13
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri awanel
(Mr. 4:1-9; Lc. 8:4-8)
Chupa laꞌ la qꞌij, ri Jesús xel bꞌi pa ri ja y xeꞌtzꞌula chuchiꞌ ri mar. Y ukꞌiyal winaq kꞌut xemolotaj chiriꞌ pa kꞌo wi Rire. Ruma laꞌ, ri Jesús xok chupa jun barco, xtzꞌuyiꞌ chupa y konoje ri winaq xekanaj kan chuchiꞌ ri mar. Yey Rire xujeq uyaꞌik ukꞌiyal kꞌutunik chikiwach rukꞌ taq kꞌambꞌal naꞌoj, jewaꞌ xubꞌiꞌij chike:
«Jun awanel xel bꞌi chaꞌ keꞌawanoq. Ekꞌuchiriꞌ katajin che ujopopexik rijaꞌ,* E rojertan chilaꞌ Israel echiriꞌ kakiꞌan rawanik re ri trigo xa kakijopopej rijaꞌ pulew, tekꞌuchiriꞌ kakichꞌuq uwiꞌ rukꞌ ulew. kꞌo xtzaq kan chuchiꞌ ri bꞌe. Xekꞌun kꞌu lo tzꞌikin y xoꞌlkitija bꞌi.
»Kꞌo ijaꞌ xtzaq kan pa taq abꞌaj; yey ruma na jinta ukꞌiyal ulew chuxeꞌ, xel tan lo rijaꞌ. Ekꞌuchiriꞌ xel lo ri qꞌij, xkꞌatik; yey ruma na jinta ratzꞌayaq, xchaqijik.
»Kꞌo ijaꞌ xtzaq kan pa taq kꞌiix. Ekꞌu ri kꞌiix xkꞌiyik yey rijaꞌ xjiqꞌ kan chuxeꞌ.
»Noꞌj kꞌo ijaꞌ xtzaq kan pa chomilaj ulew. Ekꞌu riꞌ waꞌ lik xuꞌan reqaꞌn. Kꞌo ne jujun raqan xuya jun ciento, kꞌo jujun chik xuya sesenta y kꞌo xuya treinta. China kꞌu ri kꞌo utanibꞌal che utayik, ¡chuta kꞌu riꞌ!» xchaꞌ.
Saꞌ ruchak taq ri kꞌambꞌal naꞌoj
(Mr. 4:10-12; Lc. 8:9-10)
10 Ekꞌu rutijoꞌn xeqibꞌ rukꞌ ri Jesús y xkitzꞌonoj che:
—¿Suꞌbꞌe kakꞌutun la chikiwach ri winaq rukꞌ taq kꞌambꞌal naꞌoj? —xechaꞌ.
11 Ri Jesús xukꞌul uwach:
—Chiwe riꞌix yaꞌtalik kaqꞌalajisax runaꞌoj ri Dios chwi rutaqanik petinaq chilaꞌ chikaj; noꞌj chike taq ri winaq, na yaꞌtal taj. 12 Ma china ri kꞌo umajom chik, riꞌ kayaꞌtaj ne che chaꞌ más kꞌo kumajo. Noꞌj china ri na jinta kꞌo umajom, kamaj ne che ri kuchꞌobꞌo umajom chik. 13 Ruma laꞌ kinchꞌaꞌt kukꞌ rike xa rukꞌ taq kꞌambꞌal naꞌoj. Ma tobꞌ rike ketzuꞌnik, e junam rukꞌ na ketzuꞌn taj; tobꞌ ketanik, e junam rukꞌ na ketan taj y e riꞌ na jinta kꞌo kakimaj usukꞌ. 14 Ma ri kikꞌulumam rike e kuꞌana pachaꞌ rubꞌiꞌim kan ri Dios ruma ri qꞌalajisanel Isaías:
Riꞌix tobꞌ kixtanik, na jinta kꞌo kimaj usukꞌ che ri kito;
y tobꞌ ne kixtzuꞌnik, na jinta kꞌo kimaj usukꞌ che ri kiwilo.
