Mbui Yedi inga yekuandikwavyo ni
Maliko
Uwongoezi
Mbui Yedi kulawana na Maliko ni mwenga aho ya vitabu vine mwe agane dihya, vigombekavyo ugima wa Yesu Klistu. Kiya yumwe aho etangwa mbui ntana ionyeshayo Mbui Zedi na zekuandikwazo bada ya ufe wa Yesu na Matayo, Maiko, Luka na Yohana.
Mbui Yedi kulawana na Maliko ni njihi muno kusima zose nne. Yagombekwa kuwa iyandikwa bada ya kuvyaigwa Yesu, wekusomao wangi wamba iyandikwa uko Lumi kwa kusudi da kukunda waklistu wa Kilumi uko. Maliko amanyika inga Yohana Maliko nekawa hamwe na muagiiwa Paolo na Balinaba, akini ntunyo yakwe iumizwa kisingi kabada ntambo yao ya kuambaza Mbui ya Muungu Ntendwa 13:13 badae Maliko akamanyika inga mmbuya wahehi wa Petulo 1 Petulo 5:13. Inga Maliko khekumwona Yesu akini wekusomao wazumiiya na nee wamba Maliko kaandika mbui nyingi mno za Petulo na ido ne vokeo da Mbui Yedi, kuigana na Maliko mwe Mbui ya Maliko amanya uhina wakwe kwa Yesu kisingi cha kisikizi.
Yeumondani
Maliko ivokea mwe kitabu cha Maliko 1:1-13.
Naho Maliko atiambiza mbui za Yesu kisingi ekuwaho Galilaya, Maliko 1:14 - 8:21.
Naho ahadisia uwanga ya ntambo ya Yesu kuita Yelusalemu mwe Maliko 8:22 - 10:52.
Maliko abindiza kwa kuandika kisingi Yesu uko Yelusalemu hamwe na ufe wakwe na kuyuyuka, Maliko 11:1 - 16:8.
1
Yohana Mbatiiza abiikia wantu
Matayo 3:1-12; Luka 3:1-18; Yohana 1:19-28
1 Inu ni Mbui Yedi ya Yesu Klistu, Mwana wa Muungu. 2 Ivoka inga yekuandikwavyo he kitabu cha muoni wa Muungu etangwaye Isaya,
“Muungu akagombeka, ‘Namuagiiya mndima yangu
Akuongwee, endaye akugoswee sia yako.’
3 Mgutio wa mntu wetanga mwenyika ‘Mgosoeyani Zumbe sia yakwe Nyooshani myemboko yakwe.’ ”
4 Yohana mbatiiza kalawiiya mwe nyika, akawabiikia wantu na kuwabatiiza na kuwamba, “Waeke mavigaviga na Muungu endaawaekee mavigaviga yao.” 5 Wantu wose kulawa si ya Uyahudi na wada wa mzi wa Yelusalemu, wakambasa kumtegeeza Yohana na kubada mavigaviga yao, nee wabatizwa mwe zigizigi da mazi Yolodani.
6 Yohana kavaa gwanda dekugosolwado na mazoya ya mnyama mwetangwa ngamia, na mshipi wa babu mwe kigudi chakwe, naho khande yakwe ne nsige na woki. 7 Akawamba wantu, “Eza mntu kwe mgongo wangu mwenye udaho kusima miye. Naho miye khikundigwa ata kwenama na kuchopoa sigi za sabana zakwe. 8 Miye nabatiiza kwa mazi, akini yee endaawabatiize kwa Muye wa Muungu.”
Kubatiizwa na kugeezwa kwa Yesu
Matayo 3:13; 4:11; Luka 3:21-22; 4:1-13
9 Misi ida Yesu akatimia kulawa Nazaleti mzi wa Galilaya, akabatizwa ni Yohana mwe zigizigi da mazi Yolodani. 10 Ahoaho ekulawaho mwe mazi, Yesu akaona uwanga kwa Muungu kuvuguka na Muye wa Muungu ukaseeya inga suwa uwanga yakwe. 11 Mgutio ukategeezeka kulawa uwanga kwa Muungu, “Uyu ne mwanangu nimkundaye, nitamiwaye naye.”
12 Ahoaho Muye wa Muungu ukamuongoeeya kuita he kiwawe. 13 Akekaa uko kwa misi makumi mane, akageezwa ni Ibiisi. Kekaa uko hamwe na wanyama wa mzituni, naho wandima wa uwanga wa Muungu wamuambiza.
Yesu awetanga walowa wane
Matayo 4:12-22; Luka 4:14-15; 5:1-11
14 Yohana ekuikwaho mwe kifungo, Yesu akaita mwe si ya Galilaya, akabiikia Mbui Yedi ya Muungu. 15 Akagombeka, “Kisingi kibua, Useuta wa Muungu uhehi! Hitukani mzumiiye Mbui Yedi!”
