18
Ani nɨbu ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibali uavɨmi.
(Makɨ 9.33-37 mu Lukɨ 9.46-48)
Hadɨhu 18.1 Lu 22.24 heŋ ala Jisasɨ dɨ hulemɨlɨ agɨlaŋ nudɨ pɨŋ vevɨla abavɨmi. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali heŋ ani agaŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨnibali uavɨmi. Lɨhavɨci Jisasɨ ninaŋ cɨkɨ mu agadɨ ulɨci veci via ua nɨbɨlaŋ hɨniavɨmi agadɨ alɨhaŋ heŋ lamavɨla abami. Viaŋ 18.3 Mt 19.14, Mk 10.15, Lu 18.17 naludɨ amɨŋ abadin uami. Asɨ agaŋ hulaŋ iamɨgali nulɨdɨ lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ valavala ninanadi cɨki cɨki me ma hɨniavɨlalɨ agɨladɨ ma likɨlɨbali uami. Lɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ ma sɨbaŋ hɨniavɨbali uami. Hulaŋ 18.4 Mt 20.27, 23.11 iamɨgali ninanadi cɨki cɨki me hɨnihɨni ibi apalɨ hɨniavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨniavɨbali heŋ nɨbɨlaŋ ibi hekɨlɨ daŋ hɨniavɨbali uami. Hulaŋ 18.5 Mt 10.40-42, Lu 9.48, 10.16, Jo 13.20 mu iasaŋ igahɨlahɨla ninaŋ cɨki ibi apalɨ nameŋ agasaŋ hɨjɨŋalɨlalɨ agaŋ iasaŋ avi hɨjɨŋalɨlalɨ uami.
Jisasɨ hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agasaŋ abami.
(Makɨ 9.42-48 mu Lukɨ 17.1-2)
Lavɨla 18.6 Mt 17.27, Lu 17.1-2, 1 Ko 8.12 Jisasɨ cɨhu abami. Hulaŋ mu agaŋ vevɨla hɨji humɨgaŋ aiamagɨlamagɨla saŋ akuaba akuaba lɨci hulaŋ mu iasaŋ hɨji vɨdɨvɨdɨŋ cɨki daŋ hɨnilalɨ agaŋ igavɨla lusɨŋ sɨbɨlɨ vici uami. Ha hulaŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ lɨba kum hekɨlɨ viavɨla aiamagɨlamagɨla hɨsɨŋ hulaŋ agadɨ sugɨtaŋ hɨvɨ lɨbɨhahavɨm uami. Lɨbɨhaha havalavɨci avɨli hekɨlɨ agadɨ huhaŋ heŋ mɨgua nahɨmam uami. Nahɨmɨci ha nɨbu huaci uami. Lusɨŋ hameŋ agaŋ cɨhu cɨhu ma iahɨbali uami. Akuaba 18.7 Lu 17.1, 1 Ti 4.1 akuaba mu hɨdɨlɨ mu hɨdɨlɨ agɨlaŋ iahaiaha hulaŋ iamɨgali agɨladɨ hɨji mɨŋaiahavɨdaci lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ uami. Lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vihavɨlalɨ agɨlaŋ vɨhɨlɨ igavɨbali uami. Agadɨ ala aniaba hulaŋ nulɨdɨ aiamagɨlamagɨla hɨsɨŋ agɨlaŋ vɨhɨlɨ hekɨlɨ hekɨlɨ igavɨbali uami. Nadɨ 18.8 Mt 5.30, Mk 9.43-44 human limu agaŋ lɨci nama lusɨŋ sɨbɨlɨ viavɨla uami. Human agadɨ ihalaha havalɨha uami. Hameŋ lɨnaŋ ha huaci uami. Human limu laci hɨnici nama huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibanaŋ uami. Nama human limu limu daŋ hɨninaŋ Asɨ agaŋ nadɨ via avɨŋ hɨvɨ havalɨci mɨgubanaŋ uami. Avɨŋ agaŋ hameŋ laci hameŋ laci lɨhulɨhu hɨnilalɨ uami. Nadɨ hɨcɨ limu agaŋ lɨci nama lusɨŋ sɨbɨlɨ viavɨla uami. Hɨcɨ agadɨ ihalaha havalɨha uami. Hameŋ lɨnaŋ ha huaci uami. Hɨcɨ limu laci hɨnici nama huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibanaŋ uami. Nama hɨcɨ limu limu daŋ hɨninaŋ Asɨ agaŋ nadɨ viavɨla avɨŋ hɨvɨ havalɨci mɨgubanaŋ uami. Avɨŋ agaŋ hameŋ laci hameŋ laci lɨhulɨhu hɨnilalɨ uami. Nadɨ 18.9 Mt 5.29, Mk 9.47 lamɨgaŋ limu agaŋ lɨci nama lusɨŋ sɨbɨlɨ viavɨla uami. Lamɨgaŋ agadɨ mɨŋatɨhua havalɨha uami. Hameŋ lɨnaŋ ha huaci uami. Lamɨgaŋ limu laci hɨnici nama huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnibanaŋ uami. Nama lamɨgaŋ limu limu daŋ hɨninaŋ Asɨ agaŋ nadɨ via avɨŋ hekɨlɨ hɨvɨ havalɨci mɨgubanaŋ uami. 10-11 Ci 18.10-11 HM 48.16, Sng 34.7, Lu 19.10, Jo 3.17, 12.47, Ib 1.14 igɨlaŋ uami. Namɨlaŋ hɨji nameŋ lamɨmɨlaŋ uami. Hulemɨlɨ cɨki cɨki nagɨlaŋ ibi apalɨ aba abɨmɨlaŋ uami. Viaŋ naludɨ abadin agadɨ igahɨlɨhalaŋ uami. Asɨ dɨ ciaŋ hali hɨsɨŋ nulɨdɨ migɨlavɨlalɨ agɨlaŋ uami. Asɨ dɨ haiabɨla heŋ hɨnihɨni Asɨ mavɨn lama hɨnilalɨ heŋ lagulamalama hɨniavɨlalɨ uami. Hɨnihɨni hulemɨlɨ cɨki cɨki ibi apalɨ agɨladɨ ahɨliahuiahu saŋ Asɨ dɨ abavɨlalɨ uami.* 18.10-11 Hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ. Ciaŋ mu avi manasɨŋ neŋ hɨnidi uavɨlalɨ. Jisasɨ nameŋ abami uavɨlalɨ. Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vivi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ vemi aba abami uavɨlalɨ.
Sabaŋ sipsipɨ mu sɨvɨlɨci suhɨla vivi saŋ hɨve lama abami.
(Lukɨ 15.3-7)
12 Lavɨla Jisasɨ cɨhu hɨve lama abami. Namɨlaŋ vameŋ hɨji lamɨlaŋ uami. Hulaŋ mu sabaŋ sipsipɨ 100 daŋ hɨnivi uami. Lɨci sabaŋ sipsipɨ mu agaŋ ua sɨvɨlɨvi uami. Sɨvɨlɨci sabaŋ sipsipɨ 99 agɨladɨ valɨci fɨli tɨbɨ halu daŋ halu daŋ heŋ hɨniavɨvi uami. Hɨniavɨdaci nɨbu ua sabaŋ sipsipɨ mu agadɨ suhɨla suhɨla hɨdɨvi uami. 13 Viaŋ naludɨ amɨŋ abadin uami. Suhɨla suhɨla hɨda viavɨla hekɨlɨ sɨbaŋ hɨjɨŋalɨvi uami. Sabaŋ sipsipɨ 99 huaci hɨniavɨvi agɨlasaŋ hɨjɨŋalɨvi uami. Agadɨ ala sabaŋ sipsipɨ mu agadɨ suhɨla vivi agasaŋ hekɨlɨ sɨbaŋ hɨjɨŋalɨvi uami. 14 Naludɨ Iaganalu Asɨ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agaŋ avi hameŋ ala lɨlalɨ uami. Hulemɨlɨ cɨki cɨki ibi apalɨ agɨladɨ hulaŋ mu agaŋ ua sɨvɨla sɨvɨla saŋ valɨlalɨ uami.
Hulaŋ hugɨ daŋ agaŋ hula ciaŋ hihɨla hihɨla saŋ abami.
15 Lavɨla 18.15 Wkp 19.17, Lu 17.3, Ga 6.1, Je 5.19-20, 1 Pi 4.8 Jisasɨ cɨhu abami. Nadɨ isaima me agaŋ nama hula hugɨ daŋ hɨnici nama ua nudɨ igɨha uami. La ahica hɨtɨŋ sɨbaŋ hɨnihɨni nɨbu hula ciaŋ hihɨla hihɨla saŋ nudɨ abɨha uami. Abɨnaŋ nadɨ ciaŋ agadɨ igahɨlɨci nama nɨbu hula hɨji humɨgaŋ pam hɨnibalaŋ uami. 16 Abɨnaŋ 18.16 Lo 19.15, Jo 8.17, 2 Ko 13.1, 1 Ti 5.19 nadɨ ciaŋ agadɨ ma igahɨlɨmaŋ lɨci uami. Ha nama uavɨla hulaŋ pabiŋ ua ahica agɨladɨ viavɨla nudɨ pɨŋ cɨhu vehalaŋ uami. Nɨbu lusɨŋ sɨbɨlɨ vidaci igavalɨ agɨladɨ vaveha uami. Hameŋ lɨnaŋ hulaŋ ahica ua ahica pam agɨlaŋ nadɨ ahɨliahua nudɨ hugɨ agadɨ haiabɨla lama abavɨbali uami. 17 Haiabɨla 18.17 Lom 16.17, 1 Ko 5.9-10, 5.13, 6.1-6, 2 Te 3.6, 3.14 lama abavɨci nulɨdɨ ciaŋ ma igahɨlɨmaŋ lɨci uami. Hulaŋ iamɨgali avɨli hɨvɨ mɨŋamɨgu mɨŋaiahavalɨ sɨkasɨkan agɨladɨ abɨha uami. Lɨnaŋ vevɨla abavɨci nulɨdɨ ciaŋ agadɨ avi ma igahɨlɨmaŋ lɨci uami. Ha valɨnaŋ hulaŋ avɨli hɨvɨ ma mɨŋamɨgu mɨŋaiahɨmaŋ agaŋ me hɨnim uami. Huban saŋ anɨm hɨlɨcɨ vivi hɨsɨŋ hulaŋ me hɨnim uami. 18 Viaŋ 18.18 Mt 16.19, Jo 20.23 naludɨ amɨŋ abadin uami. Namɨlaŋ fɨli neŋ hɨnihɨni akuaba akuaba sibɨla vivi hɨbɨ me lɨbɨbalaŋ uami. Lɨdalaŋ Asɨ iahua nudɨ haiabɨla hɨnilalɨ agaŋ avi hɨbɨ me lɨbɨbali uami. Namɨlaŋ fɨli neŋ hɨnihɨni akuaba akuaba sibɨla vivi hɨbɨ me lavɨlɨbalaŋ uami. Lɨdalaŋ Asɨ iahua nudɨ haiabɨla hɨnilalɨ agaŋ avi hɨbɨ me lavɨlɨbali uami. 19-20 Viaŋ 18.19-20 Mt 28.20, Mk 11.24, Jo 14.23, 15.7, 1 Jo 3.22, 5.14 naludɨ cɨhu ala abadin uami. Hulaŋ ahica ua ahica pam agɨlaŋ mɨgudɨba hɨnihɨni iasaŋ igahɨlavɨci uami. Viaŋ nɨbɨlaŋ hula hɨniben uami. Aniaba hulaŋ ahica agɨlaŋ hɨji humɨgaŋ pam hɨniavɨla akuaba akuaba vivi saŋ iadɨ Iavaŋ iahua nudɨ haiabɨla hɨnilalɨ agadɨ abavɨci uami. Nɨbu nulɨsaŋ igubali uami.
Sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ mu nudɨ sibɨla pam hɨsɨŋ agaŋ hula hɨbɨŋ daŋ hɨnivi agasaŋ hɨve lama abami.
21 Pita 18.21-22 Lu 17.3-4 agaŋ Jisasɨ dɨ pɨŋ vevɨla abami. Iadɨ Hekɨlɨ uami. Iadɨ isaima me agaŋ viaŋ hula hugɨ daŋ hɨnidaci viaŋ nudɨ nameŋ abɨben uami. Viaŋ nama hula ciaŋ apalɨ aba abɨben uami. Cɨhu tɨbɨ avi lɨci hameŋ laci ala abɨben uami. Lɨdalɨŋ nɨbu cɨhu tɨbɨ cɨhu tɨbɨ lɨdaci viaŋ hameŋ laci hameŋ laci aba aba lugɨlɨdalɨŋ human limu fɨhala uci heŋ akua valɨben uami.
22 Lɨci 18.22 HM 4.24, Mt 6.14, Mk 11.25-26, Kl 3.13 Jisasɨ nudɨ abami. Viaŋ nama human limu fɨhala human limu ahica cɨjɨŋ tɨbɨ laci aba aba saŋ ma abadin uami. Viaŋ namɨlaŋ mu tɨbɨ mu tɨbɨ hameŋ laci hameŋ laci aba aba saŋ abadin uami. 23 Ci igɨlaŋ uami. Asɨ hulaŋ iamɨgali likɨlɨci nudɨ lɨhu hɨvɨ hɨnihɨni agaŋ uami. Manɨgali mu nudɨ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agɨlaŋ nusaŋ akuaba akuaba hɨbɨŋ igu igu saŋ abɨvi me uami. 24 La akuaba akuaba nusaŋ hɨbɨŋ igu igu saŋ hɨdɨlɨ maha abɨdaci hulaŋ mu agadɨ nudɨ pɨŋ vavehavɨvi uami. Nɨbu nudɨ manɨgali saŋ hɨbɨŋ anɨm hɨlɨcɨ 10 milion hameŋ agadɨ igu igu saŋ vavehavɨvi uami. 25 Agadɨ 18.25 2 Kin 4.1, Neh 5.8 ala hulaŋ agaŋ hɨbɨŋ igu igu hɨsɨŋ anɨm hɨlɨcɨ apalɨ hɨnivi uami. Lɨci manɨgali agaŋ hulaŋ limu hɨhɨle agɨladɨ abɨvi uami. Nudɨdaŋ nudɨ iamɨgali ninanadi akuaba akuaba sɨkasɨkan agɨladɨdaŋ via ua mutɨŋ hɨvɨ lamɨlaŋ lavavɨm aba abɨvi uami. Lavavɨci