Ntoŋ wu dzeeŋ wu kii Jiso si
Jɔɔŋ
tɛ̀ tsɛɛ
Fiee fi nuuŋ lɛ Kiŋwaati ki Jɔɔŋ lɛ kini
Ntoŋ wu dzeeŋ wuni wu Jɔɔŋ tɛ̀ tsɛki tiifi le Jiso nuuŋ Jɛ yi Nyɔ yi tɛ̀ nuuŋ kituŋ fɛ mbɛɛchɛ yi se ba yi nuuŋ lu ma nsiŋ, ɛ yi yi tɛ̀ dza yi to wiwoŋ, kiŋwaati kilu kibɛɛ tiiti le ntoŋ wu dzeeŋ wuni nuuŋ wu bɛ tɛ̀ tsɛɛ le bɛniiŋ bɛ teenyi nuuŋ be beŋ le Jiso nuuŋ Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ, tuu nuuŋ Ŋwanɛ Nyɔ, le ɛ be gɛɛ shéŋ li wuu, be se kɛmɛ ntsɛ wu kimakɛ (20:31).
Fiee fi Jɔɔŋ tsɛɛ lɛ kiŋwaati kini, wu ka wu tsɛɛ nuuŋ kii kinderi ki nuuŋ Ntsɛ wu kimakɛ wu nuuŋ kii Krai. Kinderi kini nuuŋ kin'yokisɛ ki bɛchi dɛɛni, ki nuuŋ li bɛniiŋ bɛ beenchi le Jiso nuuŋ dze nuuŋ chɛɛŋ, wu wu nuuŋ ntsɛ. Dze yimi yi Jɔɔŋ tsɛɛ kiŋwaati kini le yi gbɛŋgi yi nuuŋ chichi ɛ yi doonchi si Jiso tɛ̀ dzeti biee bi bɛniiŋ kii li ntsɛ wuni tiifi si biee bi li fiana ti nuuŋ.
Bikoo bi biee bi lɛ Kiŋwaati kini-i
1:1-18 Mbɛɛchɛ wu kii Jɛ yi tɛ̀ to wiwoŋ
1:19-51 Kii Jɔɔŋ Nlisulidzɔɔ mɔɔ bɔɔŋ bɛ kintutu bɛ Jiso-o bɛ ŋkosi
2:1–12:50 Kii si Jiso tɛ̀ deŋgi feti nimɛ chee
13:1–19:42 Kii jo yi Jiso yi kimɛrisɛ Jɛrosalɛŋ bɛ bintsii bi le
20:1-31 Kii si Taa Jiso tɛ̀ bo li kwe, doonchɛ yi yee li bɛniiŋ bee li
21:1-25 Kimɛrisɛ: Jiso doonchɛ yi yee li bɔɔŋ bee bɛ kintutu Galilii
1
Jɛ to wiwoŋ
Fɛ mbɛɛchɛ-ɛ Jɛ tɛ̀ nuuŋ lu. Jɛ yilu tɛ̀ nuuŋ bɛ Nyɔ, Jɛ yilu tɛ̀ nuuŋ Nyɔ. Yi tɛ̀ nuuŋ lu fɛmbɛɛchɛ-ɛ bɛ Nyɔ. Nyɔ tɛ̀ tɔŋ biee bichu kɛti li tsaŋ yee li. Fiee fimu nuuŋ yɛ lu mɔɔ nuuŋ fimumkpaŋ fi bɛ tɛ̀ tɔŋ fuki yi siŋ kɛ. Kɛmɔɔ ntsɛ li yi yee li, ntsɛ wulu se nuuŋ kiŋ'wofu li bɛniiŋ li. Kiŋ'wofu kilu bɛndi kɛɛ li kijibɛ-ɛ, kijibɛ kilu se nuuŋ tɛ nyiimi kiŋ'wofu kilu kɛ.*Kɛ le, kijibɛ kilu nyɛ ki tɛ kɛɛ wu kɛ.
