1 Ŋ̀gàŋmàꞌa Nwì yî ŋwè a betə̀ Stephen mə, “Àa tsiꞌì ànnùnɨ̂ ŋkoŋ mə bɨ swoŋ laà lɛ?” 2 Stephen a swoŋ mə, “Yuꞌutə̂ nɨ̀ bɨ̂taà nɨ bɔɔ bɨ maà, Nwì yìi mə a ŋwèènə̀ aà, à lɛ mfɛ̀ꞌɛ̀ ǹtsiꞌi taà yiꞌinə̀ Abraham, wa a noò wa mə à lɛ ntswe a Mesopotamia aa, maà noò kaa a burə tɨ̀ a Haran ka ǹtswe, 3 ǹswoŋ ghu mbo mə, ‘Màꞌàtə alaꞌà yuu bo bɨ̀ ŋ̀gwɛ̀ꞌɛndâ ghô, m̀fɛꞌɛ ŋghɛ̀ɛ̀ a adɨgə yìi mə mə̀ ka fɨ̀gɨ̀tə̀ a mbo wò aà.’Gen. 12.1 4 A tɨgə̀ maꞌatə alaꞌa baKaldea, ŋ̀ghɛɛ ntɨgə ntswe a Haran. Taà yì à lɛɛ̀ ŋ̀kwo, Nwì a ghɨrə̀ yi a fɛꞌɛ̀ ǹzi fàa alaꞌa yuà mə nɨ̀ tswe ghu tsɨ̂tsɔ̀ŋ aà. 5 Kaa Nwì kaa à lɛ ŋwaꞌa adɨgə nsyɛ ghu mbo fa mə tâ à bə̂ yi bə̂; kàa tsiꞌì mû àdɨ̀gə̀ yìi mə à ghàꞌàtə mbə ntɛꞌɛ̀ àkòrə̂ yi ghu aa bə̂. Lâ Nwì à lɛ ŋkàꞌà mə yu ka yǐ fa alaꞌa mà yû ghu mbo tâ tɨgə mbə̂ à yi bo bɨ̀ à yi bɔɔ̀ bi bìi bɨ ka yǐ yòŋ ghu njɨ̀m aà, ka mə a lɛ sɨ bə maà noò kaa a waꞌà nɨ mu tswe aà. 6 Nwì à lɛ nswoŋ ghu mbo aa mə, ‘m̀fòrə̀ yì ɨ̀ ka yǐ ghɛɛ bə bɨ̂gɨ̀ɨ̀ a alaꞌa badàŋ tâ bɨ̀ ghɨrə waa nɨ̂ ɨ̀bùꞌû jyaa, ɨ dɨ ŋgɨꞌɨ a mbo bo ɨlòò ŋkhɨ̀ ji nɨ kwà.’ 7 Nwì a swoŋ mə, ‘Lâ mə̀ ka yǐ nɨŋ ɨsaꞌa a nu bə̀ bìi mə bo ka yǐ ghɨ̀rə̀ waa nɨ̂ ɨ̀bùꞌù aà, a yi tɨ bə a njɨ̀m boŋ bo ka yi fɛ̀ꞌɛ zǐ mmii gha fàa adɨgə laà.’Gen. 15.13,14 8 Nwì a lɛ ŋwàrə akàà bo Abraham ǹləə annǔ ŋŋètə bɔɔ mbâŋnə̀ tsǒ alènsə̀. Abraham a jwe Isaac ǹtɨgə ŋŋetə yi a nɨ̂ ǹjwi ji nɨfwaà. Isaac a jwî Yakob, Yakob yìi ŋgaa a tɨgə̀ ǹjwe bɨ̂tà bɨ ŋgwɛ̀ꞌɛ̀ biꞌinə̀ bya nɨ̀ghûm ǹtsò baà.

