1 Salomɔ wìla wi wunluwɔ go ki kan fun. Yɛlɛ kɛ ma yiri taanri wìla pye maga kan maga kɔ. 2 Wìla keli ma wunluwɔ go ŋga pe yinri Liban kɔlɔgɔ go ko kan gbɛn. Ki titɔnlɔwɔ pìla pye mɛtɛrɛ nafa shyɛn ma yiri kɛ. Ki gbemɛ pìla pye mɛtɛrɛ nafa ma yiri kaŋgurugo. Ki yagawa pìla pye mɛtɛrɛ kɛ ma yiri kaŋgurugo. Ki go kìla pye ma cɛn sɛdiri tire tiyagala koloyo tijɛrɛ na; pàa ki gona wi biri sɛdiri tiyapaara ni. 3 Pàa sɛdiri tire tipaara paragi tiyapaara ti na koŋgolo taanri. Kologo nuŋgba ki tipaara tìla pye kɛ ma yiri kaŋgurugo. Ki koloyo taanri tipaara tìla pye nafa shyɛn ma yiri kaŋgurugo. Ti ni fuun tìla pye ma cɛn tiyagala ke na. 4 Fenɛtiriye koloyo taanri yìla pye go ki kɛɛ ki ni fuun ki na. Kologo nuŋgba la pye nɔgɔna, kologo nuŋgba la pye nandogomɔ; kologo nuŋgba la pye wa naayeri. Fenɛtiriye pàa pye yɛsinmɛ nuŋgba na. 5 Go ki kɔɔrɔ ti ni fuun naa fenɛtiriye pe ni fuun pe ni, ti titɔnlɔwɔ naa ti gbemɛ pìla pye ma yala. Fenɛtiriye pàa pye yɛsinmɛ nuŋgba na. Pàa pye koloyo taanri.

6 Ko puŋgo na, a Salomɔ wì si go ka yɛgɛ kan naga yinri tiyagala go. Ki titɔnlɔwɔ pìla pye mɛtɛrɛ nafa ma yiri kaŋgurugo. Ki gbemɛ pìla pye mɛtɛrɛ kɛ ma yiri kaŋgurugo. Pàa ndɔgɔrɔ wɔ ki na maga biri wi tɔgɔtɔgɔ tiyagala ni, mari yɛgɛ kɛɛ ki tɔnlɔ.

7 Ko puŋgo na, a Salomɔ wì si go ka kan naa, naga yinri wunluwɔ jɔngɔ go. Pàa pye naga yinri fun kiti kɔngo. Pa wìla pye na leele pe kiti wi kɔɔn wa ki ni. Pàa sɛdiri tire maramara ki go ki lagapyew ki na, maga lɛ wa nɔgɔna fɔ ma saa gbɔn wa ki naayeri. 8 Salomɔ wìla wi yɛɛra wɔnlɔgo ki kan laga ka yɛgɛ ni, maga lali Liban kɔlɔgɔ go ki ni. Ɛɛn fɔ, ki kanlɔmɔ pìla pye ja sannda ti ni.

Salomɔ wìla Farawɔn sumborombyɔ ŋa pɔri†7.8: 1 Wunlu 3.1 wìla go ŋga kan wi kan, ki kanlɔmɔ pìla pye paa wunlunaŋa wi go ki kanlɔmɔ pi yɛn.

9 Ki yinrɛ ti ni fuun, naa yinrɛ nda pàa kan wa funwa na konaa loŋgogbɔgɔ ki mbogo ki ni, mbege lɛ wa ki mboro ti nɔgɔna, fɔ sa gbɔn wa naayeri pàa ti kan sinndɛɛrɛ tiyɔnrɔ ni, nda pàa tɛ. Pàa ki sinndɛɛrɛ ti kanŋgɔlɔyɔ shyɛn yi tɛ sinndɛɛrɛ tɛgbenɛ ni, mayi yɔn yala. 10 Sinndɛɛrɛ tugbɔɔrɔ tiyɔnrɔ tari pàa lɛ ma pye go ki nɔgɔ lesinndɛɛrɛ. Ki sinndɛɛrɛ ta titɔnlɔwɔ la pye mɛtɛrɛ kaŋgurugo kaŋgurugo; ta titɔnlɔwɔ la pye tijɛrɛ tijɛrɛ. 11 Pàa sinndɛɛrɛ tiyɔnrɔ nda pè taanla ma tɛtɛ ta tagataga sinndɛɛrɛ tugbɔɔrɔ tiyɔnrɔ ti go na ma pinlɛ sɛdiri tire ni. 12 Wunluwɔ go ki loŋgo mbogo pàa ki kan maga maga sinndɛɛrɛ nda pè tɛtɛ ti kologo taanri ni, naa sɛdiri tire tiyara kologo nuŋgba ni, paa yɛgɛ ŋga na Yawe Yɛnŋɛlɛ li shɛrigo gbɔgɔ ki loŋgo mbogo naa ki ndɔgɔrɔ mbogo pàa ki kan we.

