Pitaahomɨ Utɨpɨho Kapɨho
Kɨmandɨ Pitaahomɨ Utɨpɨhandɨ Kapɨhandapɨ Nesɨpɨhande
Porɨho komɨ asisɨha napwɨtandɨhaapɨ jatata Timotehopɨ utɨpɨho jɨpatɨpiya nusoaasipatamatiyatɨ amɨ Pitaahoaisangi utɨpɨho kɨmo jɨpatɨpiyataise (1:14) Kɨnaungwɨha 66 A.D. hura kɨmo utɨpɨmo jɨpatɨpiyahore. Isɨhiya usa ipotɨhura pɨwɨha asɨwa asɨretɨ pɨwɨha isɨhiyai katɨwunjɨtauhɨ kandapɨ Porɨho gwɨnyapenataatɨ kɨmo utɨpɨmo jɨpatɨpiyataise nyahɨ pɨwɨha asɨretɨ asɨwa katɨwɨnyasohɨwaiwaunɨ kiyaamɨ pɨwɨhaunɨ nyahɨ wɨndɨ atisaatɨ namaitɨhaawo.
2 Pitaahomɨ Utɨpɨho napɨmasataise
Pitaaho isɨhiyai ipɨhɨrete gaahure undisɨha (1:1-2)
Autaahaatɨhomɨ isɨhiya daiwɨ bimɨtaatɨwɨhɨra siyate undisɨha (1:3-21)
Isɨhiya isɨhiya usaisɨ pɨwɨha asɨwa asɨretɨ katɨwɨ katɨwunjɨtaatɨwɨhiya ipotɨhura noaipaitauhɨ kandapɨ Pitaaho jɨhɨ tɨmanatɨ kaundisɨha (2:1-22)
Awaisɨho japɨhɨ napɨtandɨhuraapɨ siyatɨ napɨtaise undatɨ Pitaaho isɨhiyai pɨwɨha kataunjisɨha (3:1-16)
1
Isɨhiya Utɨpɨmandɨ Nusoaasisawɨhiyai Pitaaho Asisɨha Gaahuraare Undataase
Nɨnɨ Saimonɨ Pitaahonɨnɨ amɨ nɨnɨ komɨ otɨpɨpatɨ kawitandɨ Jisasɨ Kɨraisiho nanɨmahanatɨ natanoaasisɨhonɨne. Nɨnɨ kɨmɨ konɨnɨ nyahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaitɨhaahandɨ apɨpaahɨ gaahandɨ Autaahaatɨho nanyamihɨ nehohɨpatamataiwɨhandɨ Autaahaatɨho nasamihɨ nehohiyɨhiyaatapɨ kɨmo utɨpɨmo nɨnɨ jɨpatɨpiyataayo. Iyataatɨ nyahɨ aposerɨhiyaanɨnunɨ amɨ sahunɨ taawaatɨ gɨwunyaahoto, nyamɨ Autaahaatɨhotatɨ, amɨ nyangi nyamɨ maipɨhaiwaatɨhapɨ japɨhɨ nanyamaasɨhore. Iyatɨ amɨ ko isɨhiyaanɨ nahatiyaanangi gaahatɨ naasaipitɨ katɨ kanyisahore.
Amɨ sahɨ Autaahaatɨhopunɨ amɨ Jisaasiho Awaisɨho nyangi nyainjatisɨhopunɨ gwɨnyaapɨ nasesɨpainjɨtɨhanda kindarɨ sangi maarɨho nasanyamɨ, amɨ gaahandɨ waatɨ kasisaihɨ sahɨ nga itatamaŋɨnɨwɨ bimɨtaatɨwɨ nɨnɨ sapɨ gaapɨsundataayo.
