Àŋwàꞌànə̀ a mbo
BaHEBER
ǸJIꞌÌNNǓ AŊWÀꞌÀNƏ̀ YÛ
Kaa bɨ sɨ̀ ŋû yìi mə à lɛ ŋŋwàꞌànə aŋwàꞌànə̀ BaHeber aa zî. Lâ a laa mə ŋ̀gàŋ à lɛ ŋŋwàꞌànə̀ aa a mbo bɨ̀Krisèn bìi mə bɨ lɛ mbə baHeber ǹtswe a ɨdɨgə ɨdɨgə aà. À lɛ ŋŋwàꞌànə̀ aa a ndɨ̀ꞌɨ̀tə̂ waa yìi mə bɨ lɛ sɨ yə nɨ̂ ŋ̀gɨꞌɨ aà (13.22; 10.3-11.39) mə tâ bo tsuu abìintɨɨ̀ yaa lǒ mmàꞌàtə ɨ tuu Nwì (4.11; 6.1-8; 10.23,29,35). À lɛ ŋkɨ lɔɔ a nsaꞌa abɛ̀ɛ annǔ àbìintɨɨ bɨ̂Krisèn mə ŋ̀gàŋənnù Nwî baYuda lɛ sɨ to nɨ bɨ̀mânjì bî ghàꞌàtə̀ aà. Ǹlɔɔ nɨ̂ ŋ̀ghɨ̀rə̂ bə̀ zi mə ǹtoo yì ǹsɨgɨ̀nə̀ ma yû à nɨ̂ ànnù nɨ̂ŋkoŋə̀.
A nɨ̂ àkàà yi mbìì ya mə Nwì à lɛ ntsyǎ a njɨ̌m Moses ŋ̀warə bo bɨ̀ bə̌ bi aa, à lɛ nswoŋ mə tâ bɨ̀ ka nlɔgə nɨ̂ ǹnàà ŋ̀wa mmàꞌà nii ghu tǎ tâ yù ka nliꞌinə nɨ̂ ɨ̀bɨ̂ waa. Nàà ya yìi mə bɨ lɛ nzwitə aa, ɨ kwo aa a atu ŋù wa yìi mə à lɛ ŋghɨ̀rə ɨbɨ aa, bɨ tɨgə̀ ǹsiꞌitə ɨbɨ ŋû wa nlɔ̀ꞌɔ̀sə. Ŋ̀gǎŋmàꞌa Nwì ɨ lɛ sɨ mfàꞌà nɨ̂ ɨ̀fàꞌà ma ghû aa a mbo Nwì bo bə̌ bi. Ma ghû ɨ̀fàꞌà bɨ naŋsə ŋŋwàꞌànə mfɨgɨtə aa a nɨ̂ àŋwàꞌànə Leviticus, a mum Mɨ̀kàà yî Ǹlwèn. Nwì a swoŋə̀ nɨ mə tâ bə̂ bi bɨ̀ laa maŋsə tsǒ mə yu kɨ nlaa maŋsə mbə aà (Lev. 11.44,45; 19.2; 20.7). Àŋwàꞌànə baHeber a kwatə̀ nɨ̂ ǹdɨꞌɨ̀ ma yû ǹswoŋə nɨ mə Yesu yìi mə, tsɨ̂tsɔ̀ŋ, à nɨ yu yìi mə à tɨ̀gə Ŋgàŋmàꞌa Nwì yìꞌinə̀ yî ŋ̀wè aa, à zì mə̂ ǹyweensə yiꞌinə̀, ǹtsya a njɨ̀m abìintɨɨ̀; a kuꞌùnə̌ mə tâ bìꞌinə kɨ nlaa maŋsə “nloŋ mə ŋù yìi mə àkòrə̀ nɨzî yi a sɨ̀ laa màŋsə̀ aa kaa à ka yǐ waꞌǎ Mmàꞌàmbi yə̂” (12.14).
