2
Djesuyu walŋakuŋaya gaṉuŋnha yolŋuna
(Matthew 9:1-8, Luke 5:17-26)
Ga be nhämunyꞌ ŋunhi walu djuḻkthuna, ŋayŋu ŋayi Djesuya roŋiyina bala Capernaum-dhina. Ga yolŋu waya marrtjina ḻakanhamina Djesuna ŋunhi ŋayi bilina ŋunha wäŋaŋuna gurrana nhinana. Ga yolŋuya waya marrtjina ḻuŋꞌthuna birrkaꞌmiŋuna wäŋaŋu. Ga gulŋiyina marrtjina ga dhaŋaŋdhina, ga beŋga gurrana dhurrwaraŋuya nhinana ŋaṉbawꞌyuna. Ŋayŋu ŋayi Djesuya gurrana marŋgikuŋayana ga dhäwuꞌna ḻakaŋaya God-Waŋarrwalaŋuwuynha ŋayaŋuwuy.
Ga ŋayiya ŋunhi Djesuya baḏak gurrana ḻakaŋaya dhäwuꞌ, ga wayatja ḏämbumiriwyu yolŋuyu wayay gurrana gäŋaya gaṉuŋnha yolŋuna ŋayŋu Djesuwaya. Ga bilina ŋunhi guḻkuꞌna wirrkina yolŋuya gurrana mala-nherraṉmina ŋunhayatja, ga yakana ŋunhi wayaŋgu dhukarrya wanhaku waya yurru yolŋunaya gäma Djesuwaya. Ŋayŋu waya ŋalꞌyuna ŋunha ŋapayina balaꞌpalayi ŋayŋu ŋarŋgana warkthuna ŋunhayana garrwarnha dhunupana yana ŋunhi wanhami gurrana Djesu djingaryuna. Ga ŋunhi balaꞌpalaya ḻapthunana ŋayŋu waya yupmaŋayana ŋunhi yolŋunaya gayanhꞌthamina.* Gayanhꞌthaya ŋunhi manydjarrka yurru ḏäl djämawuy. Ga ŋunhi ŋayi Djesuyu nhäŋaya wayana ŋayŋu ŋayi marŋgithina wayaŋgu bili nhäŋaya ŋayi ŋunhi märr-yuwalkthinyami rom, ŋayŋu ŋayi gaṉuŋnhaya yolŋuna waŋana bitjayana, “Bilina ŋarra dhuwaya nhuŋu yätjtja rom bäy-ḻakaŋayana.”
Ga ŋunhaya ŋaḻapaḻmi Rom-marŋgikunhami yolŋu mala gurrana ḏäpthuna. Ga ŋunhi waya ŋäkuya Djesuna balanyawuy waŋanhaya ŋayŋu waya ŋayaŋuya yätjthinana, yakana waya galŋa-latjuꞌyina ŋuriŋiyi. Ŋayŋu waya bitjayana waŋana, “Nhä ŋayi dhuwaya goramiriw balanyawu waŋanhawu. Dhuwaya ŋuli yana ŋayipi God-Waŋarryu yolŋuwu wayaŋgu bäy-ḻakama yätjpuy djämawuy. Nhattjan ŋayi ŋuli dhuwaya guyaŋinyamiya, yana bini ŋayi dhuwaya rrambaŋina maṉḏa God-Waŋarrnha? Dhuwaya ŋayi dhä-wiripuyinana waŋanaya!”