15 Ma wa tinamit lik uꞌanom ko ri kanimaꞌ;
e pachaꞌ lik kꞌayew chike ketanik,
y ri kiwach e pachaꞌ yupulik.
Jekꞌulaꞌ na jinta kꞌo kakilo,
na jinta kꞌo kakito
y na jinta kꞌo kakimaj usukꞌ;
yey na kakitzelej tane kitzij chinuwach
chaꞌ jelaꞌ kebꞌenukunaj Is. 6:9-10
xchaꞌ.
16 »Noꞌj riꞌix lik nim iqꞌij iwalaxik, ma ri Dios kuya chiwe kiwilo y kita janipa ri kuꞌan Rire wuma riꞌin. 17 Paqatzij wi kambꞌiꞌij chiwe: Ojertan ukꞌiyal qꞌalajisanelabꞌ y tikawex jusukꞌ kibꞌinik kisilabꞌik lik xkaj kakil bꞌi janipa ri kiwil riꞌix woꞌora; pero na xkimaj ta chi rilik bꞌi. Lik xkaj kakita bꞌi janipa ri kita riꞌix woꞌora, pero na xkimaj ta chi utayik bꞌi.
Ri Jesús kuqꞌalajisaj ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri awanel
(Mr. 4:13-20; Lc. 8:11-15)
18 »Chita kꞌut saꞌ keꞌelawi ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri awanel. 19 Rijaꞌ xtzaq kan chuchiꞌ ri bꞌe, e pachaꞌ ri tikawex ketaw re ri chꞌaꞌtem chwi rutaqanik ri Dios yey na kakimaj ta usukꞌ. Kakꞌun kꞌu lo ritzel winaq y karesaj bꞌi ri chꞌaꞌtem xtikiꞌ pa kanimaꞌ.
20 »Rijaꞌ xtzaq kan pa taq abꞌaj, e pachaꞌ ri tikawex kakita Ruchꞌaꞌtem ri Dios y kakikoj rukꞌ kiꞌkotemal. 21 Pero ruma na e tikil ta chi utz, na kekowin taj. Ma echiriꞌ kakꞌun lo kꞌambꞌal kipa o keternabꞌex rukꞌ kꞌax ruma kikꞌulum Ruchꞌaꞌtem ri Dios, kepajtaj kꞌu riꞌ.
22 »Rijaꞌ xtzaq kan pa taq kꞌiix e pachaꞌ ri tikawex kakita Ruchꞌaꞌtem ri Dios. Pero rubꞌis kikꞌuꞌx chwi taq ri kajawax chike, rukꞌ ri sokosoꞌnik re taq ri bꞌeyomalil, kusachisaj uwach Ruchꞌaꞌtem ri Dios kꞌo pa kanimaꞌ. Ruma kꞌu riꞌ, na jinta kꞌana kijiqꞌobꞌalil kilitaj che ri kibꞌinik.
23 »Noꞌj rijaꞌ xtzaq kan pa chomilaj ulew e pachaꞌ ri tikawex kakita Ruchꞌaꞌtem ri Dios, lik kakimaj usukꞌ y lik kꞌo kꞌu kijiqꞌobꞌalil kilitaj che ri kibꞌinik. E jelaꞌ pachaꞌ rijaꞌ lik xuꞌan reqaꞌn; kꞌo ne jujun raqan xuya jun ciento, kꞌo jujun chik xuya sesenta y kꞌo xuya treinta —xcha ri Jesús.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi raqꞌes cizaña xel lo chuxoꞌl ri trigo
24 Ri Jesús xutzijoj tanchi jun kꞌambꞌal naꞌoj chike:
«Ri kuꞌana pa rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj e jelaꞌ pachaꞌ ri xuꞌano echiriꞌ jun achi xutik chomilaj ijaꞌ trigo chwa ri rulew. 25 Ekꞌuchiriꞌ kewar konoje ri tikawex, xopon jun achi tzel karil ri rajaw rulew; xeꞌlaqꞌay kꞌu riꞌ xutik kan raqꞌes cizaña chuxoꞌl ri trigo Raqꞌes cizaña jelaꞌ katzuꞌnik pachaꞌ ri trigo yey lik na utz taj echiriꞌ kel lo xoꞌlibꞌal ri trigo, ma e kuya ribꞌ waꞌ. y xeꞌek kꞌut. 26 Xel kꞌu lo ri trigo y echiriꞌ xpoqꞌik, xqꞌalajin raqꞌes kꞌo chupa.
27 Ekꞌu ri aj chakibꞌ xeꞌkibꞌiꞌij che ri rajaw ri tikoꞌn: “Qajawal, we chomilaj ijaꞌ xeꞌtika la chwa rulew la, ¿pachawi kꞌu riꞌ xpe wi raqꞌes xel lo chupa?”
28 »Yey ri rajaw ri tikoꞌn xubꞌiꞌij chike: “Kꞌo junoq laꞌ tzel kinrilo xoluꞌtika chupa.”
Xkibꞌiꞌij kꞌu ri raj chakibꞌ che: “We kaꞌaj la, keꞌqamichꞌa ronoje raqꞌes chupa.”
29 »Ekꞌu ri rajaw ri tikoꞌn xubꞌiꞌij chike: “Na kiꞌmichꞌa taj; ma we ximichꞌ raqꞌes, kꞌaxtaj kimichꞌ ri trigo rukꞌ. 30 Chiyaꞌa luwar chekꞌiy na junam, kopon na ruqꞌijol ri molonik. Ma kꞌa e chiriꞌ kebꞌenutaq ri waj chak chaꞌ kakimol na raqꞌes nabꞌe, kakiꞌan chiyataꞌj y kakixim upa re kaporoxik. Tekꞌuchiriꞌ, kakimol ri trigo y keꞌkiyaꞌa pa kakꞌoliꞌ wi ri trigo weꞌin”» xchaꞌ.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi rijaꞌ re moxtasa
(Mr. 4:30-32; Lc. 13:18-19)
31 Ri Jesús xutzijoj tanchi jun kꞌambꞌal naꞌoj chike:
«Rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj e pachaꞌ juna ijaꞌ re moxtasa xutik jun achi chwa ri rulew. 32 Paqatzij wi, laꞌ liꞌjaꞌ e más chꞌutiꞌn chwa taq rijaꞌ; noꞌj we xkꞌiyik, más kanimar chwa taq raqꞌes y kuꞌana pachaꞌ jun cheꞌ. Kekꞌun ne ri tzꞌikin kexikꞌikꞌ che ruwa kaj y kakiꞌan kisok puwi taq ruqꞌabꞌ» xchaꞌ.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri levadura
(Lc. 13:20-21)
33 Ri Jesús xutzijoj wa jun chik kꞌambꞌal naꞌoj chike:
«Rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj e pachaꞌ ri levadura. Ma echiriꞌ juna ixoq kuꞌan pam, kukꞌam jubꞌiqꞌ levadura y kutuk chuxoꞌlibꞌal oxibꞌ pajbꞌal harina; yey ri levadura kusipowirisaj upa ronoje ri qꞌor» Wa kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri levadura keꞌelawi tobꞌ rutaqanik ri Dios xujeq xa rukꞌ kebꞌ oxibꞌ pero waꞌ kumaj ronoje ruwachulew. xchaꞌ.
Suꞌbꞌe ri Jesús kakꞌutun rukꞌ taq kꞌambꞌal naꞌoj
(Mr. 4:33-34)
34 Ri Jesús xukꞌut ronoje waꞌ chike ri winaq rukꞌ taq kꞌambꞌal naꞌoj y na jinta kꞌo xukꞌutu we na rukꞌ ta kꞌambꞌal naꞌoj xuꞌano. 35 E xuꞌan waꞌ chaꞌ e kuꞌana rubꞌiꞌim kan ri jun qꞌalajisanel echiriꞌ xutzꞌibꞌaj:
Rukꞌ taq kꞌambꞌal naꞌoj kinkꞌutunik;
e kanqꞌalajisaj ri na etaꞌmatal ta
chwi lo ri jeqebꞌal re ruwachulew Sal. 78:2
xchaꞌ.
