Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor
O-cot mo̱sse̱ u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱
de u̱n Yahuda-ne̱
(Mark 2:23-28; Ruka 6:1-5)
U̱n ka da-o̱, Ye̱so u̱n yan-neke̱-mo̱ u̱n wu̱ ne̱ ro u̱n pa u̱n kat-to̱ u̱n hyo, u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱ de u̱n Yahuda-ne̱. Yan-neke̱-mo̱ u̱n wu̱ ro u̱n ho̱ge̱ u̱n me̱r, ye̱ ze̱e̱ru̱ horom u̱n hyo, ye̱ ro m-ti.*12:1 Hyen komo: Kara 23:25. Bo̱ Parisa-ne̱ hyente̱ ye̱ m-no̱m kaane̱ à, ye̱ ze̱e̱ru̱ Ye̱so, “Gwo̱t, yan-neke̱-m ru ye̱ ro̱ m-no̱m u̱n rii-yo karamsa-o we̱ne̱ a no̱m u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱ à!”
Ye̱so ze̱e̱ru̱ ye̱, “Baks no̱ yo no̱ karante̱ à, rii-yo Dawuda no̱me̱ da-o̱ wu̱ u̱n o̱r u̱n wu̱ ne̱ ro u̱n ho̱ge̱ u̱n me̱r á. Wu̱ co̱wo̱g u̱n De̱pi-o̱ u̱n Shir12:4 u̱t-Girik: hur-o Shir. wu̱ re̱e̱ru̱ ga-de a m-pa à, de depe̱ wu̱, ko̱ o̱r u̱n wu̱ ne̱ ye̱ re de á, se̱ de̱ yan-Co̱w u̱n ko̱n-se Shir cot.12:3-4 Hyen komo: 1Sam 21:1-6.§12:4 Hyen komo: Rewi 24:9. Komo baks no̱ yo no̱ karante̱ n-me̱ u̱n karamsa-o Mosa à, yo yan-Co̱w u̱n ko̱n-se Shir ro̱ m-no̱m u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱ u̱n Pyo-o̱ Shir à. Be-de u̱n seke̱ u̱t-seke̱ u̱n De̱pi-o̱ u̱n Shir, ye̱ ro̱ m-jet o-karamsa o̱ u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱, o̱ we̱ne̱ hun-ne̱ m-se̱nge̱ u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱ à. Amba Shir zee ye̱ no̱mo̱g u̱r-ba'as á.*12:5 Hyen komo: O̱o̱g 28:9-10. Me̱ no̱ m-ru̱re̱, wu̱ arge̱ Pyo-o̱ Shir à, ro̱ kane̱. Amba no̱ nap rii-yo ka Ma-to̱ Shir to̱ ro̱ m-rwo̱r á, u̱nze, ‘U̱m jiishte̱ co̱n u̱n hun-ne̱ ho̱ge̱ 'wo̱n-u̱r o̱r ru ye̱ ne̱, o̱tte̱ ye̱ seke̱ me̱ u̱r-seke̱ à.’12:7 Hyen komo: Hose̱ 6:6. No̱ ro nakke̱ yo ka, no̱ roa zee yan-neke̱-m re no̱mo̱g u̱r-ba'as á.12:7 Hyen komo: Mati 9:13. Yan-neke̱-m re no̱m u̱r-ba'as á. Remen me̱ Wà-wu̱ u̱n ne̱t, komo Shir ya'ag me̱ u̱r-be̱e̱b u̱m deeg yo u̱r-bon u̱n yo ba u̱r-bon ne̱ u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱.”
Ko-yan-kom-o margan
(Mark 3:1-6; Ruka 6:6-11)
