1 Karu hit tpirsai Uisneno, in oetn ii nak, hit neek ii naꞌkiiꞌ piut tok Ne. Natuin karu In nahakeꞌ nrair rais manbaꞌan he nmoeꞌ saaꞌ es ate, hit tahiin tak, In ro tebes anmoeꞌ natuin manbaꞌan naan. Maski hit ka ttoup fa saaꞌ-saaꞌ amsaꞌ, hit tpirsai piut aah. 2 Anmuiꞌ tuaf-tuaf naꞌko hit beꞌi-naꞌi sin reꞌ batuur-batuur anpirsain on naan. Nok ranan naan, Uisneno antoup sin nok reko.

3 Pah-pinan ma neon goe tnanan reꞌ hit tiit sin oras ia, hit tpirsai tak, Uisneno es anmoeꞌ sin ok-okeꞌ. Mes In ka nmoeꞌ sin fa npaek baer es, reꞌ anmuiꞌ nain, reꞌ mansian ii bisa niit ma nreꞌo. Areꞌ saaꞌ-saaꞌ reꞌ ia, anjarin natuin In naꞌuab anpaek In Kabin ma Prenat kuun.✡Retaꞌ Ahun-hunut 1:1, Siit Pures-Boꞌis sin 33:6,9, Naiꞌ Yohanis 1:3

4 Naiꞌ Habel anpirsai Uisneno. Nok ranan naan, in neik fuaꞌ-turuꞌ reꞌ reko nneis naꞌko in tataf naiꞌ Kain. Uisneno antoup reko neu naiꞌ Habel nok in fuaꞌ-turuꞌ naan, natuin in neekn ee namneo ma namnoon. Onaim maski in nmate ꞌroo goen, mes hit bisa tanoniꞌ feꞌ naꞌko naiꞌ Habel, natuin in rais pirsait naan.✡Retaꞌ Ahun-hunut 4:3-10

5 Naiꞌ Hanok anpirsai Uisneno msaꞌ. Nok ranan naan, Uisneno nait nasaeb ee ntaam neu sonaf neno tunan, he in kais anmaet. Tuaf-tuaf naim je, mes ka niit ee fa, natuin Uisneno nait nasaeb anrari. Uisneno antoup goe nok reko, fin Uisneno nak, “Naiꞌ Hanok ia, tuaf reꞌ anharineb Au nekak.”✡Retaꞌ Ahun-hunut 5:21-24

6 Onaim aok-bian arki! Batuur-batuur kniun een. Uisneno ka ntoup reko fa neu tuaf-tuaf reꞌ ka npirsai Je fa. Fin tuaf-tuaf reꞌ he neem ma ntaam neu Uisneno, in ro he npirsai nak, Uisneno naan ro batuur-batuur et na. Ma in imsaꞌ ro he npirsai nak, Uisneno nroim he nturun ma nbaab tuaf-tuaf reꞌ neem ma naim Je.

7 Naiꞌ Noh anpirsai Uisneno msaꞌ. Nok ranan naan, Uisneno natoon nain ee mnak, “Noh! Mumnau, he! Au of ureuꞌ pah-pinan ia ꞌpaek noe mahenuꞌ koꞌu, reꞌ mansian ii ka niit-niit ee fa feꞌ.” Maski naiꞌ Noh ka niit niit fa on reꞌ naan amsaꞌ, in nneen ma natniin Uisneno. In nmoꞌe bnao oe he nasaeb in uim je nanan, he sin napenin fetin naꞌko siraak. Natuin in rais pirsait naan, Uisneno naan ee njair atoin neek amneot ma amnonot. Mes mansian bian ein ok-okeꞌ reꞌ ka npirsain fa, Uisneno nasanut hukun maꞌfenaꞌ neu sin.✡Retaꞌ Ahun-hunut 6:13-22

8 Kaꞌo Abraham anpirsai Uisneno msaꞌ. Nok ranan naan, Uisneno noꞌen ma nhaman kaꞌo Abraham am nak, “Abraham! Ampoi ma mnao musaitan ho kuan naan, mnao nai meu bare reꞌ au of ukriraꞌ ma ururuꞌ ko. Bare naan of anjair pusaak neu ho sufaꞌ-kaꞌuf sin.” Anneen on naan ate, in nmoeꞌ natuin Uisneno In romin, maski in ka nahiin fa he nnao neu mee.✡Retaꞌ Ahun-hunut 12:1-5 9 Oras in ntea bare naan, in nahakeꞌ tenar, ma natua on reꞌ anao-amnemat anbi bare reꞌ Uisneno anbaꞌan he nfee je neu na. Rarit in anah naiꞌ Isak nok in upuf naiꞌ Yakop natuan anbin naan amsaꞌ, natuin Uisneno anbaꞌan anrair he nfee bare naan he njair sin pusaak.✡Retaꞌ Ahun-hunut 35:27 10 In nafnekan ma nharap he in of anmoni nbi kota maꞌtain es. Fin Uisneno kuun es reꞌ anmoeꞌ gambaran he nafenaꞌ kota naan.

