5
Gá⁴hé⁴ Jesús ja̱³ gá⁴heé⁴ diáh⁴ dsa³
Liáh³ gá⁴joó² Jesús ja̱³ hi³ bií⁴ fɨɨ́y⁴ diáh⁴ dsa³ ja̱³, mɨ²ja̱³ gá⁴saa³ yuuh¹ cua̱h³ ja̱³, duh³ gá⁴guá³ nɨɨ́⁴. Mɨ²ja̱³ cá⁴ná⁴cua̱a̱yh⁴² diáh⁴ xɨh³chie̱y³² ja̱³ ji̱h²caayh⁴. Mɨ²ja̱³ gá⁴laá⁴ Jesús ja̱³ mɨ³heé⁴ diáh⁴ dsa³ ja̱³, liáh³la³ sɨɨ́h⁴ diáh⁴:
Gá⁴liú³ Jesús ja̱³ chiáh² hi³ bií⁴ dxú⁴ chiaa⁴²a²
(Lc. 6:20-23)
―Dɨ́h¹ yaa⁴ diáh⁴ dsa³ hi³ ca³dah²ca̱³² cua̱a̱y¹ná² hi³ xa³ hi³ niaáh² chiáh² fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiáh² diáh⁴, chiaah¹ diáh⁴ hi³nɨy³² na³hiiy⁴ chiáh² Dios.
’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ dɨ³fɨɨh⁴² túh²dsɨ́², chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴jé⁴ dsɨ́² diáh⁴.
’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²jmey³² mii⁴ píyh¹, chiaah¹ na³ca̱á̱y⁴ ba² dxaah¹vó⁴ nɨ³ hí⁴lí³ chiáh² diáh⁴.
’Dɨ́h¹ yaa⁴ diáh⁴ hi³ ga³ŋɨɨ⁴ dsɨ́² hi³ xiaa³dsaa³², chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴lií² chiáh² diáh⁴.
’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²ca̱³² mih³ ca³dah²ñi³² dsa³, chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴chia̱² mih³ chiáh² mii⁴ diáh⁴.
’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ na³xɨ³ na³ŋɨɨ́³ fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiáh² diáh⁴, chiaah¹ hí⁴dxá⁴heey⁴ hí⁴dah²joóy² Dios.
’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ dɨ³nieeyh⁴² naáy³ chie̱é̱yh¹ dsa³, chiaah¹ hí⁴dah²nuú⁴ ja̱á̱² Dios.
10 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chiáh² diáh⁴ hi³ ga³cɨ̱ɨ̱yh³² ga³beeyh³² vih²chiaah¹ hi³ ca³dah²naah³² hi³ xiaa³dsaa³², chiaah¹ diáh⁴ hi³nɨy³² na³hiiy⁴ xi² ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios.
11 ’Hi²xiáh³ dxú⁴ chia̱á̱²ah³, liu³u²xɨ³ vih²chieéy⁴ nɨ³ ca³dah²liuy³² niaá⁴ah³ mɨ³hee³², ca³dah²jmeéh⁴ niaá⁴ah³ mɨ³hee³², baáy⁴ mɨ² ca³dah²ye̱e̱yh³ niaá⁴ah³ ca̱a̱³ hi³ há⁴hé³ he̱é̱yh³. 12 Bi³jee⁴²ah³ há²ah³ mɨ²ja̱³, chiaah¹ hí⁴tɨ̱́⁴ah³ ca̱a̱³ premio gaáy³ yuuh¹ güii³ nɨ³, chiaah¹ liáh³ja̱³ cá⁴dah²jmeéh⁴ diáh⁴ profetas hi³ cá⁴dah²guá³ dsa³jéy⁴ liáh³xɨ³ niaá⁴ah³.
Fɨɨh⁴²ñi² baáy⁴ ya⁴²jmɨɨ́⁴
(Mr. 9:50; Lc. 14:34-35)
13 ’Niaá⁴ah³ nɨ³ na³lɨ́⁴ah³ liáh³xɨ³ fɨɨh⁴²ñi² chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³. Joó⁴ xɨ³ ma³lɨ³jmií¹ fɨɨh⁴²ñi² nɨ³, ¿jmiih⁴² ja̱³ máh⁴ hí⁴lii⁴ ca̱á̱h³? Há⁴hé³ máh⁴ xiáh³ niaáh² cáh³ti³², hi³ mɨ³hii³² hí⁴tia̱a̱² hí⁴dah²heé⁴ hí⁴dah²fiíh⁴ diáh⁴ dsa³ bɨh¹ ba².
