7
Jesús sana al criado de un oficial romano
(Mt 8.5-13)
Bairo camasãrẽ na ĩ quetibʉjʉ yaparo yua, acoásúpʉ Jesús Capernaum na caĩrĩ macãpʉ. Mai, ti yepapʉ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃, romano soldaua quetiupaʉ capitán. Cʉ̃ pʉame capaabojari majõcʉre cʉ̃goyupʉ, cʉ̃ camai majũrẽ. Ti watoare riajãñuñupʉ̃ cʉ̃ capaabojari majõcʉ pʉame. Riácʉ́pʉ baiyupʉ. Bairo bʉtioro majũ cʉ̃ cariaroi yua, tʉ̃goyupʉ quetiupaʉ capitán ti yepare Jesús cʉ̃ caetarijere. Bairo tiere tʉ̃go yua, jĩcããrãrẽ judío majã cabʉtoa camasĩrãrẽ na piiroti joyupʉ Jesure. “Tãmurĩ yʉ yaʉre cʉ̃ catioʉ apáro,” na ĩ piiroti joyupʉ. 4-5 Bairi yua, Jesutʉ etarã, tutuaro mena qũĩñuparã:
—Quetiupaʉ capitán, jããrẽ cajoʉ caroʉ́ niñami. Marĩrẽ, judío majãrẽ marĩ nʉcʉ̃bʉgoyami. Jãã cañubueri wiire qũẽnorotibojawĩ. Bairi mʉ cajʉáto boya. Jito tãmurĩ jãã mena —qũĩñuparã cabʉtoa camasĩrã Jesure.
Bairo na caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ,” ĩ, na mena ásúpʉ Jesús. Bairo quetiupaʉ capitán ya wiipʉ na caetaparo jʉ̃goye, aperã cʉ̃ mena macããnarẽ na joyupʉ tunu Jesús tʉpʉ quetiupaʉ capitán pʉame. Atore bairo na ĩ rotijoyupʉ Jesure: “Mʉ, caãnimajũʉ̃ mʉ ãniña. Yʉ pʉame roque mʉrẽ bairo yʉ baietiya. Bairi yʉ ya wiire mʉ cajããrõ ñuetõ. Bairi yʉ majũ mʉ yʉ macãʉ̃ ápériapʉ. Bairi topʉa ãcʉ̃, cʉ̃ catiáto, ĩ joya. Bairo mʉ caĩrõ, caticoagʉmi yʉ yaʉ. Yʉ netõjãñurõ carotirã na carotiricʉ yʉ ãniña. Tunu bairoa yʉ cʉ̃ã quetiupaʉ ãnirĩ yʉ ʉ̃mʉarẽ na yʉ rotimasĩnucũña. Bairi ‘Tiaya,’ yʉ caĩrõ, jicoquei atínucũñama. Tunu ‘Ánája,’ yʉ caĩrõ, jicoquei ánucũñama. Tunu ‘Bairo ása,’ yʉ paabojari majãrẽ yʉ caĩrõ, jicoquei yʉ caĩrõrẽ bairo átinucũñama,” na ĩ rotijoyupʉ quetiupaʉ capitán Jesure.
Bairo na caĩrĩjẽrẽ tʉ̃go, Jesús pʉame tʉ̃goacʉacoasupʉ. Bairi cʉ̃rẽ caʉsarãrẽ na ãmejore ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃:
—Mʉjããrẽ cariape ñiña: Ato Israel yepa macããna jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ cʉ̃rẽ bairo yʉ mena catʉ̃goñatutuaʉre yʉ bócaetañaẽtĩña. Cʉ̃ pʉame tʉ̃goña tutuajãñuñami Dios cʉ̃ carotimasĩrĩjẽrẽ —na ĩñupʉ̃ Jesús cʉ̃ bero caʉsarãrẽ.
