1 Y tek ye banatajnek chic c'a ca ronojel ri', ri Jesús y ri rudiscípulos xebe c'a juc'an chic ruchi' ri choy* Mt. 14.13. Galilea; y ri choy ri' nibix chuka' Tiberias chare. 2 Can ye sibilaj q'uiy winek ri xetzekelben el riche (rixin), ruma ri winek ri' quitz'eton chic c'a ri milagros ri nik'alajsan riche (rixin) chi ya ri Dios takayon pe, milagros ri yerubanala' tek yeruc'achojsaj ri yawa'i'. 3 Ri Jesús y ri rudiscípulos xejote' c'a anej pa ruwi' jun juyu'; y Riya' xtz'uye' c'a chiquicojol ri rudiscípulos. 4 Ri k'ij c'a ri', xa nakaj chic c'a c'o ri jun chique ri quinimak'ij ri israelitas ri pascua† Ex. 12.1-14; Lv. 23.5; Nm. 28.16; Dt. 16.1; Jn. 2.13; 11.55. rubi'. 5 Y tek ri Jesús xtzu'un apo, xerutz'et c'a chi can sibilaj ye q'uiy winek‡ Mt. 14.14. ri ye aponak riq'ui. Rumari' Riya' quec'are' xubij chare ri jun chique ri rudiscípulos ri Felipe rubi': ¿Acuchi (achique) xtibekalok'o' wi pe caxlan wey riche (rixin) chi yekatzuk quinojel re winek re'? xcha' chare.

6 Quec'are' ri xubij ri Jesús chare ri Felipe, riche (rixin) chi nretamaj achique c'a xtubij ri discípulo ri'. Pero ri Jesús xa can retaman chic achique ri xtuben riche (rixin) chi yerutzuk ri winek ri'. 7 Y ri Felipe xubij c'a chare ri Jesús: Wi ta nikalok' ca'i' ciento denario caxlan wey,§ Mr. 6.37. ma xqueruben ta. Astape' xa ta juba' oc nikaya' chique chiquijujunal, xcha'.

8 Yac'ari' tek jun c'a chique ri rudiscípulos, ri Andrés rubi', ri rach'alal ri Simón Pedro, xubij: 9 Wawe' c'o jun c'ajol ri c'o wu'o' caxlan wey riq'ui ri banon riq'ui cebada y ca'i' tak car* Mt. 14.17; Lc. 9.13. ye ruc'amom pe, pero, ¿la xaxu (xaxe wi) ta c'a oc re' ri xtikaya' apo chiquiwech quinojel re winek re'? xcha' ri Andrés.

10 Yac'ari' tek ri Jesús xubij c'a: Tibij chique ri winek chi quetz'uye' pa ruwi' ri rexlaj k'ayis. Ruma ri lugar ri' can jabel c'a riche (rixin) chi yetz'uye'. Quinojel c'a ri winek quimolon qui' chiri', xetz'uye'. Yec'o achi'el xa ye wu'o' mil xaxu (xaxe wi) ri achi'a'. 11 Y ri Jesús xeruli'ej c'a pa ruk'a' ri wu'o' caxlan wey ri', y tek rumatioxin chic chare ri Dios,† Mt. 14.19; 15.36; 26.26; Lc. 24.30; 1 Ti. 4.4, 5. c'ac'ari' xujachala' el chique ri rudiscípulos y ri discípulos xbequijachala' ca chique ri winek ri ye tz'uyul. Y ri Jesús can queri' chuka' xuben riq'ui ri ca'i' car. Ri winek can xquic'ul c'a ri janipe' caxlan wey y car ri xcajo'. 12 Y tek ye waynek chic c'a jabel ri winek ri', ri Jesús xubij c'a chique ri rudiscípulos: Tic'olo' c'a pe ronojel ri caxlan wey y car ri ma xq'uis ta, ruma ma nwajo' ta c'a chi c'o ta yec'oje' ca queri'.

13 Ri discípulos can xbequimolo' c'a pe y xquinojsaj cablajuj chaquech riq'ui ri ma xq'uis ta rutijic, tek ye waynek chic quinojel. C'a ya na c'a ri' xmolotej ca chare ri wu'o' tak caxlan wey banon riq'ui cebada. 14 Y ri winek ri', tek xquitz'et ri milagro ri xuben ri Jesús, xquibij c'a: Can kitzij wi chi ya achi re' ri profeta‡ Dt. 18.15; Jn. 1.21; 7.40. ri c'o yan chic tiempo bin wi pe chi nipe chuwech re ruwach'ulef, xecha'.

15 Ri Jesús ruyon c'a xtzolin anej pa ruwi' ri juyu',§ Mt. 14.23; Mr. 6.46. ruma xunabej chi ri winek xquepe chuc'amaric riche (rixin) chi niquiben qui-rey chare y astape' ma nrajo' ta Riya'.

16 Y tek ri rudiscípulos ri Jesús xquitz'et chi xoc pe ri ak'a', xexule' ka chuchi' choy. 17 Riye' xe'oc c'a el pa jun jucu' y quichapon c'a bey ye benak pa ruwi' ya' riche (rixin) chi yebe c'a pa tinamit Capernaum, ri c'o c'a juc'an chic ruchi' ya'.* Mr. 6.45. Sibilaj chic k'eku'm chiri' y ri Jesús xa ma aponak ta quiq'ui. 18 Y yac'ari' tek xyacatej pe jun nimalaj cak'ik' pa ruwi' ya'; jun cak'ik' ri sibilaj nim ruchuk'a'. Y rumari' ri ya' can sibilaj c'a nisilon. 19 Y tek ye biyinek chic c'a jun wu'o' o waki' kilómetros pa ruwi' ri choy, ri discípulos xquitz'et chi ya ri Jesús ri petenak chraken† Mt. 14.25. pa ruwi' ri choy y xa juba' ma yeruk'i'. Y sibilaj c'a xquixibij qui'. 20 Pero ri Jesús xubij c'a chique: Ma tixibij ta iwi'. Xa yin c'a riyin, xcha' chique.

21 Ri discípulos xquic'axaj na c'a chi can ya wi ri Jesús, c'ac'ari' xcuke' ka quic'u'x y riq'ui quicoten xquic'ul apo ri Jesús chupan ri jucu'. Y can yac'ari' tek xe'apon chuchi' ya', ri lugar ri c'o chi ye'apon wi.

22 Pa ruca'n k'ij ri winek ri xec'oje' ca ri juc'an chic ruchi' ya' ri acuchi (achique) xetzuk wi ruma ri Jesús, riye' quetaman chi xa jun jucu' ri xc'oje' chiri' y majun chic jun, y quetaman chi ri Jesús ma xoc ta el quiq'ui ri rudiscípulos tek xebe el ruma xa quiyon c'a ri discípulos ri xebe, y ri Jesús xa xc'oje' ca. 23 Ri k'ij c'a ri', yec'o c'a jucu' ri ye petenak pa tinamit Tiberias ri xe'apon chunakajal ri acuchi (achique) xewa' wi ri winek ri jun k'ij ca, tek xquitij ri caxlan wey ri xuya' ri Ajaf Jesús chique, tek rumatioxin chic chare ri Dios. 24 Y ri winek ri', ruma xquitz'et chi ri Jesús xa man c'o ta chic chiri' y chuka' ri rudiscípulos xa ma yec'o ta chic chiri', riye' chuka' xe'oc el ri pa tak jucu' y xebe pa Capernaum chucanoxic ri Jesús.

25 Tek ri winek ri' xbequila' ri Jesús ri juc'an chic ruchi' choy, xquibij c'a chare: Tijonel, ¿ajan (jampe') catoka wawe'? xecha'.

26 Y ri Jesús xubij c'a chique ri winek ri': Kitzij nbij chiwe, chi riyix yinicanoj pero ma ruma ta xe'itz'et ri milagros ri xenbanala' riyin ri yek'alajsan wuche (wixin) chi ya ri Dios yin takayon pe. Yinicanoj pero xa ruma xixwa' jabel wuq'ui y xixnoj. 27 Quixsamej c'a, pero ma riche (rixin) ta chi nicanoj iway ri xa niq'uis ka. Quixsamej pero riche (rixin) chi nicanoj iway ri nuya' ic'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek.‡ Ro. 6.23. Wey ri xtinya' chiwe riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, ruma yin c'a riyin xirutek pe ri Tata'ixel, xcha'.

