Uv̱oro Udzo here arizhouora
LUKA
Uthongodhyeri
Chuwo kiki cha Luka kinasumurira sana dzulu za maut'u mairi. Ra kwandza ni kwamba, mahendzo ga Mulungu ni kwa kila mut'u. Vivi ndo kuamba Mulungu anahendza kila mut'u. Ringine ni kwamba Jesu Masihi wakudza haha urumwenguni kwamba aokole kila mut'u. Kahi za chuwo kiki muna mafumbo garigo ganasumurira dzulu za mahendzo ga Mulungu. Mafumbo gago ni:
(i) Musamaria mudzo (10:25-37)
(ii) Fumbo ra ng'ondzi iriyongamika (15:1-7)
(iii) Fumbo ra mwana mwangamiki (15:11-32)
Kahi za zhuwo zhosi zha Uv̱oro Udzo, ni Luka h'akeye nde ariye anasumurira dzulu za viryahu Jesu arizhokwenda nyumbani kwa mut'u mumwenga ariye were ni muthozi wa kodi. Muthozi wa kodi yuyu were adzamenwa ni at'u jeri-jeri (19:1-10). Kidza Luka anasumurira dzulu za viryahu Jesu arizhomwambira yuyahu mwivi haryahu musalabani kukala kula siku iyo mandakala hamwenga ko p'ehoni (23:39-43).
Kahi za aori osi a Maoro ga kilagane kisha k'ahana ariye anamuhadza Roho Mweri k'ana nyinji kumushinda Luka. Kwa mufano kahi za 1:15 hunaona Roho Mweri anaambwa wakala a hamwenga na Johana Mubat'izaji hatha kabila k'adzazhalwa. Kahi za 1:35 hunaona ye malaika anamulaga Maryamu kukala Roho Mweri andakudza dzuluze. Roho yuyu vizho adzahadzwa kahi za 4:1, 14, 18, 10:21 na 11:13. Jesu wafundisha at'u kukala ye Roho Mweri ndo zawadi bomu kamare ambayo Mulungu nikumup'a mudamu.
Maut'u garigo mumu
Sababu ya Luka kuora chuwo kiki 1:1-4
Kuzhalwa kwa Johana Mubat'izaji kunatabiriwa 1:5-25
Kuzhalwa kwa Jesu kunatabiriwa 1:26-38
Maryamu anendamulamusa Elizabeth'i 1:39-56
Kuzhalwa kwa Johana Mubat'izaji 1:57-66
Kuzhalwa kwa Jesu 2:1-52
Johana anahubiri na kubat'iza at'u 3:1-20
Kubat'izwa kwa Jesu na kujezwakwe 3:21–4:13
Jesu anaandza kuhenda kaziye ko Galilaya 4:14–9:50
Jesu anenda Jerusalemu na anafundzie 9:51–19:27
Wiki ya mwisho ya Jesu: Kugwirwakwe na kwalagwakwe 19:28–23:56
Kufufuka kwa Jesu 24:1-12
Jesu anaambolera anafundzie 24:13-49
Jesu anenda dzulu mulunguni 24:50-53
1
Kwa muheshimiwa Th'eofilo. At'u anji majeza here madimazho kundhika garyahu maut'u ambago gahendeka kahikahi zehu. At'u ao maora go hurigoambirwa ni ao mashudhia a maut'u gaga na mario pia were ni alimu a wo Uv̱oro. 1:3 Mahe 1:1Kwa vizho muheshimiwa Th'eofilo, kwa kukala mimi mwenye nami navichunguza zhosi na nikivithuwa t'ot'ot'o kula chaho, naona ni vidzo nami nikuorere t'ot'ot'o here maut'u garizhokala, kwamba udime kumanya ujeri wosi wa maut'u urigofundishwa.
Kuzhalwa kwa Johana Mubat'izaji kunatabiriwa
1:5 Abija: 1 Nyaka 24:7-19Bai wakathi muthawali Herode anathawala Judea, kwakala na mulombi ariyekala anaifwa Zakaria. Zakaria yuyu were anambola kahi za lukolo lwa kilombi lwa Abija. Muchewe were anaifwa Elizabeth'i kidza naye were anambola kahi za lukolo lwa kilombi lwa Haruni. Osi airi, mut'u na muchewe were manaishi maisha ga kumufwahiza Mulungu, kidza were manazigwira amuri zosi na malagizo gosi ga Bwana hasiho kaila. Ela ko were k'amana ahoho bule, kwani Elizabeth'i were ni t'asa, kidza visithoshe, osi airi were madzakala athumia jeri-jeri.
