7
Dipan (Stephen) A-wena Burrwa Ganychila (Councillor) Yerrcha
Minypa Aybriyam (Abraham) Nula
Lika an-gata junggay wana an-babalapa a-wengganana Dipan (Stephen), “A-lay, gun-gata birripa bubu-ngurrjinga gun-narda gun-burral, ya?”
Lika Dipan a-yinanga a-wena, “A-lay, aburr-borrmunga, buburr-galiya apula. Gun-gata Mechapatéymiya (Mesopotamia) Wangarr an-gata an-gujayanaya a-bena nula an-ngayburrpa nyanyapa arrburra Aybriyam (Abraham), nipa Aybriyam burdak gala a-boyarna gun-gata Yeran (Haran). Wurra minypa nipa Wangarr a-wena nula, ‘Garlma, a-lay, gun-guna gun-nginyipa rrawa ny-bawa barra, aburr-guna aburr-nginyipa aburr-borrmunga burr-bawa barra; wurra ny-boy barra rrawa ngaypa ngiy-gurdagurdarra barra.’ Genesis 12:1
“A-yinagata Wangarr a-wena nula Aybriyam, lika nipa Aybriyam a-garlmuna, gun-nigipa rrawa gu-bawuna, lika a-bona, gata a-ni Yeran. Rrapa nipa nyanyapa niya a-juwuna, lika Wangarr ana-ganyja Aybriyam rrawa gun-guniya ana-goyburrpa nyiburr-nirra. Genesis 11:31; 12:4 Wurra nipa Wangarr gala gun-nga a-wucharnapa burdak; jarra gochila gochila a-rrana nuwurra a-wu barra nipa rrapa aburr-yigipa nuwurra nipa burr-bokama barra. Wurpa lika gun-gatiya Wangarr gochila gochila a-rrana, nipa jarra Aybriyam gala burdak bin-dimangarna gu-ngarda yerrcha. Genesis 12:7; 13:15; 15:18; 17:8 Wurra Wangarr a-wena nula Aybriyam minypa gun-guna: Minypa a-yinanga nula, ‘A-lay, aburr-nginyipa nginyipa burr-bokama barra, birripa gu-werranga gu-rrawa aburr-ni barra, gun-birripa ngika. Rrapa minypa gu-gata burr-yika gu-rrawa aburr-garlma barra, aburr-mujama burrbi-nega barra burrwa, rrapa minypa aburr-bachirra aburr-ni barra burrwa nuwurra jemberr gun-jaranga gu-ni minypa 400. Wurra barrwa ngaypa ngu-mari ngu-ni barra burrwa aburr-gata aburr-bachirra, rrapa aburr-nginyipa walkurpa yerrcha aburr-bengga barra, ngunyuna aburr-japarndiya barra apula.’ Genesis 15:13-14; Exodus 3:12 Wangarr a-yinagata a-wena nula Aybriyam. Rrapa mola a-wena nula, rum a-wuna gun-ngayburrpa gun-guwarr, minypa ngayburrpa Yichrayal nguburr-bapurr majija nguburr-negiya nguburr-workiya ngardawa nguburr-yigipa Wangarr nguburr-yika. Lika gu-gata wenga minypa Aybriyam a-bokamurra Ayjek (Isaac) rrapa nuwurra waypa ngorrngurra nula abirri-jirrapa abirri-jirrapa rrapa abirri-jirrapa abirri-jirrapa, lika nipa Ayjek gorrmol a-ni. Lika gu-gata wenga nuwurra waypa Ayjek wana a-ni, nipa a-bokamurra Jeykap (Jacob), rrapa nuwurra waypa Jeykap wana a-ni, nipa burr-bokamurra aburr-bapurr 12, minypa arr-jirrapa arr-murna rrapa abirri-jirrapa aburr-ngayburrpa nyanyapa arrburra yerrcha. Genesis 17:10-14; 21:2-4; 25:26; 29:31—35:18
Minypa Jochap (Joseph) Nula
