Yù Napiá nga Dámak nga Initúrâ ni Lukas
Yù Meyannung sawe Napiá nga Dámak
Yù ngaw doktor nga mangngágan ta Lukas yù nattúrâ sawe libru. Á yawe yù olu nga libru nga initúrâ na, nga napiá nga dámak nga meyannung kâ Apu Kesu Kiristu nga Mangiyígù, nga netapil megapu nittam ngámin nga tatolay. Istoriá na ta napiá ni Lukas yù keyanâ ni Apu Kesu, á ilistá na yù ngágan nayù ira naggaká kâ Apu Kesu, nga namegapu kâ Maria nga yená na ta áddè ngaw kâ Kákay Adan, nga olu nga tolay nga pinarò ni Apu Namarò.
Aru yù istoriá ni Lukas nga awán sù libru nga initúrâ ni Mattiu, onu libru ni Markus, onu libru ni Kuan. Kagian ni Lukas yù pakimállà ni Apu Kesu lage na pinalurò yù ngámin nga inipakuá na kuna ni Namarò nga Yáma na. Á ipakánnámmu na yù panángngák ni Apu Kesu sù ira pobare, ánna yù pangikállà na nira. Á ta maporián, kagian na yù ipakuá ni Apu Kesu nittam.
Yù Mayán nayù Libru
Yù Gapu na nga Initúrâ ni Lukas kâ Don Topilu (1:1-4)
Yù Pakkagi nayù Daroban ni Namarò sù Keyanâ ni Kuan (1:5-25)
Pakkagi nayù Daroban ni Namarò sù Keyanâ ni Apu Kesu (1:26-45)
Yù Paddáyaw ni Maria kâ Apu Namarò (1:46-56)
Yù Keyanâ ni Kuan nga Minánnigù (1:57-66)
Yù Nipalappâ ni Namarò kâ Sakariâ nga Duttál Noka (1:67-80)
Yù Keyanâ ni Apu Kesu (2:1-52)
Yù Pangilayalayâ ni Kuan nga Minánnigù (3:1-20)
Yù Karigù ni Apu Kesu ánna Pamarubá ni Satanas kuna (3:21–4:13)
Yù Pangilayalayâ ni Apu Kesu ta Galilia (4:14–9:50)
Yù Ánge ni Apu Kesu ta Jerusalem (9:51–19:27)
Yù Pamaddulò da kâ Apu Kesu ta Jerusalem (19:28-44)
Yù Pangituddu ni Apu Kesu ta Jerusalem (19:45–21:38)
Yù Naporián nga Pakkákád di Apu Kesu ánna yù ira Sinudduán na (22:1-38)
Yù Paggápù da kâ Apu Kesu (22:39–23:25)
Yù Pangipátà da kâ Apu Kesu ta Kurù (23:26-56)
Yù Paginnanole ni Apu Kesu (24:1-53)
1
Yù Gapu na nga Initúrâ ni Lukas kâ Don Topilu
1 Mattúrákà nikaw nga kopuk ku, Don Topilu. Á aru yù ira tatolay nga nattúrâ ta meyannung sù ngámin nga pinalurò ni Namarò sù giám mi. 2 Á yù ira olu nga nakasingan sù nesimmu áddè ngaw pamegapu na, aggira yù mangipakánnámmu sù nasingad da, á mangilayalayâ ira sù bilin ni Namarò. 3 Á yáyù nga ginigiámmù ta napiá yù meyannung ta ngámin nga nesimmu, ta napiá ta urè nu itúrâ ku gapay nikaw, Don Topilu. Á pattutuppangak ku ta napiá yù ngámin nga itúrâ ku, 4 tapè kánnámmuám mu nu kukurugán yù neparámak nikaw.