Autaahaatɨho Nyangi Gaahaiwa Kanyisatɨ Nanyinyataise
Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandisahore. Iyatɨ amɨ ko Jisasɨ Kɨraisiho Autaahaatɨhosɨ watɨpɨhandisahore. Siyatɨ ko apɨpaahɨ watɨpɨhosɨ komɨ watɨpɨhandɨ kɨmɨkanda gaahapa nahataapa nyahɨ Kɨraisihomɨ isɨhiyaanangi andɨtɨnyaiwatɨ nyatatamanɨtandɨhapa aimɨ nyangi nga nanyinyataise. Saiwa gaahaiwa nahatewa nanyamindɨmandɨ nyahɨ kometirɨhɨretɨ japepihɨrɨtɨhaawɨ nanyinyataise. Amɨ nyahɨ sandɨ saitɨhaawɨ Kɨraisiho Autaahaatɨhometirɨhɨretapɨ nyangi netɨ nanyisatɨ gɨnyunyaasɨhɨ nyahɨ Autaahaatɨhopɨ biyaatɨ gwɨnyaawaatɨ mmonɨhaayo. Iyatɨ ko nyangi gaatatɨ nanyamaataise koai isɨhiya mepɨ autaahepumapɨ baiwɨ nga usonɨwɨ kopɨ maaritohɨtɨhandunɨ, amɨ ko apɨpaahɨ gaaho werɨho atɨpɨho bimindɨhandunɨ nyahɨ naitɨhaawo. Iyatɨ amɨ Kɨraisɨ Jisaasiho Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhanda apɨpaahɨ gaahaiwa amɨ awaiwaiwa kaiwaapɨ nawɨho numwɨtɨhomɨ ambɨpatɨ owehandɨ nyangi nga netɨ nyatatamanɨtandɨhaiwa kanyisatɨ nga nanyinyataise. Saiwa ko siyatɨ kanyiwɨmaiwa nyangi kanyisatɨ nanyamɨtandɨ jɨhura ko katirɨhɨrɨ kɨretɨ kanyisataise. Ko siyatɨ saiwa kanyindɨmandɨ amɨ sangi netɨ andɨtisaihonɨhɨ sahɨ apɨpaahɨ maipɨhaiwa maapɨ yapɨmbatambɨhaiwa sangi netɨ nasopɨsasɨtandɨhaiwaatɨhapɨ noaipasi nehɨhaatɨ yanɨhɨmaitaatɨwe. Yanɨhɨmapɨ amɨ sahɨ Autaahaatɨhometirɨhɨretɨ nepɨ ko bimirɨhɨretɨ bimɨtaatɨwe.
Amɨ sahɨ aimɨ Autaahaatɨhometirɨhɨretɨ nesihiyaatɨsɨ amɨ sandɨ kandapimatonɨhɨ samɨ Kɨrasihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandi nepɨ andɨtɨwipɨ kɨmaiwa bipinjawɨ kaiwɨse. Sahɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandi nepɨ andɨtɨwipɨ gaahandɨ kaiwise. Aiwɨ amɨ sahɨ gaahandɨ kiyohɨtɨhandisawɨ. Sahɨ Autaahaatɨhopunɨ amɨ Kɨraisihopunɨ mmonɨwɨ nepɨ amɨ sahɨ Kɨraisihomɨ isɨhiya maapɨ yapɨpataapɨhɨ bimɨtaatɨwɨhɨretɨ sɨrete tɨwɨ baiwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ nepɨ bipinjawɨse. Aiwɨ amɨ saiwɨ sahɨ gwɨnyaahohɨtɨhandisawɨ samɨ ambɨpatɨ maarɨho jandotɨ maaritimbɨpa nepɨ ipɨhatisawɨ jatohɨtɨhandɨ nepɨ tɨmaamaipɨ kaiwɨse. Aiwɨ amɨ sahɨ samɨ ambɨpatɨ maarɨho maaritimbɨpai nepɨ ipɨhatisawɨ jatohɨtɨhandisawɨ sahɨ andɨtitɨwɨ bitotawaawɨ yaasatɨ naaŋɨhaiwa nehohɨtɨhandɨ nepɨ tɨmaamaipɨ kaiwɨse. Aiwɨ amɨ sahɨ samɨ ambɨpatɨ maarɨho yaasɨhaiwa andɨtitɨwɨ bitotawa nehohɨtɨhandisawɨ tɨmaamaipɨ Autaahaatɨhomɨhɨretɨ nepɨ japepihɨrɨwɨse. Aiwɨ amɨ kandamɨ tiwatɨhaatɨ sahɨ maarɨho omaŋɨtɨtɨhɨ samɨ naisɨhiya Kɨraisihomɨhiyaapɨ baiwɨ gwɨnyaapɨ gaahatɨ kawiwɨ usonɨwɨ kiyai wapa nunyawɨse, tɨtɨhɨ nehɨ sahɨ sawanaatamɨ namwinji nasohɨrɨhɨretɨhiyai kawisohɨpatamataiwo. Aiwɨ amɨ Autaahaatɨho isɨhiya nahatiyai maarɨho numwipatamataiwɨ amɨ sangisangi naasɨkatɨ kaiwɨ isɨhiya nahatiyai maarɨho nunyawɨse. Aiwɨ amɨ kɨmaiwa gaamaiwa nɨnɨ taatɨ sangi kasatohɨwɨmaiwa nepɨ anɨtiwɨ isɨpɨ daiwɨ bindawaawɨ amɨ kaiwa waatɨ pɨhɨtɨwɨ sahɨ kaiwɨse. Aiwɨ amɨ sahɨ Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho nyangi nyainjatisɨhopɨ sangi biyatɨ akɨtɨnɨhɨ gisunyaatatɨ nasesɨpatamataataahɨ kɨmaiwa gaamaiwa samɨ ambɨpatɨ maarɨhoaatɨhunɨ, amɨ samɨ pɨwɨha dahopaatɨhunɨ noaipatɨ watɨpɨtatɨ ahotonɨhɨ, amɨ kaiwa sahɨ kiyaatɨnɨhɨ kaimɨ nutaapo. Sahɨ saiwɨ kaimɨ niyohɨtɨhandaahɨ amɨ sahɨ kopɨ otɨpɨpatɨ nehɨ yatɨtɨpɨhatɨ wɨndɨ kamaiwɨ tɨtɨhɨ akɨpɨpa noaipɨhatɨ kaitaapo. Iyataatɨ amɨ utaaho wo saiwa gaamaiwa nɨnɨ sangi kasatohɨwɨmaiwa kamaayatɨ owehohɨ wapa kaanɨhɨ ahotimbɨpa nga wɨndɨ monataise. Amɨ so utaaho wo komɨ ndɨha niyotatɨ asahata maawinjatinjɨhɨ biyatɨ minjasɨhomatiyataise. Iyatɨ amɨ ko komɨ maipɨhaiwa jɨhura kaiwaiwa Autaahaatɨho bausatɨ nemwatɨ netɨ tɨtɨhɨ gaaho popɨtɨhoemwasɨtɨhandapɨ Autaahaatɨho nisɨ maipɨhaiwa aimɨ bausatɨ nenɨmasɨhonɨniso, tatɨ gɨmunyaatɨ ko aimɨ nanɨpimatamasɨhe.
10 Isɨ amɨ nisɨ naisɨhiyaatɨ nisataiwɨ Jisaasihopɨ gɨwunyaahohiyɨhiyaate, sangisɨ Autaahaatɨho aimɨ gaatatɨ nasamaatɨ amɨ sahɨ tɨtɨhɨ komɨ isɨhiyaatimatɨtaatɨwɨ aimɨ nasamɨhainjɨhiyaate. Ko sangi aimɨ sasihɨhiyaatisɨ koai nɨwipinjɨtaatɨwɨ gaatatɨ nasamaasɨtɨhandunɨ amɨ tɨtɨhɨ komɨhiyaatimatɨtaatɨwɨ nasamɨhainjɨtɨhandunɨ nepɨ akɨtɨnɨhɨ akɨtɨhandemapɨ akɨte tɨwɨ sawanaatunɨ amɨ isɨhiya usaunɨ mmondaatɨwɨ sahɨ mɨtaahɨ waatɨ andɨtitɨwɨ kɨretapɨ gaahaiwa kaiwɨse. Sahɨ saiwɨ gwɨnyaapɨ kaiwɨ isɨwatawaawaahɨ amɨ sahɨ wɨndɨ japɨhɨ nuwɨ maipɨhandɨ kaiwɨ tɨmahiyawɨ amɨ sahɨ Jisasɨ Kɨraisihopɨ gɨwunyaahohɨtɨhandɨ wɨndɨ namaamaitaapo. 11 Amɨ sahɨ saiwɨ kɨmɨretɨ saiwa gaamaiwa japepihɨrɨmɨ nuwɨ amɨ ipotɨhura Autaahaatɨho sangi sasatatɨ sahɨ napɨwɨ nandaapɨse tatɨ maasomwaaŋɨ awaindɨ nasuwatɨ netɨ waahɨwa jainjapwaatɨ jainjahonɨhɨ amɨ sahɨ Awaisɨho nyangi japɨhɨ nanyamaatɨ nyainjatisɨho komɨ isɨhiyai winjaatɨ jinjapɨhɨ jinjapɨhɨ konɨhɨ bimimbɨpɨhɨ naiwɨ nandaitaapo.