28 Y ri winek ri' xquibij c'a chare ri Jesús: ¿Achique c'a ri nika chuwech ri Dios chi nikaben riche (rixin) chi queri' nikaben ri nrajo' Riya'? xecha'.

29 Y ri Jesús xubij c'a chique: Ri nika chuwech ri Dios chi niben riyix, ya ri yininimaj riyin§ 1 Jn. 3.23. ri xitak pe ruma Riya'.

30 Y ri winek xquibij chare ri Jesús: ¿Achique c'a ri yacowin naben? Tabana' jun milagro* Mt. 12.38. chkawech riche (rixin) chi queri' nikatz'et y yatkanimaj. 31 Ruma ri ojer tak kati't kamama', tek xek'ax chupan ri jun desierto, ya c'a ri caxlan wey ri xubini'aj manᆠNm. 11.7; Sal. 78.24. ri xuya' ri Moisés chique riche (rixin) chi xquitij. Can achi'el wi c'a ri nubij ri ruch'abel ri Dios ri tz'ibatal ca. Chiri' nubij: Caxlan wey c'a ri petenak chila' chicaj ri xuya' chique riche (rixin) chi xquitij.‡ Neh. 9.15.

32 Y ri Jesús xubij c'a chique: Kitzij re xtinbij chiwe: Tiwac'axaj na pe'. Ri caxlan wey ri xpe chila' chicaj, ma ya ta c'a ri Moisés ri xya'o, ya c'a ri Nata' ri xya'o. Ya c'a chuka' Riya' ri niya'o chiwe wacami ri kitzij caxlan wey riche (rixin) chila' chicaj. 33 Ruma ri caxlan wey ri nuya' ri Dios, can ya c'a ri C'ajolaxel ri petenak chila' chicaj. Y yari' ri niya'o c'aslen chique ri winek chuwech re ruwach'ulef, xcha' chique.

34 Tek xquic'axaj queri' ri winek, xquibij c'a chare ri Jesús: Táta, can ronojel k'ij c'a taya'§ Jn. 14.15. ri caxlan wey ri' chake, xecha'.

35 Y ri Jesús xubij c'a chique: Yin c'a riyin ri caxlan wey ri yiya'o c'aslen. Ri xtucukuba' ruc'u'x wuq'ui, man chic c'a xtinum ta ri ránima. Y chuka' ri xtiniman wuche (wixin), ma xtutij ta chic chaki'j chi'* Jn. 4.14. ri ránima. 36 Pero can achi'el c'a ri nbin chiwe, chi astape' riyix can itz'eton ri nben riyin, xa ma yininimaj ta. 37 Quinojel ri winek ri yeyatej na chuwe ruma ri Nata', xquepe chinucanoxic y riyin xquenc'ul; y majun bey xquenwetzelaj ta el. 38 Ruma riyin ma yin kajnek ta pe chila' chicaj chubanic ri nwajo' riyin. Riyin yin kajnek pe chubanic ri samaj ri nrajo'† Mt. 26.39; Jn. 4.34. ri yin takayon pe. 39 Y ri nrajo' ri Nata' Dios ri yin takayon pe, ya c'a chi quinojel ri ye ruya'on chuwe, man ta jun xtisach ca,‡ Jn. 10.28. y pa ruq'uisbel k'ij xquenc'asoj el chiquicojol ri caminaki'. 40 Ri nrajo' ri Nata' ri yin takayon pe, ya c'a chi quinojel ri yetz'eto ri C'ajolaxel y niquinimaj, xtic'oje' c'a quic'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek§ Jn. 4.14. y xquenc'asoj el chiquicojol ri caminaki' ri pa ruq'uisbel k'ij, xcha' ri Jesús chique ri winek.

41 Yac'a ri winek israelitas ri' yexebexot (yexebeloj) apo chrij ri Jesús, ruma Riya' xubij: Riyin ri caxlan wey ri kajnek pe chila' chicaj. 42 Y yequibila' c'a: ¿La xa ma ya ta cami re' ri Jesús ri ruc'ajol ri José?* Lc. 4.22. Xa ketaman c'a quiwech ri rute' rutata'. ¿Achique c'a ruma nubij chi Riya' kajnek pe chila' chicaj?