11 Ain Saraꞌ, kaꞌo Abraham in fee, anpirsai Uisneno msaꞌ. Maski in ka nahoniꞌ niit fa feꞌ, ma namnais reꞌ-reuꞌf een, mes Uisneno nmoeꞌ je njair ain uuf neu pah kouꞌ goes. Fin in npirsai nak, Uisneno ro tebes anmoeꞌ natuin saaꞌ reꞌ In nbaꞌan anrair je naan.✡Retaꞌ Ahun-hunut 18:11-14, 21:2 12 Nok ranan naan, maski in namnais reꞌ-reuꞌf een amsaꞌ, in bisa nahoniꞌ ma nasuuf amfa-faun feꞌ, tar antea ka tiit fa tuaf reꞌ bisa nsoiꞌ naan sin. Fin sin amfauk ein on reꞌ kfuu et neon goe tnanan, ma on reꞌ snaen et tais je ninin.✡Retaꞌ Ahun-hunut 15:5, 22:17, 32:12

13 Hit beꞌi-naꞌi sin, kaꞌo Abraham, kaꞌo Isak, ma kaꞌo Yakop anpirsain piut-piut neun Uisneno msaꞌ tar antea oras sin nmaten. Mes sin ka ntoup fa pah reꞌ Uisneno anbaꞌan anrair je naan. Maski on naan amsaꞌ, sin nafnekan ma nharap piut nok neek marine, natuin sin niit anrair bare naan naꞌko ꞌroo. Fin sin nmanauk ein nak, sin suma anao-amnemat reꞌ natua ntahan anbi pah-pinan ia.✡Retaꞌ Ahun-hunut 23:4, 1 Mapeꞌo ꞌNaof Pah Israꞌel ma Pah Yahuda 29:15, Siit Pures-Boꞌis sin 39:13 14 Te kaah, batuur-batuur tuaf reꞌ naꞌuab on reꞌ naan, sin npa-paon he napein bare he njair sin auf pusaak. 15 Karu pah naan reꞌ hit naiꞌ-kaꞌo sin anpa-pao goe naan, es reꞌ kaꞌo Abraham in kua mnaaꞌ ate, ro tebe, ro nmuiꞌ oras mainuan he sin nfanin neun naan. 16 Mes pah reꞌ sin npa-pao goe naan, es reꞌ pah reꞌ maꞌtaniꞌ nneis et sonaf neno tunan. Nok ranan naan, Uisneno antoup sin reko he sin njarin Iin na. Fin In nabarab anrair kota es neu sin et sonaf neno tunan.

17-18 Kaꞌo Abraham anpirsai batuur-batuur neu Uisneno msaꞌ, oras Uisneno nsobaꞌ in neek pirsait naan. Nok ranan naan, in nmoeꞌ natuin Uisneno In aprenat he nnonaꞌ ma nfee in anah naiꞌ Isak he njair fuaꞌ-turuꞌ.✡Retaꞌ Ahun-hunut 22:1-14 Te kaah, unuꞌ feꞌe te, Uisneno nahakeꞌ rais manbaꞌan anmatoom nok riꞌanaꞌ naan am nak, “Naꞌko ho anah naiꞌ Isak reꞌ ia, ho of mupein sufaꞌ-kaꞌuf amfaun, tar antea sin njarin pah es, reꞌ maꞌtain reꞌuf.”✡Retaꞌ Ahun-hunut 21:12 19 Mes kaꞌo Abraham natenab anrair nak, Uisneno anmuiꞌ kuasa he namonib nafaniꞌ amates. Batuur on naan, oras naan in on reꞌ napein nafaniꞌ in anah reꞌ anjari nrair fuaꞌ-turuꞌ.

20 Kaꞌo Isak anpirsai Uisneno msaꞌ. Nok ranan naan, in ntoit he Uisneno anfee tetus-athoen neu in anah naiꞌ Yakop ma naiꞌ Esau.✡Retaꞌ Ahun-hunut 27:27-29,39-40

21 Kaꞌo Yakop anpirsai Uisneno msaꞌ. Nok ranan naan, oras in he noi nmate te, maski in aꞌsauꞌn ee naꞌkuub ma nnaaꞌ teas, mes in nhaek he naꞌruriꞌ ma naꞌbesan Uisneno. Rarit in ntoit Uisneno nfee tetus-athoen neu in anah naiꞌ Yusuf in aanh ein.✡Retaꞌ Ahun-hunut 47:31—48:20