Yurru ŋayiya ŋunhi Djesuya wayaŋgu marŋgithina, ŋayŋu ŋayi bitjayana waŋana, “Yaka waya biyaku guyaŋi! 9-10 Nhattjan ŋarra yurru dhika waŋaya? Ŋuli ŋarra yurru bitjandja, ‘Maꞌ, bilina ŋarra dhuwaya nhuŋu yätjtja bäy-ḻakaŋayana’, nhumaya dhuwaya yaka marŋgi ŋunhi yurru bitjandja maḻŋꞌthun, mak bäyŋuna. Ga ŋunhi ŋarra yurru waŋa bitjandja, ‘Maꞌ, ŋaṯthuna nhuŋuway dhuwayyi gayanhꞌthaya ŋayŋu marrtji wäŋayina’, ga yurruna nhuma yurru nhämaya ŋunhi ŋarraya dhuwaya Yuwalkŋuya Walꞌŋu Yolŋu dhuwanna. Ga ŋarraŋga gurra dhuwaya ganydjarrya mulka bäy-ḻakanhawuya yolŋuwuya wayaŋgu yätjkuya romgu.”
11 Ga beŋuya dhurrwaraŋu ŋayi Djesuya waŋana ŋunhi gaṉuŋnhaya yolŋuna bitjayana, “Yo, ŋäkuna! Dhuwaya nhe bilina walŋathinana, gatjuy, gaŋgathina ga ŋätthu nhuŋuway gayanhꞌthaya bala marrtji wäŋayina.”
12 Ga ŋunhi ŋayi ŋuriŋi yolŋuyu ŋäkuya, ŋayŋu ŋayi yana gaŋgathinana. Ga gayanhꞌthaya ŋayi ŋätthuna bala yana dhawaṯthunana. Ga waya ŋunhi yolŋuyuya wayay nhäŋayana ŋanya ganyimꞌthunana manapaya bitjayana, “Dhuwayatja ŋanapu gäthurana dhiyaŋuna bala nhäŋaya balanyawuya. Yuwalk yana ŋayi dhuwaya God-Waŋarrya ganydjarr ŋuṯu.”
Djesuyu garrꞌyuna yolŋuna yäkuna Levi-nha malthunawu nhanŋu
(Matthew 9:9-13, Luke 5:27-32)
13 Ga beŋuya ŋayi Djesu bulu marrtjina raŋiyi Galilee-yi guḻunꞌthi. Ga guḻkuꞌ ŋunhi yolŋuya waya marrtjina gumurr-waṉḏina nhanŋu ŋayŋu ŋayi gurrana ḻakaŋayana wayaŋgu God-Waŋarrwuna ŋayaŋu.
14 Ga ŋunhayayi gurrana nhinana yolŋu yäku Levi, Alphaeus-ku gäthuꞌmiŋu. Ga warkthunaya ŋayi gurrana rrupiya ḻuŋꞌmaŋaya yäku tax Roman-buyŋuwu gapmangu. Ga ŋunhi ŋayi Djesu bunana, ŋayŋu ŋayi nhäŋayana Levi-nha. Ŋayŋu ŋayi bitjayana waŋana, “Wäy nhawi, go! Malthuna ŋarrakuna!”
Ga ŋunhi ŋayi Djesuna dhäruk balanyawuy ŋäkuya, ŋayŋu ŋayi Levi-ya gaŋgathinana ga dhunupana yana malthunana nhanŋu.
15 Ga beŋuya ŋayi Djesu ga malthunami waya nhanŋu marrtjina Levi-wayana wäŋayi, rrambaŋina waya ḻuṉḏuꞌmiŋuna waya nhanŋu Levi-wu ŋunhi rrupiya-warkthunamina waya. Ga wiripuya gurrana ŋunhayayi yolŋu waya nhinana ŋunhi ŋuli gurranha Jew-yu malayu wayana ḻakanha ŋunhi wayatja raypirri-waḏatjmina. Ga ŋunhaya bili ŋurrukŋu gurrana ḏäpthuna yolŋu waya ŋunhi waya ŋuli gurrana djälminya mäkiriꞌ-witjunawu nhanŋu Djesuwu.
