PROVERBIOS
Tx'olbil Xo'l Yi Liwre'j
Jun proverbio, i'tz cobox yol yi cy'a'n wi'nin ajtza'kl ta'n, yi chin tz'aknak cunin, nin yi na ẍchaj sketz yi ẍe'n kaban tan koque'n tetz c'ulutxum jak ca'wl Ryos, tan qui kaxubse'n.
Ma jalu', yi mero xtxolbil yi na ẍchaj yi liwre'j sketz i'tz: Yi wi'nin xanil Ryos, nin kol kaban tane'n yi tetz ca'wl, slajluchax yi na kek ẍchi' i' bintzi cunin. Ej nin kol kaban tane'n yi e'chk ca'wla'tz, sjalok kaẍc'atnakil tan banle'n yi tajbil Ryos.
At wi'nin jilwutz ajtza'kl tul yi liwre'j. At ajtza'kl te yi ẍe'nl kaban te yi ank'i'n yi ak'ij sketz.
Ncha'tz na jilon te yi mbi'tz tajwe'n tan chibnol tane'n jun najal tan jale'n yi tzatzin paz le chinajbil. Nin na jilon te yi ẍe'n kaban tu kame'bi'l.
Ncha'tz na ẍchaj sketz yi tajwe'n tan kocsal kib juy. Nin yi ẍe'n jal kapasens te cyakil yi na ul skawutz.
Ncha'tz na ẍchaj sketz yi tajwe'n tan tele'n kak'ajab scye'j yi e' tal prow me'ba'. Ej nin na ẍchaj sketz yi tajwe'n tan kele'n cu'n te jun kayol yi na kasuk.
Na a'lchij “Proverbios de Salomón” tetz tircu'n yi liwr. Poro yi mero xtxolbil yi cyajnak cyen stz'ibal Salomón, cho'n na jal ka'n tul capítulo 10 jalen capítulo 29. Tul yi capítulo 30 na jilon jun yaj yi na bi'aj Agur, nin tul yi capítulo 31:1-9 na jilon yi xtxu' Lemuel.
Yi bajx 9 capítulo na tzan tan tak'le'n k'ej yi balaj ajtza'kl. Ma tul yi capítulo 31:10-31, na ẍchaj sketz yi balajil yi cyajtza'kl yi e' xna'n yi chin tz'aknak cunin, nin yi chin c'asc'uj nin e'.
Yi Weklil Yi Liwre'j
Yi bajx wekl (Cap. 1–9) na jilon te yi mbi eka'n tan yi balaj ajtza'kl.
Yi ca'p wekl (Cap. 10–29) na xtxol yi e'chk tajtza'kl Salomón.
Yi toxe'n wekl (Cap. 30) na jilon te yi tajtza'kl Agur.
Yi cyaje'n wekl (Cap. 31) na xtxol coboxt ajtza'kl scyetz e' xna'n.
1
Yi tajbil Salomón yi cyaje'n cyen stz'ibal yi xtxolbile'j
1 I bin jalu', yi e'chk xtxolbile'j, ya'stzun yi e'chk ajtza'kl*1R 4:32; Pr 10:1; 25:1. yi cyajnak cyen stz'ibal Salomón, yi cy'ajl k'ajtzun Luwiy, yi rey cwent Israel.
2 Yi tajbil Salomón yi cyaje'n cyen stz'ibal yi liwre'j, i'tz tan tak'le'n wi'nin balaj kajtza'kl,†Stg 1:55; 3:13-17. nin tan tele'n katxum tetz yi e'chk ajtza'kl yi wi'nin eka'n ta'n.
3 Ncha'tz, i'tz tan kuch'eye'n tan tele'n katxum tetz yi mbi tajwe'n tan kabnol bantz puntil cu'n kaban tan qui kabene'n tul il, nin tan qui jale'n ẍo'quil yi kajtza'kl.
