El Santo Evangelio Según
SAN MARCOS
1
Juan el Bautista en el desierto
(Mt 3.1-12; Lc 3.1-9, 15-17; Jn 1.19-28)
Caãnijʉ̃goripaʉpʉa Jesucristo, Dios macʉ̃ ati yepapʉ cʉ̃ caátiãnajẽrẽ marĩ tʉ̃goroa mai. Caroa queti niña. Atore bairo ĩ woatu quetibʉjʉ cũñañupĩ profeta Isaías ãnacʉ̃ Dios cʉ̃ macʉ̃rẽ cʉ̃ caĩrĩqũẽrẽ:
“Mʉ, yʉ cajopaʉ, ti yepapʉ mʉ cabuiaparo jʉ̃goye, apeire cʉ̃ yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ.
Camasã mʉ yaye quetire na tʉ̃goʉsaáto ĩ, apeire yʉ qũẽnoroti jojʉ̃gogʉ.
Bairo ĩgʉmi jĩcãʉ̃ desierto, cayucʉmanopʉ caãnicõãniatacʉ:
‘Marĩ Quetiupaʉ yoaro mee etagʉmi.
Torena, caroaro cariape ãnicoteya.
Camasã na quetiupaʉ cʉ̃ caetaparo jʉ̃goye cʉ̃ caatípawãrẽ na caqũẽnoyurore bairo cʉ̃ qũẽnoyuya mʉjãã cʉ̃ã,’ ”
ĩ woatu quetibʉjʉyayupi Isaías ãnacʉ̃ Juan cʉ̃ caĩquetibʉjʉpeere.
Bairo cayoato bero Juan ãnacʉ̃, camasãrẽ oco mena cabautizaricʉ pʉame etayupʉ desierto cayucʉmanopʉ. To macããna cʉ̃ yaye quetire catʉ̃gorã etarãrẽ atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: “Tʉ̃goña qũẽnoña roro mʉjãã caátiãnierẽ. Tie mʉjãã cabairijere cʉ̃ tʉ̃goña jẽniña mʉjãã majũ Diore. Tunu bairoa cabautizarotiparã mʉjãã ãniña. Bairo mʉjãã caáto, mʉjãã netõgʉmi Dios,” na ĩñupʉ̃ Juan to macããnarẽ. Bairo cʉ̃ cabaiãno, Jũãtʉpʉ asúparã camasã capããrã. Judea yepa macããna, bairi Jerusalén macã macããna cʉ̃ã, nipetiro camasã Jũãtʉpʉ asúparã. Juan yaye quetibʉjʉriquere tʉ̃gogarã cʉ̃tʉ asúparã. Bairo cʉ̃ caĩquetibʉjʉro tʉ̃gorã, roro na caátajere tʉ̃goña yapapuari Dios mena bʉsʉnetõñuparã. Bairo na caáto ĩña, oco mena na bautizayupʉ. Catʉ̃goʉsarãrẽ ria Jordán cawãmecʉtiyapʉ na bautizanucũñupʉ̃ Juan.
Juan pʉame waibʉcʉ camello cawãmecʉcʉ asero mena jutiiro qũẽnorĩ jãñañupʉ̃. Tunu bairo waibʉcʉ aserowẽ mena cʉ̃ jutiirore ñujãã tʉ̃gãbiyori jutii jãñañupʉ̃. Bairi tunu ʉgarique cʉsupʉ Juan yeseroare bairã caãnarẽ. Beroa oco cʉ̃ãrẽ etinucũñupʉ̃. 7-8 Bairo ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan nipetiro camasã catʉ̃gorã etarãrẽ: “Yʉ paarique niña mʉjããrẽ oco mena yʉ cabautizarije. Yʉ paarique to cañumiatacʉ̃ãrẽ, yʉ bero caetaʉ cʉ̃ capaarije pʉame ñunetõgaro. Cʉ̃ roque Espíritu Santore jõmasĩgʉmi camasãpʉre. Tunu bairoa camasã roro na catʉ̃goñarĩjẽrẽ na wasoao joroque na átigʉmi. Cʉ̃ roque yʉ netõrõ caãnimajũʉ̃ nigʉmi. Bairi yʉ pʉame jĩcãrõ tʉ̃ni yʉ átipeyo masĩẽtĩña,” na ĩ quetibʉjʉyupʉ Juan catʉ̃gorã etarãrẽ.
Jesús es bautizado
(Mt 3.13-17; Lc 3.21-22)
Cabero Jesús Nazaret de Galilea macããcʉ̃ ti macã caãniatacʉ Juan tʉre etayupʉ. Bairo cʉ̃ caetaro, Jesús cʉ̃ãrẽ cʉ̃ bautizayupʉ Juan, Rio Jordán cawãmecʉtiyapʉ. 10 Bairo Jesure cʉ̃ cabautizaro bero, Jesús pʉame petapʉ maanʉcãñupʉ̃. Bairo maanʉcã yua, jõbuipʉ ĩñamʉgõjoyupʉ. Bairo cʉ̃ caĩñajoro, jicoquei ʉmʉrecóo pʉame pããnʉcãcoasuparo. Bairo cabairo, Espíritu Santo, Dios Yeri majũ, bauruiasúpʉ. Bua cʉ̃ caruiatóre bairo bauruietayupʉ Jesús tʉpʉre. 11 Bairo cʉ̃ caruietaro, atore bairo jõbuipʉ bʉsʉrique ocajoyuparo: “Mʉ, yʉ macʉ̃, yʉ camai majũ mʉ ãniña. Mʉ caátiãnierẽ ñiñajesoya bʉtioro,” ĩ bʉsʉocajoyuparo bʉsʉrique.
Jesús es puesto a prueba
(Mt 4.1-11; Lc 4.1-13)
12 To bero jicoquei Espíritu Santo pʉame Jesure bʉtioro cʉ̃ árotiyupʉ desierto cayucʉmanopʉ. 13 Topʉre cuarenta rʉ̃mʉrĩ majũ ãñupʉ̃ Jesús waibʉtoa cauwiorã na caãnopʉ. Bairo topʉ cʉ̃ caãno yua, Satanás pʉame rorije cʉ̃ átirotimiñupʉ̃ Jesure, “Cariapea cʉ̃ átinucũñati,” ĩ. Bairo Satanás cʉ̃ caátó bero, jĩcããrã ángelea majã Jesure cʉ̃ jʉátirã etayuparã yua.
Jesús comienza su trabajo en Galilea
(Mt 4.12-17; Lc 4.14-15)
14 Cabero Juan camasãrẽ cabautizamirĩcʉ̃rẽ preso jorica wiipʉ cʉ̃ na cacũrocaatato bero, Jesús pʉame Galilea yepapʉ acoásúpʉ. Topʉ etari, Dios yaye caroa quetire na quetibʉjʉ jʉ̃goyupʉ Jesús camasãrẽ. 15 Atore bairo na ĩ quetibʉjʉyupʉ: “Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ merẽ etaro baiya. Bairi tʉ̃goña qũẽnorĩ caroaro ãña Dios mena. Dios yaye caroa quetire cariape tʉ̃goya,” na ĩñupʉ̃ Jesús camasãrẽ.
Jesús llama a cuatro pescadores
(Mt 4.18-22; Lc 5.1-11)
16 Cabero Galilea na caĩrĩ ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ ásúpʉ Jesús. Bairo ácʉ́ yua, Simón, apei cʉ̃ bai Andrés, jĩcãʉ̃ pũnaa caãna pʉgarãrẽ na ĩñajoyupʉ. Bairo Jesús narẽ cʉ̃ caĩñajoro, na pʉgarãpʉa ʉtabʉcʉrapʉ bapi mena wai wasarã ásuparã. Na capaarije, waiwe wapatarique ãñuparõ. 17 Bairo na ĩña, atore bairo na ĩñupʉ̃ Jesús:
—Jito, yʉ bapacʉsa. Caroaro waire cawãsãmasĩrã mʉjãã ãniapʉ, wai na rutieticoáto, ĩrã. Ãmerẽ yua, caroaro camasãrẽ caquetibʉjʉrã mʉjãã ãnio joroque mʉjãã yʉ átigʉ, na yasieticõãto, ĩrã —na ĩñupʉ̃ Jesús.
18 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, tocãrõã jicoquei pʉgarãpʉa na bapi yucʉre cũrĩ, acoásúparã Jesús mena.