Ri Jesús kuqꞌalajisaj ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi raqꞌes cizaña xel lo chuxoꞌl ri trigo
36 Ekꞌuchiriꞌ, ri Jesús xebꞌuchꞌaꞌbꞌej kan ri winaq y xok bꞌi pa ja. Xeqibꞌ kꞌu rutijoꞌn rukꞌ y xkitzꞌonoj che:
—Qajawal, qꞌalajisaj la chiqe saꞌ keꞌelawi ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi raqꞌes cizaña —xechaꞌ.
37 Ekꞌu ri Jesús xukꞌul uwach:
—Rachi katikow re ri chomilaj ijaꞌ e Ralaxel Chikixoꞌl Tikawex. 38 Rulew pa katik wi ri tikoꞌn e ruwachulew. Ri chomilaj ijaꞌ e taq ri tikawex e kꞌo chupa rutaqanik ri Dios. Rijaꞌ re raqꞌes cizaña e taq ri tikawex eteran chirij ritzel winaq. 39 Ri jun itzel ukꞌuꞌx xutik raqꞌes e ritzel winaq. Ri molonik e ri kꞌisbꞌal re ruwachulew, yey ri keꞌanaw re ri molonik e ri ángeles.
40 »Jekꞌulaꞌ pachaꞌ ri kaꞌan che raqꞌes cizaña, kamolik y kaporox pa aqꞌ, jelaꞌ ri kuꞌana che ri kꞌisbꞌal re ruwachulew. 41 Ralaxel Chikixoꞌl Tikawex kebꞌutaq bꞌi ru ángeles chaꞌ kekimolo y kekesaj chupa rutaqanik konoje ri ekiminom jujun chik pa mak y ri kakiꞌan ri na utz taj. 42 Kebꞌekikꞌaq bꞌi pa ri orna kajomow aqꞌ chupa; chiriꞌ kꞌu riꞌ kebꞌoqꞌ wi y kaqichꞌichꞌ ruwi keꞌ. 43 Noꞌj ri jusukꞌ kibꞌinik kisilabꞌik e jelaꞌ pachaꞌ ri qꞌij kewon chilaꞌ pa kataqan wi ri kiqaw Dios. China kꞌu ri kꞌo utanibꞌal che utayik, ¡chuta kꞌu riꞌ! —xchaꞌ.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri bꞌeyomalil muqutalik
44 «Rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj e pachaꞌ jun bꞌeyomalil ewatal kan chupa juna ulew. Kꞌo kꞌu jun achi keꞌtzaq lo puwiꞌ y karewaj tanchi kanoq. Keꞌek kꞌu chirocho y kuꞌkꞌayij ronoje rubꞌitaq re; tekꞌuchiriꞌ, kuloqꞌ ri ulew pa kꞌo wi ri bꞌeyomalil.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri chomilaj perla lik kꞌi rajil
45 »Rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj e pachaꞌ ri kuꞌan juna aj kꞌay kutzukuj taq chomilaj abꞌaj perla. 46 Ekꞌuchiriꞌ kuriq juna chomilaj perla lik kꞌi rajil, keꞌek y kuꞌkꞌayij ronoje rubꞌitaq re; tekꞌuchiriꞌ, kuloqꞌ ri chomilaj abꞌaj perla.
Ri kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri atarraya
47 »Ri kuꞌan chupa rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj e pachaꞌ ri kuꞌano echiriꞌ kakꞌaq bꞌi juna atarraya pa ri mar chaꞌ kebꞌuꞌchapa lo ukꞌiyal kiwach taq kar. 48 »Echiriꞌ nojinaq chi ri atarraya che kar, raj chapal kar kakesaj lo chuchiꞌ ri mar, ketzꞌuyiꞌ kꞌut y kekichaꞌ kipa ri kar. E taq kꞌu ri utzilaj kar, kekiya pa chakach; noꞌj taq kꞌu ri na e ta utz, kekikꞌaq bꞌi.