4 Ncha'tz, i'tz tan jale'n ẍc'atnakil chitxumu'n nin tan jale'n cyajtza'kl yi e' xicy yi txe'n jal mas cyajtza'kl, bantz puntil cu'n cyulej yi e'chk takle'n yi na chiban.
5 Alchok scyetz yi at wi'nin tajtza'kl, tz'ocpon tan tbite'n yi e'chk ajtza'kla'se'j, nin sjalok mas tetz tajtza'kla'tz tu ẍc'atnakil.
6 Ncha'tz na ẍchaj sketz yi ẍe'n kaban tan tele'n katxum tetz yi e'chk xtxolbil yi alijt cyen cyak'un yi e' yi wi'nin cyajtza'kl, tu e'chk elsawutzil yi nxcon cyak'un, tu e'chk xtxolbil yi wi'nin ajtza'kl eka'n ta'n.
7 Tan jale'n kajtza'kl tajwe'n cu'n yi bajx kek ẍchi' Ryos.‡Job 28:28; Sal 111:10; Pr 9:10; 15:33. Poro yi e' yi ploj cyajtza'kl qui na el chitxum tetz yi mbi na chiban na qui na cyak' k'ej yi e'chk balaj ajtza'kl tu yi e'chk balaj chusu'n.
Cobox ajtza'kl scyetz e' xicy
8 Ma jalu', ax wok jun c'oloj witz'un, bit wok yi ca'wl yi itaj itxu', nin quil tz'el te ic'u'l yi e'chk balaj chusu'n yi na cyak' tzitetz.
9 Nin yi kol tzitbit wok yi e'chk ca'wla'tz, ni'cu'n tzun yi ate'nk jun balaj iyubel te iwi' tane'n.§Pr 6:20-21. Nin yi at cu'nk jun cotoj uwaj tzikul tetz iyubel tane'n.
10 Ej nin ax wok jun c'oloj witz'un, ko at e' icontr yi na cyaj cho'c tan isuble'n, quil tzitak' ama'l scyetz.*Sal 1:1.
11 Kol cyal tzitetz: “Catzam wok ske'j, junit kaban tzituch', kajoye' puntil tan chicwe'n yi e' balaj wunak ka'n tul pa'tx tan cha'tz tu', na yi kajbil i'tz tan cyele'n cu'n swutz.
12 Cho'n cunin lche' kulej yi e' balaj wunaka'tz, chi na ban yi camposant tan chibek'le'n nin yi e' wunak yi na chiquim. Na na kaj yil che'l cu'n ka'n swutz chicyakil.
13 Ej nin yil kaxcye' tan chisotzaje'n cyakil yi e' balaj wunaka'tz, skacambaje' tzun cyakil yi cyetz chime'bi'l. Ej nin kocopon tetz ric, na snojk yi kaca'l tan cyakil yi e'chk takle'n yi skalk'e' scye'j.
14 Or bin itetz, nque'n wok skaxo'l nin junit kaban tan jale'n kame'bi'l. Ncha'tz junit tz'an yi kapu'k tzituch',” che'ch.
15 Poro ax wok jun c'oloj witz'un, or tzitil wok. Quil cxomnin wok te cyajtza'kl yi e' mal wunaka'tz.
16 Na yi e' cyetz ntin na chitzan tan xtxumle'n yi e'chk takle'n cachi'. Nin yi cyajbil i'tz yil che'l cu'n yi e' balaj wunak swutz.†Is 59:7; Ro 3:15.
17 Qui'c na tak' kol kaban jun pa'tx yi ko lajluch cu'n na quil tzaj yi e' ch'u'l.
18 Ma yi e' cyetz na chitzan tan banle'n jun pa'tx yi e' te'n chicopon tc'u'l, nin e' te'n ẍche'lk cu'n swutz tan yi chiya'pla'tz.