Yù Pakkagi nayù Daroban ni Namarò sù Keyanâ ni Kuan
5 Ta keggá na ngaw ni Patul Erodo nga mammaguray ta Judiya, ajjan yù pári nga Kudio nga mangngágan ta Sakariâ, nga nepulù sù ira kábulun na nga pári nga mangngágan ta Kábulun ni Abiya megapu sù ngaw Abiya. Á yù atáwa ni Sakariâ si Elisabet, nga ginaká nayù ngaw Aron, nga olu nga pári. 6 Á napiá di Elisabet kâ Sakariâ ta ánningan ni Namarò. Á matunung yù panuppál da sù ngámin nga taddán ni Namarò ánna yù tunung na, á awán ta kapaliwatád da. 7 Ngam awán ira ta anâ, gapu ta nabbalá si Elisabet, á bakabákà ánna lakalákay iren.
8 Á jimittál yù passerbi di Sakariâ ánna yù ira kábulun na nga pári ta arubáng ni Namarò sù mangilin nga kapilliá. 9 Á nabbubúnù ira ta kun na kustombare ra, tapè ammu ra nu asinni yù manuggi ta bábbanguk. Á natullà si Sakariâ. Á simillung laguk sù mangilin nga kapilliá nga umay manuggi ta bábbanguk. 10 Á keggá ni Sakariâ ta unak na kapilliá, naggián ta lawán yù ira magaru nga tatolay nga makimállà.
11 Á panuggi ni Sakariâ ta bábbanguk sù mangilin nga kapilliá, nappasingan kuna yù daroban ni Namarò nga nanáddak sù jiwanán nayù ánnuggián. 12 Pakasingan ni Sakariâ sù daroban, nakaráring. Á nerallà yù assing na. 13 Á kinagi nayù daroban kuna:
“Sakariâ, ari ka maganássing, ta naginná ni Namarò yù ipakimállà mu. Á sangaw nu manganánnuán, mangáguk yù atáwam, á maganâ ta laláki. Ingágam mu ta Kuan. 14 Á ayatán ka sangaw sù anâ mu. Á aru yù ira tatolay nga mepagayáyâ sù keyanâ na.
15 “Á makáwayyá yù anâ mu ta ánningan ni Namarò. Ari bulubugá mamissán, á mássiki lage na meyanâ, mepaggián kuna yù Ikararuá ni Namarò. 16 Á yáyù nga aru yù ira kábulun na nga ginaká ni Israel nga pabbabawian na ta liwâ da, megapu sù ángngituddu na, tapè manguruk ira kâ Namarò nga Yápu ra. 17 Á aggina yù mapolu nga umay, tapè ipakánnámmu na sù ira tatolay yù labbè nayù Mangiyígù. Á makáwayyá nga kunnay kâ Elias nga yù ngaw ábbilinán ni Namarò nga mamagaddátu. Á megapu sù pangituddu ni Kuan, mammapiá yù ángngiddù nayù ira giriámán sù ira ánâ da. Á yù ira ari manguruk kâ Namarò, ipakánnámmu na nira yù napiá, tapè manguruk ira gapay ánna mepaggittá yù nonò da ta nonò nayù ira manguruk. Yáyù akkuán na, tapè paránan na yù ira tatolay, tapè dán nga naparán ira sù labbè ni Apu.” Yáyù kinagi nayù daroban kâ Sakariâ.
18 Á kinagi ni Sakariâ sù daroban, “Kunnasi laguk pakánnámmù nu kuruk nga mesimmu yù kagiam mu? Ammum ta lakalákayakin, ánna bakabákà gapay yù atáwà.” 19 Á simibbák yù daroban, á kinagi na kuna, “Sikán si Gabriel nga daroban ni Namarò. Maggiánà ta arubáng ni Namarò. Á jinok nangà nga umay nikaw, tapè kagiak ku nikaw yawe napiá nga dámak. 20 Á gapu ta ari ka manguruk sù kinagì nikaw, yáyù nga magumal ka laguk. Á ari ka makobobuk áddè ta kapalurò nayù initabbâ nikaw. Á kuruk nga mesimmu yù ngámin nga kinagì sangaw nu duttál yù ággo na,” kun nayù daroban.
21 Á yù ira tatolay nga naggián sù lawán nayù mangilin nga kapilliá, nabayák ira nga magiddak sù pallawán ni Sakariâ. Á ninononò da nu anni yù inikabayák na. 22 Á manganánnuán, nallawán si Sakariâ sù kapilliá, á ari makobobuk. Á natákál yù ira tatolay ta ajjan yù nappasingan kuna ta keggá na sù unak nayù mangilin nga kapilliá. Á nassennias lâ nira, ánna nagumal lâ.