Wumu tɛ̀ nuuŋ lu wu Nyɔ tɛ̀ toŋ bukooŋ bwee nuuŋ le Jɔɔŋ. Tɛ̀ bɛ le tee kii kiŋ'wofu kilu, le leŋ lɛ nsa wu ki-i lɛjiŋ, le ke se fɛ bɛniiŋ bɛchu gɛɛ shéŋ li kiŋ'wofu kilu-u. Wu wu Jɔɔŋ kibɛɛ tɛ̀ nuuŋ yɛ kiŋ'wofu kilu kɛ. Tɛ̀ bɛ nɛɛ le leŋ nuuŋ lɛ nsa wu kiŋ'wofu kilu-u lɛjiŋ. Kiŋ'wofu ki chɛɛŋ ki doonchi kiŋ'wofu li bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ bɛ li nshɛ yini-i.
10 Tɛ nuuŋ li nshɛ yini-i, nshɛ yini nuuŋ yi Nyɔ tɛ̀ tɔŋ kɛti li tsaŋ yee li, se nuuŋ le, bɛniiŋ bɛ nuuŋ bɛ li nshɛ yini-i se ti mɛɛŋ wu ki kɛɛ kɛ. 11 Tɛ̀ bɛ li nshɛ ye-e, bɛniiŋ bee se ba wu ki fi kɛ. 12 Se nuuŋ le, li bɛniiŋ bɛchu bɛ tɛ̀ fi wu, be gɛɛ shéŋ li wuu, nyɛ buŋga li bee le be ni be nuuŋ bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ. 13 Bɔɔŋ bɛ Nyɔ-ɔ bani nuuŋ yɛ bɛ bɛ biɛ be biki ŋgɔŋ mɛ kini-i, kɛ bɛ kiŋkɔŋgisɛ ki wi-i, kɛ biɛrɔ chi wiwoŋ kɛ. Bɛ biɛ baa be biki nuuŋ biɛrɔ chi nuuŋ chi Nyɔ-ɔ.
14 Jɛ yilu tɛ̀ to wiwoŋ se tsiiŋ lɛ bee li lɛnti, tɛ̀ yisɛ bɛ kiŋkɔŋgisɛ ki Nyɔ-ɔ bɛ chɛɛŋ. Tɛ tɛ̀ ŋɛŋ bunɔŋa bwee. Bunɔŋa bu nuuŋ bu Ŋwaŋ wu dza fɛ Tee li kwaa.
15 Jɔɔŋ tɛ̀ leŋ lɛ nsa lɛjiŋ kii wu se dzɛŋgi tiiti le, “Wuni nuuŋ wi wu ntɛ̀ ntiiti kii wu ŋkweŋgi le, ‘Wi wu bɛɛ lɛ mi jiŋ kuuɔ yɛki mi, kifɛ tɛ̀ saa wu nuuŋ lu, nse naa nuuŋ lu.’ ” 16 Si wu yisɛ bɛ kiŋkɔŋgisɛ ki Nyɔ-ɔ lɛ, se nyɛɛɔ bee bɛchu kiŋkɔŋgisɛ li kiŋkɔŋgisɛ-ɛ. 17 Tɛ kii baa le Nyɔ tɛ̀ nyɛ bɛnchi kɛti li tsaŋ yi Mɔɔsɛ-ɛ. Se nuuŋ le, kiŋkɔŋgisɛ ki Nyɔ-ɔ bɛ chɛɛŋ bɛ biɛɛ bi kɛti li tsaŋ yi Jiso Krai. 18 Wi nuuŋ yɛ lu wu saa wu ŋɛŋ Nyɔ kɛ. Ɛ nɛɛ Ŋwani kwaa wu ba nɛɛ wu wu nuuŋ li Tee li lichiŋ wu fɛɔ tɛɛbeŋ se kɛɛ yi.