16 Ga ŋulinyamiyu ŋunhaya gurrana nhinana rom-marŋgikunhami waya Pharisee-waya ŋurrukŋu. Ŋayŋu waya nhäŋayana ŋanya Djesunaya ŋayi gurrana ŋatha ḻukana ŋurikaya rrupiya djämamiwaya ga rom-djarrpiꞌmiwaya yolŋuwaya wayaŋgaya. Ŋayŋu waya ŋäŋꞌthuna ŋunhi Djesuwu guyurrꞌmiŋuna wayana bitjaya, “Nhäku gurra ŋunha nhumaŋguya marŋgikunhami nhina tax djämamiwayatja wayaŋgaya ga dhuwurr-yätjmiwaya yolŋuwaya wayaŋgaya?”
17 Ga ŋayitja ŋunhi Djesuyuya ŋäkuya wayana, ŋayŋu ŋayi bitjayana waŋana wayaŋgu, “Rerrimi yana yolŋu waya yurru marrtji marrŋgitjkayatja, yaka ḏäwalamiya. Ŋarraya dhuwaya marrtjina lili yätjmiwu yolŋuwu wayaŋgu, yaka ŋurikiya yolŋuwu ŋunhi waya ŋuli gurra be rom-dhunupa ḻakanhami.”
Djesuwuŋu ŋunhi yuṯaya marŋgikunhaya gurra ganaŋꞌthuna beŋu Pharisee-wayatja
(Matthew 9:14-17, Luke 5:33-39)
18 Waŋganymiyu, yolŋu waya Rom-djákamiya mala yäku Pharisee gurrana ŋoy-ŋathamiriwnha yana nhinana ŋuriki romgu malthuna. Yo, ga nhäŋaya waya John-gu ŋunhi Buku-ḻupthunamiwu malthunamina wayana waya gurrana bitjaya bili ŋoy-ŋathamiriw nhinana. Ga yaka waya ŋunhi Djesuwuya guyurrꞌmiŋuna wayana nhäŋaya balanyayi. Ŋayŋu ŋunhi yolŋuya waya bunana nhanŋu Djesuwu ŋayŋu dhä-wirrkaꞌyunana bitjayana, “Wäy, ŋanapuya ŋuli gurra dhuwaya ŋoy-ŋathamiriw nhina, romgu malthun. Ga ŋunha gurra John-guya malthunami waya bitjan bili. Ga nhäku warray ŋuli ŋunhi nhuŋuya guyurrꞌmiŋu waya yaka bitjandhi nhina?”
19 Ŋayŋu ŋayi Djesuyuya mayaliꞌmina dhäwuꞌ ḻakaŋaya bitjayana, “Ḻinygu ga nhuma dhuwaya marŋgi: Ŋunhi yolŋu maṉḏa ŋuli ŋätthunmi, ga yolŋuya waya ŋuli yaka dhurrwara-yupthun ŋathaŋuya, ŋunhi waya ŋuli yana marrtji ŋathaya ḻukana ḏulpu-gunhamina. Ga ŋunhiya ḏarramu ŋunhi ŋayi yurru ŋätthun miyalknha nhanŋuway, ŋunhi ŋayi yurru ŋunhayatja nhina, ŋunhiya gurra yurru yolŋuyuya wayay ŋatha ḻuka yana. 20 Ga ŋunhi ŋayi yurru ŋunhina ḏarramuna djawꞌyun, ŋayŋu yurru ŋunhi ḻuṉḏuꞌmiŋuya waya nhanŋu ŋayaŋu-yätjthina ga marrtji waya yurru gurra ŋoy-ŋathamiriwnha nhina.”