13 Ko puŋgo na, a wunlunaŋa Salomɔ wì si tun wa Tiri ca, a pè saa tunmbyee wa yeri wi kan, ŋa pàa pye na yinri Hiramu. 14 Hiramu wìla pye naŋgunjɔ wa pinambyɔ, ma yiri wa Nɛfitali cɛnlɛ li ni. Wi to wìla pye Tiri ca fɛnnɛ woo. Hiramu wìla pye tuguyɛnrɛ tunŋgo pyefɔ. Wìla pye tijinliwɛ fɔ konaa kajɛnŋɛ; wìla ya na kapyɔ tunndo cɛnlɛ pyew ti piin tuguyɛnrɛ ni. A wì si pan wa wunlunaŋa Salomɔ wi yeri, maa tunndo ti ni fuun ti pye.

15 Hiramu wìla tuguyɛnrɛ tiyagala shyɛn gbegele. Li koŋgbanna li yagawa pìla pye mɛtɛrɛ kɔlɔjɛrɛ. Li gbemɛ mbeli maga mbeli fili pìla pye mɛtɛrɛ kaŋgurugo naa kɔngɔ. Pa tiyala shyɛn wolo làa pye ma fun. 16 A wì si tuguyɛnrɛ yan ma tiyagala ke gona tɔnyaara shyɛn gbegele mberi jiile tiyagala ke go na. Ki gona tɔnyaara ti ni fuun nuŋgba nuŋgba ti yagawa pìla pye mɛtɛrɛ shyɛnzhyɛn naa kɔngɔ. 17 A wì si tuguyɛnrɛ ta gbegele paa mɛrɛ yɛn konaa ma yɔngɔwɔ yaŋgala gbegele, mɛɛ ti lele tiyagala ke gona tɔnyaara ti na mari fere. Ki yaara ti kɔlɔshyɛn kɔlɔshyɛn tìla pye tiyagala ke gona tɔnyaara ti nuŋgba nuŋgba pyew ti na. 18 A Hiramu wì si girenadi tige pire yanlɛrɛ gbegele koŋgolo shyɛn, ma mɛrɛ ti nuŋgba nuŋgba pyew ti lele ti na, mari maga mari fili, ma tiyagala ke gona wi fere.

19 Pàa tiyagala ke gona tɔnyaara ta gbegele ndɔgɔrɔ tiyagala ke go na. Ti ni fuun nuŋgba nuŋgba ti yagawa pìla pye mɛtɛrɛ shyɛnzhyɛn. Pàa ti gbegele paa masho pɔlɔ yarifyɛɛnrɛ yɛn. 20 Gona tɔnyaara nda tìla pye tiyagala shyɛn ke go na, pàa girenadi tige pire yanlɛrɛ cɛnmɛ shyɛn (200) gbegele mari maga mari fili wa naayeri, le gbuŋgbunɔ na làa pye wa mɛrɛ ti naayeri li tanla. 21 Hiramu wìla tiyagala shyɛn ke kan wa shɛrigo gbɔgɔ ki yɛgɛ. Wìla nuŋgba kan kalige kɛɛ ki na, mali mɛgɛ taga nali yinri Yakini†7.21: Yakini mɛgɛ ki kɔrɔ wowi ŋa fɔ: Yɛnŋɛlɛ li maa fanŋga kaan. Bozazi mɛgɛ ki kɔrɔ wowi ŋa fɔ: Fanŋga ki yɛn Yɛnŋɛlɛ lo ni.; ma nuŋgba kan kamɛŋgɛ kɛɛ ki na, mali mɛgɛ taga nali yinri Bowazi. 22 A wì si masho pɔlɔ yarifyɛɛnrɛ yanlɛrɛ gbegele mari tagataga tiyagala ke ni fuun nuŋgba nuŋgba ke go na. Pa tiyagala ke gbegewe pìla kɔ yɛɛn.