14 ’Niaá⁴ah³ nɨ³ na³lɨ́⁴ah³ ya⁴²jmɨɨ́⁴ chiáh² diáh⁴ dsa³ jmɨɨyh⁴²güii³. Liu³u²xɨ³ ca̱a̱³ fɨɨ³ hi³ niaá² yuuh¹ cua̱h³, há⁴hé³ hí⁴jooy³ hí⁴ma². 15 Ba² há⁴hé³ ca³lɨ³hi̱i̱⁴ xi³ ñuúh⁴ ca̱a̱³ guaá². Xi² ñií² ba² ca³lɨ³jniaa³ duh³ jniaá⁴ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³ tieéyh¹ xɨ¹ñúh⁴. 16 Ba² liáh³ja̱³ xa̱³ah³ niaá⁴ah³, ga³jmee⁴ hí⁴já⁴ dxú⁴ xi³ chia̱á̱²ah³ duh³ hí⁴dah²joó² diáh⁴ dsa³, duh³ mɨ² ma³dah²joó² hi³ jmee³ah³ jmáyh² hi³ dxú⁴ ba², mɨ²ja̱³ hí⁴dah²jmeé⁴ dsa³lí³ dsa³dxaá³ chiáh² Ñúh³a² Dios hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³.
Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ ca³jaa¹ chiáh² ley chiáh² Moisés
17 ’Há⁴ hi³ta³ hi³hɨ³ah³ hi³ ma³güe⁴²á⁴ ma³ya³tiuuh⁴²á² ley chiáh² Moisés, chie̱é̱yh¹ hi³ cá⁴dah²hé³ diáh⁴ profetas. Chiaah¹ há⁴ja̱³ hi³ ma³güe⁴²á⁴ hi²tiuuh⁴²á² la³, hi³ ma³güe⁴²á⁴ hi²jmeey⁴² liáh³xɨ³ na³xɨɨ² duh³ hí⁴yey³ hí⁴jooy³ chiáh² ba² nɨ³. 18 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niaá⁴ah³: Liáh³ rúh⁴ niaá² dxaah¹vó⁴ la³ baáy⁴ yuuh¹ güii³ nɨ³, ñé⁴ gu³xɨ³ ca̱a̱³ vóh² mɨ¹píh⁴ cáh³ti³² chiáh² ley nɨ³ há⁴hé³ hí⁴ii³ hí⁴yey³ hí⁴jooy³ jɨɨ⁴ lɨ́⁴. 19 Hi³ja̱³, liu³u²xɨ³ xe̱y³ hi³ há⁴hé³ hí⁴jmeé⁴ he̱é̱yh³ ca̱a̱³ mandamiento hi³ ga³ji̱í̱h⁴ pih², baáy⁴ xɨ³ liáh³ja̱³ hí⁴heé⁴ dxeeyh⁴, mɨ²ja̱³ hi³hí̱³ hí⁴lí³ píyh¹ gɨh¹ liáh³xɨ³ liáh⁴jɨy³ diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² yuuh¹ güii³ nɨ³. Joó⁴ liu³u²xɨ³ hi³ ga³nuu³ dsaá², baáy⁴ liáh³ja̱³ hí⁴heé⁴ dxeeyh⁴, hi³hí̱³ hí⁴lí³ ná⁴ŋɨy¹ gɨh¹ jee⁴² chiáh² diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² yuuh¹ güii³. 20 Hi³ja̱³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ xɨ³ nɨ³ há⁴hé³ hi²jmee³ah³ gɨh¹ xiaa³dsaa³² liáh³ nɨɨh¹ ca³dah²jmee⁴ diáh⁴ dsa³he⁴ chie̱é̱yh¹ diáh⁴ fariseos nɨ³, mɨ²ja̱³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ cua³dxi̱i̱³²ah³ xi² ga³chiuuh³² hiíh⁴ Dios nɨ³.