9 “Bɨ̀tabê biꞌinə̀ bɨ lɛ ntswe nɨ̂ àghə̀ꞌə̀nə̀ a nu Joseph, m̀fee yi a alaꞌa Egipto, lâ Nwì a tswə̂ bo yu, 10 m̀fiꞌi yi a mûm ŋ̀gɨꞌɨ, m̀fa mɨtsyɛ ghu mbo ŋghɨrə Pharoah M̀fɔ̀ baEgipto a kɔŋə̀ yi ǹtɨgə ghɨrə a bə Gûmnàà, ǹtɨgə nsaꞌa nɨ̂ àlaꞌa baEgipto bo bɨ̀ ndâ Pharoah ntsɨ̀m. 11 Ǹjì ɨ̀ lɛ ŋkuu a alaꞌa baEgipto tsɨ̀m bo bɨ̀ a alaꞌa Cana, ǹnɨŋ ŋgɨꞌɨ yì ŋ̀wè a nu bə̀, ŋ̀ghɨrə bɨ̀taà biꞌinə̀ bɨ tɨgə̀ ǹlɔɔ nɨ̂ mɨ̀jɨ kɨkaŋ. 12 Yakob a yuꞌu mə mɨjɨ mɨ lɛ tswe a alaꞌa baEgipto, ǹtoo bɨ̂taà biꞌinə̀ ghu a ŋgaa yî ǹtsyàmbìì. 13 Bo bù mə̂ ŋ̀ghɛɛ ghu a ŋgaa yìi ɨ̀ yòŋtə aa, Joseph a ghɨrə̀ bɔɔ bɨ maà bi bɨ zî yi, ŋ̀kɨ ŋghɨrə Pharoah a zî ŋgwɛ̀ꞌɛ̀ yì. 14 Joseph a swoŋ mə tâ bɨ̀ ghɛɛ ntwoŋ taà yì Yakob bo bɨ̀ ŋ̀gwɛ̀ꞌɛ̀ yǐ ntsɨ̀m, ɨ̀tu bə̂ mɨghum mi sàmbaa ntsò ntaà. 15 Yakob a sɨgə ŋghɛ̀ɛ̀ a alaꞌa baEgipto, ǹyi ŋkwo ghu, yubɔŋ bo bɨ̀ bɨ̀taà biꞌinə̀, 16 bo kwò mə̂ ghu, bɨ bèꞌè ɨ̀kû jyaa ŋkɔꞌɔ nɨ ju a Shechem, ǹtwiŋə waa wa nɨsyɛ̀ nya mə Abraham a lɛ nyuu nɨ ŋkabə a mbo bɔɔ bɨ Hamor a Shechem aà.

17 “Lâ nòò à kà mə̂ ŋ̀kuꞌu mə tâ Nwì tâ ghɨrə ànnù yìi mə à lɛ ŋkàꞌà a mbo Abraham aa, ǹdùù bə̂ biꞌinə̀ a alaꞌa Egipto ɨ burə̀ ŋ̀ghaꞌàtə tsiꞌì ghàꞌatə̀ ŋ̀ghɛɛ nɨ̂ m̀bìì 18 ǹyweꞌe a noò yìi mə mfɔ̀ yî mɔꞌɔ yìi mə kaa à lɛ ŋwaꞌà Joseph zi aa, à lɛ ŋkɔꞌɔ ntɨgə nsaꞌa nɨ̂ àlaꞌa baEgipto. 19 A lɛ ntaŋə mɨ̂nàŋ a atu bə̂ biꞌinə̀, ǹdɨ ŋgɨꞌɨ a nu bɨ̀taà biꞌinə̀ ǹtswa nɨ̂ waa nɨ̂ àdàꞌà mə tâ bo meꞌe bɔɔ̀ byaa a abɛɛ mə tâ bɨ̀ kwokə. 20 À lɛ mbə aa ma mùu noò mə bɨ lɛ njwe Moses, a burə̀ m̀bə tsiꞌì mu yìi mə à lɛ mbɔŋ a yə ŋkɨ bɔŋ a nsi miꞌi Nwì aà. Bɨ lɛ ŋkoꞌo yì a ndùgə bo a nɨ bɨ̀sàŋ bi tarə̀. 21 Nòò wa yìi mə bɨ lɛ nlɔ̀gə̀ yì a ndùgə bo mfɛꞌɛ ŋghɛ̀ɛ̀ ǹləə a abɛɛ a adɨgə dàŋ aa, mu Pharoah yî màŋgyɛ̀ a lɔgə̀ yi nɨ mû yì ǹtɨgə ŋkoꞌo yi. 22 Bɨ lɛ ndɨ̀ꞌɨ̀ yi nɨ mɨ̀tsyɛ̀ mɨ baEgipto mɨ tsɨ̀m, a naŋsə̀ ǹzi nɨghàà tsiꞌì sɨgɨ̀nə̀ ŋ̀kɨɨ ŋghɨrə nɨ̂ ɨ̀nnù jî wè jî wè.