“Wurra aburr-gurda Jeykap burr-bokamurra birripa mu-werrmbarra abi-nana Jochap (Joseph) an-birripa worlapa burra. Lika aburr-garlmuna, aburr-werranga burrbu-wuna Jochap rrapa rrupiya mbi-menga. Lika birripa aburr-werranga rrawa abu-ganyja Yijipt (Egypt), gatiya lika an-mujama abi-negarra. Wurra Wangarr nipa wugupa nula Jochap Genesis 37:11,28; 39:2,21 10 a-jarlapuna a-ganyja gun-gata gun-nerra gu-ni nula gu-workiyana. Rrapa nuwurra waypa Jochap a-bena nula an-gata bunggawa a-ni gun-gata rrawa Yijipt, nipa Jochap an-molamola ngardawa Wangarr nipa nyanma. Lika nipa bunggawa an-gata murna a-wuna Jochap, nipa Jochap jaga a-ganana rrawa gun-gata Yijipt rrapa mola gun-nigipa bunggawa gun-nika nipa a-yu a-workiyana burr-guta. Genesis 41:39-41
11 “Rrapa nuwurra waypa gun-gata minypa balaja gun-nyagara gu-ni burrwa gu-rrawa Yijipt rrapa Geynan (Canaan), balaja aburr-werrmiyana aburr-ni wurra gama gorlk. Rrapa aburr-ngayburrpa nyanyapa arrburra yerrcha rrawa Geynan aburr-ni, birripa burr-guta gala balaja mbi-rrimangarna. Genesis 42:1-2 12 Wurra Jeykap gu-borrwurra gun-gata rrawa Yijipt an-gata bunggawa mu-rrimarra balaja rrapa minypa wurra gama gorlk burr-rrupiya mbi-menga aburr-workiyana. Lika Jeykap aburr-ngayburrpa nyanyapa arrburra yerrcha burr-jerrmarra, balaja mbi-menga. 13 Rrapa mola jurdach aburr-jekarra Yijipt, gata nipa Jochap a-ngurrjiyana burrwa nipiya an-birripa worlapa burra. Lika gu-gata wenga an-gata bunggawa marn․gi a-ni nula Jochap aburr-yigipa aburr-borrmunga. Genesis 45:1,16 14 Lika Jochap janguny gu-jerrmarra nula an-nigipa nyanyapa niya Jeykap minypa barra nipa Jeykap rrapa barrwa aburr-jaranga aburr-yigipa aburr-borrmunga aburr-boy barra gurda Yijipt, aburr-gata minypa 75 gu-galiya yerrcha. Genesis 45:9-10,17-18; 46:27 15 Lika Jeykap a-garlmuna, a-bona Yijipt. Lika gata aburr-juwuna nipa rrapa aburr-yigipa walkurpa yerrcha. Genesis 46:1-7; 49:33 16 Minypa nuwurra waypa aburr-birripa aburr-jekarra gurda Yijipt wenga, aburr-marbat burrbu-ganyja gurda, gata burrbu-jurnumbuna rrawa gun-delipa gun-nelangga Jekam (Shechem), gun-gata mu-ngoyurra Aybriyam burr-rrupiya gu-menga, Aymor (Hamor) aburr-bapurr abu-wuna. Genesis 23:3-16; 33:19; 50:7-13; Joshua 24:32
Minypa Mojich (Moses) Nula
17 “Minypa gun-gata waypa yi-gurrepa gu-ji gu-bona nipa Wangarr burr-wu barra gun-gata gipa mu-ngoyurra nipa gochila gochila a-rrana Aybriyam, birripa gugu aburr-ngayburrpa aburr-borrmunga gipa aburr-jaranga aburr-ni aburr-bamuna gata rrawa Yijipt. 18 Rrapa minypa barrwa an-nerranga bunggawa a-ni Yijipt, nipa gala marn․gi a-nirrarna nula Jochap, Exodus 1:7-8 19 wurra aburr-ngayburrpa aburr-borrmunga nipa jarra burr-yolkaja rrapa minypa an-bachirra a-ni burrwa. Minypa a-wena burrwa yokuyoka a-bambungguna a-workiyana jin-babalapa jin-guyinda a-menga jiny-yorkiyana, ana-mernda a-yerrnyjinga jiny-yorkiyana, lika a-juwuna. Exodus 1:10-11,22 20 Rrapa gun-gatiya gugu nipa Mojich (Moses) a-bambungguna, wurpa lika nipa a-bambunggunapa an-molamola warrpam. Lika nyanyapa niya gun-nika rrawa jaga abirriny-janana nula, ran․gu abirri-jirrapa an-ngardapa a-negarra gata rrawa. Exodus 2:2 