Yù Kingngikingnguá nayù ira Olu nga Minángngilayalayâ
Yù Meyannung sù Túrâ
Yawe yù mekaruá nga libru nga initúrâ ni Lukas, nga doktor nga nepulupulù ngaw sù ira káruán nga minángngilayalayâ. Á yù olu nga libru nga initúrâ ni Lukas Yù Napiá nga Dámak. Á tán nga libru, kinagi na yù ngámin nga kingnguá na ngaw ni Apu Kesu áddè ngaw ta pamegapu na mangituddu, ta áddè ta kálâ na ta lángì (Kingnguá 1:1-2).
Á sawe libru, uputan ni Lukas nga istorián yù nesimmu sù ira mangikatalà kâ Apu Kesu ta pamalurò da sù kinagi ni Apu nira. Ta kinagi ni Apu, “Ilayalayâ naw yù ngámin nga meyannung nikán sawe ili na Jerusalem, ánna ngámin táne lugár na Judiya, ánna tuke lugár na Samaria, ta áddè túrin ta pagáddekán na dabbuno” (Kingnguá 1:8). Á nassamâ yù napiá nga dámak nga meyannung kâ Apu Kesu Kiristu ta ngámin nga lugár ta tangapáddabbuno. Á yáyù nga nepakánnámmu sù ira ngámin nga tatolay nga Kudio ánna yù ira makkakerumá nga ari Kudio gapay yù awayyá ra nga mabbabáwi ta liwiliwâ da ánna makiyápu ira kâ Apu Kesu, tapè meyígù ira.
Á yù ira ngaw Kudio nga nangikatalà kâ Apu Kesu, narigâ yù ággiád da, gapu ta nanakì yù ira kátannangán nga pári na Kudio nga manguruk kâ Apu Kesu, ánna jinigirigâ da yù ira mangikatalà kâ Apu Kesu Kiristu (4:1-31; 7:1-59). Á nappanà yù ággián nayù ira Kudio nga mangikatalà kâ Apu, gapu ta arád da kánnámmuán ta mesipà gapay yù ira makkakerumá nga ari Kudio sù awayyá ra nga makiyígù kâ Apu Kesu Kiristu. Ngam nánnámmuán nayù ira káruán nga Kudio ta mesipà yù ira ngámin nga tatolay, á minay si Pilippi nga mangilayalayâ sù gián nayù ira ari Kudio nga taga Samaria (8:7-25).
Á minay laguk si Eduru nga mangilayalayâ sù ira ari Kudio ta bale ni Kornelio, nga kapitán nayù ira suddálu nga taga Roma (10:1-48). Á nanoli si Eduru ta ili na Jerusalem, ta en na kagian sù ira kábulun na yù nesimmu megapu sù pangilayalayâ na (11:1-18). Á naggagammung ira nga nakiubobuk, á nattatádday yù nonò da laguk ta napiá nu umay ira gapay nga mangilayalayâ sù ira tatolay nga ari Kudio.
Á si Saulo yù kátannangán nga Parisio nga nanigirigâ sù ira olu nga Kudio nga manguruk kâ Apu Kesu. Á nappasingan kâ Saulo si Apu Kesu nga naginnanolayin. Á nanguruk gapay si Saulo, nga mangngágan gapay ta Pablo (13:9). Á pinalurò ni Pablo yù ngámin nga inipakuá ni Apu kuna, ta minay nangilayalayâ ta ngámin nga lugár áddè ta ili na Roma, tapè mesipà gapay yù ira ari Kudio sù pammagure ni Namarò (28:30-31).