10 Bairo cabero quetiupaʉ capitán cʉ̃ cajoatana wiipʉre tunueta ãna, paabojari majõcʉ cacatipʉre cʉ̃ etayuparã yua.
Jesús resucita al hijo de una viuda
11 Jesús pʉame atie bero ásúpʉ tunu Naín cawãmecʉti macãpʉ. Cʉ̃ mena bapacʉtiásúparã cʉ̃ cabuerã. Aperã capããrã camasã cʉ̃ã na bero ʉsayuparã. 12 Bairo ti macãtʉ na caetaripaʉ Jesús pʉame ĩñajoyupʉ capããrã camasã ti macã, cawitiánárẽ. Na pʉame cabaiyasiatacʉre cʉ̃ yaráná, cʉ̃ neásúparã. Cabaiyasiatacʉ pʉame jĩcãʉ̃ã ãñupʉ̃ cawapearico macʉ̃. 13 Bairo Jesús cawapearicore ĩñaʉ, cõ ĩñamaiñupʉ̃. Bairi atore bairo cõ ĩñupʉ̃:
—Yʉ yao, otieticõãña.
14 Bairo ĩ yaparo, ti masã potire etanʉcã, pãñañupʉ̃. Bairo cʉ̃ caáto, ti potire caneatana pʉame tuanʉcãñuparã. Bairo na cabairo, cariacoatacʉre qũĩñupʉ̃ Jesús:
—Cawãmaʉ, tʉ̃goya yʉ caĩrĩjẽ. Mʉrẽ ñiña: ¡Wãmʉnʉcãña! —qũĩñupʉ̃ Jesús cariacoatacʉre.
15 Bairo cʉ̃ caĩrõ, cariacoamiatacʉ pʉame jicoquei cati wãmʉnumuñupʉ̃ yua. Baicõã, bʉsʉjʉ̃goyupʉ. Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, Jesús pʉame cʉ̃ joyupʉ cʉ̃ pacopʉre. 16 Bairo Jesús cʉ̃ caátijẽñorĩjẽrẽ ĩñarã, nipetiro camasã bʉtioro uwiyuparã. Tunu Diore qũĩ basapeoyuparã:
—Profeta caroʉ́ cañuʉ majũ marĩtʉ etayami.
Tunu atore bairo ĩ basapeoyuparã:
—Dios cʉ̃ yarãrẽ jʉátinemogʉ marĩtʉ etayami —ĩ basapeoyuparã Jesús cʉ̃ caáto caĩñaatana.
17 Bairo ti yepa, Judea yepa macããna, bairi ti yepa tʉ̃ni macããna cʉ̃ã nipetirã Jesús cʉ̃ caátiatajere tʉ̃gopeticoasuparã.
Los enviados de Juan el Bautista
(Mt 11.2-19)
18 Juan cʉ̃ã, presopʉ na cacũrocaricʉ tʉ̃goyupʉ tie quetire. Cʉ̃ cabuerã pʉame cʉ̃ quetibʉjʉyuparã. Bairi na mena macããnarẽ na piijoyupʉ. 19 “Jesure na jẽniñarã ápáro,” ĩ, na piijoyupʉ. “ ‘¿Cariapea Mesías Dios cʉ̃ cajoʉ majũ mʉ ãniñati? ¿Cʉ̃ mee mʉ caãmata, apei pʉamerẽ jãã coterãati?’ qũĩ jẽniñarájá,” na ĩñupʉ̃ Juan cʉ̃ cabuerã pʉgarãrẽ. 20 Bairi cʉ̃ cabuerã cʉ̃ caĩrõrẽ bairo ásúparã Jesús tʉpʉ. Bairo cʉ̃ tʉpʉ eta yua, atore bairo qũĩñuparã Jesure:
—Juan, camasãrẽ cabautizamirĩcʉ̃ pʉame jãã joami. Mʉrẽ jãã jẽniñarotiami: “¿Cariapea, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ majũ mʉ ãniñati? Cʉ̃ mee mʉ caãmata, ¿apei pʉamerẽ jãã coterãati?” —qũĩ jẽniñañuparã Juan cʉ̃ cajoatana Jesure.