sibɨla havɨ havɨ vihavɨdaci viaŋ hɨbɨŋ anɨm hɨlɨcɨ akuaba akuaba agɨladɨ viben aba abɨvi uami. 26 Lɨci sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ aba aba saŋ manɨgali agadɨ hɨcɨ pɨŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨla nudɨ hali agadɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨva hɨnihɨni nameŋ abɨvi uami. Iasaŋ makamɨŋa hɨnidanaŋ nasaŋ hɨbɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ sɨkasɨkan iguben aba abɨvi uami. 27 Lɨci manɨgali agaŋ nusaŋ mavɨn hekɨlɨ lamavɨla abɨvi uami. Viaŋ nama iasaŋ hɨbɨŋ igu igu saŋ ma abɨben aba abɨvi uami. Lavɨla nudɨ valɨci uvi uami. 28 Lɨci sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ agaŋ vala haiabɨla ivavevi uami. Ivavevɨla nudɨ sibɨla pam hɨsɨŋ agadɨ igɨvi uami. Lavɨla hulaŋ agaŋ nudɨ anɨm hɨlɨcɨ 100 vivi agasaŋ igahɨlavɨla hulaŋ agadɨ mɨŋahubɨhaha sugɨtaŋ mɨŋalatɨha hɨnihɨni abɨvi uami. Nama iadɨ anɨm hɨlɨcɨ vihanaŋ agasaŋ hɨbɨŋ iguha aba abɨvi uami. 29 Lɨci nudɨ sibɨla pam hɨsɨŋ agaŋ nudɨ pɨŋ mɨgalɨfɨlɨbavɨla nudɨ hali agadɨ fɨli hɨvɨ lɨbɨlɨva hɨnihɨni mavɨn ciaŋ ciaŋ abɨvi uami. Nama iasaŋ makamɨŋa hɨnidanaŋ nasaŋ hɨbɨŋ akuaba akuaba iguben aba abɨvi uami. 30 Lɨci ala nudɨ ciaŋ ma igahɨlɨvi uami. Lavɨla nudɨ sibɨla pam hɨsɨŋ agadɨ via ua lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lamɨvi uami. Lamavɨla abɨvi uami. Nama iasaŋ hɨbɨŋ akuaba akuaba iguavɨla heŋ ivavebanaŋ aba abɨvi uami. 31 Lɨci hulaŋ lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ hɨnivi agadɨ sibɨla pam hɨsɨŋ agɨlaŋ mavɨn mɨŋamɨŋa ma sɨbaŋ hɨjɨŋalavɨvi uami. Lavɨla ua manɨgali agadɨ abavɨvi uami. Hulaŋ nasaŋ hɨbɨŋ anɨm hɨlɨcɨ ma iguiemi agaŋ nameŋ li aba abavɨvi uami. Nɨbu hulaŋ mu nɨbu hula hɨbɨŋ daŋ agadɨ via ua lɨmɨn sɨbɨlɨ ulaŋ hɨvɨ lami aba abavɨvi uami. 32 Lɨhavɨci manɨgali agaŋ sibɨla hɨsɨŋ hulemɨlɨ nusaŋ hɨbɨŋ anɨm hɨlɨcɨ ma igumaŋ agadɨ abɨci veci nudɨ abɨvi uami. Nama hulaŋ sɨbɨlɨ aba abɨvi uami. Viaŋ nama iasaŋ mavɨn ciaŋ ciaŋ agadɨ igunabɨla viaŋ nama hula ciaŋ apalɨ aba abiemin aba abɨvi uami. 33 Viaŋ nasaŋ mavɨn hɨniemin hameŋ nama nadɨ sibɨla pam hɨsɨŋ agasaŋ mavɨn ma hɨninaŋ aba abɨvi uami. 34 Hameŋ 18.34 Mt 5.25-26 abɨci nudɨ igɨvɨ lɨci hulaŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ agɨladɨ human hɨvɨ lamɨvi uami. Lɨci nusaŋ avɨha avɨha iguavɨdaci hɨnihɨni manɨgali saŋ hɨbɨŋ akuaba akuaba agɨladɨ iguci heŋ valavɨvi uami.
35 La 18.35 Mt 6.12-15, Mk 11.25-26, Ef 4.32, Kl 3.13, Je 2.13 abami. Hulaŋ namɨlaŋ hula hugɨ daŋ hɨnilalɨ agadɨ hugɨ amɨŋ ma hivɨlaŋ uami. Iadɨ Iavaŋ iahua hɨvɨ hɨnilalɨ agaŋ naludɨ hugɨ agɨladɨ ma hivɨbali uami. Manɨgali agaŋ lɨvi hameŋ laci ala nalusaŋ avɨha avɨha igubali uami.