21 Mola jurdach jin-babalapa a-ganyja, a-yilkakaja mu-gorrngunya gu-bugula ana-mernda, nipa ngardawa gala yapa an-gata bunggawa an-bachirra a-bun. Lika gu-gata wenga jin-gata jin-walkurpa nula bunggawa jin-nika a-barripuna Mojich, rrapa minypa a-nana an-molamola, lika an-nigipa a-negarra; jaga jiny-janana nula minypa an-nigipa. Exodus 2:3-10 22 Gu-gurda ngacha minypa nipa Mojich marn․gi a-ni a-bamuna Yijipt aburr-guyinda gun-burriya minypa birripa marn․gi gun-jaranga. Rrapa nipa Mojich an-nelangga wana a-ni a-bamuna, minypa gun-molamola a-wena a-workiyana rrapa jama a-ji a-workiyana gun-molamola.
23 “Nuwurra waypa Mojich jemberr gun-jaranga gu-ni nula minypa 40, nipa gu-borrwurra, lika a-garlmuna, a-bona barra a-birripiya burrwa aburr-yigipa aburr-borrmunga aburr-gata Yichrayal (Israel) aburr-bapurr minypa gu-yinmiyana gu-ni burrwa. 24 Lika an-ngardapa a-nana an-borrmunga rrapa an-nerranga Yijipt an-guyinda ana-nyala a-buna a-ni. Lika nipa Mojich a-burdimarra an-nigipa an-borrmunga, a-buna an-gata Yijipt an-guyinda, nipa a-juwuna. 25 Minypa Mojich bama a-yinanga jimarna aburr-yigipa aburr-borrmunga marn․gi aburr-ni barra nula minypa nipa Wangarr ana-jerrmarra barra a-gunggaja burrwa, aburr-bengga. Wurra gun-narda birripa gala marn․gi. 26 Lika gu-gata wenga gun-nerranga gu-ni, nipa bijirri-nana abirri-yigipa abirri-borrmunga abirri-bachina. Lika nipa gu-borrwurra jimarna barra abirri-mola bijirri-nega. Minypa a-yinanga butula, ‘A-lay, ana-gotipa nyirri-borrmunga yama nyirri-mola nyirri-ni ana-gotula?’ 27 Wurra an-gata an-ngardapa mari ana-bama a-gakaja Mojich ngardapa a-ji, a-yinanga nula, ‘Ya? Ana-nga a-wena nggula nginyipa bunggawa rrapa joborr jaga nyi-gugana nyi-ni barra arrburrwa, ya? 28 Jal nyi-nirra ngaypa nguna-bu barra, ya, minypa yi-rrawa ny-burnda an-gata Yijipt an-guyinda?’ 29 A-yinagata a-wena. Rrapa gun-narda waypa Mojich a-galiyana, lika a-garlmunapa Yijipt gu-bawuna rrapa a-bona, gata a-ni Mirriyan (Midian) rrawa; gata lika jiny-menga jin-nigipa, rrapa bijirri-bokamurra abirri-jirrapa walkurpa yerrcha. Exodus 2:11-15 Exodus 18:3-4
30 “Gu-bamuna, jemberr gun-jaranga gu-ni minypa 40, lika waykin an-guyinda an-mujaruk a-bena nula Mojich. Gata gu-bugula gu-gorla a-bena nula yi-gurrepa mun-mirk mun-gata mun-nelangga Jaynay (Sinai). Minypa nipa Mojich gu-nana gun-jong gu-jinyja ngarl gu-jirra bol gu-rronga gu-ji, wurra gun-jong gala gu-rronggarna. 31 Rrapa gun-narda waypa Mojich gu-nana, gochila a-barrjinga. Lika a-gakiyana yi-gurrepa barra gu-jarlapa gu-na, mola gugu ana-manyjirda a-galiyana nipa an-gata Ay-nirrapa Ay-workiya a-wena nula. Minypa a-yinanga, 32 ‘Ngaypa ng-gunaga Wangarr nyanyapa nggu jungurdapa nggu ngu-burriya. Minypa Aybriyam ngu-yika, rrapa Ayjek ngu-yika, rrapa Jeykap ngu-yika, ngaypa ngu-birripa Wangarr,’ a-yinagata a-wena. Rrapa gun-narda waypa Mojich a-galiyana, nipa a-gurkuja, a-wurrwurrjinga, rrapa a-balagonyinyjiyana; gala a-yinmiyarna gu-nacharna. 