23 Á ta pappasá nayù ira ággaw nga passerbi ni Sakariâ sù mangilin nga kapilliá, nánaw nga nanoli sù gián na. 24 Á ari kuruk nga nabayák, á nangáguk si Elisabet nga atáwa na. Á yáyù nga naggián lâ ta bale ra ta límá nga bulán. 25 Ta kinagi na, “Nepallà yù allà ni Apu nikán, ta inabbágán nangà, tapè aringà mappasirán sù ira kábuluk ku,”*Yù ira ngaw Kudio, kagiad da nu ajjan yù babay nga nakiatáwa nga ari naganâ, á yáyù pamággáng ni Namarò kuna. Á iniluddè nayù ira kábulun na nga bábbay. kun na.
Pakkagi nayù Daroban ni Namarò sù Keyanâ ni Apu Kesu
26 Á sù mekánnam nga bulán nayù kabussì ni Elisabet, jinok ni Namarò si Gabriel nga daroban na ta umay ta ili na Nasaret sù purubinsia na Galilia. 27 Ta inibilin ni Namarò kuna yù kagian na sù magingánay nga naggián tán, nga mangngágan ta Maria. Nakitarátu si Maria sù laláki nga mangngágan ta Kusè. Á si Kusè yù ginaká nayù ngaw Patul Dabid. 28 Á limibbè yù daroban sù gián ni Maria, á kinagi nayù daroban kuna, “Ye, Maria, nga meddù ni Apu! Mapagayáyâ ka, ta mepulù nikaw si Apu,” kun na.
29 Á pakaginná ni Maria sù kinagi na, nerallà yù bagal na. Á ninononò na nu anni yù kebalinán na. 30 Á kinagi nayù daroban kuna, “Ari ka maganássing, Maria, ta nepallà yù pangikállà ni Namarò nikaw. 31 Á yáyù nga mangáguk ka sangaw, á maganâ ka ta laláki nga ingágam mu ta Kesu. 32 Aggina yù Kotunán, á ingágad da ta Anâ ni Namarò. Á pabbalinan ni Apu Namarò ta patul, nga táli nayù ngaw Patul Dabid nga naggaká kuna. 33 Á mammaguray ta áddè ta áddè sù ira ginaká ni Akup. Á awán ta áddè nayù pammagure na.” Yáyù kinagi nayù daroban kâ Maria.
34 Á kinagi ni Maria sù daroban, “Kunnasi yù kesimmu na yaw, ta awánà ta atáwa?” 35 Á kinagi nayù daroban kuna, “Umay nikaw yù Mangilin nga Ikararuá, ánna malirúmán naka nayù pakáwayyá ni Namarò nga mamagaddátu. Á yáyù nga mangilin yù assítay nga meyanâ, á ingágad da ta Mangilin nga Anâ ni Namarò. 36 Á mabussì gapay si Elisabet nga kanakanáyum mu, mássiki nu bakabákakin, nga kagiad da ta mabbalá. Á annam nga bulánin yù bussì na. Á maganâ sangaw ta laláki. 37 Ta awán ta arán na makuá ni Namarò,” kun nayù daroban. 38 Á kinagi ni Maria, “Sikán yù masserbi kâ Apu. Parè bì ta mesimmu nikán ngámin danniaw nga kinagim,” kun na. Á nánaw yù daroban.
Yù Ánge ni Maria Pattúllun kâ Elisabet
39 Á ari nabayák, á naggagannuâ si Maria, á nánaw ta inapurán na nga umay ta ili sù puddul sù purubinsia na Judiya. 40 Á minay sù bale ri Sakariâ. Á kinagi ni Maria kâ Elisabet, “Et taka tullúnán, Elisabet. Kunnasi ka?”