Vikara siku mwenga Zakaria were anaenderera na kaziye ya ulombi mumo kahi za ro Hekalu. Jaore kahi za maut'u ga ulombi were ndo ririro isani kahi za wakathi uwo, 1:9 Kumbo 30:7-8Kwa vizho marihopiga k'ura* 1:9 Kupiga k'ura kuku ni kuryahu kwa bahathi nasibu, si dza ziryahu k'ura za kutsagula vilongozi. kulengana na adha rao, ikimugwerera Zakaria kwamba angire haryahu hat'u haeri kahi za ro Hekalu ra Bwana na afukize uvumba. 10 Vikara wakathi wa kufukiza uvumba urihofika, aryahu at'u angine osi makala manavoya ko ndze ya haryahu hat'u haeri. 11 Ndo hachambola malaika na akikala aungerere luhande lwa mukono wa kurya wa cho kijaja cha kufukizira uvumba. 12 K'uzhona zho Zakaria arihomona ye malaika wangalala na akikwatya kwadzalwa ni woga. 13  1:13 1:60, 63Kuona vizho, ye malaika akimwamba Zakaria, “Usogohe Zakaria! Kwani Mulungu adzasikira mavoyogo. Mucheo Elizabeth'i andakuzhalira muthana na undamwiha Johana. 14 Mwana yuyu andihozhalwa undahenda raha kidza undanyeth'a, na hatha anji angine mandahenda raha haho akizhalwa. 15  1:15 Hesab 6:3; Alam 13:4-5; Luk 7:33Kwani mwana yuyu andakala mut'u mubomu mbere za Bwana, kidza bai asinwe divai hedu kinywaji chochosi cha kurezha hatha vichache, na andadzala Roho Mweri hatha kabila k'adzazhalwa. 16 Mut'u yuyu andaahendya Aiziraeli anji mamuuyire Bwana Mulungu wao. 17  1:17 Mala 3:1; 4:5-6; Math' 17:10-13; Mar 9:13; Joh 1:21Kidza andamuthangulia Mulungu kahi za roho na nguvu here arizhokala Elija. Na lola andaahendya o ano biat'u madziomena ana ao, maahendze, na andaagaluza o at'u masiosikira makale na ulachu dza uryahu wa at'u enye hachi. Mut'u yuyu andamuthayarishira Mulungu at'u.”
18  1:18 Mwan 17:17; 18:11Zakaria arihosikira vizho, akimuza ye malaika akiamba, “Ut'u uno be nindamanyadze ni wa jeri? Kwani mimi nidzakala muthumia na muchangu naye adzathumika.” 19  1:19 Dani 8:16Ye malaika akimudzigidzya akiamba, “Mimi ni Gaburieli, nikalaye mbere za Mulungu kumuhumikira, nami nidzahumwa kwako nidze nikwambire uv̱oro uu udzo. 20 Ela ko udzawona uu uv̱oro wangu uriwo undathimira kwa wakathiwe kukala si wa jeri, na lola kwa kukala k'ugakuluhirire maneno gangu, be undafungika sauthi muhaka siku gandihothimira gaga nidzigokwambira.”
21 Wakathi uu o at'u mariokala manamuthariza Zakaria ambole madangana kwa viryahu arizhokala anatoa zhomu mo Hekaluni. 22 Bai arihombola akikala k'adima kunena nao bule, na o at'u marihoona vizho makimanya kare kukala suthi akale adzaona maono mo Hekaluni. Vikara kwa kukala were k'adima kunena wahenda kuap'a miv̱ano na yo mikonoye.
23 Zakaria waenderera kukala kahi za ro Hekalu muhaka zamuye ikigoma ndo akidziudzya kwakwe mudzini. 24 K'avitoere Elizabeth'i mukaza ye Zakaria akifunga mimba. Bai arihokala adzafunga mimba k'ambolere mo nyumbani hatha miezi mitsano pu. 25  1:25 Mwan 30:23Kidza akiamba, “Bwana adzanaviza kahi za ngira ii. Lola adzaniusira kusholerwa nirikokala nikisholerwa!”
Kuzhalwa kwa Jesu kunatabiriwa
26 Bai kahi za mwezi wa handahu wa mimba ya Elizabeth'i, Mulungu wamuhuma ye malaika Gaburieli muhaka mudzi mumwenga uifwao Nazareth'i kahi za jimbo ra Galilaya. 27  1:27 Math' 1:16Mulungu wamuhuma ende kuko akalazhe uv̱oro kwa musichana mumwenga aifwaye Maryamu. Musichana yuyu were analolwa ni mut'u aifwaye Josefu, ariye were anambola kahi za lukolo lwa Daudi. 