Ma mùu ajàŋ àŋwàꞌànə̀ baHeber a ghaà aa nloŋ annǔ ŋghaꞌasə Nwì a mbìì m̀bɔŋ tâ Yesu Kristo à zi bo ajàŋ mə a lɛ ntɨgə ntswe nlɔgɨnə a noò wa mə Yesu à lɛ nzi nɨ̂ àkàà yî fii ya aà. A nɨ̂ ɨ̀nnù tsɨ̀m, Kristo à tsyàtə bə̀ bɨ̀tsɨ̀m. À nɨ Mu Nwì yìi mə à lwìꞌi nɨ̂ŋkoŋə aà, mə à lɛ nyəgə ayuꞌunə̀ a njɨ̌m ŋgɨꞌɨ aà, ǹtsyatə Moses, bo bɨ̀ ŋ̀gǎŋntoo Nwî tsɨ̀m a mûm Ǹlwèn Mɨ̀kàà, ŋ̀kɨ ntsyatə baangel. Nwi à lɛ ntsə̀rə mə Kristo à nɨ Ŋ̀gàŋmàꞌa Nwì yî ŋ̀wè yìi à lwìꞌi nɨ̂ŋkoŋ, ǹtsyàtə ŋgǎŋmàꞌa Nwì ji Nlwèn Mɨ̀kàà. A njɨ̌m Kristo Nwì a yweensə ŋù yìi mə à bìi Yesu aa ŋgaà mɔ̀ꞌɔ, mfiꞌisə yi a mum ɨbɨ, nɨ a mum nɨ̀bɔꞌɔ bo bɨ̀ a ntsǔ nɨ̀wô. Ɨ̀fàꞌà yìi mə ŋ̀gǎŋmàꞌa Nwì ɨ lɛ sɨ fàꞌà aa ɨ lɛ sɨ dɨ̀ꞌɨ̀ aa yìi mə Kristo, tsǒ Ŋ̀gàŋmàꞌa Nwì yî ŋ̀wè, à ka yǐ kuu ghu aà. À lɛ nzì nɨ̂ àkàà yì fiì, yìi mə bɨ warə nɨ̂ àləə nû yi, a tsyatə̀ a yi mbìì ya mə Moses à lɛ nzì nɨ yu aà. Ǹtɨgə ŋkuu a mûm Àdɨ̀gə̀ yî Ǹlàà Maŋsə nɨ̂ àləə̀ yi, ǹsiꞌitə ɨbɨ bə̂ ghu ŋgaà mɔ̀ꞌɔ̂.
Àŋwàꞌànə̀ ma yû à ghaà ànnù ajàŋ mə Kristo à kɨ mbə ŋûmɨ̀sɔ̀ŋ aa ntsyatə ŋŋwàꞌànə̀ jî mɔꞌɔ̀ (2.9,10, 14-18; 4.15; 5.7-9; 12.3; 13.1). Ka mə Kristo à lɛ mbə Nwî, ǹtswe nɨ màrə̀ yi ntsɨ̀m aa (1.3,8) à lɛ ŋkɨ mbə ŋûmɨ̀sɔ̀ŋ ǹtɨgə mbə tsǒ bɔɔ bɨ maà bi tǎ naŋsə zi a ŋkwɛtə̂ waa (2.14-18).
Ŋ̀gàŋ ŋ̀nwàꞌànə aŋwàꞌànə̀ ma yû à swoŋə nɨ mə bə̀ bìi bɨ yòŋtə̀ nɨ a mbɛ̀ɛ Nwì a ŋghaꞌasə yu aa tâ bɨ̀ tswe nɨ̂ àbìintɨɨ̀, ǹloŋ mə “àbìintɨɨ a bə tuu bə boŋ kaa mbə ŋù tsù a waꞌà ghɨ̀rə̀ tâ Nwì à dorɨtə” (11.6). Ka mə bə̀ bìi mə bɨ bii Nwî bɨ yə ŋgɨꞌɨ aa, a lɔgə̀ noò ŋ̀ghaa nloŋə bə̂ bìi mə bɨ lɛ nɨŋ mɨ̂ntɨɨ̀ myaa a nu Nwì aà (11.1-40), ǹtɨgə ndɨꞌɨtə nɨ̂ bə̀ bɨ Nwî mə bɨ̀ ka nyoŋə Kristo, ǹtɛꞌɛ miꞌi myaa ghu nu, ǹtaŋtɨɨ, ǹtsuu lǒ kaa (12.1-3) tǎ yǐ tswe nɨ̂ ŋ̀kàꞌa ya yìi mə Nwì à kàꞌa nloŋ ŋgaa yàà aà (10.35,36; 6.10).