23 “Nòò yìi mə Moses à yì mə mbə ɨlòò mɨghum mi nɨkwà aa, ŋ̀waꞌatə mə yu ghɛɛ ghantə bɔɔ bɨ maà bi, bɔɔ bɨ baIsrael. 24 À ghɛ̀ɛ̀ mə̂, ǹyə ŋû baEgipto a kâ ŋ̀ku nɨ mu maà yì yî mɔ̀ꞌɔ. À yə̀ mə̂ laa, ŋ̀ghɛɛ a ŋkwiꞌinə̂, ǹtswa ŋû baEgipto wa ŋkù ǹzwitə nloŋ ŋgɨꞌɨ ya yìi mə à lɛ sɨ nɨŋ a nu mu maà yì ŋù baIsrael wa aà. 25 À lɛ sɨ ghɨ̀rə̀ laa ŋwaꞌatə nɨ mə bɔɔ bɨ maà bi bɨ ka zi mə Nwì ka kwɛtə tâ yù fiꞌi waa wa a mûm ŋ̀gɨꞌɨ̀, lâ kaa bo waꞌà zî. 26 Àbɛ̀ɛ̀ fùꞌù mə a zî ǹyə bɔɔ baIsrael bî mɔꞌɔ bɨ kâ ǹyɔŋə, a lɔɔ̀ mə yu fààtə̀ waa tǎ tâ bo tsuu kɨ yɔ̀ŋə̀, ǹswoŋ mə, ‘Bɨ̀sû bâ, nɨ̀ tsuu kɨ to, tɨgə nɨ̀ laa mbə bɔɔ bɨ ma aa ɛ?’ 27 Lâ ŋù wa yìi mə à lɛ nlɔ̀gɨ̀nə̀ fɨkɔ̀rə̀ fya aa, a tiì Moses lɔ̀ꞌɔ̀sə̀ m̀betə ghu mbo mə, ‘A gho aà a lə̀ə wò mə ta ò tɨgə mbuꞌutə yiꞌi ŋkɨɨ ntsɔꞌɔtə nɨ̂ mɨ̀saꞌà miꞌi aa ɛ? 28 O bù ǹlɔɔ aa nzwìtə mə̀ tsǒ mə ò kɨ̀ zwìtə ŋû baEgipto wa a yɔɔ aa ɛ?’Exod. 2.14 29 À kwìꞌì mə̂ laà, Moses a fɛꞌɛ̀ wa alaꞌa baEgipto ŋ̀khə ŋghɛ̀ɛ̀ a alaꞌa Midia ǹtɨgə ntswe ghu nɨ̂ ŋ̀gɨ̀ɨ̀, ǹjwe bɔɔ mbâŋnə̀ ghu bi baà.

