LUK
gv Gamlv Milambv
Mintamchonam
Luk gv Gamlv milambv milinjinam si Jisunyi baanyi gubv minla hv Israel nyi vdwgv kaayanam milvkunam Ringnv gubv okv nyiamooku soogv nyi mvnwngnga ringlinkunv gubv kaatamdo. Luk Jisunyi Ahtu gv Dow lokv goklinla “heemanv vdwa alvnv yunying gvvjinv gubv,” minla lvkgapla vvpvvdu okv nyi vdwgv dinchinam mvnwng nga so Gamlv soka doolwk dunv vla lvklin jipv . Luk gv lvkpvnam so himpu vla minam gaamv achialvdo, Jisu gv aanama hum pvbwng alvbv mintamdu lvkchonam vdwso, okv Jisu gv nyidomooku bv chaakunam am minya gaam bv mindu. Jisu gv nyidomooku bv chaarobvku Kristan vdwgv kai lvlv namgv higu a okv mvngjwng ngv nyoksit siku nama minpala lvknv akin nyi si Nyingnam vnam kitap haka lvktoku.
Aba baanyi (2) okv baakv (6) (Lvkwng gv arwnglo darlinam vnamlo kaatoka). Kvvbi Gamlv lo kaama gvrila, so doomwngnv, gaam vkv doodu, ho vdwv nyidogindung vdwgv mirimimpak minamgv higu; Svlar kaayanv vdwgv Jisunyi bvngdak lokv kaalwknam, Jisu gv vmi gvrila Pwknvyarnv naam lo doonam, okv alvnv samaria nyi lo minchisinam vla okv ngakyunv kuunyilo vla minam vdwv. Gamlv mvnwng soka minam jvngv kumnam lvga, Darwknv Dow, Jisu gv rikulo anvnyimv vdwgv reming gvtola gwngnamsingnam, okv rimur vdw ham Pwknvyarnv gv anyubv mvngnga jikunam hum dinchi alvbv mindu.
Arwng lokv darlinnam
Mintamchonam (1:1-4)
Jon Baptist okv Jisunyi dwrwboklin kunam okv ajingbv rinam (1:5-2:52)
Jon Baptist gv ridungripa rirap kunam (3:1-20)
Jisu gv baptisma naanam okv ninyia pokayarka kunam (3:21-4:13)
Jisu gv Galili lo ridungripa rinam (4:14-9:50)
Galili lokv Jerusalem lo (9:51-19:27)
Ataranya hupta lo okv Jerusalem gv nvchilo (19:28-23:56)
Turkurkunam, kaatamsikunam, okv Ahtu gv chaakunam (24:1-53)
1
Mintamchonam
Ayanam Tiopilas:
Ngonugv pinko so ogugo ripvkudw hum lvkdubv awgo nyi vdwv bunugv lvgvlvmabv rikw nyatoku. Ogugo ripvkudw um atuk alu lo tvvnvkaanv vdwgv doin a japkarla ngonua minji kunama bunu lvktoku. Okv vkvlvgabv, ngonugv chinvpanv nga, ogulvgavbolo so minam gaam mvnwng nga atuk lokv ngo alvrungbv himpv kaapv kunv, hung mvnwngnga nonugv lvgabv jubjirvyi dubv lvkla pvji bolo alvyari vla ngo mvngtoku. Ngo sum ridu ogulvgavbolo nonua minjinam ho gv jvjv mvnwngnga alvbv chimuso mvngla.
Jon Baptistnyi bvnglin svnga mincho jitoku
1Kri 24:10 Herod gv Judia* JudiaSi Palistin mooku mvnwngnga mindu. lo Dvbv bv rila singrilo hokaka nyibu go aminv Jakaria vnamgo dooto, nw Abija vnam gv nyibu buli haalung lokv. Ninyigv nyimv gv aminv Elijabet; hvvka nyibu buli haalung lokv. Anyiv Pwknvyarnv gv kaagialo alvbv rila reto, okv Ahtu gv nyetin Pvbv nga alvbv mvnggapla rila reto. Bunyi kuu kaamato ogulvgavbolo Elijabet akoka bvngmato, okv nw okv Jakaria bunyi achialvbv nyikam ongu toku. Alu logolo Pwknvyarnvnaam lo Jakaria nyibubv rila ninyigv kudungkua rise nga naala ridungto, Nyibu vdwgv riching bv rila, Pwknvyarnvnaam lo nampunv mwkwmwya mwwkulo mwwnam lvgabv amin chinka sila riku lo ninyia chimpa toku. Vkvlvgabv nw Ahtu gv Pwknvyarnvnaam lo vngtoku, 10 vdwlo nampunv mwkwmwya mwwdw v aapv kudw nyi nyitwng ngv agumlo kumtoku.