Ye̱so u̱n yan-neke̱-mo̱ u̱n wu̱ ne̱ yagu̱ru̱ ká riib-o kat-o̱. Ye̱ co̱wu̱ru̱ u̱n kuke̱-o̱ u̱n yoos u̱n Ma-to̱ Shir u̱n ká be-de. 10 Wu̱ ken ne̱t-wu̱ ro kon kane̱ ko-yan-kom-o margan. Wu̱ ro̱ m-hoks m-nukt u̱n ka kom-o̱ á. Parisa-ne̱ ro u̱n hoob-o̱ u̱n bo̱ ye̱ he Ye̱so m-ce̱e̱b à. Ye̱ citu̱ru̱ wu̱ ka cot-o̱, “¿Karamsa-o̱ u̱n Yahuda-ne̱ ya'ag a taase ne̱t go̱m u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱?” Ye̱ u̱n cit ká cot-o̱ remen ye̱ bu̱pt wu̱ u̱r-ba'as.
11 Ka da-de Ye̱so citu̱ru̱ ye̱. Wu̱ zee, “A zee wu̱ ken wu̱ be-u̱r no̱ ro̱ o-ca ne̱ o-gaan cot. Yo porumbu̱ru̱ n-me̱ o-kuub u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱. ¿Ya wan ká ca-yo he m-no̱m?§12:11 Hyen komo: Ruka 14:5. 12 Wu̱a hu̱s yo! Ai, ne̱t jiishte̱ o-ca de̱e̱n! Remen kaane̱, karamsa-o o̱ we̱n no̱m u̱n rii so̱-yo u̱n Ho̱-de u̱r-Wu̱we̱ á.”
13 Ka da-de Ye̱so ze̱e̱ru̱ ká ne̱t-wu̱, “Tapan kom-o ru o-margan.” Wu̱ tapnu̱ru̱ kom-o̱ u̱n wu̱. U̱n gyept-o̱ u̱n yish, o̱ wargu̱ru̱ u̱ntu̱n o̱r u̱n o̱ kom-o̱. 14 Amba Parisa-ne̱ ruuru̱, ye̱ to̱o̱ru̱ u̱t-hun, bo̱ ye̱ he m-no̱m ye̱ hoot Ye̱so à.
Shoos-de u̱n rwo̱r u̱n ma-u̱t Ishaya
15 Bo̱ Ye̱so nepte̱ yo Parisa-ne̱ ro̱ o-hoob à kaane̱ o̱ à, wu̱ argu̱ m-yage̱ u̱n ká be-de. Hun-ne̱ u̱t-mo̱o̱r ne̱ do̱ru̱ru̱ wu̱, wu̱ taasu̱ ye̱ go̱m-se u̱n ye̱ kap. 16 Komo wu̱ ka'agu̱ ye̱ taase ye̱ ru̱re̱ ye̱ ken hun-ne̱ ye̱ ma-to̱ u̱n wu̱ á. 17 A u̱n no̱m to̱ ka remen a shoosté̱ rii-yo a rwo̱re̱ u̱n nu-o̱ u̱n wan-Rwo̱r u̱n Ma-to̱ ShirIshaya à u̱nze,
18 “Shir ze̱e̱g ko-yan-gu̱w-m re wu̱ ka, wu̱ u̱m daage̱ à,
wu̱ me̱ m-co̱n à.
Komo hur u̱n de ro̱ gwu̱gwu̱ u̱n wu̱ ne̱.
Man shoos wu̱ u̱n Ku̱kt-o re,
komo wu̱a ko̱'o̱t u̱nze Shir a piishe̱ myet hun-ne̱ ye̱
u̱n ho̱no o-dak u̱t-ma bo̱ depe̱ à.
19 Ma-u̱t a su̱nu̱ wu̱ u̱n ne̱t ne̱ á, ko̱ ce̱p u̱n ma-to̱ u̱r-be̱e̱b á.
A ho̱ge̱ cor-o̱ u̱n wu̱ o-zang á.
20 Ko-gu̱w re wan-gwu̱, wu̱a ho̱ge̱ u̱r-'wo̱n.
Wu̱a bu̱se̱ kang-o̱ ro̱ u̱n he de m-jesse̱ á,
Wu̱a gu hun-ne̱ ye̱ ro̱ u̱n hoks u̱n gu u̱n hi u̱n de u̱n ye̱ á.
Wu̱a he co u̱n ho̱ge̱ u̱r-'wo̱n
har da-o̱ rii-yo u̱r-bon re̱ co-o̱ u̱n yo ba u̱r-bon à,
se̱ de̱ wu̱ ru̱ nip-o̱ reet u̱r-ho̱.
21 Hun-ne̱ ye̱ u̱n ho̱no o-dak u̱n ye̱ ro̱ Yahuda-ne̱ á,
ye̱a ru̱ u̱r-hur u̱n jin-de u̱n wu̱.”*12:21 Hyen komo: Isha 42:1-4 (u̱t-Girik).
Ye̱so u̱n Beru̱zabur ne̱
(Mark 3:20-30; Ruka 11:14-23)
