6
Ri Jesús nalka Nazaret
(Mt. 13:53-58; Lc. 4:16-30)
Y ri Jesús xiel-el chireꞌ, xꞌa pa rutanamit pacheꞌ xqꞌuiy-pa, y ri ru-discípulos i-bꞌanak chirij. Y antok xalka ri kꞌij richin uxlanien, jajaꞌ xucꞌut ri ruchꞌabꞌal ri Dios chupan ri sinagoga. Y ruma ri tzij ri nuꞌej, ri vinak ri quimaluon-quiꞌ chireꞌ antok xcaꞌxaj, can xaꞌchapataj, y xquiꞌej: ¿Chica chi noꞌj va y chi nitiquir ncaꞌruꞌon milagros? ¿Pacheꞌ cꞌa rucꞌamun-pa nojiel va? ¿Man ja ta came va ri carpintero, ral ri María, y ri i-ruchakꞌ ja ri Jacobo, ri José, ri Judas y ri Simón? ¿Man icꞌo ta cꞌa jeꞌ ri ranaꞌ kiqꞌuin? xaꞌchaꞌ. Y rumareꞌ ri vinak man xquinimaj ta y xpa quiyoval chirij ri Jesús. Y ri Jesús xuꞌej chica: Jun profeta joꞌc ri rutanamit, ri rachꞌalal y ri pa rachuoch niquiꞌan cha chi man jun rakalien, Jn. 4:44. xchaꞌ chica.
Y man jun milagro xuꞌon ri Jesús pa rutanamit. Xa nicꞌaj-oc ri ncaꞌyavaj ri xuyaꞌ rukꞌaꞌ pa quiveꞌ chi xaꞌruꞌon sanar. Y jajaꞌ can xchapataj ruma ri vinak xa man xquinimaj ta. Y xꞌa cꞌa pa tak aldeas ri icꞌo cierca ri rutanamit chi nucꞌut ri ruchꞌabꞌal ri Dios chiquivach ri vinak.
Antok ri doce (cabꞌalajuj) discípulos xaꞌtak-el chi xiꞌquitzijuoj ri ruchꞌabꞌal ri Dios
(Mt. 10:5-15; Lc. 9:1-6)
Después xaꞌrayuoj ri doce (cabꞌalajuj) discípulos. Y chi cacaꞌ chi cacaꞌ xaꞌrutak-el, y xuyaꞌ autoridad chica chi ncaꞌtiquir ncaꞌquilasaj itziel tak espíritus. Y jajaꞌ xuꞌej chica chi joꞌc quichꞌameꞌy tiquicꞌuaj y man jun chic chica tiquicꞌuaj. Man tiquicꞌuaj qui-buolsa, ni simíta, ni qui-miera pa tak ximbꞌal-quipan. Lc. 10:4. Man tiquicusaj-el caꞌyeꞌ quitziak. Pero otz chi niquicusaj-el quixajabꞌ. 10 Y ri Jesús xuꞌej-el chica ri ru-discípulos: Xa chica-na jay pacheꞌ nquixuoc-ve, chireꞌ quixcꞌujie-ve-ka y cꞌajaꞌ antok nquixiel-pa chupan ri tanamet, cꞌajareꞌ xtiyaꞌ can ri jay ri pacheꞌ xixcꞌujie-ve. Lc. 10:5, 7. 11 Y ri pacheꞌ nquixbꞌaka-ve, xa man nquixquiꞌan ta recibir y man nicajoꞌ ta nicaꞌxaj ri ruchꞌabꞌal ri Dios ri ntitzijuoj ixreꞌ chica, quixiel-pa chireꞌ y titotaꞌ can ri pokolaj ri cꞌo pa tak ivakan chiquivach ri vinak reꞌ, chi quireꞌ niquitzꞌat chi man otz ta ri xquiꞌan. Lc. 10:10-11; Hch. 13:51. Inreꞌ can ketzij cꞌa ri niꞌej chiva, chi chupan ri kꞌij antok ri vinak xcaꞌan juzgar ruma ri Dios, ri vinak richin ri tanamet pacheꞌ man xixcꞌul ta, más nem ri castigo ri xtika pa quiveꞌ, que choch ri xtiyoꞌx pa quiveꞌ ri vinak ri xaꞌcꞌujieꞌ pa tanamet Sodoma y Gomorra, xcha-el chica.