23 Ko puŋgo na, a Hiramu wì si tuguyɛnrɛ yan ma jogoyaraga gbegbeŋge ki gbegele. Kìla pye kiiri. Ki yɛgɛ pyɛlɛwɛ pìla pye mɛtɛrɛ kaŋgurugo. Ki yagawa pìla pye mɛtɛrɛ shyɛn naa kɔngɔ. Mbege gbemɛ pi maga mbege fili, ki mana li titɔnlɔwɔ pìla pye mɛtɛrɛ kɛ ma yiri kaŋgurugo. 24 Wìla kolokɛnti tirige pire yanlɛrɛ gbegele jogoyaraga gbegbeŋge ki yɔn kɛɛrɛ ki nɔgɔ, maga maga fili; mɛtɛrɛ kɔngɔ nuŋgba nuŋgba pyew kolokɛnti pire yanlɛrɛ kɛ tìla pye wa, ma jogoyaraga ki maga maga fili. Kolokɛnti pire yanlɛrɛ tìla pye koloyo shyɛn maga fili. Pàa tuguyɛnrɛ yan ma ti ni fuun ti pinlɛ mari gbegele nuŋgba jogoyaraga gbegbeŋge ki ni. 25 Jogoyaraga kìla pye ma tɛgɛ tuguyɛnrɛ napɛnɛ kɛ ma yiri shyɛn na. Napɛnɛ taanri la pye ma yɛgɛ wa yɔnlɔparawa kamɛŋgɛ kɛɛ yeri. A taanri yɛgɛ wa yɔnlɔ tosaga kɛɛ yeri. A taanri yɛgɛ wa yɔnlɔparawa kalige kɛɛ yeri. A taanri yɛgɛ wa yɔnlɔ yirisaga kɛɛ yeri. Pe ni fuun pàa pye ma puŋgo wa pe yɛɛ yeri wa jogoyaraga gbegbeŋge ki nɔgɔ. 26 Jogoyaraga ki liriwɛn pìla pye paa kɛndala gbemɛ yɛn. Wìla ki yɔn ki gbegele paa wɔjɛnnɛ wogo yɛn, ma yiri masho pɔlɔ yarifyɛɛnrɛ kɔrɔgɔ. Litiri waga nafa shyɛn (40 000) si wìla pye na yiin wa ki ni.

