38
«Yeshaya»ning ikkinchi qismi •••• Hezekiyaning éghir késilge giriptar bolushi we duasi
Shu künlerde Hezekiya ejel keltürgüchi bir késelge muptila boldi. Amozning oghli Yeshaya peyghember uning qéshigha bérip, uninggha: —
Perwerdigar mundaq deydu: —
— Öyüng toghruluq wesiyet qilghin; chünki ejel keldi, yashimaysen, — dédi. «Shu künlerde Hezekiya ejel keltürgüchi bir késelge muptila boldi» — bu sözler bilen «Yeshaya» dégen kitabning «ikkinchi qismi» bashlinidu. Kirish sözimizni körüng.
Hezekiya yüzini tam terepke qilip Perwerdigargha dua qilip:
— I Perwerdigar, Séning aldingda heqiqet we pak dil bilen méngip yürgenlikimni, neziring aldingda durus bolghan ishlarni qilghanliqimni eslep qoyghaysen, — dédi.
We Hezekiya yighlap éqip ketti.
Andin Perwerdigarning sözi Yeshayagha yétip mundaq déyildi: —
Bérip Hezekiyagha mundaq dégin: —
Perwerdigar, atang Dawutning Xudasi mundaq deydu: —
«Duayingni anglidim, köz yashliringni kördüm; mana, künliringge yene on besh yil qoshimen; «atang Dawut» — Hezekiya Dawut peyghemberning on üchinchi ewladi idi. Shuning bilen Men séni we bu sheherni Asuriye padishahining qolidin qutquzimen; Men sépil bolup bu sheherni qoghdaymen.
Shuning bilen Perwerdigarning Özi éytqan ishini jezmen qilidighanliqini sanga ispatlash üchün Perwerdigardin mundaq bésharetlik alamet boliduki, Mana, Men quyashning Ahaz padishah qurghan pelempey üstige chüshken sayisini on qedem keynige yandurimen».
Shuning bilen quyashning chüshken sayisi on basquch keynige yandi. «...Shuning bilen quyashning chüshken sayisi on basquch keynige yandi» — Mérodaq-Baladan (39:1) Asuriye padishahi Sennaxérib teripidin miladiyedin ilgiriki 702-yili ghulitildi. Mushu ishmu shu yilda bolghan bolushi kérek.
Démek, mushu ikki weqe (Hezekiyaning késeldin saqaytilishi we uning ishenchisini righbetlendürüshke bérilgen karamet möjize) Asuriyening padishahi tajawuzchiliq qilishtin ilgiri, belkim miladiyedin ilgiriki 703- yaki 702-yili yüz bergen (39-babtiki izahatlarni körüng).
   2Pad. 20:7-9
 