12 Y ri discípulos xaꞌa. Ijejeꞌ xquiꞌej chica ri vinak chi titzalaj-pa cánima riqꞌuin ri Dios y tiquibꞌanaꞌ ri nrajoꞌ jajaꞌ. 13 Ri discípulos qꞌuiy itziel tak espíritus ri xaꞌquilasaj. Y xquiyaꞌ aceite de olivo pa quiveꞌ iqꞌuiy ncaꞌyavaj y xaꞌquiꞌan sanar. Stg. 5:14.
Antok xquimisas ri Juan el Bautista
(Mt. 14:1-12; Lc. 9:7-9)
14 Y ri rey Herodes xraꞌxaj ri nuꞌon ri Jesús chiquicajol ri vinak. Mareꞌ ri Herodes xuꞌej-ka: Ri Juan el Bautista xa xcꞌastaj-pa chiquicajol ri quiminakiꞌ, y rumareꞌ cꞌo qꞌuiy poder riqꞌuin, xchaꞌ.
15 Pero icꞌo vinak xquiꞌej chi ri Jesús xa ja ri Elías. Mal. 4:5. Y icꞌo nicꞌaj chic xquiꞌej chi jajaꞌ jun profeta o jun chiquivach ri profetas ri xaꞌcꞌujieꞌ ojier can tiempo. Mt. 16:14; Mr. 8:28; Lc. 9:19.
16 Antok ri Herodes xraꞌxaj ri niquiꞌej ri vinak, xuꞌej: Ri ache reꞌ xa ja ri Juan el Bautista ri xinꞌej chi xcꞌamar-el rujaluon, y vacame xcꞌastaj-pa chiquicajol ri quiminakiꞌ, xchaꞌ.
17 Ruma xa ja mismo ri rey Herodes ri xꞌeꞌn chi xtzꞌam ri Juan, xyoꞌx pa cárcel y xtzꞌam cha cadena (yariena). Ri Herodes quireꞌ xuꞌon, ruma quicꞌamun-quiꞌ riqꞌuin ri Herodías, ri xa raxjayil ri Felipe ri quichakꞌ-quinimal-quiꞌ riqꞌuin ri Herodes. 18 Ruma ri Juan xuꞌej cha ri Herodes: Man otz ta chi abꞌanun avaxjayil cha ri Herodías, ruma jajaꞌ xa raxjayil ri Felipe ri achakꞌ-animal-aviꞌ riqꞌuin. Lc. 3:19-20.
19 Rumareꞌ ri Herodías can nrajoꞌ nuquimisaj ri Juan ruma royoval chirij, pero man riluon ta cheꞌl nuꞌon cha. 20 Ruma ri rey Herodes rataꞌn chi ri Juan jun utzulaj ache y choj rucꞌaslien choch ri Dios, mareꞌ nuxiꞌij-riꞌ choch. Can ranun cha chi otz chajin chi quireꞌ man jun kax nuꞌon pasar. Jajaꞌ can jaꞌal nraꞌxaj antok ri Juan nutzijuoj ri ruchꞌabꞌal ri Dios cha. Pero ri Herodes man niril ta chica nuꞌon. 