22 Ye̱ ken hun-ne̱ ye̱ hantu̱ru̱ Ye̱so wu̱ ken ko-'kato̱ wu̱ ko-po̱, wu̱ ro u̱n ya-u̱t-ko̱t ne̱. Komo Ye̱so taasu̱ go̱m-se u̱n wu̱ kap, u̱n ruut u̱n ya-u̱t-ko̱t har ká ne̱t-wu̱ te̱pru̱ru̱, komo wu̱ hyanu̱ru̱. 23 Hun-ne̱ kap ye̱ bo̱pu̱ru̱ nu-se u̱n ye̱, remen rii-yo Ye̱so no̱me̱ à. Ye̱ ze̱e̱ru̱ hi u̱n de u̱n ye̱, “¿Ashi, wu̱ ka wu̱ ka ro̱ wà Dawuda12:23 Ye̱ ro u̱s-barag Ye̱so wu̱ ro̱ Kiristi Mesaya. à?”
24 Amba bo̱ Parisa-ne̱ ho̱gu̱te̱ rii-yo no̱me̱ à u̱n rii-yo hun-ne̱ ro̱ m-ze̱e̱ ne̱ kane̱ à, ye̱ ze̱e̱ru̱ hi u̱n de u̱n ye̱, “Ay, yo rwo̱'e̱ ka ne̱t-wu̱ ro̱tte̱ u̱n ruut u̱n ya-u̱t-ko̱t à, ko-Gwo̱mo-wu̱ u̱n ya-u̱t-ko̱tBeru̱zabur, wu̱ ya'e̱ wu̱ be̱e̱b-de m-no̱m káane̱.”12:24 Hyen komo: Mati 9:34; 10:25.
25 Bo̱ Ye̱so nepste̱ rii-yo ye̱ ro̱ u̱s-barag à, wu̱ ze̱e̱ru̱ ye̱, “Myet bo̱-o̱ hun-ne̱ ye̱ u̱n o̱ pu̱rge̱ be-u̱t yoor à, ye̱ ro̱ m-dum u̱n hi u̱n de u̱n ye̱ à, ká bo̱-o̱, o̱a sabu̱rse̱ hi u̱n de u̱n o̱. Komo hur-o̱ hun-ne̱ ye̱ u̱n o̱ ro̱ u̱t-ween à, ká hur-o̱, o̱a gos á. 26 Komo co̱w-o gaan-yo, u̱rege̱ ko-Gwo̱mo-wu̱ u̱n ya-u̱t-ko̱t wu̱ ro̱ m-ruute̱ u̱n hun-ne̱ ya-u̱t-ko̱t, a nom o̱ ka ko-Gwo̱mo-wu̱ u̱n ya-u̱t-ko̱t ro̱ hi u̱n du u̱n wu̱ m-dum. ¿To̱ re ne̱ gwo̱mo-to̱ u̱n wu̱ he m-no̱m to̱ gost? 27 ¿U̱rege̱ u̱n be̱e̱b-u̱r Beru̱zabur me̱ m-ruut u̱n ya-u̱t-ko̱t, to̱, yan-neke̱-m no̱ ne̱ u̱n be̱e̱b-u̱r wan ye̱ ro̱ ye̱ m-ruute̱? ¿U̱n be̱e̱b-de u̱n ko-Gwo̱mo-wu̱ u̱n ya-u̱t-ko̱t? Ay! Remen kaane̱, yan-neke̱-m no̱ ye̱ he no̱ piishe̱ u̱n to̱ ka ma-to̱. 28 Amba Ku̱kt-o̱ Shir o̱ ya'u̱ me̱ be̱e̱b-de u̱n ruut u̱n ya-u̱t-ko̱t, ashi, yo ka kututu̱ no̱ u̱nze be̱e̱b-de Shir de u̱t-gwo̱mo haante̱ be u̱n no̱. 29 Ko̱ a zee komo co̱w-o gaan-yo m-co̱w u̱n hur-o̱ u̱n ne̱t-wu̱ u̱r-be̱e̱b a rumusté̱ saw-to̱ u̱n wu̱. Se̱ a ke'este̱ ká ko-be̱e̱b-wu̱ tokon, ka da-o̱ a hoks m-rumus u̱n saw-to̱ u̱n ká ko-be̱e̱b-wu̱. U̱m jiishte̱ ko-Gwo̱mo-wu̱ u̱n ya-u̱t-ko̱t u̱r-be̱e̱b, o̱ rwo̱'e̱ me̱tte̱ u̱n ruute̱ u̱n hun-ne̱ ya-u̱t-ko̱t.
30 “Bo̱n ne̱t-wu̱ ro̱ be u̱n de á, ko-Gwo̱mo-wu̱ u̱n ya-u̱t-ko̱t wu̱ ro̱ m-do̱re̱. Bo̱n wu̱ yagu̱ me̱ gu u̱n hante̱ u̱n hun-ne̱ be-de Shir à, yan-se u̱n ye̱ wu̱ ro̱tte̱.§12:30 Hyen komo: Mark 9:40.