12 Iyataatɨ amɨ saiwaahɨ sahɨ aimɨ gwɨnyaapɨ mmonɨwɨhiyaatɨtihɨhandɨ kandɨ nɨnɨ bapaindɨ mwɨtɨpisatɨ netɨ samɨ amɨtɨha jainjapwaatɨ gisunyaapɨ nuto, amɨ sahɨ kaiwaapɨ nasisoaarɨ gwɨnyaitaatɨwo. Pɨwɨha akaaha Jisasɨ Kɨraisihopɨtaha nyahɨ sangi aimɨ katawaasasonɨhɨ samɨ amɨtɨhetɨ gisunyaatatɨ amɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ netɨ watɨpɨtatɨ ahondaise. 13 Isɨ amɨ nɨnɨ maapɨ yapɨmbataapɨhɨ asohonɨnɨ nisɨ ambɨpatisatɨ bimohurɨmura saiwa gaasiwa sahɨ gwɨnyaapɨ kaitaatɨwɨ bapaindɨ jinjɨhaatematɨ kasatɨmɨ nutaano. Amɨ nɨnɨ sandɨ sangi kasatɨmɨ nutandɨ nisɨ otɨpɨpate. Amɨ sandɨ nɨnɨ apaapɨmaato, saiwa gaasiwaapɨ sangi bapiyatɨ gisunyaatonɨhɨ kaiwaapɨ jinjapɨhemapɨ gwɨnyaitaatɨwɨ jinjapɨhɨ kasatɨtaano, satataato. 14 Nɨnɨ nɨwahonisapɨ gwɨnyaatɨ mmonataayo, wɨndɨ otɨhɨmetanɨhɨ nɨnɨ nisɨ ambɨpati namaito. Awaisɨho Jisasɨ Kɨraisiho nyangi nyainjaatɨ bimisɨho nɨngi sandatɨ wɨndɨ otɨhɨmetanɨhɨ kɨnyɨ ketɨ napwɨtaise ndatɨ tɨtɨhɨ aimɨ kandataase. 15 Isɨ amɨ nɨnɨ andɨtindɨ waatɨ sangi netɨ andɨtisaitɨ saiwa gaamaiwaapɨ jinjɨhaatema kasatɨmɨ nutaano. Saisanɨhɨ amɨ sahɨ saiwa wɨndɨ nanɨpimatɨwɨ namaamapɨ kiyaatɨnɨhɨ nasisoaarɨ kaimɨ nutaatɨwo. Saindɨ kaiwa nɨnɨ konɨnɨhɨ kasatɨmɨ nutaano amɨ nɨnɨ napotɨ owetisanɨhuraisangi sahɨ nasisoaarɨ mmonɨwɨ kaiwɨ amɨ gisunyaatɨtando.
Nyahɨ Kɨraisihomɨ Nausainjɨtɨhandɨ Jɨhura Sisɨhoaasɨnɨ Nyamɨ Ndɨhaara Mmoho
16 Iyataatɨ amɨ nyangi nyainjaatɨ bimisɨho Jisasɨ Kɨraisihopɨ komɨ watɨpɨhandɨ awaindɨhandɨ nausaatindɨhandisatɨ napɨtaise sataatɨ aimɨ nyahɨ sangi kasato. Iyataatɨ nyahɨ komɨ watɨpɨhandɨ nausainjɨtɨhandapɨ sangi kasatohɨtɨndɨ nehɨ isɨhiyaamɨ pɨwɨha maatɨmaatapɨ taanauhɨha sawanaunyaapɨha kanɨhauhɨ nyahɨ newaatɨ kasatɨhaamaayo. Owetise. Nyahɨ komɨ otɨpɨpatɨ kawitɨhaawɨ nanyamɨhainjawɨhiyaanɨ aposerɨhiyaanɨnɨ Autaahaatɨhomɨ watɨpɨhandɨ nausainjɨtɨhandɨ Jisasɨ Kɨraisihomɨ ambɨpatetɨ koai netɨ bopɨhatɨ otiwa kaumbwaatɨ nɨwusaatatɨ noaipasɨhɨ Autaahaatɨhomɨ sisɨhoaasɨnɨ nyahɨ yawanaanamɨ ndɨhaara mmonɨhohɨtɨhandapɨ siyahandɨ mmonɨhaayo taatɨ tɨtɨhɨ aimɨ kasatohɨhaare. 17 Iyataatɨ Autaahaatɨho yamɨhapataatɨhapɨ komɨ yundanyɨha wandɨha nunyatɨ Kɨraisihoai netɨ nɨwimaatɨ awaisɨhoemasɨhɨ amɨ komɨhetapɨ awaindɨhandɨ otiwa kambwaatɨ nausainjɨhɨ nyahɨ nyamɨ ndɨhaara usonɨhaayo. Siyaatɨ usohonɨhɨ Autaahaatɨho komɨ nausainjɨtɨhandɨ apɨpaahɨ gaahandaatɨhɨ bimisɨho Jisaasihopɨ sandaase: “Kɨmbɨhɨ kɨmo nisɨ mɨtɨmoai maarɨho nunyatɨ amɨ kopɨ nɨnɨ maaritɨtɨhore,” tatɨ pɨwaatihɨ amɨ nyahɨ pɨwɨha sa atisɨhaayo. 18 Aihɨ sura nyahɨ Jisaasihoaisaatɨ Autaahaatɨhomɨ sisɨhoaasɨnɨ maasɨ bitohonɨhɨ Autaahaatɨho sapɨho komɨ Mwaaho Jisaasihoai netɨ nɨwimaatɨ ambɨpatɨ awaipatɨ numwihɨ amɨ komɨhetapɨ sisɨha awaindɨhandɨ otiwa kambwaatɨ nausaatataise. Aihɨ Autaahaatɨho komɨ nausainjɨtɨhandɨ awaindɨhandaatɨhɨ yamɨhapataatɨhɨ bindataatɨ nyahɨ atisonɨhɨ Jisaasihopɨ pɨwɨha satatɨ kandaase. “Kɨmo nisɨ maasɨhɨmo komɨhetɨ nisɨ maarɨho ahɨnotihɨ nɨnɨ koai maarɨho apɨpaahɨ nunyatɨhore. Aindɨ nɨnɨ kopɨ nga apɨpaahɨ maaritɨtɨhore,” tatɨ katihɨ nyahɨ atisɨhaayo.
