DHIYAŊUNY GA DJORRAY' LAKARAM NHALTJARR GAN GOD-WAŊARRYU DJÄMA MARRTJINYAMARAŊAL DHÄŊUR BIN'TIKUTJŊUR
Dhuwal nhe dhu ŋathil ŋurruŋuny nhäma
Lukthu ŋunhi dhuwandja dhäwu wukirri Dhiyapalatjku ga bukmakkun yolŋuw walalaŋ ŋunhi walal gan märr-ŋamathin God-Waŋarrwu. Ga wukirriny ŋayi ŋunhi dhuwal dhäwuny märr ŋayi dhu dhäwu gurrupan walalaŋ yuwalk yan balayi yolŋuw walalaŋ, nhaltjarr ŋayi ŋunhi maḻŋ'thurr ga nhaltjarr ŋayi marrtjin ŋuthar.
Ga dhiyalnydja ŋayi ga dhäwu ŋurruyirr'yun ŋunhiliyin ŋunhi wanhal walal ganarrtham Mathuyuy ga Mäkthu ga Lukthu ga Djondhu. Ga lakaramany ŋayi ga dhiyalnydja djorra'ŋur ŋunhi nhaltjarra walal marrtjin ŋunhi Djuy'yunawuyyu mala djäma, ga lakaram ga nhanŋun Dhuyu-Birrimbirrwun djäma malany.
Ga ŋurruyirr'yurrnydja walal gan ŋunhi buku-manapanminany ŋunhal Djurutjalam wäŋaŋur, ga ŋunhiliyin walal marrtjin ŋunhi ḏälthinany bala marrtjin ŋunhi yolŋuny malany dhaŋaŋdhinan. Ga beŋuryiny dhurrwaraŋur walalnydja ŋunhi rom-djägamirriynydja mala ga ŋurruḏawalaŋuynydja gapmandhu mala walalany ŋayaŋu-miḏikumara, bala walalnydja gan ŋunhi märr-yuwalkthinyamirrnydja mala ḻatjuwarr'yurra beŋuryiny Djurutjalamŋurnydja wäŋaŋur wiripuŋulila wäŋalil malaŋulil. Yurr bäydhi walal ŋunhi nhakun ḻatjuwarr'yurrnydja, ga baḏak yan walal gan ŋunhi Manymaktja Dhäwu lakaraŋalyi yan ḻatjuwarr'maraŋal bukmakkal yan yolŋuwalnydja walalaŋgal ŋunhi nhälil walal gan marrtjin. Ga walalnydja ŋunhi Djamaritandhuny bäpurruy ga Djan'tayilyuny yolŋu walal märraŋala gan dhäwuny walalalaŋguŋ bala gan märr-yuwalkmirriyinan. Ga dhiyalnydja dhuḏiŋurnydja djorra'ŋur ga lakaram ŋanya Bolnhany ŋunhawalnha ŋunhi buṉbu-dharrwamirrilila wäŋalil Rawumlila, ga ŋunhayin ŋayi ga dhäwuny lakaram Djesuwalaŋuwuynydja yolŋuwalnydja walalaŋgal.
1
Ŋurru-yirr'yunawuy dhäwu
Introduction
Acts 1.1-5
1-2 Marrkapmirr Dhiyapalatj,* Theophilus ŋäthilnydja ŋarra gan ŋunhi wukirri wiripu muka djorra' nhuŋuny, lakaraŋalnydja ŋarra gan ŋunhi ŋanyanhan Djesunhan, ŋunhi nhaltjarr ŋayi gan djäma ḻiw'maraŋal dhiyal, ga marŋgikuŋal, ga yan bili-i-i ga balanyamirriynha waluy ŋunhi ŋanya ŋayi märraŋalnha balan djiwarr'lila, God-Waŋarrwalnha yirralkalil.
Yo, dhäŋur beŋurnydja ŋunhi ŋayi walŋathinany dhiŋganhaŋurnydja, yurrnha ŋanya ŋayi ŋunhi djaw'yurrnydja balany djiwarr'lilnydja, ŋurruŋuny ŋathil ŋayi gan Djesuy djäma gurrupar ŋurikiwurruŋ yolŋuw walalaŋ nhanukiyingalaŋaw Djuy'yunawuywu mala, ŋunhi ŋayi gänaŋ'maraŋal walalany nhanukiyingalaŋaw ŋayi djämaw, yurr ŋayi gan ŋunhi Djesuy djämany lakaraŋal walalaŋ Dhuyu-Birrimbirrwal yan ganydjarryuny.