11 Ahtu gv nyidogindung gonv nampunv mwkwmwya mwwku lakbik kiambv daktola ninyia kaatam sitoku. 12 Vdwlo Jakaria nyidogindung nga kaapa tokudw, nw lamla okv busuto. 13 Vbvritola nyidogindung ngv ninyia minto, “Jakaria, busu mabvka! Pwknvyarnv noogv kumnam a tvvpa pvku, okv noogv nyimv Elijabet nam kuunyilo ako bvngjire. No ninyia Jon vla amin minlaka. 14 Vdwlo ninyia bvnglin kubolo, noola okv kvvbi vdwv vdwgo mvngpunam gubv ririkudw! 15  Num 6:3 Num 6:3 Nw Ahtu gv kaagialo kainv nyi gobv rire. Nw opo tvngrung mare. Ninyia bvnglin rilokv nw Darwknv Dow gvnvgubv rire, 16 okv nw Israel nyi vdwam Ahtu gvlo bunugv Pwknvyarnv gvlo awgo aagv jireku. 17  Mai 4:5,6 Mal 4:5,6 Nw nyijwk Elija gv aingbv gwlwk okv kaibv gwlwk am gvvla, Ahtunyi vngchoyare. Nw lvkodv abu hala kuu vdwa lvkobv naadum sireku; Nw tvvma kaamanv nyi vdwa jvjvgv lamtv yalo vla mvngkur dukubv mvreku; Nw Ahtu gv nyi vdwa Ahtu gv lvgabv mvpvripv jidukubv mvreku.”
18 Jakaria nyidogindung nga minto, “Ngo oguaingbv hum chinbwk sudubv? Ngo nyikam roku okv ngoogv nywng vka ongngu roku.”
19  Dan 8:16; 9:21Nyidogindung ngv mirwkto, “Ngo Gabriel, ngo Pwknvyarnv gv kaagia lo daknv, nam gaam japdubv okv soogv alvnv yunying nga minpa modubv nw ngam vngmupvnv. 20 Vbvritola ngoogv doin ridwlo jvjvbv rilin jinvnga no tvvjwngma. No mvngjwng manam lvgabv, no gaam japlin nyuma reku; vdwlo ngoogv nam milvnamv jvjvbv rilin maredw no choibv dooriku.”
21 Vbvrirelo nyi vdwv Jakarianyi kaaya toku okv bunu ninyia ogubvdabvre ogubv Pwknvyarnvnaam arwnglo vkamjegu ringak dvnvdw vla mvngnya toku. 22 Vdwlo nw agumlo lintokudw, nw bunuam gaam minyu matoku, vkvlvgabv nyi vdwv ninyia Pwknvyarnvnaam arwnglo nyikrw go kaapv nvgo vla mvngnya toku. Gamgoka milin nyumato, nw bunuam laak lokv riringrimabv riji toku.
23 Vdwlo ninyigv ridung rise nga ritokubvdw nw naambv vngtoku. 24 Dw mego dooro kochingbv ninyigv nywng Elijabet kuu gvvtoku okv poolu pwngu go naam a vngyu matoku. 25 Nw minto “Vjak ataranyabv Ahtu ngam ridur pvku, nyi vdwgv kaagialo ngoogv hinying svnga Ahtu naala naa jipvku!”
Jisunyi bvngse nga mincho jitoku
26 Elijabet gv kuu gvla poolu pwkv rikulo, Pwknvyarnv nyidogindung Gabrielnyi Galili gv banggu aminv Najareth vnamlo vngmu toku. 27  Mt 1:18 Nw gvlo nyijar agv lvgabv minji dubv doin go dooto, hv nyi ako golo aminv Josep vnam gvlo mingak jinam go, Josep Dvbv Dabid gv husi bv rito. Nyijar gv aminv Meri. 28 Nyido gindung ngv nyijar gvlo aala minto, “Mvngpuv nam lvkobv doolaka! Ahtu nam lvkobv doodu okv nam kairungbv boktalwkjidu!”