Gá⁴hé³ Jesús ja̱³ ca³jaa¹ chiáh² hi³hí̱³ ca³lɨ³tí̱yh³
(Lc. 12:57-59)
21 ’Maá³ah³ ba² hi³ liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨ́yh¹ diáh⁴ xa²yaa²a² ñú⁴uuh²a²: “Há⁴ hi³jɨ̱h⁴u³ dsa³, chiaah¹ diáh⁴ hi³ ca³dah²jɨ̱yh⁴ dsa³ ga³jmee⁴ hí⁴dah²chí².” 22 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ hí⁴tí̱yh³ hí⁴ñí² du³ñuúh², hi³hí̱³ ga³jmee⁴ hí⁴chí². Ja̱y³ hi³ hí⁴liúy² mɨ³hee³² du³ñuúh², mɨ²ja̱³ diáh⁴ dsa³ jmee⁴ ta² hí⁴dah²ca̱a̱⁴ cua̱a̱y¹ná² chiáh². Baáy⁴ ja̱y³ hi³ hí⁴féh³ hi³ há⁴hé³ xiáh³ niaáh² du³ñuúh², hi³hí̱³ ga³jmee⁴ hí⁴chi̱í̱yh² hí⁴beéyh² dxaah¹ xi³ jee⁴² xi²há⁴dxú⁴.
23 ’Hi³ja̱³, liu³u²xɨ³ mɨ³hi²cuoy³ foo³ chiú̱h²u³ ñi²yaá³, baáy⁴ ca̱a̱³ ba² dɨ́h¹ hí⁴liih³²u³ hi³ xa³ ná⁴lɨ¹ dsɨ́² du³ñuúh²u³ jooy³² niu³, 24 na³fáyh⁴ cueeyh⁴² ruh³ nɨ³ foo³ chiú̱h²u³ duh³ gua³liu² ruh³ dxú⁴ chia̱á̱h¹u³ ba². Mɨ²ja̱³ ba² hi³güé³u³ ca̱á̱h³ duh³ hi²cuoy³ foo³ chiú̱h²u³ nɨ³.
25 ’Liu² dxú⁴ chia̱á̱h¹u³ hi³ cuo⁴ dsaa² chiú̱h²u³ liáh³ rúh⁴ tiaáh¹ah³ fi¹ hi³ jey⁴ niu³ he̱é̱¹ta². Chiaah¹ liu³u²xɨ³ haá², mɨ²ja̱³ hí⁴cuó⁴ dsaa² chiú̱h²u³ liáh³ ga³jmee⁴ rúh⁴ñi² chiu³fáh⁴. Mɨ²ja̱³ chiu³fáh⁴ nɨ³ hí⁴tiéyh² guaa³ diáh⁴ hɨh²dxaah¹ duh³ hí⁴dah²ta̱a̱yh³ niu³ ñuúh⁴ñí¹. 26 Jmɨ́yh³he̱é̱yh³ cáh³ti³² hi²fooh¹á² niu³ hi³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hi²bi³hɨɨ́⁴u³ nɨɨ́⁴, hí⁴dxá⁴héy³ lɨ́⁴ hi²cɨ́y³ na³ŋɨɨyh⁴ liáh³nɨɨh¹ hí⁴dah²bi³chiíy⁴ niu³.
Diáh⁴ hi³ ca³dah²jmee⁴ ga̱y³
27 ’Maá³ah³ ba² liáh³xɨ³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Há⁴ hi³jmeey³ ga̱³u³.” 28 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ liu³u²xɨ³ ti̱¹ hi³hí̱³ hí⁴joóy² ba² ja̱y³ mɨ́³ baáy⁴ hí⁴lí³ dsɨ́², ja̱³ba² hi³ ma³jmeé³ ga̱y³ chie̱é̱yh¹ fáh⁴ji̱í̱h⁴ chiáh² ja̱³.
29 ’Hi³ja̱³ xɨ³ mɨ¹ñíy¹ hi³ nu¹u³ nɨ³ ga³jmee⁴ hi³ ga³jmeey³ mɨ³hee³², na³fáyh⁴ gɨh¹ dxɨ́² duh³ tia̱a̱³ vɨ̱ɨ̱́³ cáh³ti³² ba², na³fáyh⁴ gɨh¹ hi³ hí⁴yeéy⁴ ca³liuh² cuerpo chiú̱h²u³ nɨ³, dxa² hi³ guaay³² na³ca̱á̱⁴u³ jee⁴² xi²há⁴dxú⁴ nɨ³. 30 Baáy⁴ xɨ³ guaay³² hi³ nu¹u³ nɨ³ ga³jmee⁴ ga³jmeey³ mɨ³hee³², mɨ²ja̱³ na³fáyh⁴ reey⁴² duh³ tia̱a̱³ vɨ̱ɨ̱́³, chiaah¹ na³fáyh⁴ gɨh¹ hi³ dsá⁴yeéy⁴ ca³liuh² cuerpo chiú̱h²u³ nɨ³, dxa² hi³ guaay³² na³ca̱á̱⁴u³ jee⁴² xi²há⁴dxú⁴.