43 Pero ri Jesús xubij c'a chique: Ma quixxebexot (quixxebeloj) ta pe chuwij. 44 Majun winek ri nicowin nipe wuq'ui, wi ma ya ta ri Tata'ixel ri takayon pe wuche (wixin) ri nibano pe chare chi nipe wuq'ui. Y ri yeniman wuche (wixin) xquenc'asoj c'a el chiquicojol ri caminaki' ri pa ruq'uisbel k'ij. 45 Y tz'ibatal chuka' ca cuma ri profetas ri xek'alajsan ri ruch'abel ri Dios ojer ca, chi quinojel ri winek xquetijox na ruma ri Dios,† Is. 54.13; Mi. 4.2; He. 8.10; 10.16. queri' ri nubij. Y ri achique c'a ri nrac'axaj ri ruch'abel ri Nata' Dios y nretamaj, can xtipe c'a chinucanoxic.

46 Pero majun winek ri tz'eteyon ta riche (rixin) ri Tata'ixel.‡ Jn. 1.18; 5.37. Xaxu (xaxe wi) riyin ri yin petenak chila' chicaj riq'ui Riya' ri yin tz'eteyon ruwech ri Dios. 47 Can kitzij c'a ri nbij chiwe: Ri niniman c'a wuche (wixin), can c'o ruc'aslen§ Jn. 3.16, 36; 5.24; 1 Jn. 5.12. riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek. 48 Yin c'a riyin ri caxlan wey ri yiya'o ri c'aslen.* Jn. 6.33. 49 Tek ri iwati't imama' xek'ax chupan ri desierto, riye' xquitij ri caxlan wey ri xubini'aj maná, pero ma xuya' ta quic'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek, xa xecom. 50 Yac'a ri kas kitzij caxlan wey, ri kajnek pe chila' chicaj, nuben chique ri yetijo chi ma xque'apon ta chupan ri camic riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek. 51 Yin c'a riyin ri caxlan wey ri yiya'o c'aslen ri xika pe chila' chicaj. Ri xquetijo c'a re caxlan wey re', xquec'ase' riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek. Ri caxlan wey c'a ri xtinya' riyin chique can ya c'a ri nuch'acul,† He. 10.5. ri xtapon pa camic‡ He. 10.10. riche (rixin) chi nuya' quic'aslen ri winek ri yec'o chuwech re ruwach'ulef.

52 Y ri winek israelitas ri', tek xquic'axaj ri xubij ri Jesús, xquichop c'a ch'a'oj chiquiwech ka riye' y niquibila' c'a:§ Jn. 7.43; 9.16. ¿Achique c'a rubanic ri' chi Riya' nuya' ri ruch'acul chake riche (rixin) chi nikatij? yecha'.

53 Y ri Jesús xubij c'a chique: Kitzij wi nbij, wi xa ma nitij ta ri nuch'acul y ma nikum ta chuka' ri nuquiq'uel riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol, man c'o ta ri ic'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek. 54 Ri xtiquitij c'a ri nuch'acul y xtiquikum chuka' ri nuquiq'uel, c'o c'a ri quic'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek. Y riyin xquenc'asoj el chiquicojol ri caminaki' ri pa ruq'uisbel k'ij. 55 Ruma ri nuch'acul yari' ri kitzij caxlan wey y ri nuquiq'uel yari' ri kitzij ya' ri can niya'o c'aslen. 56 Ri niquitij c'a ri nuch'acul y niquikum chuka' ri nuquiq'uel, xa jun c'a ri xtikaben quiq'ui.* 1 Co. 6.17; Ef. 5.30; 1 Jn. 3.23, 24; 4.15. Riye' xquec'oje' wuq'ui riyin y riyin quiq'ui riye'.† 2 Co. 6.16. 57 Ri Tata'ixel ri yin takayon pe, can c'o wi ruc'aslen y ruma chuka' Riya' c'o nuc'aslen. Y can queri' c'a chuka' ri winek ri xquinquic'ul riyin, can xquec'ase' wi wuma riyin. 58 Ri kas kitzij caxlan wey, ri kajnek pe chila' chicaj, ma junan ta riq'ui ri maná ri xquitij ri iwati't imama',‡ Jn. 6.31, 49. ruma riye' xquitij ri maná pero ma riq'ui wi ri', ma xec'ase' ta riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek, xa xecom. Yac'a ri niquitij ri kitzij caxlan wey ri kajnek pe chila' chicaj, xtic'oje' quic'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek.