21 Mai, na cajẽniñaparo jʉ̃goyeaca, Jesús pʉame capããrã camasãrẽ na catioyupʉ. Cariayecʉnarẽ, bairi popiye cabairã cʉ̃ãrẽ, bairi wãtĩ yeri pũna cacʉ̃gorã cʉ̃ãrẽ, nipetirãrẽ na catioyupʉ. Tunu bairoa cacaapee ĩñamasĩẽna cʉ̃ãrẽ na catioyupʉ Jesús. 22 Bairi Juan cʉ̃ cabuerã na cajẽniñarõ, atore bairo na ĩñupʉ̃:
—Ĩñañijate mʉjãã majũ yʉ caátiatajere. Tiere Juarẽ cʉ̃ quetibʉjʉrájá. Yʉ camasĩrĩjẽ jʉ̃gori caĩñamasĩẽtãna merẽ ĩñamasĩñama. Tunu caámasĩẽtãna cʉ̃ã merẽ ámasĩñama. Carupaʉ boaatana cʉ̃ã merẽ caticoayama. Catʉ̃goetana cʉ̃ã merẽ tʉ̃gomasĩñama. Tunu cabaiyasiatana cʉ̃ã merẽ caticoayama. Tunu cabopacarã cʉ̃ã caroa queti tʉ̃goyama Dios narẽ cʉ̃ canetõrĩjẽrẽ. Tiere cʉ̃ quetibʉjʉrájá. 23 Tunu bairoa mʉjããrẽ ñiña: ¡Ʉseanirĩ niñama camasã yʉ mena catʉ̃goñatutuajãnaena pʉame! —na ĩ joyupʉ Jesús, Juan cʉ̃ cabuerãrẽ.
24 Bairo Juan cʉ̃ cajoatána na caátó ĩña, to macããna capããrã camasãrẽ na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ Jesús, Juan cʉ̃ cabairiquere. Atore bairo na ĩñupʉ̃: “¿Nopẽĩrã desierto cayucʉmanopʉ mʉjãã ásúpari? ¿Jĩcãʉ̃ yeruʉaca, wĩnoi cayuguiricʉacarẽ ĩñagarã, topʉ mʉjãã ásúpari? 25 ¿O caʉ̃mʉ, caroa jutii cajãñaʉrẽ qũĩñagarã, topʉ mʉjãã ásúpari? Mʉjãã baiesupa. Camasã caroa jutii cajãñarã pʉame caroa wiiripʉ, quetiuparã ya wiiripʉ ãniñama. Desierto cayucʉmanopʉ etaetiyama na ũna. 26 ¿O profetare qũĩñagarã, topʉ mʉjãã ásúpari? Bairoa mʉjãã baiyupa. Cariape mʉjããrẽ ñiña: Mʉjãã pʉame, ‘Profeta ãcʉ̃mi Juan,’ mʉjãã caĩtʉ̃goñamiatacʉ̃ãrẽ, Juan profeta netõõjãñurõ caãnimajũʉ̃ niñami. 27 Cʉ̃ã niñami Dios yaye quetibʉjʉrica tutipʉ na cawoatujʉ̃goyecʉtacʉ majũ. Atore bairo ti tutipʉ ĩ quetibʉjʉyayupi Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ, Juan cʉ̃ cabaipeere:
‘Mʉ, yʉ cajopaʉ, ti yepapʉ mʉ cabuiaparo jʉ̃goye, apeire cʉ̃ yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ.
Camasã mʉ yaye quetire na tʉ̃goʉsaáto ĩ, apeire yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ,’
ĩ quetibʉjʉyayupi Dios Juan cʉ̃ cabaipeere.
28 Cariape mʉjããrẽ ñiña: Ni jĩcãʉ̃ ũcʉ̃ ati yepapʉ cabuiaricʉ Juan netõrõ caquetibʉjʉnetõõmasĩ maami. Baipʉa, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ macããcʉ̃ pʉame nipetirã netõrõ cabʉgoro macããcʉ̃ ãnimicʉ̃ã, ape rʉ̃mʉpʉ roquere Juan netõrõ masĩcõãgʉmi.
29 “Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, nipetiro camasã Juan cʉ̃ cabautizaricarã pʉame Diore qũĩroayuparã. Gobiernorẽ camasã yaye dinerore cajejobojari majã cʉ̃ã qũĩroayuparã. ‘Torecʉ, marĩ Pacʉ Dios caroaro cariape átinucũñami,’ qũĩ tʉ̃goña masĩñuparã Dios cʉ̃ caátiere. 30 Aperã fariseo majã, bairi Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majã pʉame roque Juan cʉ̃ cabautizarijere boesuparã. Bairo boena, Dios narẽ cʉ̃ cajʉátigamirĩjẽrẽ bʉtioro ĩñateyuparã,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Jesús.