Bɨ yatə̂ àŋwàꞌànə̀ yû aa laà:
1. Kristo à nɨ yu yìi mə à dɨ̀ꞌɨ Nwî maŋsə aà 1.1-3
2. Kristo à tsyàtə baangel 1.4—2.18
3. Kristo à tsyàtə Moses bo Joshua 3.1—4.13
4. Kristo à tsyàtə ŋgǎŋmàꞌa Nwi tsɨ̀m 4.14—7.28
5. Àkàà ya yìi Kristo à zi nɨ yu aa, a tsyatə yi mbìì yâ 8.1—9.28
6. Àmàꞌanwî Kristo a tsyatə à yi ŋgǎŋmàꞌa Nwì ji mbìì 10.1-11
7. Àbìintɨɨ a tsyatə ɨnnù tsɨ̀m 11.1—12.25
8. Àdɨꞌɨtə̀ bo bɨ̀ ɨ̀nnǔ nlwìꞌìsə̂ 13.1-25
1
Àjàŋ mə Nwì a ghàà a mbo bìꞌinə̀ ǹtsya a jɨ̌m Mû yì aà
1 À lɛ mbə a mbìì Nwì a ghaà nɨ a mbo bɨ̀tà bɨ bɨ̂taà biꞌinə̀ a ŋgaa jî ghàꞌàtə̀ bo bɨ̀ nɨ bɨ̀mânjì bî ghàꞌàtə̀ ǹtsya aa a njɨ̌m ŋgǎŋtoò ji; 2 Lâ fàa ŋgùꞌù a nlwìꞌìsə Nwì à ghàà mə̂ a mbo bìꞌinə̀ ǹtsyà aa a njɨ̌m Mû yì. À lɛ nnaŋsə ŋgɔ̀ŋ ǹjoò tsɨ̀m faa mbi ntsyà aa a jɨ̌m Mû yì ma ghû yìi mə à lɛ ntsɔ̀ꞌɔ nləə nɨ̂ ǹjɨ̂ndâ yì mə tâ à tswe a atû ǹjoò ji tsɨ̀mə̀.
3 Mû yì ma ghû a dɨ̀ꞌɨ̀ nɨghaꞌa nɨ Nwî a ajàŋ yìi mə a ŋwèènə̀ aa, ŋkɨɨ ndɨꞌɨ aa tsiꞌì màrə̀ Nwì. À kɨ mbə yu yìi mə a lə̀ə mbi yǔ ntsɨ̀m tsiꞌì nɨ nɨ̀ghàâ ni nìi mə nɨ tswe nɨ̀ mɨ̀dàꞌà aà. Nòò yìi mə à lɛ nzì nɨ̂ ànnǔ nsìꞌî ɨ̀bɨ bə̂ bɨ tsɨ̀mə̀ aa, à lɛ ntɨgə ntswe a mbɛ̀ɛ̀ nɨ̀kwɛɛ Nwì yìi mə à tswe nɨ̂ àdàꞌa tsɨ̀m aa nî màꞌà a ndəŋə.
Àdàꞌà yìi mə Mu Nwì à tswe nɨ yu aà
4 Nwì à lɛ ŋghɨrə mə tâ àdàꞌa Mû yì tâ à tsyatə yî baaŋgəl tsiꞌi ajàŋ yìi ɨ̀kùm wa mə à lɛ mfa a mbo Mû yì ɨ lɛ ŋkɔꞌɔnə ntsyatə myaa aà.