Yo. Dhäŋur beŋurnydja ŋunhi, ŋunhi ŋayi walŋathinany moluŋurnydja, Djesuny gan ŋunhi dharrwamirra milkunhamin ŋanyapinyany ŋayi ḻundu'mirriŋuwalnydja mala nhanukalaŋuwal. Yurr ŋayi gan ŋunhi dharrwakurra dhukarrkurrnydja milkunhaminany, märr walalnydja gan ŋunhi yuwalkkuŋala yan marŋgithinany nhanŋu, ŋunhi ŋayiny yuwalk warray walŋathin, ga lakaraŋal ŋayi gan dhäwu walalaŋ God-Waŋarrwalaŋuwuynha rombuy, bala ŋunhi 40-ny munha djuḻkthurrnha. Ga buluyi walal nhakun waŋgany-manapanmindhi, bala ŋayiny Djesuny bunanan walalaŋ balanyamirriyyiny, bala ŋayi dhäruk-gurrupanminany bitjanminan gam', “Way walal, yaka nhuma dhu ganan dhuwandja Djurutjalamdja* Jerusalem wäŋa. Nhinany nhuma dhu ga dhiyal bili yan dharraḏa, galkunna nhuma dhu ga mundhurrwun, ŋurikin ŋunhi mundhurrwuny ŋunhi ŋayi ŋarrakal Bäpay wäwunguŋal nhumalaŋ, ŋurikiyin mundhurrwu ŋunhi ŋarra bili muka lakaraŋalnydja nhumalaŋgal. Djondhuny* John gan ŋunhi ḻiya-ḻupmaraŋal gapuy warray waŋganydhu, yurr yalalany bäy dhu märr-ḻurrkun' munha djuḻkthurr, ga ŋunhiyiny dhu gi Dhuyu-Birrimbirryun nhumalany ḻiya-ḻupmaraŋ.” Bitjarra ŋayi gan ŋunhi Djesuy lakaraŋalnydja.
Djesunhany märraŋalnha balan djiwarr'lila
Jesus was taken up to heaven
Acts 1.6-11
Ga ŋunhi walal nhakun ḻundu'mirriŋuny mala ḻuŋ'maranhaminany nhanukal Djesuwalnydja, bala walal gan nhakun dhä-birrka'yurrnydja ŋanya bitjarrnha, “Way Garray, nhätha nhe dhu dhika roŋanmaramany napurruny Yitjuralnhany* Israel yolŋuny walalany ŋunhi dhipuŋurnydja gay'yi romŋur ḏälŋurnydja, märr ŋanapurr dhu ga gäna muka djäga napurruŋguwuy?” Bitjarra walal gan dhä-birrka'yurrnydja ŋanya.
Ga ŋayiny Djesuny waŋan walalaŋguny balany bitjarrnha, “Nhanŋuwuy yan dhuwaliyiny rom Bäpaw, ŋayipi yan dhu guyaŋa. Ŋayipin marŋgi nhätha ŋayi dhu djäma. Yaka dhuwal nhumalaŋguny marŋgithinyaraw dhiyakiyiny waluw. Yurr ŋunhi dhu Dhuyu-Birrimbirrnydja yarrupthun dhipalnydja, bala ŋayin nhumalany dhu ŋunhi dhurrthurryurrnydja, ga nhumany dhu nhanukalnydja ganydjarryu dhaŋaŋdhirra. Yo, ŋayin nhumalany dhu ŋunhi ganydjarrmirriyamany, märr nhumany dhu ga ŋarranhawuynhan yan lakaranhamirrnydja bawalamirriŋura wäŋaŋurnydja mala. Nhuman dhu ŋunhi mel-marŋgimirr ŋarrakuny dhiyalnydja Djurutjalamdja wäŋaŋur, ga ŋulawitjan bala Djudiyakurr* gali'kurr, ga ŋula bala Djamariyakurrnydja* Judea; Samaria wäŋakurr ḻiw'maram yan, ga wiripuŋuwurr wiripuŋuwurr wäŋakurr mala bawalamirriwurra yanan, nhuman dhu marrtji ŋunhi lakaramany ŋarrakalaŋuwuynydja.” Ga dhäŋur beŋuryiny ŋunhi ŋayi gan Djesu waŋanany bitjarryiny, bala ŋayi yan dhawuṯthurra balan djiwarr'lila; marrtjinany ŋayi gan ŋunhi yan bili-i-i ga milmayi walalaŋgal ŋunhi maŋandhuny ŋanya gungaŋal.