30 “Ɨ̀lòò mɨghum mi nɨkwà ɨ̂ tsyà mə̂, angel Nwìŋgɔ̀ŋ a zî ǹtsiꞌi Moses, ǹtswe a mum àtsùgə ɨti yìi mə mɔꞌɔ ɨ lɛ sɨ bərə ghu aa, a ntaꞌa mɨwɛ̀ɛ̀ wa a mbɛ̀ɛ̀ ǹtaꞌa Sinai. 31 Moses à yə̀ mə̂, ànnù a burə̀ ǹtsya yi, a ghɛ̂ntə a ntəə ghu mbɛ̀ɛ̀ ta naŋsə lèntə̌ yə. À kà mə̂ aa ŋghɛɛ ghu nyuꞌu njì M̀màꞌàmbi a swoŋ mə, 32 ‘Mə̀ nɨ Nwìŋgɔ̀ŋ bɨ̀ taà buu, Nwɨ̀ŋgɔ̀ŋ Abraham, yì Isaac, nɨ yì Yakob.’Exod. 3.6 Moses yùꞌù mə̂, nû yì ɨ swerə̀, a tɨgə̀ m̀benə baꞌà bàꞌà; kaa a waꞌà nɨ̂ ǹtɨɨ bu ntswe a lèntə̂ àdɨ̀gə̀ yâ. 33 M̀màꞌàmbi a swoŋ ghu mbo mə, ‘Tsɔꞌɔtə ntam jo jyâ, ǹloŋ mə àdɨ̀gə̀ yuà mə ò təə ghu aa, à nɨ̂ àdɨgə nsyɛ yî làà maŋsə. 34 Wa mə̀ lìì mə̂ ǹyə mbuu ŋgɨꞌɨ yìi mə bə̂ ba a alaꞌa baEgito bɨ yə aà. Mə̀ yùꞌû àjàŋ yìi mə bo yə̀ꞌə ŋgɨꞌɨ yàà aa, ǹsɨgə nzi a fiꞌi bo wa mûm ŋ̀gɨꞌɨ̀. Zì faà la tsɨ̂tsɔ̀ŋə̀. Mə̀ ka too gho a alaꞌa baEgito.’Exod. 3.5,7,8,10

35 “À lɛɛ̀ ŋ̀kɨ mbə aa tsiꞌì Moses ma ghû mə bɔɔ bɨ maà yì lɛ ntuu, m̀betə ghu mbo mə, ‘A gho aà a lə̀ə wò mə tâ ò tɨgə mbuꞌutə yiꞌi ŋkɨɨ ntsɔꞌɔtə nɨ̂ mɨ̀saꞌà miꞌi aa ɛ?’ mə Nwì à lɛɛ̀ ǹtoo mə tâ ghɛɛ ŋka nsaꞌa nɨ̂ bɔɔ baIsrael, ɨ kɨɨ fiꞌisə waa a mûm ŋ̀gɨꞌɨ̀. Angel wa mə à lɛ nzì ǹtsiꞌi yi wa mûm àtsùgə ŋ̀gɛ̀ɛ̀ mə a lɛ sɨ khɨ aa, a tswê ghu mbo, ŋ̀kwɛtə nɨ̂ yi. 36 À nɨ Moses ma ghû mə à lɛ ghɨ̀rə ɨlensə ɨnnù bo bɨ̀ ɨ̀nnǔtsyâmbo a alaꞌa baEgipto bo bɨ̀ wa Mɨyaa yî m̀bagɨtə bo nɨ a antaꞌa mɨwɛ̀ɛ̀ mɨwɛ̀ɛ̀ a atû ɨ̀lòò mɨghum mi nɨkwà. 37 À nɨ Moses ma ghû mə à lɛ nswoŋ a mbo bɔɔ baIsrael mə, ‘Nwì à ka yǐ ghɨ̀rə tâ ŋ̀gàŋtoò yì yî mɔ̀ꞌɔ tsǒ mə̀ tâ bu mfɛ̀ꞌɛ̀ a tɨtɨ̀ɨ bɔɔ bɨ maà buu aà.’Deut. 18.15 38 À nɨ yu mə à lɛ ntswe bo bɨ̀ ŋ̀ghòtə̂ bɔɔ baIsrael bya wa antaꞌa mɨwɛ̀ɛ̀ mɨwɛ̀ɛ̀ ŋ̀kɨ tswe bo bɨ̀ bɨ̀taà biꞌinə̀, a bɔ̀ꞌɔ angel wa mə à lɛ ŋghàà ghu mbo a ntaꞌa Sinai aà. À lɛ ŋkwɛrə ntoò Nwì yìi mə ɨ fa ntswêntɨ̀ɨ̀ a mbo bə̀ aa, a mfa a mbo bìꞌinə̀.