33 Lika Wangarr ana-wena nula, ‘A-lay, yerrkujama gun-narda rrepara ny-jirra ny-barrngumiya ny-jirra, ngardawa gun-garda jel n-denyjinga ny-jirra gun-japurra. 34 Ngaypa nguburr-nana aburr-ngaypa gu-galiya yerrcha Yijipt aburr-nirra minypa bunggawa an-gata ngapula a-negiyana burrwa rrapa jama wana burr-wuna. Gipa ng-galiyana burrwa aburr-gonyjinga aburr-nirra ana-nga barra a-gunggaja burrwa. Lika nguna-bupiyana barra ng-gunggaja burrwa, birripa barra aburr-bengga. Ganapiya, lika guwa, nginyipa barra ngiy-jerrma barra Yijipt.’ Exodus 3:1-10
35 “Wangarr a-yinagata a-wena nula Mojich. Wurra wuriya gun-gata. Wurra Mojich nipa an-nardiya birripa aburr-gata Yichrayal aburr-bapurr gipa mu-ngoyurra guya aburr-yerryerrmiyana nula minypa aburr-yinanga nula, ‘Ya? Ana-nga a-wena nggula nginyipa bunggawa rrapa joborr jaga nyi-gugana nyi-ni barra arrburrwa, ya?’ Aburr-yinagata aburr-wena nula. Wurra jarra Wangarr, nipiya an-gata ana-jerrmarra Mojich bunggawa burrwa rrapa an-gujarlapa an-guga. Minypa an-gata waykin an-guyinda an-mujaruk mu-ngoyurra a-bena nula gata gun-jong gu-rronga gu-ji, nipiya an-mujaruk gatiya wugupa nula a-workiyana. Exodus 2:14 36 Gu-gurda ngacha minypa nipa Mojich ana-bona, burr-menga wurra gama gorlk, lika Yijipt gubu-bawuna aburr-bona. Minypa burr-barlmarrk jama a-ji burrwa a-workiyana gata Yijipt, rrapa mola gata ana-gartcha bugula gun-gata birripa gubu-ngurrjinga aburr-workiya Juna Gu-maya (Red Sea), rrapa mola gata gu-bugula gu-gorla aburr-rrigirrgarra aburr-workiyana rarranyjarr gun-jaranga minypa 40. Exodus 7:3-4; 14:21; Numbers 14:33 37 Mojich nipa an-nardiya a-wena burrwa Yichrayal aburr-bapurr rrapa minypa a-yinanga burrwa, ‘Wangarr ana-jerrma barra ana-gorrburrwa an-nerranga an-mujaruk minypa ngaypa, an-gata an-goyburrpa an-borrmunga.’ Deuteronomy 8:15,18 38 Rrapa Mojich nipa an-nardiya burr-guta Yichrayal aburr-bapurr gu-ngardapa aburr-negiyana gata gu-bugula gu-gorla. Nipa wugupa burrwa aburr-ngayburrpa nyanyapa arrburra yerrcha aburr-gata, rrapa nipa wugupa abirri-ni an-gata waykin an-guyinda an-mujaruk gata a-wena nula mu-mirk waykin mun-gata mun-nelangga Jaynay (Sinai). Nipa Mojich an-nardiya gu-menga arrburrwa joborr gun-guyinda wanngu gun-guni gun-gata aburr-wuchichiyana gurda aburr-bamuna. Exodus 19:1—20:17; Deuteronomy 5:1-33
39 “Wurra aburr-ngayburrpa nyanyapa arrburra yerrcha gala gubi-yagurrmungarna nula Mojich. Jarra ngoyurra aburr-yerryerrmiyana nula; jal aburr-ni jimarna barra aburr-jeka gu-maywapa gun-gata Yijipt. 40 Minypa Mojich an-nika worlapa niya birripa aburr-wena nula, ‘A-lay, nginyipa jarlapa arrburrwa wangarr an-guyinda barra birripa aburr-guguya arrburrwa. Wurra an-gata Mojich Yijipt wenga arr-ganyja gurda, ngayburrpa gala marn․gi nula yina an-gaya.’ Exodus 32:1 41 Gun-gatiya, ngarla, minypa an-mawunga abi-jarlapuna an-guripa wangarr, minypa bulugi an-geka. Lika janara gubi-jarlapuna nula rrapa minyjak an-guyinda abu-buna, abi-yalpuna nula. Minypa marr aburr-balcha nula an-gata bulugi birripa aburr-murna abi-jarlapuna. Exodus 32:2-6 42 Gu-gurda nula Wangarr nipa Nyanyapa arrku burr-bawuna, rrapa birripa minypa mola aburr-garlmuna, marr aburr-balcha achila aburr-bamuna jin-gata gata jin-guyinda waykin. Minypa Wangarr burr-yika aburr-mujaruk ngunyuna aburr-guyinda aburr-wukurrjinga aburr-workiyana, gu-yinaga gu-yurra janguny:
‘Nyiburr-gurda Yichrayal nyiburr-bapurr, buburr-galiya apula:
Gata gu-bugula gu-gorla ana-goyburrpa nyiburr-rrigirrgarra nyiburr-workiyana rarranyjarr gun-jaranga minypa 40,
ngaypa apula ngika an-gata minyjak an-guyinda nyibu-buna nyiburr-workiyana rrapa nyibi-yalpuna nyiburr-workiyana.
Gun-nyagara.
43 Jarra wirnin ana-goyburrpa nyibu-ganyja nyiburr-workiyana an-gata nula an-guripa wangarr an-nelangga Morlek (Moloch).
Rrapa rangga nyibu-ganyja nyiburr-workiyana jin-gata gata marr nyiburr-balcha achila,
jin-goyburrpa jin-guripa wangarr jin-gata jin-nelangga Repan (Rephan).
Abirriny-jata ngacha nyibi-jarlapuna nyiburr-workiyana jin-guripa an-guripa wangarr.
Lika ngaypa arr-yerrnyja barra mipila,
gu-werranga gu-rrawa nyiburr-boy barra Babalan (Babylon) gu-gapa gu-rrarnba.’ ”
Gu-gurda ngacha janguny, rrapa gu-yinagata gu-ni burrwa aburr-ngayburrpa nyanyapa arrburra yerrcha. Amos 5:25-27
Minypa Bala Nula Wangarr Gun-nika
44 “Wurra jarra aburr-ngayburrpa nyanyapa arrburra yerrcha wirnin mbi-rrimarra Wangarr mun-nika mun-gata, minypa nipa wugupa burrwa gu-bugula gu-gorla aburr-rrigirrgarra. Wirnin mun-gata mbi-jarlapuna minypa Wangarr a-wena nula Mojich, rrapa minypa mun-mawunga nipa mu-nana. Exodus 25:9,40 45 Rrapa jurdach waypa aburr-jirrpungapa yerrcha murna burrbu-wuna aburr-walkurpa yerrcha mun-gata wirnin, lika gun-gata Jochuwa (Joshua) mu-namangarta birripa mbi-menga, mbi-ganyja gurda aburr-bona minypa rrawa gubu-menga, aburr-gata aburr-werranga aburr-bapurr nipa Wangarr burr-buna, burr-yerrnyjinga burrwa. Lika mun-gata wirnin Wangarr mun-nika mbi-garrana, mu-jinyja nuwurra Daybit (David) a-ni bunggawa. Joshua 3:14-17 46 Rrapa nipa Daybit an-molamola a-ni nula Wangarr rrapa minypa nipa Wangarr ana-nyala a-japurramayana nula. Lika nipa Daybit a-garlmuna, a-wengganana ngaw minyja barra bala gu-gupa nula Wangarr an-gatiya Yichrayal aburr-bapurr an-burriya, minypa gun-nigipa gu-ni barra Wangarr gun-nika. 2 Samuel 7:1-16; 1 Chronicles 17:1-14 47 Wurra nuwurra an-gata Jolaman (Solomon) nipa jarra gu-gupuna nula minypa Daybit murna a-wuna an-nigipa walkur. 1 Kings 6:1-38; 2 Chronicles 3:1-17
48 “Wurpa lika bala an-gugaliya gu-gupurda a-workiya, nipa Wangarr an-gata wana an-babalapa gala gata a-ni. Minypa an-nigipa an-mujaruk ngunyuna an-guyinda a-wena wola, gu-yinaga gu-yurra janguny:
49 ‘Rrawa waykin gu-jirra, gun-narda gun-ngaypa gun-gurrenyja gun-guni;