19 Bairo cajʉ̃goye jãñurĩ na caánemorõ ʉtabʉcʉra tʉ̃nipʉ Jesús pʉame na ĩñajoyupʉ aperã pʉgarãrẽ tunu. Santiago, bairi cʉ̃ bai Juan cawãmecʉcʉ Zebedeo pũnaarẽ na ĩñajoyupʉ Jesús. Bairi Santiago, cʉ̃ bai Juan mena cũmua capairicapʉ ãñuparã. Bapi yucʉ caopecʉtiere jiyajãrã ásuparã. 20 Bairo narẽ na ĩña, jicoquei na piijoyupʉ Jesús: “Jito, yʉ bapacʉsa. Marĩ quetibʉjʉto camasãrẽ Dios yaye caroa quetire,” na ĩñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go yua, na pacʉ, cʉ̃ ʉ̃mʉa mena cũmuapʉ na cũcõã, tocãrõã jicoquei Jesús mena acoásúparã
Un hombre que tenía un espíritu impuro
(Lc 4.31-37)
21 Cabero Capernaum cawãmecʉti macãpʉ etayupʉ. Topʉ eta, yerijãrĩcã rʉ̃mʉ caãno ti macã macããna na cañubueri wiipʉre, sinagoga na caĩrĩ wiipʉre jããñupʉ̃. Bairo jããrĩ, na buejʉ̃goyupʉ to macããnarẽ. 22 Moisés ãnacʉ̃ cʉ̃ caroticũrĩqũẽrẽ cajʉ̃gobueri majãrẽ bairo camasãrẽ na quetibʉjʉesupʉ. Carotimasĩ cʉ̃ caĩquetibʉjʉrore bairo na quetibʉjʉyupʉ. Bairi cʉ̃ yaye quetire tʉ̃gori, to macããna pʉame tʉ̃gocõã maniásuparã. 23 Mai, ti wii sinagoga ñubuerica wiipʉ ãñupʉ̃ jĩcãʉ̃ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ. Bairo Jesús cʉ̃ cabueãno, wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame atore bairo bʉtioro qũĩ awajayupʉ:
24 —Mʉ, Jesús Nazaret macããcʉ̃, ¿nopẽĩ mʉ atíati jãã tʉre? ¿Jããrẽ rei acʉ́ mʉ baiyati? Mʉrẽ yʉ masĩjãñuña. Mʉ, Dios macʉ̃, cañuʉ, mʉ ãniña —qũĩ awajayupʉ wãtĩ yeri pũna cacʉ̃goʉ pʉame.
25 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, qũĩñupʉ̃ Jesús:
—¡Bʉsʉeticõãña! ¡Ãni caʉ̃mʉ rupaʉre witi ácʉ́ja! —qũĩñupʉ̃ Jesús wãtĩrẽ.
26 Bairo cʉ̃ caĩrõ tʉ̃go, wãtĩ yeri pʉame caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ yugui, bʉtioro awajari cʉ̃ witicoásúpʉ. 27 Bairo caʉ̃mʉrẽ cʉ̃ caátiere ĩñarã, nipetiro camasã qũĩña acʉacoasuparã.
—¿Ñe to ãniñati cawãma Jesús cʉ̃ carotirije? ¡Nocãrõ caroaro majũ cʉ̃ masĩñati! ¡Wãtĩ yeri pũna cʉ̃ã cʉ̃ yʉcõãñama! —ãmeo ĩñuparã na majũ Jesure.
28 To bero cʉ̃ tʉ̃goyuparã camasã nipetiro ti yepa tʉ̃ni macããna, Jesús cʉ̃ caátiere, cʉ̃ camasĩrĩjẽrẽ yua.
Jesús sana a la suegra de Simón Pedro
(Mt 8.14-15; Lc 4.38-39)
29 Bairo na quetibʉjʉ yaparo, na ñubuerica wiire witicoásúpʉ Jesús. Ti wiire witiá, Santiago, bairi Juan mena acoásúpʉ Jesús, Simón, bairi cʉ̃ bai Andrés ya wiipʉ. 30 Mai, Simón mañicõ pʉame riajãñuñupõ. Bʉtioro bʉgoyupo. Bairi cʉ̃ cajããrõ, cʉ̃ quetibʉjʉyuparã cabʉcʉo cõ cariarijere. 31 Bairo na caĩquetibʉjʉro tʉ̃go, cõtʉ eta, cõ wãmo mena ñerĩ cõ tʉ̃gãwãmʉoñupʉ̃. Bairo cʉ̃ caáto, jicoquei jãnacoasuparo bʉgoye pʉame. Tocãrõã caticoasupo yua. Bairo catiáco, tocãrõã ʉgarique na qũẽnonuñupõ Jesujããrẽ.
Jesús sana a muchos enfermos
(Mt 8.16-17; Lc 4.40-41)
32-33 Cabero muipʉ cʉ̃ cajããrĩpaʉ, canaio atípaʉ caãno Simón ya wiipʉre etayuparã nipetiro ti macã macããna. Nipetirije cariayecʉnarẽ na jeasúparã Jesús tʉpʉ. 34 Bairo Jesús pʉame na caetaro ĩña, capããrã cariarãrẽ na catioyupʉ. Nipetirije riaye cacʉ̃gorãrẽ na catioyupʉ. Tunu bairoa wãtĩ yeri pũnarẽ na acurewiyojoyupʉ Jesús. Bairo na cawitiro, Jesús pʉame na bʉsʉrotiesupʉ. “Yʉ, Mesías, Dios cʉ̃ cajoʉ yʉ caãnierẽ na quetibʉjʉeticõãto,” ĩ, bairo na bʉsʉrotiesupʉ.