28 Kwa vizho ye malaika achenda kwa Maryamu na akiamba, “K'una ut'u? Mulungu a hamwenga nawe uwe, kidza adzakuhasa zhomu sana!” 29 Maryamu arihosikira maneno gago, wabudzyika mo moyoni mwakwe na akidziuza, “Ut'u uno be manaye ni noni?” 30 Ye malaika akimwamba, “Usogohe bule Maryamu, kwa kukala udzapata nema kwa Mulungu. 31  1:31 Isa 7:14; Math' 1:21; Luk 2:21; Mahe 4:12Na lola undafunga mimba na undazhala mwana mulume. Mwana yuyu undamup'a dzina umwihe Jesu. 32  1:32 Isa 9:6; 2 Samw 7:16; Math' 20:30-31Yuyu andakala mut'u mubomu kidza andaifwa Mwana wa Mulungu ariye dzulu ya zhosi. Bwana Mulungu andamup'a kihi cha uthawali cha mukarewe Daudi. 33  1:33 Dani 7:14Naye andakala muthawali wa Aiziraeli hatha kare na kare. Wo uthawaliwe be k'aundahenda mwisho bule.” 34 Kusikira vizho Maryamu akimwamba ye malaika, “Maut'u gano be gandakaladze, nami sidzakala na mulume?” 35  1:35 Math' 1:18; Luk 4:18Ye malaika akimudzigidzya akiamba, “Roho Mweri andakudzirira, na kidza nguvu za Mulungu ariye dzulu ya zhosi zindakufinikira dza here kivurivuri. Kwa ut'u uu bai, iye mwana andiyezhalwa andakala mueri, na andaifwa Mwana wa Mulungu. 36 Na lola yuyahu mumanyio Elizabeth'i naye andazhala mwana mulume idzaho adzakala muthumia. Ye ariyekala akiambwa ni t'asa, be lola vivi ana mimba ya miezi mihandahu, 37  1:37 Mwan 18:14; Math' 19:26; Mar 10:27; Luk 18:27mana k'akuna kisichodimikika kwa Mulungu.” 38 Kusikira vizho Maryamu akiamba, “Mimi ni muhumiki wa Mulungu, kwa vizho bai maut'u gaga naganikalire here udzizhoamba uwe.” Gonya ye malaika akimuhaukira ye Maryamu.
Maryamu anendamulamusa Elizabeth'i
39 Bada ya gago, k'avitoere Maryamu achenda haraka kahi za kadzidzi kamwenga kariko kahi za mirima ya Judea. 40 Naye wakwenda hatha mudzini kwa Zakaria na achendamulamusa Elizabeth'i. 41 Iye Elizabeth'i arihosikira wo uvoro wa Maryamu thu, ye mwana mo ndanini akisumba zhomu zhenye na lola ye Elizabeth'i akidzalwa ni Roho Mweri. 42 K'uzhona zho Elizabeth'i akinena na sauthi bomu akimwamba Maryamu, “Uwe ndiwe udziyehaswa ni Mulungu kukira anaache osi na kidza adzahaswa iye mwana undiyemuzhala! 43 Ela be mino hatha be ni h'ani hatha ye mameye Bwana wangu anitsemberere? 44 Kwani lola nidzihosikira wo uvorowo thu, ye mwana mo ndanini mwangu adzasumba zhomu zhenye kwa fwahiro. 45 Bai haswa kwa kukala wakuluhira kukala go maneno arigokwambira ye Bwana gandathimira jeri.”
Maryamu anamulika Mulungu
46  1:46-55 1 Samw 2:1-10Ndo Maryamu akiamba,
“Moyo wangu unamulika Bwana.
47 Kidza roho yangu ina raha kwa ut'u wa Mulungu mwokoli wangu,
48 mana adzanionera mbazi
mimi muhumikiwe niriye hatha si chochosi!
Kwani lola kula vivi rero
vizhazi zhosi vindaniha mut'u nidziyehaswa,
49 kwa ut'u wa go maut'u mabomu ambago ye Mulungu mwadimi adzanihendera.
Dzinare iye ni rieri.
50  1:50 Zabu 103:13, 17Naye ana mbazi kwa ao mario manamwagoha,
kula kahi za vizhazi zhosi.
51  1:51 Kumbu 5:15; 26:8Iye waugoloza wo mukonowe wa nguvu
na akiatsamula-tsamula o at'u madzionyao
hamwenga na go maazo gao garigo mo vitswani mwao.
52  1:52 Zabu 75:7; Math' 23:12; Jako 4:6, 10Kidza waathinya athawali kula kahi za vihi zhao zha endzi,
na akianula at'u mario hatha k'amaonewa kit'u ni mut'u.
53  1:53 Zabu 107:9; 34:10Waakusha o enye ndzala na vit'u vidzo-vidzo,
ela o mario ni mashaha akiauja kihuhu chenye.
54-55  1:54-55 Mik 7:20; Zabu 98:3; Mwan 17:7; 22:17Kidza iye vizho adzathimiza kilaganeche na akare ehu