31 “Remen kaane̱ me̱ no̱ m-ru̱re̱, Shir a hoks sokse̱ u̱n hun-ne̱ ko-yan-go̱n ba'as-de ye̱ nome̱ hun-ne̱ à, u̱n ma-to̱ u̱n yo'og-o̱ Shir ne̱. Amba Shir a sokse̱ hun-ne̱ ye̱ no̱me̱ ma-to̱ o-yo'og mo̱sse̱ u̱n Ku̱kt-o̱ Shir ne̱ á. 32 Bo̱n wu̱ pyapu̱ me̱ à, me̱ Wà-wu̱ u̱n ne̱t Shir a soks ba'as-de u̱n wu̱. Amba myet wu̱ pyape̱ Ku̱kt-o̱ Shir à, Shir a soksu̱ wu̱ ba'as-to̱ u̱n wu̱ á, m-mo̱ka har ko̱ ya nomot.”*12:32 Hyen komo: Ruka 12:10.
O-'yo u̱n mat-de u̱n yo ne̱
(Ruka 6:43-45)
33 Ye̱so haaru̱ co m-ze̱e̱, “'Yo-yo u̱r-bon yo ro̱ u̱n mat u̱n yakar-ye̱ u̱r-bon. Amba 'Yo-yo ba u̱r-bon komo yo matu̱ru̱ yakar-ye̱ ba u̱r-bon. O-'yo de̱, u̱n go̱n yakar-ye̱ u̱n yo atte̱ yo m-nap.12:33 Hyen komo: Mati 7:20; Ruka 6:44. 34 No̱ ye̱ge̱-hwo̱ yo̱-ye̱, remen no̱ ro̱ yo̱-ye̱, no̱ hoks ce̱p u̱n ma-u̱t so̱-to̱ á. Ai, rii-yo ro̱ n-me̱ u̱r-hur à yo ro̱ m-rwu̱u̱n o-nu.12:34 Hyen komo: Mati 3:7; 23:33; Ruka 3:7; Mati 15:18; Ruka 6:45. 35 Kashi u̱n ne̱t ro̱ m-rwu̱nte̱ u̱n rii-yo u̱r-bon. Ne̱t yo̱-wu̱ komo wu̱ ro̱ m-rwu̱nte̱ rii yo̱-yo. 36 Me̱ no̱ m-ru̱re̱, kap ho̱n u̱n ma-to̱ o-hwaa to̱ hun-ne̱ ro̱ m-no̱m à, se̱ Shir rwo̱'o̱g ye̱ ogom-de u̱n to̱ u̱n ho̱-de u̱n piish u̱t-ma. 37 U̱n go̱n ma-u̱t ru Shir hette̱ wo̱ piishe̱ u̱t-ma, u̱rege̱ o rwo̱ro̱g rii-yo u̱r-bon, Shir a zee wo̱ kashi u̱n ne̱t. Amba u̱rege̱ o rwo̱ro̱g ma-u̱t yo̱-to̱, Shir a zee wo̱ ko-ya-u̱r-ba'as.”
Ya-o-zaman ro̱ u̱n hoob-o̱ o-napa
(Mark 8:11-12; Ruka 11:29-32)
38 Ye̱ ken ye̱ n-me̱ u̱n yan-Yoos-de o-karamsa u̱n Parisa-ne̱ ze̱e̱ru̱ Ye̱so, “Wa-u̱r-Yoos, te̱ co̱no̱g o nom yo ken rii-yo o-made̱ yo, yo kutu te̱ u̱nze Shir to̱mnu̱ wo̱.”§12:38 Hyen komo: Mati 16:1; Mark 8:11; Ruka 11:16.
39 Ye̱so shasu̱ru̱ ye̱, “Yan-me̱n-u̱t jaas-to̱ u̱n yan-ba-m-she̱r ne̱, ye̱ ro̱ m-co̱n a nomo ye̱ o-made̱ remen ye̱ nept be-de Shir u̱m rwu̱u̱ne̱. Amba man nomo no̱ o̱ ken made̱-o̱ á, se̱ de̱ o̱ ma Yunanawan-Rwo̱r u̱n Ma-to̱ Shir.*12:39 Hyen komo: Mati 16:4; Mark 8:12. 40 Yunana no̱mo̱g ho̱-u̱t tet, te̱t-m tet, n-me̱ u̱n ku̱t-o̱ u̱n caari-o̱ o-jan. Káane̱ me̱ Wà-wu̱ u̱n ne̱t a he me̱ m-jo̱k ho̱-u̱t tet, m-te̱t, m-ho̱w ne̱ n-dak.12:40 Hyen komo: Yuna 1:17.