Yù Mayán nayù Libru
Melayalayâ yù Napiá nga Dámak ta ili na Jerusalem (1:1–8:3)
Massamâ yù Napiá nga Dámak ta Lugár na Judiya ánna Samaria (8:4–12:25)
Yù Olu nga Ánge ni Pablo nga Mangilayalayâ sù Napiá nga Dámak (13:1–14:28)
Yù Pakkaká-ubobuk nayù ira Manguruk ta Paggagammung da ta Jerusalem (15:1-35)
Yù Mekaruá nga Ánge ni Pablo nga Mangilayalayâ sù Napiá nga Dámak (15:36–18:22)
Yù Mekatallu nga Ánge ni Pablo nga Mangilayalayâ sù Napiá nga Dámak (18:23–21:16)
Yù Paggápù nayù ira Suddálu kâ Pablo ta Ili na Jerusalem (21:17–23:22)
Yù Pangituluk nayù ira Suddálu kâ Pablo ta Ili na Sesaria (23:23–26:32)
Yù Pangituluk nayù ira Suddálu kâ Pablo ta Ili na Roma (27:1–28:31)
1
1 Mattúrákà nikaw, Don Topilu. Á sù ngaw olu nga initúrâ ku, kinagì nikaw yù ngámin nga kingnguá na ngaw ni Apu Kesu áddè ngaw ta pamegapu na mangituddu, 2 ta áddè ta kálâ na ta lángì. Á lage na nánaw, sinaddánán ni Apu Kesu yù ira sinudduán na nga sinullà na megapu sù pakáwayyá nayù Mangilin nga Ikararuá ni Namarò, ta umay ira mangilayalayâ sù bilin ni Namarò.
3 Á pappasá na pate ni Apu Kesu ta kurù, sù paginnanole na, á naggián ta dabbuno ta appátapulu nga ággaw ánna nappasingan sù ira sinullà na. Name-aru nga nappasingan nira, á aru yù kingngikingnguá na ta arubáng da, tapè ammu ra ta kuruk nga matolayin. Á kinagi na nira yù meyannung sù pammagure ni Namarò ta dabbuno. 4 Á paggián ni Apu Kesu paga nira, kinagi na nira, “Ari kayu lábbì mánaw ta Jerusalem. Iddagán naw yù iyawâ ni Namarò nikayu nga Mangilin nga Ikararuá, ta aggina yù kinagì ngaw nikayu nga initabbá na ngaw ni Ammò Namarò. 5 Á si Kuan ngaw, jinigù na kayu ta panákkilalán ta panguruk naw kâ Apu Namarò. Á danum yù inipanigù na nikayu. Ngam dumá yù ipanigù ni Namarò nikayu, ta umay sangaw nikayu yù Mangilin nga Ikararuá,” kun ni Apu Kesu nira.
Yù Kálâ ni Apu Kesu ta Lángì
6 Á paggagammung nayù ira sinudduán na, iniyabbû da kâ Apu Kesu, “Apu, sangaw nu anni yù pamatolim nikami nga ginaká ni Israel sù pammagurayám mi, nga ginubâ nayù ira kalusso mi?” 7 Á kinagi ni Apu Kesu nira, “Arán naw awayyá nga kánnámmuán yù ággaw nga kesimmu na. Si Ammò ku nga Namarò, aggina lâ yù makáwayyá nga manullà ta ággaw nga kapalurò na ngámin. 8 Á sangaw nu umay nikayu yù Mangilin nga Ikararuá, iyawâ na nikayu yù pakáwayyá naw nga mangilayalayâ sù napiá nga dámak. Á ilayalayâ naw yù ngámin nga meyannung nikán sawe ili na Jerusalem ánna ngámin táne lugár na Judiya ánna tuke lugár na Samaria ta áddè túrin ta pagáddekán na dabbuno.”
9 Á kabalin ni Apu Kesu nakkagi, á ta paningan nayù ira sinudduán na, nálâ nga nagayáyun nga minay ta lángì, á nalipparán nga nattukiâ ta kunam, á arád den masingan. 10 Á sinánguk da lâ paga ta lángì.
Á pattánguk da, inikáddagâ lâ limittuák yù duá nga daroban ni Namarò, nga lálláki nga nabbarawási ta puraw nga gámì nga makatulang. 11 Á kinagi ra, “Sikayu nga taga Galilia, anni yù kabayák naw nga mattatáddak nga mattánguk ta lángì? Si Apu Kesu, nga nasingan naw nga minay ta lángì, aggina yù manoli saw noka, á kunnay ta páno na nga nasingan naw, kunnian gapay noka yù panoli na,” kud da nira. 12 Pakaginná ra sù kinagi nayù ira daroban, nánaw ira laguk ta puddul nga mangngágan ta Olibo, á nanoli ira ta Jerusalem. Tangakilometro lâ yù kárayyu nayù puddul ta ili na Jerusalem.