29 Nyidogindung gv doin lokv Meri achialvbv adwkaku toku, okv nw ninyigv gaam minamv oguvdw vla mvngdung mvngbap kartoku. 30 Nyidogindung ngv ninyia minto, “Meri, no busu mabvka; Pwknvyarnv nam achialvbv ayado. 31  Mt 1:21No kuu gvvre okv nyilo gobv bvngre, okv no ninyia Jisu vla amin minre. 32  2Sam 7:12,13,16; Aij 9:7 Nw kainvgobv rire okv Kaiyachoknv Pwknvyarnv gv Kuunyilo ngv vla ninyia minre. Ahtu Pwknvyarnv ninyia Dvbv gobv mvre, ninyigv abuapa Dabid aing gubv, 33 okv nw Jakob gv husi lokv doobwngjinv Dvbv gobv rire; ninyigv Karv ngv vdwloka ngekumare!”
34 Meri nyidogindung nga minto, “Ngo nyijar darwk nvgo. Vbvrikunamv si oguaingbv rinyure?”
35 Nyido gindung ngv mirwkto, “Darwknv Dow ngv no gvlo doolwkre, okv Pwknvyarnv gv loung ngv no gvlo doonure. Vkvlvgabv darwknv anga hum Pwknvyarnv gv Kuunyilo ngv vla minre. 36 Noogv amiasa Elijabetnyi mvngka tvnv. Ninyia vdwloka kuu doonyu kumare vla minyato, vbvritola nw achialvbv ongubv ritolaka vjak atuv kuu gvlaku poolu pwkv pvku. 37  Atk 18:14 Vkvlvgabv Pwknvyarnv gvlo ogugoka rinyu manamgo kaama.”
38 Meri minto, “Ngo Ahtu gv paknv ngv, noogv minam vbv ngam rimulaka.” Okv nyidogindung ngv ninyia vngyu toku.
Meri Elijabetnyi kaalwk toku
39 Vbvriro sopikda Meri baapubv mvgemvrap sitoku okv Judia mooku gv moodw lokv doonv banggu akolo baapubv vngtoku. 40 Nw Jakaria gv naamlo aato okv Elijabetnyi mvngpula raarwk sitoku. 41 Vdwlo Elijabet Meri gv mvngpula raarwk sinama tvvpa pvkudw, leit gv anga ngv biitoku. Elijabet gvlo Darwknv Dowv doolwkto 42 okv gamtv rungbv gokla minto, “Nyimv mvnwng lokv no kaiyachokbv boktalwkji kunamgo, okv noogv anga bvngjinam angv boktalwkji nama gvnvgo! 43 Svkvnv ogu kainv ngoogvlo ogubv ripv nvdw, v ngoogv Ahtu gv anv ngv aala ngam kaalwkyadunv? 44 Noogv alvpvri vnama ngo tvvpa sopikda, ngoogv arwng gv anga si mvngpula chumkar toku. 45 Ahtu gv nam minam v jvjvbv ho rirungre vla mvngjwng kunamv no vdwgo mvngpu vku!”
Meri Pwknvyarnvnyi hartvla mirimimpak mintoku
46  1Sam 2:1-10 Meri mitoku,
“Ngoogv haapok v Ahtunyi hartv do;
47 ngoogv yalu hvka mvngpudo ogulvgavbolo Pwknvyarnv ngoogv Ringnv,
48  1Sam 1:11nw nga mvngpa toku, ninyigv anyanv paknv gvbv
Vjak gvlokv nyi mvnwng ngv ngam mvngpunv vre,
49 ogulvgavbolo Kairungnv Pwknvyarnv ngoogv lvgabv kainvgo rijipv
Ninyigv aminv Darwknv;
50 yvvdw ninyia mvngdv dunv um nw singtam
gonv lokv singtam gonv lobv aya kaatamdu.
51 Ninyigv kainv laakv laklinla okv kai mvngsunv
bunugv rungnam mvnwngnga mvyakriyak toku.
52  Job 5:11; 12:19 Nw kainv dvbv vdwa bunugv dvbvdooging vdwloka naalu toku,
okv nyaknyinv vdwa naacha toku.
53 Nw kanonv vdwa alvnv dvnam lokv dvji motoku,
okv nyitv vdwa laak arobv vngmu toku.
54 Nw ngonugv abuapa vdwa milv kunama vvbwngto,
okv ninyigv pakbu Israel vdwa ridurbv aatoku.
55  Atk 17:7 Nw Abraham okv ninyigv husi mvnwngnga
dvbvsingtambv aya jise nga mvngpa toku!”
56 Meri poolu pwom gubv Elijabetnyi lvkobv dootokula okv vbvrikunamv naambv vngkur toku.
Jon Baptistnyi dwrwboklin kunam