41 “U̱n ho̱-de u̱n piish u̱t-ma, hun-ne̱ ye̱ o-Neneba ye̱a ine̱ be-u̱r gaan u̱n hun-ne̱ ye̱ u̱n kà zaman-yo ne̱. Hun-ne̱ ye̱ o-Neneba ye̱a zee hun-ne̱ ye̱ u̱n ka zaman-yo, ye̱ no̱m rii-yo u̱r-bon á. Remen hun-ne̱ ye̱ o-Neneba waktu̱nte̱ be-de Shir ye̱ yage̱ u̱r-ba'as da-o̱ Yunana ru̱ru̱ ye̱ Ma-to̱ Shir à. Wu̱ jiishe̱ Yunana à wu̱ ka kàne̱, amba da-o̱ no̱ ho̱ge̱ ma-u̱t re à, no̱ yage̱ no̱m u̱r-ba'as á.12:41 Hyen komo: Yuna 3:5. 42 U̱n ho̱-de u̱n piish u̱t-ma, ko-Gwo̱mo-wu̱ o-Sheba ne'a, wu̱a ine̱ be-u̱r gaan u̱n hun-ne̱ ye̱ u̱n ka zaman-yo ne̱, wu̱ kutute̱ ye̱, u̱nze ye̱ no̱mo̱g rii-yo ba m-so̱k. Remen wu̱ indu̱nte̱ u̱r-hew ne̱, remen wu̱ ho̱gu̱te̱ wu̱ do̱re̱ yoos-de u̱s-we̱e̱r de ma ko-Gwo̱mo Suremanu. Wu̱ jiishe̱ ne̱ Suremanu à wu̱ ka kàne̱ m-mo̱ka, amba no̱ ho̱ge̱ wu̱ á.”§12:42 Hyen komo: 1Gwm 10:1-10; 2Nom 9:1-12.
Mu̱u̱n-mo̱ u̱n ko-ya-u̱t-ko̱t
(Ruka 11:24-26)
43 Ye̱so haaru̱ co m-ze̱e̱, “A ruute̱ ko-ya-u̱t-ko̱t u̱n wu̱r-o̱ u̱n ne̱t. Yo ro̱ m-ma'as u̱t-tu̱w u̱n be-to̱ ba m-ho̱. Yo ro̱ u̱n hoob-o̱ u̱n be-de u̱r-wu̱we̱. Amba u̱rege̱ yo kum á, 44 ka ko-ya-u̱t-ko̱t yo ro̱ m-ze̱e̱, ‘Man warag u̱n hur-o re o̱ n-ga be-de u̱m rwu̱u̱ne̱ à, u̱m she'et kane̱.’ Da-o̱ yo mu̱u̱ne̱ yo 'wo̱s rii ro̱ ko̱n á, komo yo hyanu̱ru̱ a wishishsu̱te̱, a jamasse̱ o-hur cas, amba ne̱t ro̱ n-me̱ á. 45 Ka da-o̱ yo haaru̱ yo bandu̱ru̱ ya-u̱t-ko̱t ne̱n ta'yoor, ye̱ jiishe̱ yo m-zwo̱m à. Kap kà ya-u̱t-ko̱t ye̱, ye̱a cu̱w, ye̱ she'et káne̱ be-de u̱n ká ne̱t-wu̱. U̱r-ko̱m, she'et-de u̱n ká ne̱t-wu̱ dea jiish de n-ga m-yo̱. Káane̱ ma he m-wakte̱ u̱n hun-ne̱ ye̱ u̱n ka zaman-yo ne̱ yan-me̱n-u̱t jaas-to̱.”
Inu Ye̱so ne̱ u̱n hen-ne̱ Ye̱so ne̱
(Mark 3:31-35; Ruka 8:19-21)
46 Ye̱so ro̱ u̱t-ma u̱n hun-ne̱ ne̱ ye̱ ro̱ be-de u̱n wu̱ à, inu-o Ye̱so u̱n hen-ne̱ ye̱ u̱n wu̱ ne̱ wo̱o̱nu̱ru̱. Ye̱ ro eso n-do̱. Ye̱ co̱no̱g u̱t-ma u̱n wu̱ ne̱. 47 Wu̱ ken wu̱ ze̱e̱ru̱ Ye̱so, “Inu ru u̱n hen-ne̱ ru ne̱ ro̱ eso n-do̱, ye̱ co̱no̱g u̱t-ma u̱n wo̱ ne̱.”*12:47 N-me̱ u̱n mo̱ ken ge̱n-mo̱ n-ga mo̱, mo̱ ro̱tt ci kwo̱o̱z-u̱t yoor u̱s-ta'yoor [47] á.
48 Ye̱so ze̱e̱ru̱ ká wu̱ ru̱ru̱ wu̱ à, “¿Wan wu̱ ne̱ ro̱ u̱ntu̱n inu re? ¿Komo wan-ne̱ ye̱, ro̱ u̱ntu̱n hen-ne̱ re?” 49 Wu̱ kutu̱ru̱ ye̱ yan-neke̱-mo̱ u̱n wu̱ u̱n kom-o̱ u̱n wu̱. Wu̱ ze̱e̱ru̱, “Ye̱ ka ye̱ ro̱ u̱ntu̱n inu re u̱n hen-ne̱ re ne̱. 50 Remen kap o̱ u̱n wu̱ no̱me̱ rii-yo Tato re wu̱ ro̱ n-To̱n shir co̱ne̱ à, wu̱ ro̱ heno re, wan-campo̱ ko̱ wan-ne'a ko̱ komo inu re.”

*Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:1 12:1 Hyen komo: Kara 23:25.

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:4 12:4 u̱t-Girik: hur-o Shir.

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:4 12:3-4 Hyen komo: 1Sam 21:1-6.

§Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:4 12:4 Hyen komo: Rewi 24:9.

*Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:5 12:5 Hyen komo: O̱o̱g 28:9-10.

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:7 12:7 Hyen komo: Hose̱ 6:6.

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:7 12:7 Hyen komo: Mati 9:13.

§Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:11 12:11 Hyen komo: Ruka 14:5.

*Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:21 12:21 Hyen komo: Isha 42:1-4 (u̱t-Girik).

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:23 12:23 Ye̱ ro u̱s-barag Ye̱so wu̱ ro̱ Kiristi Mesaya.

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:24 12:24 Hyen komo: Mati 9:34; 10:25.

§Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:30 12:30 Hyen komo: Mark 9:40.

*Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:32 12:32 Hyen komo: Ruka 12:10.

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:33 12:33 Hyen komo: Mati 7:20; Ruka 6:44.

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:34 12:34 Hyen komo: Mati 3:7; 23:33; Ruka 3:7; Mati 15:18; Ruka 6:45.

§Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:38 12:38 Hyen komo: Mati 16:1; Mark 8:11; Ruka 11:16.

*Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:39 12:39 Hyen komo: Mati 16:4; Mark 8:12.

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:40 12:40 Hyen komo: Yuna 1:17.

Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:41 12:41 Hyen komo: Yuna 3:5.

§Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:42 12:42 Hyen komo: 1Gwm 10:1-10; 2Nom 9:1-12.

*Bo̱r-u̱s o̱p u̱s-yoor:47 12:47 N-me̱ u̱n mo̱ ken ge̱n-mo̱ n-ga mo̱, mo̱ ro̱tt ci kwo̱o̱z-u̱t yoor u̱s-ta'yoor [47] á.