Ga³dsaáy³ diáh⁴ hi³ ná⁴ji̱i̱¹ guaa³
(Mt. 19:9; Mr. 10:11-12; Lc. 16:18)
31 ’Ba² liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ hí⁴tiúy² mɨ́⁴chiáh², ga³jmee⁴ hí⁴cuoó⁴ ca̱a̱³ xi³ mɨ́⁴chiáh² ja̱³, duh³ lii⁴ hi³ he̱é̱yh³ ba² ma³dsaáy³ diáh⁴.” 32 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ hi³ liu³u²xɨ³ ja̱y³ dsaá⁴ hi³ hí⁴tiúy² mɨ́⁴chiáh², baáy⁴ xɨ³ há⁴ja̱³ vih²chiaah¹ hi³ ga̱y³ ja̱³ mɨ́³ ja̱³, mɨ²ja̱³ dsɨ̱́y³ dsaa² hi³ hí⁴jmeé⁴ ga̱y³ mɨ́³ ja̱³ xɨ³ nɨ³ hí⁴güe³ chie̱é̱yh¹ dxeeyh⁴ dsaá⁴, baáy⁴ liáh³ja̱³ dsaá⁴ ja̱³, ba² hi³ hí⁴jmeé⁴ ga̱y³ ba² ja̱³.
Ca³jaa¹ chiáh² hi³ ga³he³²a² Fii³²a²
33 ’Ba² maá³ah³ hi³ liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh² diáh⁴ xa²yaa²a² ñú⁴uuh²a²: “Há⁴ hi³caáyh³ juúh⁴ chiú̱h²u³ hi³ ma³tia̱a̱h⁴u³ vo̱ó̱h²u³ hi²jmeey³. Hi³jmeey³ ba² hi³ ma³xɨɨ́yh¹ Ñúh³a² nɨ³ hi³ hi²jmeey³.” 34 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³ há⁴ hi³ho⁴ah³ Dios he² liáh³nɨ³ liú¹ah³. Há⁴ hi³ho³ah³ yuuh¹ güii³, chiaah¹ nɨɨ́⁴ jey¹ Dios. 35 Ba² há⁴ hi³ho³ah³ dxaah¹vó⁴, chiaah¹ la³ nɨ³ na³heeh⁴ diáh⁴ tɨɨ². Há⁴ hi³ho³ah³ Jerusalén, chiaah¹ nɨɨ́⁴ jey¹ rey hi³ bií⁴ gaáy³ nɨ³. 36 Ba² há⁴ hi³ho³ah³ mɨ¹dxɨ́¹ah³ he² liáh³nɨ³ ga³fáh³ah³, chiaah¹ gu³xɨ³ ca̱a̱³ mɨɨyh⁴ jñu³ dxɨ́¹ah³ nɨ³ há⁴hé³ hí⁴jooy³ hi²guah⁴²ah³ hi²jmee³ah³ tiaa³ hu̱² gɨh³ liah³. 37 Ca̱a̱³ hi³ fáh³ah³ “ja̱a̱¹” hi³ liáh³ja̱³, baáy⁴ hi³fáh³ah³ “haá²” hi³ há⁴hé³ he̱é̱yh³. Chiaah¹ jmáyh² hi³chiaah³² hi³há⁴dxúy⁴ ba² nɨ³ fáh⁴liu⁴ hi³ ca³lɨ³ta̱á̱h² gɨh¹ nɨ³.