Jesús anuncia el mensaje en las sinagogas
(Lc 4.42-44)
35 Ape rʉ̃mʉ cabusuatípaʉ Jesús wãcã, ti macãrẽ witicoásúpʉ. Bairo ácʉ́ yua, etayupʉ Jesús camasã na camanipaʉpʉ. Topʉ Diore cʉ̃ jẽniñupʉ̃. 36 Bairo topʉ cʉ̃ caãno, Simojãã cʉ̃ macãrásúparã. 37 Bairo cʉ̃ macãrĩ, cʉ̃ etacoasuparã. Atore bairo qũĩñuparã:
—Nipetirã mʉrẽ macãrã átiyama.
38 Bairo na caĩrõ tʉ̃gomicʉ̃ã, bairo na ĩñupʉ̃ Jesús:
—Ape macãã macããna cʉ̃ãrẽ na yʉ quetibʉjʉgʉ. Caroa quetire, Dios cʉ̃ carotimasĩrĩpaʉ caetarore na yʉ quetibʉjʉ masĩõgʉ. Torecʉna, yʉ jowĩ Dios ati yepapʉre —na ĩñupʉ̃ Jesús Simojããrẽ.
39 Cabero áñesẽãñupʉ̃ Jesús Galilea yepapʉ. Topʉ áñesẽã yua, tocãnacã macã macããna na cañubueri wiiripʉ, sinagogas na caĩrĩ wiiripʉre buenucũñupʉ̃ to macããnarẽ. Tunu bairoa wãtĩ yeri pũnarẽ na acurewiyojoyupʉ Jesús.
Jesús sana a un leproso
(Mt 8.1-4; Lc 5.12-16)
40 Bairo cabero caʉ̃mʉ jĩcãʉ̃ carupaʉ boaʉ pʉame Jesutʉ cʉ̃ rʉpopaturi mena etanumurĩ qũĩroaʉ etayupʉ. Bairo eta, atore bairo qũĩ jẽniñupʉ̃:
—Yʉ Quetiupaʉ, mʉ cabooata, yʉ mʉ netõõgʉ yʉ caboariaye cʉtiere.
41 Bairo cʉ̃ caĩjẽnirõ tʉ̃go, cʉ̃ maitʉ̃goñañupʉ̃ Jesús cʉ̃ rupaʉ caboaʉre. Bairi cʉ̃ wãmo mena cʉ̃ pãñañupʉ̃. Bairo áticõã, bairo qũĩñupʉ̃:
—Mʉ cacatiro yʉ boya. ¡Bairi mʉ yʉ netõõña! —qũĩñupʉ̃ Jesús cariaʉre.
42-43 Bairo Jesús cʉ̃ caĩrõ, jicoquei caticoasupʉ carupaʉ boamiatacʉ. Bairo cʉ̃ cabairo ĩña, Jesús pʉame tutuaro mena cʉ̃ quetibʉjʉ rotiesupʉ aperãrẽ cʉ̃ cabaiatajere. Bairo qũĩñupʉ̃:
44 —Cariape acoácʉ́ja sacerdote tʉpʉ. Qũĩñoña mʉ rupaʉre, mʉ cacatiatajere. Bairo tunu Diore cʉ̃ nuniña mʉ cacatirije wapare. Tore bairo marĩ átirotiyupi Moisés ãnacʉ̃. Bairo mʉ caátiatato bero, nipetiro camasã masĩgarãma mʉ cacatiatajere yua —qũĩñupʉ̃ Jesús carupaʉ boamiatacʉre.
45 Bairo cʉ̃ caĩmiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃, carupaʉ boamiatacʉ pʉame Jesús cʉ̃ carotiata wãmerẽ bairo ápeyupʉ. Nipetirã na quetibʉjʉ peyocõãñupʉ̃ cʉ̃ cabaiatajere. Bairi Jesús pʉame jããmasĩẽsupʉ tocãnacã macããrẽ. Bairi macãã tʉ̃nipʉ camasã na cañesẽãetopʉ ásúpʉ. Bairo cʉ̃ cabaimiatacʉ̃ãrẽ, cʉ̃ macãrã, cʉ̃ bocacõãñuparã ti macãã macããna Jesure yua.