19 Ya'stzun sbajok scye'j cyakil yi e' yi ẍkant tzaj nin na cyaj, nchiben tul il, nin ẍchiquimok tan yi cyajtza'kla'tz.
Yi balaj ajtza'kl na tzan tan moxo'n
20 Alchok ama'lil na tzane't xtxole'n e'chk balaj ajtza'kl. Na tzan xtxole'n tbe' nin tulak e'chk c'aybil.
21 Ncha'tz na tzan xtxole'n tzi'ak e'chk puertil e'chk tnum, nin tulak e'chk ama'l kale ate't wi'nin wunak,‡Pr 8:1-3. nin je na a'lchij je'j:
22 “Ma jalu', yi ax wok jun c'oloj xicy yi txe'n jal mas itajtza'kl, yi ntin xcy'akli'n ita'n, nin yi chin tze'tzuj nin te ichumu'n, ¿tona' nin tzitil cyen yi e'chk ploj ajtza'kla'tz? ¿Nin tona' nin lcyaj cyen yi e'chk xcy'akli'n ita'n yi na iban wok?
23 Bit wok bin yi inca'wl, nin ban wok tane'n. Ej nin yi ko ya'tz tziban, swak'e' tzun yi itajtza'kl tan tele'n itxum te inyol.
24 Na te yi sajle'nix tunintz, ja no'c il tan imoxe'n tan itule'n tzinwutz. Poro cya'l nin jun tzitetz yi nink mmo'c tan tbite'n inyol,
25 ma na mas tcunin ncxo'c wok tan telse'n k'ej yi e'chk balaj ajtza'kl yi nwal tzitetz, nin cya'l nin jun yi nink mbitan tetz yi inca'wl.
26 Poro tz'opon jun k'ej, yi ẍchintze'enk tzite'j yil tz'ul yi e'chk c'a'laj tiemp tziwutz. Ncha'tz nocopon tan xcy'akli'n tzite'j yil wil yi jaltnin tan iquime'n tan xo'w.
27 Yil tz'opon yi jun k'ejlala'tz, ni'cu'n sbne' chi na ban jun chin wutzile'n salchcam yi na xcye' tan xite'n cyakil yi e'chk takle'n. Na cxobok wok yil tz'ul yi e'chk takle'na'tz. Tz'ul sotz c'u'lal tziwutz, nin wi'nin q'uixc'uj tzitije'.
28 ”Ma jalu', yil tz'ul yi k'ejlal yi e'chk takle'na'tz, cxocopon tan jakle'n ẍch'eybil itetz swetz, poro quil no'c tan ich'eye'n. Ncha'tz cxocopon tan injoyle'n, poro quil chinjal ita'n.
29 Tz'ul yi jun castiwa'tz tziwutz tan paj yi qui na itak' ink'ej, nin qui na itaj tzitbit yi e'chk balaj ajtza'kl.
30 Qui na itaj tzitbit yi e'chk balaj xtxolbil yi na wal tzitetz. Ncha'tz qui na oc yi e'chk inca'wl te iwi' yi na no'c tan makle'n iwutz.
31 Cha'stzun te, yi ẍchojo'nil yi e'chk takle'na'tz yi na iban wok, i'tz jun chin wutzile'n q'uixc'uj yi tajwe'n tzitij, na axte'n wok cxocopon tan bek'le'nin yi iya'pl.
32 Na yi ax wok yi chin yab nin itajtza'kl, ite'n nin yi iya'pla'tz tz'ocpon tan ibiyle'n. Ncha'tz yi ax wok yi qui'c balaj itajtza'kl, cxelepon cu'n wok swutz tan paj yi qui na itxum yi q'uixc'uj yi tz'ul tziwutz.
33 Poro cyakil yi e' yi na cyak' ama'l tan tbite'n yi wetz inca'wl, tzatzin cu'n ẍchinajank cyera'tz. Ej nin quil chixob cyera'tz te e'chk takle'na'tz yi tz'ul ẍchiwutz, na yi cyetz chitxumu'n cho'n ajlij swe'j.”