wupa gu-jel, gun-narda minypa rrepara ngu-jirra nula.
Lika gun-guyinmiya ngacha bala ana-goyburrpa nyibu-borrwuja
jimarna barra nyibu-gupa apula?
Minyja ngaypa ng-guna Bunggawa ngu-weya ana-gorrburrwa ngu-nirra.
Ya? Yina gaya barra nyibu-gupa apula?
50 Wurra jarra ngaypa ngu-jarlapuna gurdiya wupa gun-bulapalawa.’ ”
Gu-gurda ngacha janguny. Isaiah 66:1-2
Minypa Gelama Gelama Burr-barra
51 “Wurra ana-goyburrpa nyiburr-gerna, ya? Wurra yama nyiburr-ngukurdanyjiya nula Wangarr rrapa gun-nigipa janguny nyibu-borrwa nula? Wurra gala nyiburr-yinmiya, ngarla! Ngardawa ana-goyburrpa minypa aburr-goyburrpa nyanyapa ana-gorrburra yerrcha; nyiburr-bachirra nula Mern An-mawunga. Isaiah 63:10 52 Minyja bubu-borrwa: An-gata ana-nga waygaji Wangarr an-nika an-mujaruk ngunyuna an-guyinda rrapa aburr-goyburrpa nyanyapa ana-gorrburra yerrcha gala bampa abi-nengarna abu-burndarna, ya? Wurra gun-nyagara. Jarra burrbu-buna aburr-workiyana, aburr-juwuna aburr-jaranga aburr-gata minypa mu-ngoyurra abu-ngurrjinga nipa an-gata Jechinuwa Ay-nirrapa Ay-workiya ana-boy barra. Rrapa gun-guniya gugu nipiya, ngarla, ana-goyburrpa nyibu-yolkaja rrapa nyibu-buna. 53 Wuriya ana-goyburrpa nyiburr-gurdiya nyibu-menga joborr gun-gata minypa waykin aburr-guyinda aburr-mujaruk gubu-ganyja gurda, wurra gu-gurda ngacha joborr ana-goyburrpa gala nyibu-borrwujarna nyiburr-workiyarna.”
Dipan Gu-jandarra Abu-buna
54 Gun-narda waypa aburr-galiyana Dipan a-wena, lika aburr-gata ganychila yerrcha aburr-bachirramiyana nula burr-guya, rrapa minypa rrirra gubu-barra rrapa an-banda abu-barra nula. 55 Wurra Dipan Mern An-mawunga wugupa nula nipa waykin a-ganana, gu-nana Wangarr gun-nika gun-gujayanaya rrapa a-nana Jesus gatiya Wangarr ana-gera a-jinyja ana-munganaguwa. 56 Lika a-yinagata burrwa, “Bubi-na! Ngu-nana waykin gu-lapkujamiyana rrapa An-walkurpa An-gugaliya Wangarr ana-gera a-jinyjarra ana-munganaguwa.”
57 Gun-narda waypa aburr-galiyana Dipan a-wena, lika mari gu-bena burrwa aburr-gata ganychila yerrcha. Burr-guya aburr-gonyjinga rrapa gelama aburr-jirra aburr-jakabiyana murna aburr-jirra aburr-guyinda; gala yapa mola aburr-galiya nula. Wurra burr-guya aburr-garlmunapa 58 abi-rrimarra. Lika abu-ganyja yarlanga gu-murnangana rrawa, lika aburr-garlmunapa gu-jandarra abu-buna aburr-ni. Rrapa aburr-gata minypa bima abu-ngurrjinga Dipan mu-ngoyurra, mun-birripa molma mun-gunegiya mirikal an-gata abu-wuna an-yawarriny an-nelangga Jol (Saul); mun-gata nipa jaga a-ganana burrwa.
59 Gatiya burdak gu-jandarra abu-buna aburr-ni, nipa Dipan a-wengganana a-ni. Minypa a-gonyjinga, a-yinanga, “Jesus, a-lay, Bunggawa, nguna-ma ngaypa ngu-mawunga!” 60 Lika ana-menama gu-rrana, mola a-gonyjinga nula burr-guya, “Bunggawa a-lay, gun-guna gun-nerra gun-birripa gala barra ny-borrwa burrwa aburr-guna. Wurra gunggaja burrwa.” Gun-narda waypa Dipan a-wena, lika a-juwuna.