31 Cʉ̃ pʉame masĩcõãñupʉ̃ na catʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairi atore bairo na ĩñupʉ̃: “¿Dope bairo mʉjãã, ati yʉtea macããna mʉjãã ũnarẽ ñicʉti? ¿Noa ũnarẽ bairo mʉjãã ãnicʉti? 32 Cawĩmarãrẽ bairo mʉjãã ãniña. Cawĩmarã pʉame camasã na caneñaporipaʉ ũno plazapʉ eperã, awajari atore bairo ĩ joyama na baparãrẽ: ‘Jãã catõrõã putiro mʉjãã basaetiapʉ. Tunu bairoa jãã caotiro cʉ̃ãrẽ, jãã mʉjãã otinemoetiapʉ,’ ĩ joyama cawĩmarã na baparãrẽ. Narẽ bairo mʉjãã ãniña cayugaena majũ. 33 Tʉ̃gopeoya mai. Yʉ jʉ̃goye etayupi Juan, camasãrẽ na bautizaʉ etaʉ. Cʉ̃ pʉame pan ʉgaesupʉ. Tunu ʉse oco cʉ̃ãrẽ etietinucũñupʉ̃. Bairo cʉ̃ cabairijere ĩñarã, mʉjãã pʉame, ‘Wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ ãcʉ̃mi. Cʉ̃ marĩ tʉ̃goetiroa,’ mʉjãã ĩñupã Juarẽ. 34 Bairi Juan bero yʉ, Camasã Jʉ̃gocʉ, yʉ etawʉ. Yʉ pʉame camasã mena yʉ ʉganucũña. Na mena yʉ etinucũña. Bairo yʉ cabairijere ĩñarã, mʉjãã pʉame, ‘Ʉgapacajãñuñami. Ʉse oco cʉ̃ãrẽ etipacajãñuñami. Carorã mena bapacʉtiyami. Tunu bairoa Roma macããcʉ̃ gobiernorẽ camasã yaye dinerore cajejobojari majã mena bapacʉtiyami. Bairi caróʉ ãcʉ̃mi. Cʉ̃ marĩ tʉ̃goetiroa cʉ̃ cʉ̃ãrẽ,’ yʉ mʉjãã ĩnucũña. 35 Baipʉa, Dios pʉame cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ camasãrẽ na áti ĩñoñami cʉ̃ mena catʉ̃goñatutuarã caroaro na caátie jʉ̃gori,” na ĩñupʉ̃ Jesús.
Jesús en casa de Simón el fariseo
36 Cabero fariseo majã mena macããcʉ̃ jĩcãʉ̃, Simón cawãmecʉcʉ Jesure qũĩñupʉ̃: “Jito, marĩ ʉgaáto yʉ ya wiipʉ.” Jesús pʉame cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ,” ĩ, cʉ̃ ya wiipʉ ásúpʉ. Topʉ eta, ti wiire jãã, cʉ̃ mesapʉ etanumuñupʉ̃. 37 Mai, ti macãpʉ ãñupõ carõmio roro caáco. Cõ pʉame tʉ̃goyupo Jesús fariseo ya wiipʉ cʉ̃ caʉgaʉ etaro. Bairo tiere tʉ̃go, ti wiipʉ ásúpo cõ cʉ̃ã. Caroarʉacapʉ cajʉtiñurĩjẽrẽ cʉ̃gori ti wiipʉ ásúpo. 38 Bairo ti wiire jããeta, Jesús rʉpori tʉpʉ ruiyupo. Bairo rui, otiyupo. Bairo cõ caotiro, cõ yaco oco pʉame cʉ̃ rʉporipʉ etayuparo. Bairo cabairo ĩña, cõ poa mena cõ caapee ocore pareyupo. Bairo pare yaparo, Jesure cʉ̃ nʉcʉ̃bʉgori cʉ̃ rʉporire ũpũñupõ. Ũpũ yaparo, caroa cajʉtiñurĩjẽ, cõ cajeatajere cʉ̃ rʉporire piopeoyupo yua. 39 Bairi fariseo ti wii upaʉ pʉame bairo cõ caáto ĩña, atore bairo ĩ tʉ̃goñañupʉ̃: “Jesús, cariapea Dios yaʉ profeta cʉ̃ caãmata, atio carõmio cõ caátiãnierẽ masĩbujioʉmi. ‘Yʉre capãñao, rorije caáco niñamo,’ ĩ masĩbujioʉmi, Jesús profeta cʉ̃ caãmata,” ĩ tʉ̃goñañupʉ̃ fariseo, ti wii upaʉ pʉame. 40 Jesús pʉame masĩcõãñupʉ̃ cʉ̃ caĩtʉ̃goñarĩjẽrẽ. Bairi atore bairo qũĩñupʉ̃:
—Simón, jĩcã wãme mʉ ñigaya.
Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, “Jaʉ, ĩña,” qũĩñupʉ̃.
41 Bairi Jesús pʉame atore bairo qũĩ quetibʉjʉyupʉ Simorẽ:
—Caʉ̃mʉa pʉgarã dinerore cawapamorã ãñuparã. Jĩcãʉ̃ paijãñurõ, quinientos denario moneda tiiri majũ wapamoñupʉ̃. Apei pʉame petoaca cincuenta denario moneda tiiri majũ wapamoñupʉ̃. 42 Na, pʉgarãpʉa tie dinerore tunuo masĩẽsuparã. Bairi na cawapamoʉ pʉame bopacooro na ĩñarĩ, “Ñugaro. Mʉjãã cawapamorĩjẽrẽ yʉ masiritigʉ,” na ĩñupʉ̃ yua. Bairi, ¿ni pʉame cʉ̃rẽ cʉ̃ mainetõcʉti? —qũĩ jẽniñañupʉ̃ Jesús fariseore.
43 Bairo cʉ̃ caĩjẽniñarõ tʉ̃go, atore bairo qũĩñupʉ̃ fariseo Jesure:
—Yʉra, paijãñurõ cawapamoʉ pʉame bʉtioro cʉ̃ maijãñuñami —qũĩñupʉ̃.
Bairo cʉ̃ caĩrõ, “Cariape miña,” qũĩñupʉ̃ Jesús pʉame.
44 Ĩ yaparo, carõmiorẽ ãmejore ĩña, qũĩñupʉ̃ Simorẽ:
—¿Atio carõmio cõ caátiatajere miñaetiyati? Mʉ ya wii yʉ caetaro bero, yʉ mʉ oco joetiapʉ, yʉ rʉporire yʉ cacosepeere. Bairo mʉ caápericõãmiatacʉ̃ãrẽ, atio cõ caapee oco mena yʉ rʉporire coseamo. Áticõã tunu, cõ poa mena yʉ rʉporire pareamo. 45 Tunu bairoa mʉ ya wii yʉ caetaro, caroaro jẽnirĩ yʉ mʉ ũpũetiapʉ. Bairo mʉ caápericõãmiatacʉ̃ãrẽ, atio nʉcʉ̃bʉgorique mena yʉ rʉporire ũpũ jãnaẽtĩñamo.
46 “Tunu yʉ rʉpoare ʉse oco aceite mena mʉ peoetiapʉ. Bairo mʉ caápericõãmiatacʉ̃ãrẽ, atio caroa cajʉtiñurĩjẽrẽ yʉ piopeoamo yʉ rʉporire. 47 Bairi mʉrẽ ñiña: Atio yʉre cõ caátiroarije jʉ̃gori yʉre bʉtioro cõ camairõrẽ áti ĩñoñamo. Bairi cõ carorije wapa pairo to caãnimiatacʉ̃ãrẽ, tiere yʉ masiriyoya. Baipʉa, apei petoaca cʉ̃ carorije wapare cʉ̃ camasiriyoata, petoaca cʉ̃ camairĩjẽ cʉ̃ãrẽ áti ĩñobujioʉmi cʉ̃rẽ camasiriyoʉre,” qũĩñupʉ̃ Jesús Simorẽ.
48 Qũĩ yaparo yua, atore bairo cõ ĩñupʉ̃ Jesús carõmiorẽ:
—Yʉ yao, mʉ carorije wapare yʉ masiriyoya.
49 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, ti wii macããna, cʉ̃ mena caʉgari majã pʉame ãmeo ĩñuparã na majũ:
—Bairo caĩ, ¿ñamʉ ũcʉ̃ cʉ̃ ãnicʉti?
50 Bairo Jesús pʉame na caĩrĩjẽrẽ masĩmicʉ̃ã, carõmiorẽ cõ ĩnemoñupʉ̃:
—Yʉ mena mʉ tʉ̃goñatutuaya. Bairi mʉrẽ yʉ netõõña. Caroaro ʉseanirĩqũẽ mena ácója —cõ ĩñupʉ̃ Jesús carõmiorẽ.