Wi wu tɛ̀ nuuŋ Jɔɔŋ Nlisulidzɔɔ
(Maacho 3:1-12; Mak 1:1-8; Luk 3:1-18)
19 Fini nuuŋ fiee fi Jɔɔŋ tɛ̀ tee mfi wu bikoo bi Bɛjuu bi Jɛrosalɛŋ tɛ̀ toŋ bɛte muntofi bɛ bɛniiŋ bɛ kini ki Lebi-i le be bii li Jɔɔŋ li laa, ɛ wu noo le. 20 Jɔɔŋ tɛ̀ mɛɛŋ ki faaŋ kɛ ntusu mbifu wu be kɛ. Tɛ̀ yɔ bɛ kimfimɛ kee le, “Ɛ mi wu nuuŋ Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ kɛ.” 21 Be se bii li wuu laa, “Ɔ se nuuŋ noo? Ɔ nuuŋ Ɛlaja ni?” Se tuu li bee le, “Ɛ mi Ɛlaja kɛ.” Be se tuu be bii li wuu laa, “Ɛ wɛ Ntomfɔŋ wu Nyɔ wɛ ni?”Bɛjuu kinɔŋatɛ tɛ̀ŋgi ntomfɔŋ wu Nyɔ wu Ɛlaja le kaari bɛ nachɛ dze yi Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ (Malaki 4:5), bamu tɛŋgi ntomfɔŋ wu Nyɔ wu nuuŋ si Mɔɔsɛ (Ditoronomi 18:15). Se faaŋ. 22 Be se tuu be bii li wuu laa, “Ɔ se nuuŋ noo? Ɔ tee le la kii kikoo ko? Tee nɛɛ bee, tɛ kɛmɛ fiee fi tɛ karisi baa tɛ gɛɛŋ tɛ laŋɛ li bɛniiŋ bɛ bee be toŋ bee.” 23 Jɔɔŋ se tuu li bee si Ɛsaya wu ntomfɔŋ wu Nyɔ tɛ̀ tee le,
“Ɛ mi jɛ yi dzɛŋgi libuka le,
‘Bɛ leeki dze yi Taa yi ni yi nuuŋ tsaaŋ.’ ”
24 Bɛniiŋ bani tɛ̀ nuuŋ Bɛfarasii bɛ tɛ̀ toŋ be. 25 Be bii li Jɔɔŋ li laa, “Ɔɔ nuuŋ yɛ Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ, kɛ Ɛlaja, kɛ Ntomfɔŋ wu Nyɔ wɛɛ kɛ, ɔ se tɛ̀ lisi bɛniiŋ li dzɔɔ kii la?” 26 Jɔɔŋ se tuu li bee le, “Nlisɔɔ fieŋ bɛniiŋ nuuŋ li dzɔɔ kwaa, se nuuŋ le wumu wɛ lu li be-eŋ linti, nɛ se tɛ kɛɛ wu kɛ. 27 Ɛ wu wu bɛɛɔ lɛ mi-i jiŋ, mmɛɛŋɔ ki kɔchɛ kɛ le mfanchɛ kikpɔ kee kɛ.” 28 Fiee fini fichu tɛ̀ kɛti nuuŋ Bɛtani Dzɔɔ yi Joodaaŋ liwiŋ fɛ Jɔɔŋ tɛ̀ lisi bɛniiŋ li dzɔɔ.