16 Naho Yesu ekuwaho akemboka khandakhanda ya tondoo da mazi ya Galilaya, nee awaona wavuvi waidi, Simoni na nduguye Anduleya, walowa samaki. 17 Yesu akawamba, “Nitongeani miye, nendaniwatende muwaete wantu kwangu inga walowa waetavyo samaki.” 18 Aho wakazibada nyavu zao wakamtongea.
19 Ekuitaho mbee kidodo nee awaona Yakobo na nduguye Yohana wana wa Zebedayo. Wowo pia newawa mwe ngaawa yao, naho ne wakagosoa nyavu zao. 20 Ahoaho Yesu akawetanga, wakambada tati yao Zebedayo mwe ngaawa hamwe na wandima wakwe na kumtongea Yesu.
Yesu amhonya mntu mwenye mazaiko
Luka 4:31-37
21 Yesu na wahina wakwe nee waita mzi wa Kapelinaumu. Msi wekwezao wa Kuhumwiiza, Yesu akengia mwe Nyumba ya kukintania Wayahudi, nee avoka kuhinya wantu. 22 Wantu wose wekumtegeezaho nee wahondomaa kwa mahinyo yakwe, kwaviya khekuwa akahinya inga wahinyi wa miko, iya inga mntu mwenye udaho.
23 Mwe Nyumba ya kukintania Wayahudi akaawiiya mntu yumwe mwekuwa na mazaiko, nee agutia, 24 “Una mbwai na swie, Yesu wa Nazaleti? Kweza kutidagamiza? Namanya wee u ndai? Wee ni Mntu Mtana wa Muungu!”
25 Yesu akadiwakia ido zaiko, “Nyamaa muawe mntu uyu!”
26 Dia zaiko dikamgea ugwa mtwi, akaiya kwa mgutio mkuu akamlawa. 27 Wantu wose wakahondomaa wakauzana, “Inu ivivihi? Uwo ni mahinyo mahya? Kwaviya kwa udaho mntu uyu alavya mazaiko, naho yamtegeeza!”
28 Nee mbui za Yesu zikaambazwa mwe si yose ya Galilaya.
Yesu awahonya wantu wangi
Matayo 8:14-17; Luka 4:38-41
29 Wakalawa he Nyumba ya kukintania Wayahudi, wakaita mwenga kwa mwenga kaya kwa Simoni na Anduleya na Yakobo na Yohana wakaita hamwe nawo. 30 Naho mkwewe da Simoni ya kivyee nee yumwe usazi ni mtamu ana bombom kai, Yesu ekubuaho wakamwamba mbui zakwe. 31 Yesu akamtimia hehi yakwe, akamtoza mkono uyo mvyee, akamwenua na ahoaho homa ikamwekea. Akavoka kuwagosoeya ndima.
32 Guoni zua dekuswaho, wakamwegaiya Yesu watamu wose na wekukwewao mazaiko. 33 Wantu wose wa mzi uda wakakintana chongoi ya uvi. 34 Yesu akawahonya wantu wangi wekuwao na tamu mbaimbai na akaguusa mazaiko mangi. Naho khekuwaekea watamwiiye kintu chochose kwaviya wammanya yee ni ndai.
Yesu abiikia mwe mzi wa Galilaya
Luka 4:42-44
35 Keokeo da mtungaihu, Yesu akalawa akaita hantu kwesaho wantu kuvika. 36 Simoni na weziwe wakaita kumoondeza, 37 wekumwonaho wakamwamba, “Kiya mntu akoondeza.”
38 Yesu akawatambaisa, “Titeni he mizi mituhu yahehi nikabiikie uko, miye ncheza kwaajii iyo.”
39 Naho akaita si yose ya Galilaya, akabiikia mwe Nyumba ya kukintania Wayahudi na kuwaakia mazaiko.
Yesu amhonya mntu mwenye utamu wa nyoka
Matayo 8:1-4; Luka 5:12-16
40 Mntu yumwe mwekuwa na utamu wa nyoka akambasa Yesu, akamheembeza na kumkintia mavindi na kumwamba, “Ukakunda, wadaha kuning'aza.”
41 Yesu akamwonea mbazi, akenua mkono wakwe na kumdonta. Nee amwamba, “Nakunda, ng'azika! 42 Ahoaho utamu wa nyoka ukamuekea yuda mntu, akang'azika.” 43 Naho Yesu akamwamba aite kinyionyio na kumwamba, 44 “Tegeeza, usekumwamba mntu yoyose mbui inu. Akini hita ukeonyeshe kwa mviki, na kwaajii ya kung'aa kwako ukalavye mviko inga ekugombekavyo Musa koonyesha kuhona.”
45 Akini yuda mntu akaita na akavoka kuambaza mbui izo kiya hantu, hata Yesu khekudaha kwengia mwe mzi wowose kwa kweonyesha. Nee ekaa chongoi kwesaho wantu, nee ivyo wantu wakambasa kulawa kiya phande.