41 Pakaginná ni Elisabet sù ubobuk ni Maria, inikáddagâ na lâ nagguyu ta nasikan yù assítay sù sán na. Á dagarágâ nga minay yù Ikararuá ni Namarò kâ Elisabet. 42 Á yáyù nga iniyássikan ni Elisabet yù ngárál na, á kinagi na kâ Maria:
“Mapagayáyâ ka ánnè sù ira ngámin nga bábbay, gapu ta piníli naka ni Namarò. Á mapagayáyâ gapay yù abbing nga iyanâ mu sangaw! 43 Á magayáyákà megapu sù ángngiparáyom nikán, ta em mà sinullúnán, sikaw nga yená nayù yápù! 44 Á ta pakaginnâ sù ubobuk mu, matagenà ku yù pagayáyâ nayù anâ ku, ta nasikan yù pagguyu na sù sák ku. 45 Á pagayáyatan na ka ni Namarò gapay, gapu ta panguruk mu ta palurotan ni Namarò yù ngámin nga kinagi na nikaw.” Yáyù kinagi ni Elisabet.
Yù Paddáyaw ni Maria kâ Apu Namarò
46 Á kinagi ni Maria,
“Dayáwak ku si Apu Namarò,
á nepallà yù paddáyò kuna.
47 Á ayatánà kâ Namarò,
ta aggina yù mangiyígù nikán.
48 Á kemámmatán nangà,
nga tumulù nga masserbi kuna.
Á ta áddè kunangan ta áddè noka,
iparámak nayù ira ngámin nga tatolay
ta sikán yù piníli ni Namarò nga pagayáyatan na.
49 Si Namarò yù makáwayyá ta ngámin,
á makapállâ yù kingnguá na megapu nikán.
Aggina yù kotunán nga mangilin.
50 Á ikállà na yù ira ngámin nga tatolay nga makimoray kuna,
yù ira ngaw olu nga tatolay ánna yù ira ginaká ra ta áddè noka.
51 Ipasingan ni Namarò yù pakáwayyá na nga mamagaddátu,
á pawwarawaratan na yù ira tatolay nga mappeddaráyaw, nga notun yù nonò da.
52 Irián na yù ira motun nga patul sù pammagure ra,
á ipotun na yù ira kagukábán nga tumulù, tapè meparáyaw ira.
53 Pakáppagan na ta magannagannuk nga napiá yù ira magáwák.
Ngam yù ira maríku, papanáwan na ira nga awán bulubugá ta ipáno ra.
54 Abbágán na yù ira masserbi kuna,
nga ginaká nayù ngaw Kákay Israel,
ta arán na káttamán yù initabbá na,
nga allà na nittam nga tatole na ta áddè ta áddè.
55 Tuppálan na yù initabbá na ngaw kâ Kákay Abrakam ánna yù ira ngaw naggaká nittam,
ta ikákkállà na ittam nga ginaká ni Kákay Abrakam ta áddè ta áddè.”
Yáyù kinagi ni Maria sù paddáyo na kâ Apu Namarò.
56 Á naggián si Maria ta bale ni Elisabet ta tallu bulán. Á pappasá na tallu bulán, nánaw nga nanoli ta gián na.
Yù Keyanâ ni Kuan nga Minánnigù
57 Á jimittál yù paganâ ni Elisabet. Á laláki yù iyanâ na. 58 Á pakaginná nayù ira karúbá ra ánna kanakanáyud da ta meyannung sù makapállâ nga pinalurò ni Apu Namarò megapu kâ Elisabet, mepagayáyâ ira gapay nira.
59 Á sù mekawalu nga ággaw nayù abbing, naggagammung yù ira kábulud da ta bale ra, ta tuppálad da yù kustombare ra nga mangugì sù abbing. Á ingágad da nakuan ta Sakariâ, nga ngágan nayù yáma na. 60 Ngam kinagi nayù yená na, “Ari! Ari mangngágan ta Sakariâ, ngam si Kuan yù ngágan na.” 61 Á kinagi ra kuna, “Ngattá, ta awán gemma ta kanakanáyun naw nga mangngágan ta Kuan!” kud da.