7:3 Genesis 12:1

7:4 Genesis 11:31; 12:4

7:5 Genesis 12:7; 13:15; 15:18; 17:8

7:7 Genesis 15:13-14; Exodus 3:12

7:8 Genesis 17:10-14; 21:2-4; 25:26; 29:31—35:18

7:9 Genesis 37:11,28; 39:2,21

7:10 Genesis 41:39-41

7:11 Genesis 42:1-2

7:13 Genesis 45:1,16

7:14 Genesis 45:9-10,17-18; 46:27

7:15 Genesis 46:1-7; 49:33

7:16 Genesis 23:3-16; 33:19; 50:7-13; Joshua 24:32

7:18 Exodus 1:7-8

7:19 Exodus 1:10-11,22

7:20 Exodus 2:2

7:21 Exodus 2:3-10

7:29 Exodus 2:11-15

7:29 Exodus 18:3-4

7:34 Exodus 3:1-10

7:35 Exodus 2:14

7:36 Exodus 7:3-4; 14:21; Numbers 14:33

7:37 Deuteronomy 8:15,18

7:38 Exodus 19:1—20:17; Deuteronomy 5:1-33

7:40 Exodus 32:1

7:41 Exodus 32:2-6

7:43 Amos 5:25-27

7:44 Exodus 25:9,40

7:45 Joshua 3:14-17

7:46 2 Samuel 7:1-16; 1 Chronicles 17:1-14

7:47 1 Kings 6:1-38; 2 Chronicles 3:1-17

7:50 Isaiah 66:1-2

7:51 Isaiah 63:10