21 Pero ri kꞌij ri royoꞌien ri Herodías chi nika ri Juan pa rukꞌaꞌ, xalka chupan ri kꞌij antok ri Herodes xuqꞌuis chic jun rujunaꞌ. Jajaꞌ xuꞌon jun namakꞌej y xuyaꞌ jun nem vaꞌen y xaꞌruꞌon invitar ri gobernadores ri ncaꞌsamaj chupan ri ru-gobierno, y xaꞌrayuoj ri qui-jefes ri soldados y xaꞌrayuoj jeꞌ ri achiꞌaꞌ principales chiquicajol ri aj-Galilea. 22 Y pacheꞌ quimaluon-ve-quiꞌ ijejeꞌ, xuoc-pa ri ral-xtan ri Herodías; y jajaꞌ xxajo chiquivach. Y altíra xka choch ri Herodes y chiquivach quinojiel ri icꞌo riqꞌuin. Y ri rey Herodes xuꞌej cha ri xtan: Tacꞌutuj ri chica navajoꞌ y niyaꞌ chava. 23 Can niꞌan jurar chavach, chi chica-na ri xtacꞌutuj chuva, xtinyaꞌ chava, hasta la mitad ri nu-reino, xchaꞌ.
24 Ri xtan xiel-el y xbꞌarucꞌutuj cha ri rutieꞌ: ¿Chica ta nicꞌutuj cha? Y ri rutieꞌ xuꞌej cha ri ral: Tacꞌutuj chi tiyoꞌx chava ri rujaluon ri Juan el Bautista.
25 Y ri xtan chaꞌnin xtzalaj-pa riqꞌuin ri rey Herodes y xalruꞌej cha: Inreꞌ nivajoꞌ chi orita nayaꞌ chuva chupan jun plato ri rujaluon ri Juan el Bautista.
26 Y ri rey Herodes altíra xbꞌisuon-ka ránima rumareꞌ, pero ruma can rubꞌanun yan jurar y cuma ri icꞌo riqꞌuin chirij ri mesa, rumareꞌ jajaꞌ xuꞌon ri xucꞌutuj ri xtan cha. 27 Y ri rey chaꞌnin xutak-el jun soldado chi ticꞌam-pa ri rujaluon ri Juan el Bautista. 28 Y ri soldado xꞌa cꞌa, y xucꞌan-el ri rujaluon ri Juan el Bautista chireꞌ pa cárcel. Y ri rujaluon xuyaꞌ cha ri xtan chupan jun plato, y ri xtan xbꞌaruyaꞌ cha ri rutieꞌ.
29 Antok ri ru-discípulos ri Juan xcaꞌxaj chi xquimisas, xaꞌlka chi xalquimaꞌ ri ru-cuerpo y xbꞌaquimukuꞌ.
Ncaꞌtzuk ivuꞌuoꞌ mil
(Mt. 14:13-21; Lc. 9:10-17; Jn. 6:1-14)
30 Ri ru-apóstoles ri Jesús, antok xaꞌtzalaj-pa chi xiꞌquibꞌanaꞌ rusamaj ri Dios y xquimol chic quiꞌ riqꞌuin ri Jesús, xquiꞌej cha nojiel ri chica xquiꞌan y ri chica xquicꞌut chiquivach ri vinak. 31 Y ri Jesús xuꞌej chica: Joꞌ jun lugar pacheꞌ manak vinak chi nquixuxlan jubꞌaꞌ. Y quireꞌ xuꞌej chica ruma iqꞌuiy vinak ri ncaꞌiel-ncaꞌuoc quiqꞌuin y rumareꞌ hasta manak chic cheꞌl ncaꞌvaꞌ.