Jɔɔŋ doonchɛ Ŋwaaŋ Nshɔɔŋ wu Nyɔ li bɛniiŋ li
29 Le butuu woo, Jɔɔŋ ŋɛŋ si Jiso bɛɛ, se tee le, “Bichɛ yɛɛŋ nɛ ŋɛŋ, wuni nuuŋ Ŋwanɛ Nshɔɔŋ wu Nyɔ yi tsakisi bibifi bi li nshɛ-ɛ! 30 Ɛ wu wu ntuu ntiiti kii wu ŋkweŋgi le, ‘Wi wumu bɛɛɔ lɛ mi-i jiŋ wu ko wu yaa mi, kifɛ tɛ̀ saa wu nuuŋ lu ŋkosi, nse naa ntuu nuuŋ lu.’ 31 Mi kibɛɛ ntɛ̀ ŋkii yɛ mɔɔ wu kɛ. Se nuuŋ le, ntɛ̀ mbɛ nlisi bɛniiŋ li dzɔɔ le ke bɛniiŋ bɛ Isɛlɛɛ se kɛɛ wu.” 32 Jɔɔŋ tɛ̀ tuu kweeŋ le gii leŋ lɛ nsa wu Jiso lɛjiŋ tee le, “Ntuu ŋɛŋ si Fiana shiiti yi bɛɛ liboo si kibimɛ lɛ, yi bɛ yi geri li wuu. 33 Mi kibɛɛ ntɛ̀ ŋkii yɛ mɔɔ fieŋ wu kɛ. Se nuuŋ le, wi wu tɛ̀ toŋ mi le mbɛ ni nlisi bɛniiŋ li dzɔɔ tɛ̀ tee li mi-i le, ‘Wi wu ɔ gii ɔ ŋɛŋ si Fiana shee liboo yi bɛ yi geri li wuu, ɛ wu wu gii ni lisi bɛniiŋ nuuŋ li tsaŋ yi Fiana yi Waaŋ li.’ 34 Fini nuuŋ fiee fi ntɛ̀ ŋɛŋ, nse ntuu nlemi lɛ nsa wulu lɛjiŋ ntiiti le wi wuni nuuŋ Ŋwanɛ Nyɔ.”
Bɛniiŋ bɛ tɛ̀ saa be nuuŋ bɔɔŋ bɛ Jiso-o bɛ kintutu-u
35 Le butuu woo, Jɔɔŋ tɛ̀ tuu leŋ fɛ tɛ̀ lemi bɛ bɔɔŋ bee bɛ kintutu-u bɛfɛ. 36 Dza ŋɛŋ si Jiso deŋgi kɛti, tee le, “Bichɛ yɛɛŋ nɛ ŋɛŋ, wuni nuuŋ Ŋwaaŋ Nshɔɔŋ wu Nyɔ.”
37 Le bɔɔŋ bee bɛ kintutu-u bɛ bɛfɛ baa woo si wu tee lɛ, be se dza be biki Jiso. 38 Jiso fiiki yi ŋɛŋ si be biki wu, bii li bee laa, “Nɛ wɛki nuuŋ la?” Be bii li wuu laa, “Labai, ɔ tsiiŋ fɛŋ?” (Bukooŋ bu Labai buni nuuŋ le, “Wi wu Ntiifɛ wu Nyɔŋa.”) 39 Jiso se tuu li bee le, “Bɛ yɛɛŋ nɛ ŋɛŋ.” Be gɛɛŋ be ŋɛŋ fɛ tɛ̀ tsiiŋ. Bee be shi nsiiŋ lɛkuuŋ jiŋ. Mfi wu be tɛ̀ biki wu tɛ̀ nuuŋ nɛɛ si jobɛ bikaa binɛɛ lɛ fɛmfo-o. 40 Wi mumkpaŋ li bɛniiŋ bɛ bɛfɛ bɛ tɛ̀ woo si Jɔɔŋ yɔ be se dza be biee Jiso tɛ̀ nuuŋ Andolo ŋwaani Simu Pita. 41 Andolo wulu gɛɛŋ mfwaa mumkpaŋ gɔɔŋ ŋwaani wu Simu, tee li wuu le, “Tɛ ŋɛŋ baa Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ kituŋ” (ki nuuŋ le Krai). 42 Se nuuŋ le, se dzɔ Simu gɛɛŋ bɛ wu lɛ Jiso-o. Jiso bichɛ wu ni fwiiŋ, tee le, “Ɛ wɛ Simu wu ŋwanɛ Jɔɔŋ. Bɛ gii bɛ ni bɛ teenyɔ wɛ le Sɛfa.” (Bukooŋ bu Sɛfa buni nuuŋ le Pita).Bu nuuŋ le Tɛtɛ.