10 Yurr wiyinnha walalnydja gan ŋunhi nhäŋalnydja dhupuŋalnydja djiwarrlilnydja, ḻarruŋala walal gan buluŋuw nhänharaw nhanŋu, bala märrmany' ḏirramu maṉḏa maḻŋ'thurra ŋunhili bili yan, yurr girri'-watharrmirra maṉḏa. 11 Bala maṉḏa ŋunhiyi ḏirramuny maṉḏa waŋanany walalaŋ bitjarrnha, “Way, nhuma wäŋa-Galalipuy* Galilee yolŋu walal, nhaku nhuma dhuwal ga dhärrany dhiyalnydja, ga nhämany nhuma ga dhupumany balany garrwarlilnydja? Ŋunhayin Djesunhany bilin märraŋalnha nhumalaŋgalaŋaŋur balan djiwarr'lila, ga buluyi ŋayi dhu boŋguŋ roŋiyi räli biyakiyi bili yan ŋunhi nhuma dhuwal nhäŋal ŋanya marrtjinyawuy.” Ga bitjarra maṉḏany ŋunhi waŋan.
Djesuwal malthunamirriy mala wiripuŋunhan yolŋuny märraŋal Djudatjkalnydja dharapullil
The disciples chose someone to replace Judas
Acts 1.12-26
12 Dhäŋur beŋurnydja ŋunhi bukuŋurnydja Wolipŋurnydja,* Olives walal marrtjin roŋiyinan wäŋgaŋala balan Djurutjalamlila, yurr märr-gurriri ŋunhi djakany wäŋany beŋurnydja ŋunhi bala'-dharrwamirriŋurnydja wäŋaŋur. 13 Roŋiyinany walal marrtjin ŋunhi, ga dhunupan yan balan buku-wiyin'lila bala'lilnydja gärrin, bala marrtjin nhinanan galkurra.
Yo, nhinanany walal gan ŋunhi ŋunhili bili yan waŋganyŋur, dhuwalawurr ŋunhi yolŋuny walal yäkuny gam', Beta,* ga Djon,* ga Djayim,* ga Wanduru,* ga Bilip,* ga Dumitj,* ga Mathuyu,* ga Bäthalamiyaw,* ga wiripu Djayim, gäthu'mirriŋu Yalpayatjku,* ga wiripu Djäyman* ŋunhi walal ŋanya ŋuli ganha yäku-lakaranha rom-ḏäl ḏirramu, ga wiripuny Djudatj,* Peter; John; James; Andrew; Philip; Thomas; Matthew; Bartholomew; Alphaeus; Simon; Judas gäthu'mirriŋu Djayimgu. 14 Walal ŋuli ganha dhuwalawurryiny ŋunhi bitjana bili yan buku-ḻuŋ'maranhaminya bukumirriyanharaw, rrambaŋi walal miyalkkurruwurr, ga wiripuny Meri, ŋäṉḏi'mirriŋu nhanŋu Djesuw, ga yukuyuku'mirriŋu walal nhanŋu Djesuw. Yo, bitjarra bili walal gan ŋunhi bukumirriyaŋalnydja waŋganydhun yan ŋayaŋuynydja.
15 Ga waŋganydhuny waluy walal ḻuŋ'maranhaminan ŋunhiwurryiny ŋunhi märr-yuwalkthinyamirrnydja yolŋu walal, yurr märr-dharrwan ŋunhi yolŋuny malany, 120-n nambany, bala ŋayi Betany rur'yurra ga waŋan ŋayi bitjarrnha, 16 “Way walal, wäwa walal ŋarraku. Ŋäthil muka yan ŋayi ŋunhi Dhuyu-Birrimbirryuny lakaraŋal nhanukalaŋuwurr Daybitkalaŋuwurr* dhärukkurrnydja, ŋanyanhany ŋunhiyiny yolŋuny Djudatjnhany,* David; Judas ŋunhi ŋayi ŋurru-warryurr miriŋuny mala nhanŋu Djesuw ŋayathanharaw. 17 Yo, ŋayiny ŋunhi Djudatjtja yolŋu dhipuŋur muka limurruŋgal malaŋur, bili ŋayiny ŋunhi balanyayi bili gänaŋ'maranhawuy yolŋu nhanukuŋ muka Djesuwuŋ, djämaw nhanŋu Garraywu.”