62 Á sinenniasád da laguk yù yáma nayù abbing, ta iyabbû da nu anni yù ikáyâ na nga ingágan sù abbing. 63 Á kiniddo ni Sakariâ yù pattúratán na, á initúrâ na, “Kuan yù ngágan na.” Á napállâ ira ngámin. 64 Á kabalin ni Sakariâ nangitúrâ, dagarágâ nakobobuk, á naddáyaw kâ Namarò. 65 Á yù ira ngámin nga karúbá ra, maganássing ira ánna nepallà yù kapállâ da. Á pinassamâ da yù dámak ta ngámin nga ili ta puddul na Judiya. 66 Á yù ira ngámin nga nakarámak, inipatattam da lâ ta nonò da yù narámak da ta meyannung sù abbing. Á kinagi ra, “Anni panò laguk yù pabbalinán nayù abbing?” kud da. Ta natákál da ta nepulù kuna yù pakáwayyá ni Namarò.
Yù Nipalappâ ni Namarò kâ Sakariâ nga Duttál Noka
67 Á minay laguk yù Ikararuá ni Namarò kâ Sakariâ, nga yáma nayù abbing. Á nagubobuk si Sakariâ sù ipakagi nayù Mangilin nga Ikararuá kuna, á kinagi na:
68 “Dayáwat tam si Apu Namarò nga pakimorayát tam,
sittam nga ginaká nayù ngaw Kákay Israel,
ta en na ittam sinullúnán ni Namarò,
ta palubbángan na ittam tapè arán na ittam pagikaruan.
69 Á sinullà ni Namarò yù makáwayyá nga umay nittam mangiyígù.
Aggina yù ginaká nayù ngaw Patul Dabid nga aripan ni Namarò.
70 Yáyù inipakánnámmu ni Namarò gári,
megapu sù ubobuk na nga inipakagi na ngaw sù ira mangilin nga ábbilinán na.
71 Initabbá ni Namarò ta iyígù na ittam,
tapè arád da ittam aripanan nayù ira malussaw nittam.
72 Á palurotan ni Namarò yù initabbá na sù ira ngaw naggaká nittam.
Arán na káttamán yù mangilin nga tarátu na nira nga meyannung sù allà na nittam.
73 Initabbá ni Namarò kâ Kákay Abrakam, nga yù ngaw naggaká nittam,
74 ta iyígù na ittam, á ilillì na ittam sù panangngal nayù ira malussaw nittam,
tapè makapasserbi ittam kuna nga awán ta assing tam.
75 Á yawe yù ásserbi tam kâ Namarò,
nu napiá yù ángnguruk tam kuna,
ánna pareku nga matunung yù akkuát tam sù ira kábulut tam
ta kággággaw nga keggá tam ta utun na dabbuno.”
76 Á kinagi na laguk ni Sakariâ sù anâ na,
“Á sikaw, anâ ku, sangaw nu dumakal ka,
sikaw yù ábbilinán ni Namarò, si Namarò nga Kotunán.
Á mapolu ka nga umay, ta em mu iparámak yù ánge ni Apu,
tapè dán nga naparán yù ira tatolay sù labbè na.
77 Ipakánnámmum sù ira tatolay ta meyígù ira,
megapu sù pamakomá ni Namarò ta liwâ da, tapè mesipà ira kuna.
78 Á nepallà nga allà ni Namarò nittam.
Á doban na yù mangiyígù nga umay nittam nga naggapu ta lángì,
nga mamannawák ta nonò na tolay nga kunnay ta lassáng na bilák,
79 tapè pannawagan na ittam ngámin nga kunnay nga naggián sù kallà,
nga ikássing tam yù pate tam.
Á ituddu na nittam yù napiá nga tuttulat tam,
tapè mepagimammà ittam kâ Namarò.”
Yáyù áddè nayù kinagi ni Sakariâ, nga inipakagi nayù Mangilin nga Ikararuá kuna.
80 Á similluâ si Kuan nga anâ ni Sakariâ, á napasigaggà yù ángnguruk na kâ Namarò. Á naggián ta kalállammatán ta áddè ta pappasingan na nga mangilayalayâ sù ira ginaká ni Israel.
*1:25 Yù ira ngaw Kudio, kagiad da nu ajjan yù babay nga nakiatáwa nga ari naganâ, á yáyù pamággáng ni Namarò kuna. Á iniluddè nayù ira kábulun na nga bábbay.