21 Ga bulu ŋayi Djesuyu wiripu mayaliꞌmi dhäwuꞌ ḻakaŋaya, “Yaka yurru yolŋuyu dhamin-dharpuma yuṯa manydjarrkaꞌ ŋunha ŋäthiliŋuyi girriꞌyi manapan. Bili yalala ŋayi yurru ŋunhi girriꞌ rurrwuyun, bala yurru ŋunhi yuṯaya manydjarrkaꞌ dhurŋꞌthuna yutjuwaḻaꞌyina, ŋayŋu yurru ŋunhi girriꞌya barrꞌyuna. 22 Ga balanya bili: Yaka yurru dhuwaya yuṯa borum wikaꞌ rarryun ŋunha ŋäthiliŋuyi bathiyi, bili ŋayi yurru ŋunhi barrꞌyuna bala yurru wiyikaꞌya waṉḏina. Yuṯaya borum wiyikaꞌ yurru rarryun yuṯayi yana bathiyi.” [Bitjaya ŋayi gurrana ŋunhi Djesuyu wayaŋgu ḻakaŋayatja, ŋunhi yurru nhanukuŋu yuṯaya marŋgikunhaya yurru yakana maŋutji-manapan ŋunhimaya ŋunhi nhä waya Pharisee-yu wayay ŋuli marŋgikuma.]
Djesuwaya ḻuṉḏuꞌmiŋuyu wayay ŋatha berrali marrtjina gulkthuna Nhinanhamiyu Waluyu
(Matthew 12:1-8, Luke 6:1-5)
23 Waŋganymiyu Nhinanhamiyu Waluyu Djesu ga ḻuṉḏuꞌmiŋu waya nhanŋu marrtjina gurrana dhukarrkuyu ŋayŋu nhanukaya ḻuṉḏuꞌmiŋuya wayay gulkthuna marrtjina muḻkurr ŋatha berrali bala ḻukanana marrtjina bili waya djaṉŋarrthina. Deuteronomy 23:25 24 Ga waya ŋunhi Pharisee-yuya nhäŋaya wayana, ŋayŋu waya ḻakaŋayana Djesuwuna, “Nhäku gurra ŋunha nhokayatja guyurrꞌmiŋuyu wayay rom ḏawꞌyun? Ŋunha waya gurra ŋatha wapmama dhiyaŋu wayay ŋunhi dhuwayatja Nhinanhami Walu. Yaka waya yurru bitjan!”
25-26 Ŋayŋu waya wayaŋgu buku-roŋinymaŋaya, “Wäy, waya, guyaŋiŋga nhuma gurra ŋunhiya dhäwuꞌ ŋunhi balanyamiyu waluyu ŋunhi ḻiya-ŋärraꞌmi yäku Abiathar gurrana nhinana? Ga wayatja ŋunhi David-tja ga malthunamiya waya nhanŋu djaṉŋarrthinana bala waya yana marrtjina ga gärrina Jew-wayana buṉbuyi bala wapmaŋayana ŋunhi ŋathaya. Ga rom gurra waŋa ŋunhi ḏalkarramiyuna waya yurru ḻuka ŋunhiya ŋatha, yakana bukmakthu. Ga ŋayiya ŋunhi David-thuya ga malayuya nhanukaya ḻukana yana bäyŋu wayana yolŋuyu wayay rom-nyamirꞌyuna.” 1 Samuel 21:1-6, Leviticus 24:9
27 Ga bulu ŋayi Djesu bitjaya waŋana, “Wäy waya, yaka waya meṉguŋu, ŋunhi God-Waŋarryu Nhinanhami Walu djäma guŋgaꞌyunawu yolŋuwu. Yaka ŋayi ŋunhi yolŋuna djäma ŋayi yurru ŋurikina yana Nhinanhamiwuna Waluwu romgu malthun. 28 Bili ŋarraya dhuwaya Yuwalkŋuna Walꞌŋu Yolŋu, ŋarrakuwaynha yana dhuwaya dhunupaya nhattjan ŋarra yurru waŋa yolŋuna nhä ŋayi yurru djäma, wo yaka ŋayi yurru djäma dhiyaŋu Nhinanhamiyu Waluyu.”

*2:4 Gayanhꞌthaya ŋunhi manydjarrka yurru ḏäl djämawuy.

2:23 Deuteronomy 23:25

2:25-26 1 Samuel 21:1-6, Leviticus 24:9