18 “Yo, märraŋalnydja ŋayi ŋunhi rrupiyany Djudatjthuny djämapuynydja yätjkurruyanhawuynha, ŋunhiŋuwuynha ŋunhi ŋayi Djesuny goŋ-gurrupar miriŋuwal, ga ŋuriŋiyiny ŋayi ŋunhi rrupiyay märraŋal wäŋan ŋarakan nhanŋuwuy ŋayi, ga ŋunhiliyin ŋunhi wäŋaŋurnydja ŋayi galkirrinany, bala yan dhiŋgaŋalnha, ga dhunupan ŋayi ŋunhi rumbalnydja barr'yurra, ga bukmak nhanŋu ŋunhi djinawa'wuynydja nhä malany warrpam'nha djalkthunminan. 19 Ga bukmakthun walal ŋunhi wäŋa-Djurutjalampuyyuny yolŋuy walal ŋäkulnydja ŋanya ŋunhiyiny yolŋuny dhiŋganhawuynha, bala walal yan ŋunhiyiny wäŋa yäku-nhirrpar Yakildama* Akeldama mayali' ‘Gulaŋyakay Wäŋa’ bitjarra.”
20 Bala ŋayi Betay buluny lakaraŋal bitjarrnha gam',
“Ŋunha ŋunhi Daybitkalnydja* David ga djorray' wukirriwuyyu Psalm 69.25; 109.8 lakaram bitjanna gam',
‘Ŋunhany ŋunhi buṉbu nhanŋuny dhu ga dhärra waŋaran yan bitjanna bili;
yakan dhu ŋula yolnydja yolŋu nhina ŋunhiliyiny wäŋaŋur.’
Ga wiripuny ga dhäruk dhärra wukirriwuy bitjan gam',
‘Wiripuŋuynha yolŋuy dhu nhanŋuny dharapul märram,
ŋayin dhu ga djäma nhanukalnydja dharapulŋur.’
Bitjandhin ga ŋunha djorrayny'tja lakaram.”
21-22 “Go limurr djarr'yunna wiripuŋunhan yolŋuny, waŋgany-manapanaraw limurruŋgalnydja, märr ŋayin dhu ga ŋunhi ŋuriŋiyin mel-marŋgiynha guŋga'yundja lakaramany nhanukalaŋuwuynydja Djesuwalaŋuwuynydja, ŋunhi ŋayiny bili warray dhiŋganhaŋur walŋathinan. Yo djarr'yundja limurr dhu yolŋunhany ŋunhi ŋayi gan malthurr ḻiw'maraŋal Djesuw rrambaŋi limurr, beŋur bili ŋunhi ŋayi Djondhu ḻiya-ḻupmaraŋal ŋanya Djesuny, ga yan bili-i-i ga balanyamirriynha waluy ŋunhi ŋayi Djesuny djaw'yurra limurruŋgalaŋaŋur balan djiwarr'lila.” Bitjarra ŋayi gan ŋunhi Beta waŋanany. 23 Bala walal nhirrparnydja märrma'nhan yolŋunhany maṉḏany; Djawutjipnhan* walal ŋunhi märraŋalnydja, ŋunhi ŋayi wiripuny yäku märrmany' Bätjapatj* ga Djatjatj,* ga wiripuny ŋunhi waŋganydja ḏirramu yäku Mathiyatj.* Joseph; Barsabbas; Justus; Matthias
24 Bala walal gan bukumirriyaŋalnydja maṉḏaŋ bitjarrnha, “Garray, nhepin dhuwal marŋginy bukmakkuny yolŋuwnydja walalaŋ ŋayaŋuwnydja. Milkuŋun napurruŋgal, ga lakaraŋun, yolnha dhika nheny yolŋuny mala-djarr'yurr. 25 Ŋunhi Djuy'yunawuynhany yolŋuny ŋunhiliyiny nhanukalnydja dharapulŋur Djudatjkalnydja ŋunhi ŋayi ganarrthaŋala ŋanapurrunhany, bala yan ŋayi marrtjinan ŋunhiwilin ŋunhi wanhaŋuwuy ŋayi wäŋapuy?”
26 Ga dhäŋur bukumirriyanhaŋurnydja, bala walal märrman' märraŋal dharpan maṉḏany yäkumirr, yurr walal ŋunhi dharpany märraŋal yäkumirra Mathiyatjkalaŋumirra. Bala yan ŋayin ŋunhi Mathiyatjthun dharapulnydja märraŋal nhanŋuny Djudatjkuny, walalaŋgalnydja manapar, ŋurukurruŋgalnydja ŋunhi Djuy'yunawuywalnydja 11-galnydja malawal.

*1:1-2 Theophilus

*1:4 Jerusalem

*1:5 John

*1:6 Israel

*1:8 Judea; Samaria

*1:11 Galilee

*1:12 Olives

*1:13 Peter; John; James; Andrew; Philip; Thomas; Matthew; Bartholomew; Alphaeus; Simon; Judas

*1:16 David; Judas

*1:19 Akeldama

*1:20 David

1:20 Psalm 69.25; 109.8

*1:23 Joseph; Barsabbas; Justus; Matthias