Hezekiyaning öz késili toghruluq xatiriliri
Yehuda padishahi Hezekiya késel bolup, andin késilidin eslige kelgendin kéyin mundaq xatirilerni yazdi:
10 — «Men: «Ömrümning otturisida tehtisaraning derwazilirigha bériwatimen,
Qalghan yillirimdin mehrum boldum» — dédim.
11 Men: — «Tiriklerning zéminida turup Xudayim Yahni, Yahni körelmeydighan,
Shundaqla «hemme nerse yoq bolghan» jayda turghanlar bilen bille turup, insannimu körelmeydighan boldum» — dédim. «Yahni, Yahni körelmeydighan» — «Yah» dégen «Yahweh» dégenning qisqa shekli, démek Perwerdigarning namining birxil qisqartilip éytilishi. «Yahni, Yahni körelmeydighan, shundaqla «hemme nerse yoq bolghan» jayda turghanlar bilen bille turup, insannimu körelmeydighan boldum» — dédim» — Hezekiya: — «Tehtisarada bolghanda, Xudani yaki ademni körmesliki mumkin» démekchi emes; tekitleydighan ish tirik turup körüsh pursitidin mehrum bolushtur. Tehtisaraning ehwalining qandaq ikenlikidin biz 14-babta azraq melumat alalaymiz.
12 Méning turalghum charwichining chédiridek özümdin yötkilip ketti;
Men bapkar öz toqughinini türüwetkinidek hayatimni türiwettim;
U méni toqush destigahidin késiwetti;
Tang bilen kech ariliqida Sen Xuda jénimni alisen;
13 Tang atquche men kütüp, özümni tinchlandurup yürimen,
Biraq U shirgha oxshash hemme söngeklirimni sundurghandek qilidu;
Tang bilen kech ariliqida Sen Xuda jénimni alisen.
14 Men qarlighach yaki turnidek wichirlap yürimen;
Paxtektek ah-uh urimen;
Közlirim yuqirigha qarash bilen ajizliship kétidu;
I reb, méni zulum basti!
Jénimgha képil bolghin! Yesh. 59:11
15 Néme désem bolar? Chünki U manga söz qildi we Özi mushu ishni qildi!
Jénim tartqan azab tüpeylidin men bar yillirimda qedemlirimni sanap bésip awaylap mangimen.
16 I Reb, ademler mushundaq sawaqlar bilen yashishi kérek;
Rohim mushu sawaqlardin hayatini tapidu;
Sen méni eslimge keltürüp, méni hayat qilding!
17 Mana, özümning bext-tinchliqim üchün azab üstige azab tarttim;
Manga bolghan söygüng tüpeylidin jénimni halaket hangidin chiqardingsen;
Sen hemme gunahlirimni keyningge chörüwettingsen.
18 Chünki tehtisara Sanga rehmet éytalmaydu;
Ölüm Séni medhiyiliyelmeydu;
Hanggha chüshiwatqanlar Séning heqiqet-wapaliqinggha ümid baghliyalmaydu.
19 Özüm bügün qilghinimdek Sanga rehmet éytidighanlar tirikler, tiriklerdur;
Ata bolghuchi oghullirigha heqiqet-wapaliqingni bildüridu.
20 Perwerdigar méni qutquzushqa niyet baghlighandur;
Biz bolsaq, qalghan ömrimizde her küni Perwerdigarning öyide saz chélip medhiye naxshlirimni éytimiz!». «Biz bolsaq, qalghan ömrimizde her küni Perwerdigarning öyide saz chélip medhiye naxshlirimni éytimiz!» — Xudani medhiyileydighan bu yaxshi sözlerni qilghini bilen, Hezekiya öz közi bilen körgen ikki karamet ishni (özining saqaytilishi we 7-ayettiki möjizini) éside ching saqlighan emes. Yuqiriqi bablarda dégendek, Asuriye qoshunliri bésip kirgende, u Xudaning 6-ayette xatirilen’gen wedisini untup, hoduqup ketti. Töwendiki 39-babtiki weqedimu u «Qedemlirimni sanap mangimen» dégen öz wedisini untuydu.
21 (Yeshaya bolsa: — «Enjür poshkili teyyarlap, yarisigha chaplanglar, u eslige kélidu», dégenidi 2Pad. 20:7 22 we Hezekiya: — «Méning Perwerdigarning öyige chiqidighanliqimni ispatlaydighan qandaq bésharetlik alamet bérilidu?» dep sorighanidi).
 
 

38:1 «Shu künlerde Hezekiya ejel keltürgüchi bir késelge muptila boldi» — bu sözler bilen «Yeshaya» dégen kitabning «ikkinchi qismi» bashlinidu. Kirish sözimizni körüng.

38:5 «atang Dawut» — Hezekiya Dawut peyghemberning on üchinchi ewladi idi.

38:8 «...Shuning bilen quyashning chüshken sayisi on basquch keynige yandi» — Mérodaq-Baladan (39:1) Asuriye padishahi Sennaxérib teripidin miladiyedin ilgiriki 702-yili ghulitildi. Mushu ishmu shu yilda bolghan bolushi kérek. Démek, mushu ikki weqe (Hezekiyaning késeldin saqaytilishi we uning ishenchisini righbetlendürüshke bérilgen karamet möjize) Asuriyening padishahi tajawuzchiliq qilishtin ilgiri, belkim miladiyedin ilgiriki 703- yaki 702-yili yüz bergen (39-babtiki izahatlarni körüng).

38:8 2Pad. 20:7-9

38:11 «Yahni, Yahni körelmeydighan» — «Yah» dégen «Yahweh» dégenning qisqa shekli, démek Perwerdigarning namining birxil qisqartilip éytilishi. «Yahni, Yahni körelmeydighan, shundaqla «hemme nerse yoq bolghan» jayda turghanlar bilen bille turup, insannimu körelmeydighan boldum» — dédim» — Hezekiya: — «Tehtisarada bolghanda, Xudani yaki ademni körmesliki mumkin» démekchi emes; tekitleydighan ish tirik turup körüsh pursitidin mehrum bolushtur. Tehtisaraning ehwalining qandaq ikenlikidin biz 14-babta azraq melumat alalaymiz.

38:14 Yesh. 59:11

38:20 «Biz bolsaq, qalghan ömrimizde her küni Perwerdigarning öyide saz chélip medhiye naxshlirimni éytimiz!» — Xudani medhiyileydighan bu yaxshi sözlerni qilghini bilen, Hezekiya öz közi bilen körgen ikki karamet ishni (özining saqaytilishi we 7-ayettiki möjizini) éside ching saqlighan emes. Yuqiriqi bablarda dégendek, Asuriye qoshunliri bésip kirgende, u Xudaning 6-ayette xatirilen’gen wedisini untup, hoduqup ketti. Töwendiki 39-babtiki weqedimu u «Qedemlirimni sanap mangimen» dégen öz wedisini untuydu.

38:21 2Pad. 20:7