49 »Jekꞌulaꞌ kuꞌana che ri kꞌisbꞌal re ruwachulew. Kebꞌel bꞌi ri ángeles y kekesaj kꞌu ri tikawex itzel kikꞌuꞌx chikixoꞌl ri e jusukꞌ chwach ri Dios. 50 Kebꞌekikꞌaq kꞌu bꞌi pa ri orna kajomow aqꞌ chupa; chiriꞌ kꞌu riꞌ kebꞌoqꞌ wi y kaqichꞌichꞌ ruwi keꞌ» xchaꞌ.
Ri bꞌeyomalil kꞌakꞌ y ri bꞌeyomalil xex chi kꞌo wi
51 Ekꞌuchiriꞌ, ri Jesús xutzꞌonoj chike:
—¿Kimaj usukꞌ riꞌix ronoje taq waꞌ? —xchaꞌ.
Rike xkikꞌul uwach che ri Jesús:
—Kaqamaj usukꞌ, Qajawal —xechaꞌ.
52 Ekꞌu ri Jesús xubꞌiꞌij chike:
—E juna aj kꞌutunel re ri tzijpixabꞌ, we lik kꞌo kumaj chwi rutaqanik ri Dios petinaq chilaꞌ chikaj, e pachaꞌ juna achi rajaw ja karesaj lo che rubꞌeyomalil ukꞌolom, taq ri kꞌakꞌ y ri xex chi kꞌo wi; yey ukabꞌichal waꞌ kuchapabꞌej. Ma ri aj kꞌutunel kakꞌutun chwi taq ri kꞌakꞌ umajom, junam rukꞌ taq ri xex chi umajom loq —xchaꞌ.
Ri Jesús kopon pa ri tinamit Nazaret
(Mr. 6:1-6; Lc. 4:16-30)
53 Ri Jesús echiriꞌ xukꞌis ubꞌiꞌxik taq wa kꞌambꞌal naꞌoj chike, xel bꞌi chiriꞌ. 54 Echiriꞌ xopon pa rutinamit, xujeq kakꞌutun chiriꞌ pa ri sinagoga. Ekꞌu ri winaq lik xkam kanimaꞌ che y xkibꞌiꞌij:
—¿Pa xuꞌmaja wi waꞌchi luꞌnaꞌoj? ¿Suꞌanik kuꞌan taq wa milagros? 55 ¿Na e ta nebꞌa ukꞌajol waꞌ ri jun carpintero yey ralabꞌ ri María? ¿Na e ta nebꞌa katzixel ri Jacobo, ri José, ri Simón y ri Judas? 56 ¿Na ejeqel ta nebꞌa ri ranabꞌ wara chiqaxoꞌl? ¿Pa kꞌu xuꞌmaja wi ronoje taq riꞌ wa kuꞌano? —xechaꞌ. 57 Ewi lik e kꞌi tzel xkita ri xubꞌiꞌij.
Noꞌj ri Jesús xubꞌiꞌij chike:
—Chupa ronoje luwar kayak uqꞌij juna qꞌalajisanel; noꞌj chupa rutinamit o chikiwach ri ratz-uchaqꞌ, na kayak ta uqꞌij —xchaꞌ.
58 Y ri Jesús na xuꞌan ta ukꞌiyal milagros chiriꞌ ruma na xkikoj taj china Rire.

*13:4 E rojertan chilaꞌ Israel echiriꞌ kakiꞌan rawanik re ri trigo xa kakijopopej rijaꞌ pulew, tekꞌuchiriꞌ kakichꞌuq uwiꞌ rukꞌ ulew.

13:25 Raqꞌes cizaña jelaꞌ katzuꞌnik pachaꞌ ri trigo yey lik na utz taj echiriꞌ kel lo xoꞌlibꞌal ri trigo, ma e kuya ribꞌ waꞌ.

13:33 Wa kꞌambꞌal naꞌoj puwi ri levadura keꞌelawi tobꞌ rutaqanik ri Dios xujeq xa rukꞌ kebꞌ oxibꞌ pero waꞌ kumaj ronoje ruwachulew.