na adzire aviza Aiziraeli, ahumikie.”
56 Maryamu wakala na Elizabeth'i kuko kwa muda wa miezi mihahu vivi, ndo akiuya kwao mudzini.
Kuzhalwa kwa Johana Mubat'izaji
57 Vikara wakathi urihofika wa ye Elizabeth'i kudzivugula, wahagwaga muthana. 58 Na lola majiranige na amanyie mafwahirwa naye marihosikira kukala Bwana adzamuonera mbazi nyinji na akamujalia Elizabeth'i mwana. 59  1:59 Mwan 17:12-13K'uzhona zho ye mutsanga arihofisha siku nane hakidza at'u kwamba mamwangize lwembeni, nao o at'u were madzapanga kumup'a dzina ra Zakaria ambaro ndo dzina ra babaye mwenye. 60  1:60-63 1:13Ela ye mimut'u kusikira vizho akiamba, “Hatha bule! Dzinare yuyu andaifwa Johana.” 61 O at'u makimwamba, “Mbona kaheri, samba k'ahana mukwenu yoyosi aifwaye Johana?” 62 Ndo makiona baha mamuze ye bimut'u chamba angahendza ye mwana agerwe dzina rani. Kwa vizho makimuza kwa kuhenda kuhumira miv̱ano. 63 Bai ye bimut'u akilagiza agerwe kibao cha kuorera, na ye here kitai akiora vivi, “Dzinare nde Johana.” O at'u osi machangalala kamare. 64 Na haho henye sauthiye ikirichirwa na akikala anadima kunena kaheri, naye akimulika Mulungu. 65 O majirani ao osi makihondoka na lola kahi za mirima yosi ya Judea be were kila mut'u uv̱oro ni uu. 66 Kila mut'u ariyesikira uv̱oro uu wadziuza kimoyo-moyo na kuamba, “Muhoho yuno andakala muhoho wa samupuli yani?” Kwani were vi lwazu kamare kukala nguvu za Bwana zi hamwenga naye.
Zakaria anamulika Mulungu
67 Gonya Zakaria, babaye Johana wadzalwa ni Roho Mweri na akinena maneno gaga ga Mulungu akiamba,
68  1:68 Zabu 41:13; 72:18; 111:9; Luk 4:18-21; 7:16; 19:44“Naalikwe Bwana Mulungu wa Iziraeli
kwa kukala iye wakudzaalola at'ue na kuakombola.
69  1:69 Zabu 132:17; Math' 20:30-31Kidza wahurehera mwokoli mwenye nguvu
wa kula kahi za lukolo lwa muhumikiwe Daudi.
70  1:70 Arum 1:2; Isa 9:1-6; Mik 5:2-4Here arizholaga haho kapindi
kukirira na maneno gao o manabii a kwakwe aeri,
71  1:71 Zabu 106:10kwamba huthie kula kwa mahadhui ehu
na kula kwa at'u osi madziohumena.
72  1:72 Zabu 106:45; 105:8-9; Alaw 26:42Bai anaaonera mbazi o akare ehu
na kidza anathimiza kilaganeche kieri,
73-74  1:73 Mwan 22:16-18 1:74-75 Tit 2:12, 14arichomulahira mukare wehu Burahemu
kukala andahuthizha kula kwa mahadhui ehu
kwamba hudime kumuhumikira hasiho woga.
75 Kidza humuhumikire kahi za ngira
ambayo ni ya ueri na ya hachi mbereze
kahi za maisha gehu gosi.
76  1:76 Mala 3:1; Math' 11:10; Mar 1:2; Luk 7:27“Na uwe mwanangu, bai undaifwa nabii wa Mulungu ariye dzulu ya zhosi kwani undamuthangulia Bwana kwamba umutengezere ngiraye, 77  1:77 Jere 31:34na kidza uamanyise o at'u kukala Mulungu andaasamehe dambi zao na kwa ngira ii mandaokolwa. 78  1:78 Kumbo 34:6; Isa 60:1-2; Mala 4:2Kwani Mulungu wehu ana mbazi nyinji na kukirira kwa zizo mbazize, dzuwa ra wokolwi rindahumbolera kula mulunguni. 79  1:79 Isa 9:1, 5; 42:6-7; Math' 4:16Naro dzuwa riro rindaang'alira aryahu mario manaishi kizani na mario kahi za kivurivuri cha kifwa. Naro rindang'ala kwamba rilongoze nyayo zehu zizhoge kahi za ngira yendayo dherini.”
80 K'uzhona zho yuyahu muhoho akikula na akikala ana nguvu nyinji za kiroho. Lola mut'u yuyu wakala anatoa nyika muhaka uryahu wakathi wa kuambolera Aiziraeli lwazu-lwazu urihofika.