57 Elijabet ninyigv kuu nga bvngkunam lvgabv dw v aatoku, okv nw kuunyilo gobv bvnglin toku. 58 Ninyigv namrwk ajin okv ninyigv amiasa ngv tvvpatoku vdwgo kairungnv alvnvgo ninyia Ahtu ripv vla, okv bunu mvnwngngv ninyia lvkobv himpu minggv toku.
59  Leb 12:3Vdwlo anga ngv kaila alu pinw tokudw, bunu ninyia ayakmvu dubv aatoku, okv bunu ninyia abu Jakaria gv kochingbv vla Jakaria vla amin mintvto. 60 Vbvritola ninyigv anv ngv minto, “Maa! ninyigv amin am Jon vdubv.”
61 Bunu ninyia minto, “Vbvritola ho aminv nonugvlo vkvnv amin doringnv kaama!” 62 Vbvrikunamv bunu ninyigv abua vmia ogu amin minso mvngpvdw vla kaachin dubv rijitoku.
63 Jakaria lvknvnv atakgo kooto okv lvktoku, “Ninyigv aminv Jon.” Bunu mvnwngngv lamdokpanya toku! 64 Vbvrire hoka Jakaria lvkodv gaam milin nyutoku, okv Pwknvyarnvnyi hartv raptoku. 65 Namrwk ajin mvnwngngv lvkobv busu nyatoku, okv svbv rikunam gv yunying ngv Judia gv moodw diringmooku mvnwnglo dupwng toku. 66 Hum tvvpanv vdwv ho lvkwng nga mvngnyato okv “Si vmi si ogubv riji nvgo bri?” Vla tvvka nyato, vkvlvgavbolo ninyigvlo Ahtu gv jwkrwv kaapadubv doolwk rungpv.
Jakaria gv nyikrw kaanam
67 Jon gv abu Jakaria gvlo Darwknv Dow v doolwkto, okv nw Pwknvyarnv gv doin a minto:
68 “Klvi Ahtunyi hartv laju, Israel gv Pwknvyarnvnyi!
Nw ninyigv nyi vdwa ridurnam lvgabv aatoku okv bunua ringlin toku.
69 Nw ngonua kainv ringria nvgo jipvku,
ninyigv pakbu Dabid gv husi go.
70 Kvvlo lokv nw milv toku ninyigv darwknv nyijwk vdw gvlokv
71 nw ho ngonua nyimak vdwloka ringria jinvku,
ngonua kaanwng manv vdwgv gwlwk lokv ngaka.
72 Nw ngonugv abuapa vdwa aya kaatamre vla minto
okv ninyigv darwkbv milvnam a mvngpa reku.
73-74 Ngonugv atu Abrahamnyi lvkobv gamrw go rwkmi sunam v,
nw milv toku ngonugv nyimak lokv nga ngonua ringdukubv
okv ninyia busu kaakumabv ririavngria jidukubv,
75 Ngonugv singnam alu dvkiam ngonu ninyigv kaagia lo
darwk okv jvjv kunam lvgabv.”
76  Mai 3:1 “No, ngoogv kuu, nam minre Kaiyachok nvgv Pwknvyarnv gv nyijwk.
No Ahtunyi vngchoyare
ninyigv lvgabv lamtv nga pachola papv jire,
77 ninyigv nyi vdwa minpa tvka ho bunugv rimur a mvngnga jila
bunu ringnam a paariku.
78 Ngonugv Pwknvyarnv aya okv nyanyaknv.
Nw nyido tolokv ringnvbaanv gv loung am ngonu gvlo unglwk jire
79  Aij 9:2 okv hoogv siku gv kanv doonyum lo doonv mvnwng gvlo nyido tolo gvngv ungka dukubv,
ngonugv korla vngnam a sarsopoyo lamtvlo chigudabia dukubv.”
80 Vmiv singchala amar lokvla dow lokv chvrvto, okv nw Israel nyi vdwlo kaatam sudw alu lobv mootum lo rito.

1:5 1Kri 24:10

*1:5 JudiaSi Palistin mooku mvnwngnga mindu.

1:15 Num 6:3

1:15 Num 6:3

1:17 Mai 4:5,6

1:17 Mal 4:5,6

1:19 Dan 8:16; 9:21

1:27 Mt 1:18

1:31 Mt 1:21

1:32 2Sam 7:12,13,16; Aij 9:7

1:37 Atk 18:14

1:46 1Sam 2:1-10

1:48 1Sam 1:11

1:52 Job 5:11; 12:19

1:55 Atk 17:7

1:59 Leb 12:3

1:76 Mai 3:1

1:79 Aij 9:2