Jiso teeŋ Fili bee Natanya
43 Le butuu woo, Jiso se ŋɛŋ le gii gɛɛŋ kimbɛ ki Galilii. Gɛɛŋ ŋɛŋ Fili, tee li wuu le, “Ɔ biki mi.” 44 Fili wuni tɛ̀ nuuŋ wi wu li kitoŋ ki Besaida-a. Kitoŋ kini tɛ̀ nuuŋ ki Andolo bee Pita. 45 Fili se gɛɛŋ gɔɔŋ Natanya tee li wuu le, “Tɛ ŋɛŋ baa wi wu Mɔɔsɛ tɛ̀ tsɛɛ lɛ Kiŋwaati ki bɛnchi kii wu bɛ ki bɛntomfɔŋ bɛ Nyɔ tɛ̀ tsɛɛ tɛ kii wu wɛ kituŋ. Wi wuni nuuŋ Jiso wu Nasarɛ wu ŋwanɛ Jɔsɛ.” 46 Natanya tuu li wuu laa, “Fiee fi dzeeŋ nuuŋ naa fi bo Nasarɛ ni?” Fili tee li wuu le, “Bɛ ɔ ŋɛŋ.” 47 Jiso dza ŋɛŋ si Natanya bɛɛ, tee kii wuu le, “Bichɛ yɛɛŋ nɛ ŋɛŋ, wi wuni wɛ nuuŋ wi wu Isɛlɛɛ kibɛɛ. Ntsɛ wu kimfi nuuŋ yɛ li wuu bwiŋ kɛ.” 48 Natanya se bii li Jiso laa, “Ɔ geeŋ ɔ se kɛɛ mi?” Jiso tee li wuu le, “Fɛ Fili bee bɛɛ le teeŋ wɛ, nuuŋ ɛ mbee saa mi ŋɛŋ wɛ lɛ kinyi ki kiti ki fig lɛ kɛɛ.”§Kiti ki “fig” ki kwɛɛŋ wu Isɛlɛɛ nuuŋ bɛ tɛ shiiŋ tuu bejii muntaaŋ mulu. 49 Natanya tuu li wuu le, “Labai, ɛ wɛ Ŋwanɛ Nyɔ! Ɛ wɛ Mfɔŋ wu Isɛlɛɛ!” 50 Jiso se tee li wuu le, “Ɔ se beŋɔ dɛɛni kifɛ mi nteeɔ li wɛ-ɛ le mbee nsaa mi ŋɛŋ wɛ lɛ kinyi ki kiti kɛɛ ni? Ɔ gii ɔ ŋɛŋ biee bi kuu bi yɛki bini.” 51 Jiso se tuu tee li wuu le, “Ntiitɔɔ beŋ chɛɛŋ chɛɛŋ le nɛ gii nɛ ŋɛŋ si kiboo gwiyɛ, bɛnchindaa bɛ Nyɔ-ɔ yɛki, be shiiti li Ŋwanɛwi-i.”

*1:5 Kɛ le, kijibɛ kilu nyɛ ki tɛ kɛɛ wu kɛ.

1:21 Bɛjuu kinɔŋatɛ tɛ̀ŋgi ntomfɔŋ wu Nyɔ wu Ɛlaja le kaari bɛ nachɛ dze yi Kinsofu ki Nyɔ tɛ̀ kaachɛ (Malaki 4:5), bamu tɛŋgi ntomfɔŋ wu Nyɔ wu nuuŋ si Mɔɔsɛ (Ditoronomi 18:15).

1:42 Bu nuuŋ le Tɛtɛ.

§1:48 Kiti ki “fig” ki kwɛɛŋ wu Isɛlɛɛ nuuŋ bɛ tɛ shiiŋ tuu bejii muntaaŋ mulu.