19 Aihɨ kɨmba wapa sahɨ gwɨnyaitaatɨwɨhapa kasatɨtandiyo. Jɨhɨ aimehura ipotɨhura wiwa noaipaitandɨhaiwaapɨ pɨropetɨhiya Autaahaatɨhopɨ katɨwɨ jɨpatɨpaiwɨ ahiyohɨhaapɨ apɨpaahɨ akɨtɨnɨhɨ akaahaare, taatɨ nyahɨ mmona gwɨnyaahaayo. Isɨ amɨ sangisangi kiyaamɨ pɨwɨha nepɨ anɨtiwɨ isɨwatawaawaahɨ amɨ sandɨhɨ sahɨ gaahatɨ kaisaihɨ ngaatɨtaise. Saiwa jɨhura pɨropetɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha Jisaasihopɨtatɨ katɨwɨ jɨpatɨpiyohɨwaiwa sisɨha ramɨhandɨ asahatindɨtɨhɨ taatɨ nausaatɨmɨ naipatamatiyahaiwaare. Kaiwa siyatɨ sisɨha ramɨhandɨ asahatindɨtɨhɨ taatɨ nausaatipatamatiyatɨ nausaatɨmɨ notɨ asisɨha bowataatɨ amɨ kambwaatɨ bosetetapɨhaatɨ nipaatɨhaatɨ tɨhoaatɨ, amɨ ipɨho ipɨtatɨ awaindɨ saasinjɨpatamatiyatɨ Jisaasiho yamahapataatɨhɨ namasi maapɨ yapɨmbataapɨhɨ nasonɨhɨ komɨ nausainjɨtɨhandɨ samɨ omaŋɨtɨtɨhɨ maarɨhoaatɨhɨ noaipahonɨhuraatɨtando. 20 Iyataatɨ amɨ kɨmandɨ awaindɨhandɨ sahɨ baiwɨ mmonɨwɨ gwɨnyaapɨ nasesɨpatɨtandɨ nɨnɨ sangi kasatɨtandiyo. Jɨhura isɨhiya pɨropetɨhiya Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaapɨ katɨwɨ amɨ jɨpatɨpiyohɨwaiwaamɨ tanyaaha utaaho wo nehɨ ko sawahomɨ watɨpɨhandɨ amɨtɨha gwɨnyaasɨtɨhanda nesɨpatɨ katɨtandɨhaiwaamaahe. Owetise. 21 Amɨ sandɨ apaapɨmaato. Pɨropetɨho Autaahaatɨhomɨ pɨwɨha ausaasɨho nehɨ ko sawahomɨ amɨtɨhetɨ amɨ maarɨhoaatɨhɨ maaritatɨ gwɨnyaasɨtɨhanda pɨwɨha ausaatɨ kandaamaase. Owetise. Amɨ nehɨ Autaahaatɨhomɨ Itɨpɨho Gaaho isɨhiyaamɨ gwɨnyaahohɨtɨhandɨ netɨ Autaahaatɨhomɨ gwɨnyaatɨ maaritirɨhɨretemwatɨ nunjatɨ kaundatɨ gɨwunyaasɨhɨ, amɨ ko Itɨpɨhomɨ watɨpɨhanda kiya pɨwɨha atiwɨ nepɨ katɨwɨ amɨ jɨpatɨpiyawaayopo.