18:1 18.1 Lu 22.24

18:3 18.3 Mt 19.14, Mk 10.15, Lu 18.17

18:4 18.4 Mt 20.27, 23.11

18:5 18.5 Mt 10.40-42, Lu 9.48, 10.16, Jo 13.20

18:6 18.6 Mt 17.27, Lu 17.1-2, 1 Ko 8.12

18:7 18.7 Lu 17.1, 1 Ti 4.1

18:8 18.8 Mt 5.30, Mk 9.43-44

18:9 18.9 Mt 5.29, Mk 9.47

18:10-11 18.10-11 HM 48.16, Sng 34.7, Lu 19.10, Jo 3.17, 12.47, Ib 1.14

*18:10-11 18.10-11 Hulaŋ hɨji hutesɨ hutesɨ daŋ limu hɨhɨle agɨlaŋ nameŋ abavɨlalɨ. Ciaŋ mu avi manasɨŋ neŋ hɨnidi uavɨlalɨ. Jisasɨ nameŋ abami uavɨlalɨ. Hulaŋ dɨ Ninaŋ agaŋ hulaŋ iamɨgali lusɨŋ sɨbɨlɨ sɨbɨlɨ vivi hɨniavɨlalɨ agɨladɨ ahɨliahudaci huaci hameŋ laci hameŋ laci hɨnihɨni saŋ vemi aba abami uavɨlalɨ.

18:15 18.15 Wkp 19.17, Lu 17.3, Ga 6.1, Je 5.19-20, 1 Pi 4.8

18:16 18.16 Lo 19.15, Jo 8.17, 2 Ko 13.1, 1 Ti 5.19

18:17 18.17 Lom 16.17, 1 Ko 5.9-10, 5.13, 6.1-6, 2 Te 3.6, 3.14

18:18 18.18 Mt 16.19, Jo 20.23

18:19-20 18.19-20 Mt 28.20, Mk 11.24, Jo 14.23, 15.7, 1 Jo 3.22, 5.14

18:21 18.21-22 Lu 17.3-4

18:22 18.22 HM 4.24, Mt 6.14, Mk 11.25-26, Kl 3.13

18:25 18.25 2 Kin 4.1, Neh 5.8

18:34 18.34 Mt 5.25-26

18:35 18.35 Mt 6.12-15, Mk 11.25-26, Ef 4.32, Kl 3.13, Je 2.13