5 Kaa Nwì lɛ ŋwaꞌa a noò tsù a mbo angel yî tsù swoŋ mə,
“Ò nɨ Mû ghà,
sii, mə̀ nɨ Taà ghò.” Ps. 2.7
Kaa Nwì à lɛ ŋwaꞌà kɨ̀ ǹswoŋə a mbo angel yì tsù mə,
“Mə̀ ka bə Taà yì
ta à kɨ mbə Mû ghà.” 2 Sam. 7.14
6 Nòò yìi mə Nwì à lɛ ntswe nɨ̂ ǹtoo mû yì yî ǹtsyàmbìì ma ghû fàa mbi aa, à lɛ mbù ǹswoŋ mə,
“Baangel bɨtsɨ̀m tâ bɨ̀ ka mmii nìi.” Deut. 32.43; Ps. 97.7
7 À lɛ mbù ǹswoŋ nloŋ baangel bi mə,
“Bo bya mə bo fàꞌa a mbo yu Nwî aa, bo bə aa tsiꞌì tsǒ fɨ̀fə̀rə̀,
ŋkɨ ŋghɨrə mə ŋ̀gǎŋfàꞌa ji ma jû tâ ɨ̀ bə tsiꞌì tsǒ ǹlwǎ mɔꞌɔ.” Ps. 104.4
8 Ŋ̀ghɛɛ nɨ̂ m̀bìì m̀baŋnə nswoŋ a mbo mû yì mə,
“Oò Nwì Tâ ànnù nɨfɔ̂ yo tâ à lwiꞌi tsiꞌì nɨ̀ŋkoŋə̀!
O saꞌa bə̂ bo aa nɨ mânjì yìi mə à tsìnə aà.
9 Ò kɔ̀ŋə ànnù yìi mə a tsinə aa, m̀baa annù yìi mə a sɨ̀ tsinə̀ aà.
À nɨ ǹjiꞌì ànnù yìi Nwìŋgɔ̀ŋ, tsiꞌì Nwìŋgɔ̀ŋ ghò, à tsɔ̀ꞌɔ̀ mə̂ gho,
ŋŋɛntə a ndəŋ, mfa nɨdorə a mbo wò ntsyatə ŋgǎŋakòrə̂ jô aà.” Ps. 45.6-7
10 À lɛ ŋkɨ nswoŋ mə,
“Tsiꞌì wò, M̀màꞌàmbî, ò lɛ nlɔ̀gɨ̀nə a mbìì, ǹnaŋsə njoò tsɨ̀m a atu nsyɛ,
ǹlɔgə aa tsiꞌì m̀bô mo nnaŋsə aburə ghu.
11 Ǹjoo mà jû tsɨ̀m ɨ ka yǐ bwɛ, lâ wò wòmbɔŋ ò ka yǐ lwìꞌì nɨ̂ŋkoŋə̀; ǹjoò mà jû
tsiꞌì tsɨ̀m ɨ ka yǐ lwěn sàꞌàkə̀ tsiꞌì tsò ɨ̀tsə̀ꞌə̀
12 Ò ka yǐ kərə njoo mà jû tsiꞌì tsǒ akutə̀
tâ bɨ̀ kwensə tsiꞌì tsǒ àtsə̀ꞌə̀.
La wòmbɔŋ kaa ò sɨ kwensə,
ŋkɨ nlwiꞌi nɨ̂ŋkoŋə̀, kaa ɨlòô jo ɨ waꞌà mɛ̀.” Ps. 102.25-27
13 Nwì à lɛɛ̀ ǹswoŋ aa a mbo ghuu angel mə,
“Tswe fàa a mbɛ̀ɛ̀ àbo mə̀ yî màꞌà,
ǹyweꞌe a noò yìi mə mə̀ ka nɔ̀ŋsə ŋgàŋkɨ̂bàà jô a nsyɛ
tâ ò tɛtə mɨkòrə̂ mo ghu aa ɛ?” Ps. 110.1
14 Baangel baŋnə ntɨgə mbə aa bɨ̀ wò aa ɛ? Tɨgə bo bə aa ɨ̀zwì jìi mə ɨ fàꞌà a mbo Nwì; Nwì a toò nɨ̀ waa bo ghɛɛ̀ ŋ̀kwɛtə nɨ̂ bə̂ bìi mə bo tswe nɨ̀ ǹjɨ̂ ɨ̀lòŋ aa ɛ?