Hi³hí̱³ ga³ji̱í̱h⁴ ca̱á̱h³ he² nɨ³ hí̱³ cɨ̱ɨ̱yh³²
(Lc. 6:29-30)
38 ’Maá³ah³ ba² hi³ liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Ja̱y³ hi³ ma³yeéy² mɨ¹ñi² oóyh², ba² ga³jmee⁴ hí⁴yeéy⁴ chiáh² ñaá². Ba² liáh³ja̱³ hi³ hí⁴yeéy² na¹ja̱² oóyh², ba² ga³jmee⁴ hí⁴yeéy⁴ chiáh² ñaá².” 39 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³: Há⁴ hi³lɨ́³ah³ ree³ chia̱á̱h¹ah³ ja̱y³ hi³ mɨ³hey³². Xɨ³ xe̱y³ ja̱y³ hi³ hí⁴chiu̱ú̱⁴ ca³jaa¹ ñíy¹, cuoo² xiáh³ ca³jaa¹ ba². 40 Liu³u²xɨ³ ja̱y³ dsa³ hí⁴laá⁴ hí⁴liú⁴ ñuú³ duh³ hí⁴booy³ niu³ mɨh³hií¹ chiú̱h²u³, cuoo² gua²chiá̱³ ji̱í̱⁴ mɨh³dxaá³ chiú̱h²u³ ba². 41 Liu³u²xɨ³ hí⁴dah²dxa³tie̱e̱y³ niu³ hi²ca̱a̱y⁴ ca̱a̱³ liaá¹ hí⁴yey³ ca̱a̱³ kilómetro, na³fáyh⁴ chia̱a̱⁴ tú̱⁴ kilómetros cáh³ti³². 42 Gu³xɨ³ hí̱³ba² hi³ hí⁴ŋɨɨ́h⁴ niu³ hi³la³ hi³nɨ³, hi³cuooy³². Baáy⁴ xɨ³ xa³ hi³ hí⁴ŋɨɨ́h⁴ niu³ prestado ja̱y³ dsa³, há⁴ hi³bi³hɨɨ́y¹.
Hi²jmee²a² niaa³²a² diáh⁴ hi³ na³chi⁴²a² chia̱a̱h²a²
(Lc. 6:27-28, 32-36)
43 ’Ba² liih³²ah³ hi³ liáh³la³ cá⁴lɨ́⁴xɨɨh²a²: “Hi³jmeey³ naá⁴u³ amigo chiú̱h²u³, joó⁴ hi³jmeey³ cɨ̱ɨ̱³²u³ hi³joo⁴u³ enemigo chiú̱h²u³.” 44 Joó⁴ jniá³ ga³fooh³²á⁴ niaá⁴ah³: Hi³jmee³ah³ naá⁴ah³ diáh⁴ enemigos chia̱á̱²ah³ ba², liu⁴²ah³ dxú⁴ diáh⁴ hi³ ca³dah²liuy³² niaá⁴ah³ mɨ³hee³², jmeéh¹ah³ dxú⁴ diáh⁴ hi³ dɨ³cɨ̱ɨ̱y³² ca³dah²ñi³² niaá⁴ah³, liu⁴²ah³ Dios chiáh² diáh⁴ hi³ ca³dah²liu⁴ mɨ³hee³² chia̱á̱²ah³ baáy⁴ diáh⁴ ca³dah²caayh³² niaá⁴ah³. 45 Mɨ²ja̱³ hí⁴lí³ah³ ja̱á̱² Ñúh³a² Dios hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ hi³ ga³jmee⁴ ga³hooyh⁴ yaa³ diáh⁴ hi³ xe̱y³ dxú⁴, baáy⁴ diáh⁴ hi³ mɨ³hey³². Hi³ ga³xɨy⁴ jmɨ́² chiáh² diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² xiaa³dsaa³², baáy⁴ diáh⁴ hi³ nieeyh⁴² mɨ³hee³² nɨ³. 46 Liu³u²xɨ³ ti̱¹ diáh⁴ hi³ dɨ³nieéy² niaá⁴ah³ ba² hi²jmee³ah³ naá⁴ah³, ¿xɨ² foóh¹ xa³ cua̱a̱y¹ná² hi³ liáh³ja̱³? Chiaah¹ ca³dah²jmee⁴ ba² liáh³ja̱³ diáh⁴ hi³ ca̱a̱⁴ cuu² nɨ³. 47 Baáy⁴ xɨ³ ti̱¹ diáh⁴ hi³ naá³ah³ chia̱á̱h¹ah³ ba² hi²hí̱¹ah³ hi²jmeeh¹ah³, he² ja̱³ na³guayh⁴ gɨh¹ jmee³ah³. Chiaah¹ ba² ji̱í̱⁴ diáh⁴ hi³ há⁴hé³ dɨ³cui̱i̱y⁴ Dios ca³dah²jmee⁴ liáh³ja̱³. 48 Hi³ñí³ah³ jmɨ́yh³ xiaa³dsaa³² cáh³ti³² ba², liáh³xɨ³ xiaa³dsaay³² ñaá² Ñúh³a² hi³ jey¹ yuuh¹ güii³ nɨ³.