59 Yac'are' ri xubij ri Jesús chique ri winek israelitas ri quimolon qui' chupan ri jay ri kas nic'ut wi ri ruch'abel ri Dios chiri' pa tinamit Capernaum.

60 Y tek ri yetzekelben riche (rixin) ri Jesús quic'axan chic ka ri xubij, ye q'uiy c'a chique riye' ri xquibij: Can c'ayef (cuesta) ruc'uaxic ri xubij. ¿Achique ta c'a xtiniman re tzij re'? xecha' ka.

61 Y ri Jesús can retaman wi ri yetajin niquich'ob pa tak cánima§ Jn. 2.25. ye q'uiy chique ri yetzekelben riche (rixin), rumari' xubij chique: ¿Achique ruma tek riyix nich'ob chi c'ayef (cuesta) riche (rixin) chi xtinimex ri xinbij? 62 Wi ta yinitz'et riyin ri C'ajolaxel ri xinalex chicojol chi yitzolin chila' riq'ui ri Dios* Mr. 16.19. ri acuchi (achique) yin petenak wi,† Jn. 3.13. ¿la ma yininimaj ta cami? 63 Ri ruc'aslen ri ich'acul, ya ri ru'espíritu ri niya'o. Ri ich'acul xa majun rejkalen. Yac'a ri ch'abel ri ye nbin chic ka‡ Sal. 119.50. chiwe ye espíritu y ye c'aslen.§ 2 Co. 3.6. 64 Pero c'a ye q'uiy na chiwe riyix ri ma yinquinimaj ta, xcha' ri Jesús. Queri' xubij ruma Riya' can pa rutiquiribel retaman chic pe* Jn. 2.24. achique winek ri ma xqueniman ta riche (rixin), y ri achique ri xtijacho el riche (rixin) pa quik'a' ri winek.

65 Y ri Jesús xubij c'a: Rumari' xinbij chiwe chi majun winek ri nicowin ta nipe wuq'ui, wi ma ya'on ta pe chare ruma ri Tata'ixel chi nucukuba' ruc'u'x wuq'ui.

66 Ruma c'a ri xubij ri Jesús, ye q'uiy c'a chique ri can yetzekelben riche (rixin), man chic xquitzekelbej ta. Xa can xetzolin ca.† 1 Jn. 2.19. 67 Y ri Jesús xubij c'a chique ri cablajuj rudiscípulos: ¿Riyix chuka' niwajo' yixbe ca? xcha' chique.

68 Y ri Simón Pedro xubij c'a chare ri Jesús: Ajaf, ¿achoj riq'ui ta c'a chic yojbe wi? Majun chic jun achoj riq'ui yojbe wi, ruma xaxu (xaxe) wi ri ach'abel riyit ri niya'o c'aslen riche (rixin) xtibe k'ij xtibe sek. 69 Riyoj can kacukuban kac'u'x awuq'ui y ketaman chi yit c'a riyit ri Cristo, ri Ruc'ajol ri c'aslic Dios.‡ Mt. 16.16; Mr. 1.1; Hch. 8.37; 1 Jn. 5.1.

70 Y ri Jesús xubij c'a: Astape' can yin c'a riyin ri xicha'o iwuche (iwixin) riyix cablajuj, ma riq'ui wi ri', can c'o c'a jun itzel winek xel chicojol, xcha'.

71 Tek ri Jesús xunataj c'a ri jun ri itzel winek, chrij c'a ri Judas Iscariote xch'o wi; ri Judas ri ruc'ajol ri jun achi Simón rubi'. Ri Jesús xunataj c'a ri jun ri', ruma yac'ari' ri xtic'ayin el riche (rixin) ri Jesús. Y riya' can jun c'a chique ri cablajuj rudiscípulos.