32 Y ri Jesús y ri ru-discípulos xaꞌuoc chupan jun barco chi ncaꞌkꞌax jucꞌan ruchiꞌ ri yaꞌ, y xaꞌa chupan jun lugar pacheꞌ manak vinak. 33 Pero antok ijejeꞌ xaꞌa, iqꞌuiy vinak ri xaꞌtzꞌato-el quichin y xcatamaj-el quivach. Rumareꞌ ri vinak reꞌ xaꞌa chicakan, y ri pa tak bꞌay xaꞌiel-el más ri pa tak tanamet ri pacheꞌ xaꞌkꞌax-ve. Y xa ja yan chic ri vinak ri xaꞌbꞌaka naꞌay chiquivach. Y antok ri Jesús y ri ru-discípulos xaꞌbꞌaka, ri vinak xquimol-ka-quiꞌ chirij ri Jesús. 34 Y antok ri Jesús xiel-pa, xutzꞌat chi can iqꞌuiy ri vinak, y jajaꞌ xujoyovaj quivach ruma ri quibꞌanun, can incheꞌl ri ovejas antok man jun ri nichajin quichin. 1R. 22:17; 2Cr. 18:16; Zac. 10:2; Mt. 9:36. Xucꞌut cꞌa chiquivach qꞌuiy kax ri nicꞌatzin chi nicatamaj chirij ri ruchꞌabꞌal ri Dios. 35 Antok ya xkakꞌij-ka, ri ru-discípulos xaꞌjiel-apa riqꞌuin ri Jesús y xquiꞌej cha: Chupan va lugar va man jun jay cꞌo y ya tarde chic. 36 Caꞌtakaꞌ cꞌa el ri vinak chi caꞌa pa tak aldeas y nicꞌaj chic lugar ri icꞌo cierca, chi tiquilakꞌoꞌ qui-simíta, ruma manak chica niquicꞌux, xaꞌchaꞌ cha.
37 Pero ri Jesús xuꞌej chica: Tiyaꞌ ixreꞌ chi ncaꞌvaꞌ. Y ijejeꞌ xquiꞌej cha: ¿Atreꞌ naꞌej chi nakalakꞌoꞌ doscientos denarios simíta chi ncaꞌvaꞌ ijejeꞌ?
38 Y jajaꞌ xucꞌutuj chica: ¿Janeꞌ (jaroꞌ) simíta cꞌo iviqꞌuin? Itzꞌataꞌ cꞌa, xchaꞌ chica. Y antok ijejeꞌ quitzꞌatuon chic, xquiꞌej cha: Cꞌo vuꞌuoꞌ simíta y caꞌyeꞌ car, xaꞌchaꞌ cha.
39 Jajaꞌ xuꞌej chi tiquiꞌej chica ri vinak chi caꞌtzꞌuye-ka quinojiel paroꞌ ri rax kꞌayis, y chi grupo tiquicꞌuaj-quiꞌ. 40 Y ri vinak reꞌ can xaꞌtzꞌuye-ka, y xquicꞌuaj-quiꞌ chi ciento y nicꞌaj tak ciento. 41 Y ri Jesús xutzꞌom ri vuꞌuoꞌ simíta y ri caꞌyeꞌ car, xtzuꞌn chicaj, y xuꞌon bendecir, y xaꞌruper ri simíta, y xuyaꞌ chica ri ru-discípulos chi niquijach chiquivach ri vinak. Y quireꞌ mismo xuꞌon riqꞌuin ri car. Xujach chica quinojiel. 42 Y quinojiel jaꞌal xaꞌvaꞌ, y otz xnuoj quipan. 43 Y cꞌa cꞌo doce (cabꞌalajuj) chacach ri xaꞌnuoj riqꞌuin ri jutak pir ri simíta y ri car ri xmuol can ri xuꞌon suobra. 44 Y ri xaꞌvaꞌ icꞌo laꞌk vuꞌuoꞌ mil joꞌc ri achiꞌaꞌ.
Ri Jesús niꞌin paroꞌ ri mar
(Mt. 14:22-27; Jn. 6:15-21)