1:3 1:3 Mahe 1:1

1:5 1:5 Abija: 1 Nyaka 24:7-19

1:9 1:9 Kumbo 30:7-8

*1:9 1:9 Kupiga k'ura kuku ni kuryahu kwa bahathi nasibu, si dza ziryahu k'ura za kutsagula vilongozi.

1:13 1:13 1:60, 63

1:15 1:15 Hesab 6:3; Alam 13:4-5; Luk 7:33

1:17 1:17 Mala 3:1; 4:5-6; Math' 17:10-13; Mar 9:13; Joh 1:21

1:18 1:18 Mwan 17:17; 18:11

1:19 1:19 Dani 8:16

1:25 1:25 Mwan 30:23

1:27 1:27 Math' 1:16

1:31 1:31 Isa 7:14; Math' 1:21; Luk 2:21; Mahe 4:12

1:32 1:32 Isa 9:6; 2 Samw 7:16; Math' 20:30-31

1:33 1:33 Dani 7:14

1:35 1:35 Math' 1:18; Luk 4:18

1:37 1:37 Mwan 18:14; Math' 19:26; Mar 10:27; Luk 18:27

1:46 1:46-55 1 Samw 2:1-10

1:50 1:50 Zabu 103:13, 17

1:51 1:51 Kumbu 5:15; 26:8

1:52 1:52 Zabu 75:7; Math' 23:12; Jako 4:6, 10

1:53 1:53 Zabu 107:9; 34:10

1:54-55 1:54-55 Mik 7:20; Zabu 98:3; Mwan 17:7; 22:17

1:59 1:59 Mwan 17:12-13

1:60 1:60-63 1:13

1:68 1:68 Zabu 41:13; 72:18; 111:9; Luk 4:18-21; 7:16; 19:44

1:69 1:69 Zabu 132:17; Math' 20:30-31

1:70 1:70 Arum 1:2; Isa 9:1-6; Mik 5:2-4

1:71 1:71 Zabu 106:10

1:72 1:72 Zabu 106:45; 105:8-9; Alaw 26:42

1:73-74 1:73 Mwan 22:16-18

1:73-74 1:74-75 Tit 2:12, 14

1:76 1:76 Mala 3:1; Math' 11:10; Mar 1:2; Luk 7:27

1:77 1:77 Jere 31:34

1:78 1:78 Kumbo 34:6; Isa 60:1-2; Mala 4:2

1:79 1:79 Isa 9:1, 5; 42:6-7; Math' 4:16