22 Kaꞌo Yusuf anpirsai Uisneno msaꞌ. Oras in he noi nmate te, in npirsai nak, Uisneno of napoin In too Israelas sin naꞌkon pah Masir. Es naan ate, in nbaꞌan nain sin, he sin ro he neik in nuif ein, karu sin nasaitan pah Masir.✡Retaꞌ Ahun-hunut 50:24-25, Anpoin naꞌkon Pah Masir 13:19

23 Kaꞌo Musa in ainaf-amaf anpirsain Uisneno msaꞌ. Oras in ainf ee nahonis anrair je, sin naꞌkoor ee tar antea funan teun, natuin sin nkius in aon naan reokn ii kah een. Ma sin ka namtausan fa usif pah Masir amsaꞌ, maski in aprenat iin na nak, “Amneokaꞌ miis main areꞌ riꞌaan moen ein ok-okeꞌ reꞌ bifee Ibranis sin nahonis sin.”✡Anpoin naꞌkon Pah Masir 2:2, 1:22

24 Oras kaꞌo Musa naꞌnae neem, in anpirsai Uisneno msaꞌ. Natuin unuꞌ feꞌe te, usif pah Masir in aan feto nseeꞌ naan ee njair in anah. Maski on naan amsaꞌ, mes in ka nroim fa he atoniꞌ naan ee njair usif pah Masir in nonot-asar.✡Anpoin naꞌkon Pah Masir 2:10-12 25 In natenab nak, reko nneis in nmoni nbi susat nabu-bua nok Uisneno Iin na. Karu in he nmariin mes in nmoin nok amaufiunt ein, naan ka ꞌroo fa te, oekꞌ een. 26 In nkonan biak ein ankanaꞌpaar ee, natuin in nafnekan ma nharap Kristus, Tuaf reꞌ Uisneno anbaꞌan anrair he nsoun Ee neem. In naran ma ntahan on reꞌ naan, natuin in nahiin Uisneno of anbaras neu ne nok upan reꞌ reko nneis naꞌko areꞌ kanan aꞌmuꞌif anbi pah Masir naan.

27 Kaꞌo Musa npirsai Uisneno msaꞌ oras in ntoit mainuan neu usif pah Masir he neik hit beꞌi-naꞌi sin anpoin naꞌkon pah naan. Maski usif naan natooꞌ mates, mes kaꞌo Musa ka namtausn ee fa. Kaꞌo Musa npirsai piut neu Uisneno reꞌ ka mamnitaꞌ fa, nahuum on reꞌ in niit kuun Ee goen.✡Anpoin naꞌkon Pah Masir 2:15

28 Kaꞌo Musa npirsai Uisneno msaꞌ oras sin nabaarb ein he nasaitan pah Masir. In nmoeꞌ natuin Uisneno In aprenat, ma nreun hit beꞌi-naꞌi sin nmoꞌen Paska ahunut. Oras naan sin nroron aꞌbib-kase he njair fuaꞌ-turuꞌ. Rarit sin nait naaꞌ ꞌbib-kase naan ma nahoesb ee njair tanar anbi sin umin. Mabeꞌ naan, Uisneno In ameput naꞌko sonaf neno tunan neem ma naꞌmaet nain areꞌ kanan aan moen unu anbi pah Masir. Mes in ka ntaam fa he nroor hit beꞌi-naꞌi sin anbi sin umin, natuin in niit naaꞌ anbi enoꞌ.✡Anpoin naꞌkon Pah Masir 12:21-30

29 Oras hit beꞌi-naꞌi sin anpoin naꞌkon pah Masir, sin npirsain Uisneno msaꞌ. Es naan ate, Uisneno npoor ma nbia nbatis oe tasi anbi Tais Meꞌe, he sin nnaon ma npoin ntean panin anbin auf metoꞌ. Mes soraurs ein pah Masir reꞌ anriuꞌ natuin sin naan, anreem anmaten oras sin ntaman nbin bare naan.✡Anpoin naꞌkon Pah Masir 14:21-31

30 Oras hit beꞌi-naꞌi sin antaman ntean nrarin pah Kanaꞌan, sin anpirsain Uisneno msaꞌ. Sin natuin In aprenat. Sin nnaon nfuun natef-tefan kota Yeriko in raem kotif neno hiut. Onaim rameꞌ naan anpeeꞌ ma ntaikoib nain.✡Naiꞌ Yosua 6:12-21

31 Anmuiꞌ naan bifee aꞌhakeꞌ es anbi kota naan, kaan ee bi Rahap. Natuin in npirsai Uisneno, es naꞌ in ntoup nok reko atoin asuntirus naꞌkon too Israelas sin, ma in naꞌkoroꞌ sin anbin in umi. Rarit Uisneno nareuꞌ nain kota Yeriko nok nain in tuak ein, natuin sin ka nromin fa he nneen ma natniin Ee. Mes Uisneno namnau ain Rahap. Ain Rahap anmoin, natuin in neek pirsait naan.✡Naiꞌ Yosua 6:22-25, 2:1-21

