hɨdɨlɨ agɨladɨ valɨci huaci hɨniavɨmi agadɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ ci lɨci uaiaŋ 48 uci Penɨtikosɨ mɨhiŋ hekɨlɨ agaŋ heŋ iahadami.

20:17 20.17 HJL 18.21

20:18 20.18 HJL 18.19, 19.10

20:19 20.19 HJL 20.3

20:22 20.22 HJL 19.21

20:23 20.23 HJL 19.21, 21.4-5, 21.11, 1 Te 3.3

20:24 20.24 HJL 21.13, Lom 8.35, 2 Ko 4.1, 4.16, Ga 1.1-2, 2 Ti 4.7

20:26-27 20.26-27 HJL 18.6, 2 Ko 7.2

20:28 20.28 1 Ko 12.28, 1 Ti 4.16, Ib 9.14, 1 Pi 1.19, 5.2-4

20:29 20.29 Mt 7.15, Jo 10.12, 2 Pi 2.1

20:30 20.30 1 Ti 1.20, 1 Jo 2.19

20:31 20.31 Mk 13.37, HJL 19.8-10, 1 Te 2.11

20:32 20.32 HJL 26.18, Ef 1.18, Kl 1.12

20:33 20.33 1 Sml 12.3, 1 Ko 9.11-12, 2 Ko 7.2

20:34 20.34 HJL 18.2-3, 1 Ko 4.11-13, 1 Te 2.9

20:35 20.35 Mt 10.8, 2 Ko 11.9, 11.12, Ef 4.28, 1 Te 4.11, 2 Te 3.8

20:36 20.36 HJL 21.4-5

20:38 20.38 HJL 20.25