13 Á labbè da ta Jerusalem, naddulò ira ta balay nga paggianád da, á minunè ira ta lágum ta utun, aggira ngámin kári Eduru, á si Kuan, si Ime, si Andares, si Pilippi, si Tomâ, si Bartolome, si Mattiu, si Ime nga anâ ni Alpio, si Simon nga Maláppà, á si Kudas nga anâ ni Ime. 14 Á naggagammung ira ta kággággaw, ta nattatádday yù nonò da nga nakimállà kâ Apu Namarò, aggira ngámin ánna yù ira bábbay kári Maria nga yená ni Apu Kesu ánna yù ira lálláki nga wáwwagi ni Apu Kesu.
Yù Pappíli ra ta Táli ni Kudas
15 Á paggagammung da sù tádday nga ággaw, mággè magatù ta duápulu ira nga naggagammung tán. Á nanáddak si Eduru, á kinagi na nira, 16 “Wáwwagi, napalurokin yù inipalappâ nayù Mangilin nga Ikararuá nga inipetúrâ na ngaw kâ Patul Dabid sù ngaw pammagure na ta Israel. Yáyù initúrâ ni Patul Dabid nga meyannung kâ Kudas nga nappagápù kâ Apu Kesu. Á napalurokin, ta inipagápù ni Kudas si Apu Kesu sù ira nangnguá kuna. 17 Á nebiláng si Kudas nikami nga mapulu duá nga sinullà ni Apu, nga mesipà ta pattarabáku mi.
18 Á gapu ta pangabbák ni Kudas sù ira nga maggápù kâ Apu Kesu, inâ na yù kuártu nga táddán na megapu sù narákè nga kingnguá na, á yáyù inigátáng na ta dabbun nga natayán na. Ta napannâ si Kudas nga nallakak, á nabattâ yù sán na, á nallawán yù sine na. 19 Yaw yù narámak da ngámin ta Jerusalem. Yáyù gapu na nga iningágad da yù dabbun ta Akaldama sù ággubobuk da, á yá kebalinán na yù Naragán nga Dabbun.*Innam mu Mattiu 27:6-8 20 Á ajjan yù netúrâ nga kinagi na ngaw ni Patul Dabid sù kansion na, nga netúrâ ta libru nga Salmo, nga meyannung kâ Kudas, nga kunniaw:
‘Nánawán yù paggianán na, á awán bulubugá ta maggián kuna.’†Salmo 69:25
Á ajjan gapay nga netúrâ,
‘Meyawâ laguk sù tanakuán nga tolay yù pakáwayyá na nga mattarabáku.’‡Salmo 109:8
21 “Á yáyù nga piliat tam laguk yù tádday sù ira nga nepappapulù ngaw nikami ta ngámin nga dagun nga keggá ni Apu Kesu nikami, 22 ta áddè ngaw sù panigù ni Kuan ta áddè sù kálâ ni Apu ta lángì. Á yù tolay nga piliat tam, aggina yù mepattatádday nikami, tapè ipakánnámmu na gapay yù paginnanole ni Apu.” Yáyù áddè nayù kinagi ni Eduru.
23 Á kabalin ni Eduru nanabarang nira, pinaddepuák da laguk yù duá nga lálláki, si Kusè nga iningágad da ta Barsabas, nga Justo yù apulídu na, ánna si Matias. 24 Á nakimállà ira kâ Apu ta meyannung sù duá nga lálláki. Á kinagi ra, “Apu, ammum yù nonò na ngámin nga tatolay ánna danniaw nga duá. Ituddum nikami bì nu asinni yù piliam mu, 25 tapè aggina yù málâ sù pakáwayyá na nga mangilayalayâ ta bilim mu ánna masserbi nikaw, ta nilonán ni Kudas yù pattarabáku na, tapè umay sù gián nga mepángngà kuna,” kud da kâ Apu. 26 Á kabalid da nakimállà, nabbúnù ira megapu sù duá, á napíli si Matias, nga nelannà sù ira mapulu tádday nga minángngilayalayâ.