32 Au bisa uꞌuab amnanuꞌ-mnanuꞌ aꞌtein feꞌ anmatoom nok tuaf bian antein reꞌ anpirsain neu Uisneno. Mes au ka ꞌmuiꞌ fa oras he uretaꞌ tar namnuut anmatoom nok naiꞌ Gideon, naiꞌ Barak, naiꞌ Simson, naiꞌ Yefta, naiꞌ Daut, naiꞌ Samuel, ma Uisneno In mafefa kninuꞌ bian sin.✡Afeek Rasi sin 6:11—8:32, 4:6—5:31, 13:2—16:31, 11:1—12:7, 1 Naiꞌ Samuel 16:1—1 Uisf ein sin Retaꞌ 2:11, 1 Naiꞌ Samuel 1:1—25:1 33 Sin ar-arsin anpirsain neun Uisneno. Nok ranan naan, bian nisan anbin makenat nok usif bian. Bian annaꞌan aprenat nok neek amneot ma amnonot, he npeis tuaf reꞌ ka nmuiꞌ fa sanat, ma anhukun reꞌ asanat. Bian antoupun saaꞌ reꞌ Uisneno anbaꞌan anrair je. Ma bian niis naan meoꞌ-roꞌi singa.✡Naiꞌ Danial 6:1-27 34 Bian naꞌmaet ai piin koꞌu. Bian Uisneno nsoi nafetin sin naꞌko marorot anpaken suniꞌ. Bian ka naꞌbeꞌin fa, mes Uisneno nhaꞌtain sin ma nfeen sin aꞌbeꞌif maꞌtaniꞌ. Bian Uisneno nfeen sin aꞌbeꞌif maꞌtaniꞌ he bisa nmakenan, tar sin bisa nbeson ma nriuꞌ naꞌroob soraur musu sin naꞌkon bare bian.✡Naiꞌ Danial 3:1-30 35 Bian bifee-fee reꞌ antoup nafaniꞌ sin nonot-asar sin, reꞌ Uisneno namonib nafaniꞌ sin.

Mes bian napenin haꞌmuꞌit maꞌtaniꞌ, natuin sin npirsain neun Uisneno. Sin nromin he nmaten ate es reꞌ reko nneis ji, he sin kais annaon koit Uisneno. Fin sin ka nteet nafeek fa sin rais kuaꞌ-nonot nok Uisneno. Onaim sin nafnekan ma nharap nak, Uisneno of nait sin he napenin ꞌmonit arekot anneisi ntein et sonaf neno tunan.✡1 Uisf ein sin Retaꞌ 17:17-24, 2 Uisf ein sin Retaꞌ 4:25-37 36 Tuaf bian anratin ma nkanaꞌpaar sin, bian napenin besoꞌ. Bian sin haek ein anhaip sin anpaken aꞌhapiꞌ reꞌ anteek ee nak, pasung anbi bui.✡1 Uisf ein sin Retaꞌ 22:26-27, 2 Mapeꞌo ꞌNaof Pah Israꞌel ma Pah Yahuda 18:25-26, Naiꞌ Yeremias 20:2, 37:15, 38:6 37 Bian anmaten natuin anpoir niis sin. Bian anheo niis sin. Bian anmaten suniꞌ. Bian nmaꞌmuꞌin nmaten, suma nmuꞌi haa tais anbi aon reꞌ anmoeꞌ je naꞌko pasu, natuin atoniꞌ nasusab sin, tar anriuꞌ sin,✡2 Mapeꞌo ꞌNaof Pah Israꞌel ma Pah Yahuda 24:21 38 ma sin naen natuan nbin baer ruman, nbin aꞌtoeꞌf ein, anbin nuat ein, ma anbin koon ein. Tuaf ankanaꞌpaar atoin ein reꞌ ia, ma anriuꞌ sin nnaon natuan nbin baer reꞌuf. Te kaah, sin pirsait naan maꞌtain besi, tar antea tuaf anbi pah-pinan ia, ka pantas fa he natua nabua nok sin.

39 Uisneno anboꞌis sin arsin reꞌ ia, natuin sin anpirsai Je. Mes antea oras sin nmaten amsaꞌ, sin ka ntoup fa saaꞌ reꞌ Uisneno anbaꞌan anrair je naan. 40 In he nmoeꞌ natuin In rais manbaꞌan naan, anpaek ranan reꞌ reko nneisi. Natuin In nroim he hit arkit bisa tmoin piut tok Ne: es reꞌ hit arkit reꞌ ia reꞌ tahini trair Kristus, ma sin reꞌ anmaten nrarin un-unuꞌ naan.