39 “Lâ bɨ̀taà biꞌinə̀ bɨ lɛ ntuu a yuꞌunə yi, ǹtuu yi, ŋ̀kwensə ntɨɨ̀ waa, m̀bəŋ m̀bu tɨgə nlii nɨ̂ m̀bɨ̀ɨ̂ waa fu a alaꞌa baEgipto; 40 ǹtɨgə nswoŋ a mbo Aaron mə, ‘Ghɨ̀rə bɨ̂nwì m̀fa a mbo bìꞌì tâ bɨ̀ ka ŋghɛɛ nɨ a mbìi bìꞌì, ǹtsyasə nɨ̂ yiꞌi. Kaa bìꞌì sɨ̌ annù yìi mə a ghɨrə Moses ghû yìi mə à lɛ ntsyàsə̀ yiꞌi bìꞌì fɛꞌɛ̀ a alaꞌa baEgipto aa zî.’Exod. 32.1 41 Bo tɨgə̀ m̀bɔɔ fɨ̂ŋkobə fɨ bə tsǒ mû m̀bɔ̀ŋ ma mùu noò, ǹtɨgə nzwitə nɨ̂ naà m̀maꞌa nɨ̂ fɨ̀ŋkobə mà fû ghu, ǹtɨgə ndorɨtə nloŋ fɨ̂ŋkobə mà fû mə bo lɛ naŋsə nɨ̂ m̀bô myaa aà. 42 Laà, Nwì a tuù waa, m̀maꞌatə waa mə tâ bo fa ɨbɨ̀ɨ nû waa, ǹtɨgə ŋghaꞌasə nɨ̂ ǹtsǔ ntsò yìi mə ɨ tswe a aburə aà, ma yû a yôŋ aa ajàŋ yìi mə bɨ ŋwaꞌanə a mûm àŋwàꞌànə ŋgǎŋtoo Nwì aà:

44 “Ǹtàŋ wa mə ɨ lɛ sɨ fɨ̀gɨ̀tə̀ nɨ mə Nwì a tswe bo bɨ̀ bə̀ bi aa, ɨ lɛ ntswe a mbo bɨ̀taà biꞌinə̀ wa antaꞌa mɨwɛ̀ɛ̀ mɨwɛ̀ɛ̀. Bɨ lɛ ghùrə̀ ǹyoŋ aa tsiꞌì àjàŋ yìi mə Nwì a lɛ mfɨ̀gɨ̀tə̀ a mbo Moses mə tâ à ghurə aà. 45 À yì mə̂ tɨ bə a njɨ̀m bɨ̀taà biꞌinə̀ bo bɨ̀ Joshua bɨ tɨgə̀ ǹlɔgə ntàŋ ma ghû ŋ̀kuu nɨ ghu fàa alaꞌa, wa noò mə bɨ lɛ ntɨgə nzi kwɛrə ɨdɨgə ɨlaꞌa ɨtoo jya jìi mə Nwì à lɛ mfurə waa, bɨ fɛꞌɛ̀kə̀ aà. Ǹtàŋ wa ɨ lɛ ntɨgə tswe fàa alaꞌa nlɔ̀gɨ̀nə̀ aa maa noò ǹzi nyweꞌe a noò yìi mə David a lɛ mbə mfɔ̀ aà. 46 Ǹsi David ɨ lɛ mbɔ̀ŋ bo Nwì a lɔntə̀ mə tâ Nwì tâ à maꞌatə tâ yù bɔɔ nda a mbo yu Nwì Yakob. 47 Lâ à lɛɛ̀ m̀baŋnə ntɨgə mbə aa bə Solomon mə Nwì à lɛ mbeentə mə tâ à tɨgə mbɔɔ nda ma yû ghu mbô.

48 “Lâ Nwì yìi mə nɨ̂ Àkɔꞌɔ̀ntsɨrə aa, kaa sɨ aa mûm mɨ̀laꞌa mìi mə â bɔ̀ɔ bə̂ nɨ̂ m̀bô myaa aa tswe bə̂; ma yuù ànnù a yôŋ aa tsiꞌì nɨ nɨ̀ghàà nìi mə ŋ̀gàŋtoò Nwì à lɛ nswoŋ aa, mə,