45 Y jareꞌ antok ri Jesús xuꞌej chica ri ru-discípulos chi caꞌuoc chupan ri barco y caꞌa naꞌay choch; chi ncaꞌa ri tanamet Betsaida, ri cꞌo jucꞌan chic ruchiꞌ ri yaꞌ; y jajaꞌ cꞌa nicꞌujieꞌ can chi ncaꞌruꞌon can despedir ri vinak. 46 Y antok ya i-bꞌanak chic quinojiel ri vinak, jajaꞌ xjotie-el paroꞌ jun juyuꞌ chi xirubꞌanaꞌ orar. 47 Y antok xchakꞌa-ka, ri barco pacheꞌ i-bꞌanak-ve ri discípulos ya pa nicꞌaj ri mar cꞌo-ve-apa, y ri Jesús ruyuon cꞌo can paroꞌ ri juyuꞌ. 48 Y ri Jesús xaꞌrutzꞌat-apa chi ri ru-discípulos ya i-cosnak chic, ruma altíra nuꞌon ri cakꞌiekꞌ y man nuyaꞌ ta chic lugar cha ri barco chi choj niꞌin choch. Y antok ya nisakar-pa, ri Jesús patanak chirakan paroꞌ ri mar, y nrajoꞌ nakꞌax chiquivach. 49 Pero antok ri discípulos xquitzꞌat chi cꞌo jun niꞌin paroꞌ ri mar, ijejeꞌ xquiꞌan-ka pensar chi jun fantasma patanak, y xaꞌsiqꞌuin. 50 Y ruma quinojiel xaꞌtzꞌato richin, altíra xquixiꞌij-quiꞌ. Pero ri Jesús chaꞌnin xchꞌo-pa chica y xuꞌej: ¡Man tixiꞌij-iviꞌ; tiyaꞌ ivánima viqꞌuin, xa inreꞌ! xchaꞌ chica.
51 Y jajaꞌ xjotie-apa quiqꞌuin chupan ri barco. Y ja xtanie-ka ruchukꞌaꞌ ri cakꞌiekꞌ. Y ri discípulos altíra xaꞌchapataj, 52 ruma majaꞌ tiꞌka pa quiveꞌ (tiquiꞌan entender) ri xuꞌon ri Jesús riqꞌuin ri simíta. Y ijejeꞌ xa cof canun cha ri cánima.
Ri Jesús ncaꞌruꞌon sanar ri ncaꞌyavaj Genesaret
(Mt. 14:34-36)
53 Y ijejeꞌ xaꞌkꞌax paroꞌ ri mar y xaꞌbꞌaka Genesaret, ri cꞌo chuchiꞌ ri mar reꞌ. 54 Y antok xaꞌiel-pa chupan ri barco, ri vinak ri icꞌo chireꞌ chuchiꞌ ri mar, chaꞌnin xquitzꞌat chi ja ri Jesús. 55 Rumareꞌ xquiꞌej chupan nojiel lugar ri icꞌo cierca, chi ri Jesús xalka chupan ri lugar reꞌ. Y ri vinak xaꞌpa nojiel lugar i-quicꞌamun-pa ri ncaꞌyavaj choch qui-camilla, y xaꞌquicꞌuaj choch ri Jesús ri chica lugar nicaꞌxaj pacheꞌ cꞌo-ve. 56 Y chica-na lugar nakꞌax-ve, pa tak nimaꞌk tanamet, pa tak aldeas y pa tak juyuꞌ jeꞌ, ri vinak xaꞌquiyaꞌ ri ncaꞌyavaj pa tak bꞌay ri pacheꞌ nakꞌax-ve jajaꞌ. Y niquicꞌutuj favor cha chi tuyaꞌ permiso chica chi niquitzꞌom mesque joꞌc ruchiꞌ ri rutziak. Y quinojiel ri xaꞌtzꞌamo ruchiꞌ ri rutziak ri Jesús, xquiꞌan sanar riqꞌuin ri quiyabꞌil.

6:4 Jn. 4:44.

6:8 Lc. 10:4.

6:10 Lc. 10:5, 7.

6:11 Lc. 10:10-11; Hch. 13:51.

6:13 Stg. 5:14.

6:15 Mal. 4:5.

6:15 Mt. 16:14; Mr. 8:28; Lc. 9:19.

6:18 Lc. 3:19-20.

6:34 1R. 22:17; 2Cr. 18:16; Zac. 10:2; Mt. 9:36.