51 “Nɨ̀ burə naŋsə ntɨɨ atu bə laà aa a ya aa ɛ? Mɨ̀ntɨɨ̀ muu mɨ burə mbə bə mì bɨ̂tɨ̀zi Nwî aa a ya aa ɛ? Nɨ̀ kùtə̂ ɨ̀tôŋnə̀ juu kaa waꞌà kɔ̀ŋ a nyuꞌù ǹtoò Nwì aa a ya aa ɛ? Nɨ kɨɨ ntɨɨ nɨ̂ àtu a mbo Àzwì Nwî tsɨ̂tsɔ̀ŋ aa tsiꞌǐ ajàŋ yìi mə bɨ̀taà buu bɨ lɛ sɨ ghɨ̀rə̀ aà. 52 Ŋ̀gàŋntoò Nwì yî tsù à tswe ghu mə bɨ̀taà buu lɛ ŋwaꞌà àkòrə̂ yi ka ntsɔꞌɔ aa ɛ? Bo lɛ nzwitə ŋgǎŋntoo Nwî jya jìi mə ɨ lɛ nswoŋ, àghaꞌa â bùrə̀ mə̂ nsaꞌa ǹsàꞌà aa, mə yu wa yìi mə annû yi a tsinə aa à ka yǐ zì aà. Tsɨ̂tsɔ̀ŋ nɨ̀ kɨ̀ mə̂ m̀fee yi, ǹtswa yi nzwitə. 53 Tɨgə a lɛ ŋkwɛrə bu ŋkwɛrə nɔ̂ŋsə̀ Nwî wa mə baangel bɨ lɛ mfa a mbo bu aa ɛ? Lâ a ghɨ̀rə̂ àkə̀ kaa nɨ̀ waꞌà yuꞌunə̀ aa ɛ?”

54 Ŋ̀gǎŋsenadrio bya bɨ yùꞌù mə annù yìi mə Stephen à lɛ nswoŋ aa, mɨ̀tɔ̂ŋ myaa naŋsə̀ nlwinə, bɨ tɨgə̀ ŋ̀kurə nɨ mɨ̀sɔ̀ŋə̂ myaa ghu nû. 55 Lâ Àzwì Nwî yìi mə a laa màŋsə̀ aa, a lɛ ŋkuu lwensə Stephen, a tɛꞌɛ miꞌì mi ntɨgə nlii nɨ̂ àbùrə̀ ghu, à kà mə̂ aa nlii, nyə nɨghaꞌa nɨ Nwî nìi mə nɨ ŋwèènə̀ aa, ŋ̀kɨ nyə Yesu a təə a mbɛ̀ɛ̀ nɨ̀kwɛɛ Nwì nî màꞌà. 56 À yə̀ mə̂ laà, ǹswoŋ mə, “Yə̂ nɨ̀, mə̀ yə̂ àbùrə̀ a ŋaꞌanə̀, mə̀ yə Mu Ŋù a təə a mbɛ̀ɛ̀ nɨ̀kwɛɛ Nwì nî màꞌà!”

57 Bo yùꞌù mə̂ laà, ǹtɔŋnə mboꞌo, ǹlɔgə mbô myaa ŋkutə ɨtôŋnə̀ jyaa ghu, ǹywunə ŋkhənə tsiꞌì bɨ̀ tsɨ̀m ŋghɛɛ a mbɛ̀ɛ Stephen, 58 ǹtswa yi nswuŋ mfɛ̀ꞌɛ̀sə̀ wa a mûm àlaꞌa ŋghɛɛ mmàꞌà a abɛɛ, ǹtɨgə ntumtə yi nɨ̂ ŋ̀gɔ̀ꞌɔ̀. Bɨ̀yəfə bìi mə bɨ lɛ ntswe ghu aa, bɨ lɛ ntsɔꞌɔtə ɨtsə̀ꞌə̂ jyaa nnɔŋsə a mɨkòrə mûjɔ̀ŋ yî mɔ̀ꞌɔ, ɨ̀kùmə̂ yi ɨ bə Saul. 59 Bɨ kà mə̂ aa tumtə nɨ̂ Stephen aa, a tsaꞌàtə̀ Nwî ǹswoŋ mə, “M̀màꞌàmbî Yesu, lɔ̀gə ntɨɨ̀ ghâ!” 60 Ǹswɛtə mɨkuꞌutə̂ mi a nsyɛ, ǹtɔŋnə ŋghaa tsiꞌì nɨ̀ mɨ̀tɨ̀ɨ̀ ǹswoŋ mə, “M̀màꞌàmbî, tsùu annù yî bɨ yuà a nu bo lǒ nɨŋ bə̂.” À ghàà mə̂ nswoŋ laà, m̀burə ntsɨɨ.