27 Kona, a Hiramu wì si tuguyɛnrɛ wotoro kɛ gbegele. Ki wotoroye pe ni fuun nuŋgba nuŋgba pe titɔnlɔwɔ pìla pye mɛtɛrɛ shyɛnzhyɛn, pe gbemɛ pìla pye mɛtɛrɛ shyɛnzhyɛn, a pe yagawa pì pye mɛtɛrɛ nuŋgba nuŋgba naa kɔngɔ. 28 Pàa ki wotoroye pe gbegele yɛgɛ ŋga na ki ŋga: Pàa tuguyɛnrɛ gbɔn papara papara ma pe kanŋgara na tijɛrɛ tijɛrɛ ti gbegele, mɛɛ ta gbɔn papara papara ma to tɛgɛ mari yigiyigi wa ti yɛngɛlɛ ke na. 29 A wì si jaraye yanlɛɛlɛ, naa napɛnɛ yanlɛɛlɛ konaa sherubɛnye yanlɛɛlɛ gbegele wotoroye pe kanŋgara na tuguyɛnrɛ papara papara ti na, konaa pe yɛgɛ kɛɛ naa pe puŋgo kɛɛ ki na. A wì si yarifyɛɛnrɛ yanlɛrɛ ta gbegele wa jaraye poro naa napɛnɛ pe go na konaa wa pe nɔgɔna, a tila yɔlɔ. 30 Tuguyɛnrɛ ŋgeere tijɛrɛ tijɛrɛ tìla pye wotoroye pe ni fuun nuŋgba nuŋgba pe na. Pàa ŋgeere ti lele tugurɔn kanŋgagala ŋgele ni, pàa ke gbegele tuguyɛnrɛ ni fun. Ki tuguyɛnrɛ kanŋgagala kàa pye ma ye tuguyɛnrɛ tɔgɔyaara tijɛrɛ ni, wa wotoro wi yɛngɛlɛ tijɛrɛ ke na. Ki tuguyɛnrɛ kanŋgagala koro naa wotoro wi tugurɔn ti ni, pàa ti pinlɛ mari gbegele mari mara ti yɛɛ na. Ɛɛn fɔ ke titɔnlɔwɔ pi sila toro yarifyɛɛnrɛ ti titɔnlɔwɔ pi na. 31 Wa wotoro nuŋgba nuŋgba pyew wi go na, pàa wege ka kɔn wa kiiri. Ki tijuguwo pìla pye mɛtɛrɛ kɔngɔ. Ki nawa pi pyɛlɛwɛ pìla pye mɛtɛrɛ kɔngɔ naa kɔngɔ ki kɔngɔ. Ko kìla pye yaara lesaga ye. Ki wege laga ŋga kìla pye wa go na, yɛngɛlɛ tijɛrɛ la pye ki na. Ke sila pye kiiri. Ki titɔnlɔwɔ naa ki gbemɛ pi ni fuun pìla pye ja. Hiramu wìla yaara ta yanlɛrɛ keregi keregi ki na maga fere. 32 Wotoroye pe ŋgeere tijɛrɛ tìla pye wa tuguyɛnrɛ papara papara ti nɔgɔna. Ŋgeere tìla pye ma ye tugurɔn kanŋgagala ŋgele ni, kàa pye ma kan wa wotoroye pe nɔgɔ ki na. Ŋgeere ti ni fuun nuŋgba nuŋgba ti yagawa pìla pye mɛtɛrɛ kɔngɔ naa kɔngɔ ki kɔngɔ. 33 Pàa ki wotoroye pe ŋgeere ti gbegele paa wotoroye mbele shɔnye maa tilele pe woro ti yɛn. Ŋgeere tìla pye ma ye tugurɔn kanŋgagala ŋgele ni, naa ŋgeere ti zandiye pe ni, naa ɛrɛyɔnye pe ni konaa muwayoye pe ni, pàa ti gbegele tuguyɛnrɛ ni. 34 Tugumbogoŋgolo ŋgele kàa pye ma kurukuru wa wotoro nuŋgba nuŋgba pyew wi yɛngɛlɛ tijɛrɛ ke na, koro naa wotoroye pe tugurɔn sannda pyew ti ni, tìla pye ma mara ti yɛɛ na. 35 Wege ŋga kìla pye wa wotoro nuŋgba nuŋgba pyew wi go na, pàa yaraga ka gbegele kiiri maga maga. Ki yaraga kiiri ki nawa pi pyɛlɛwɛ pìla pye mɛtɛrɛ kɔngɔ ki kɔngɔ. Wotoro wìla pye ma cɛn tugurɔn nda na, naa wi kanŋgara na tuguyɛnrɛ papara papara ti ni konaa naayeri tugurɔn ti ni, tìla pinlɛ ma gbegele nuŋgba wotoro wi ni. 36 Wotoroye pe tugurɔn naa pe tuguyɛnrɛ papara papara ti lara nda pe sila yaraga keregi wa ti na, Hiramu wìla sherubɛnye, naa jaraye konaa sɛngɛmbanra yanlɛrɛ keregi keregi ki lara ti na, mɛɛ yarifyɛɛnrɛ gbegele mari maga. 37 Wotoroye kɛ pe ni fuun pe gbegelelɔmɔ pìla pye ja. Tugurɔn wìla yan ma pe ni fuun pe gbegele. Pe ni fuun pe titɔnlɔwɔ, naa pe gbemɛ naa pe yagawa konaa pe cɛnlɔmɔ pìla pye nuŋgba.

38 Ko puŋgo na, a Hiramu wì si jogoyaara kɛ gbegele tuguyɛnrɛ ni. Jogoyaraga ki nuŋgba nuŋgba pyew ki yagawa pìla pye mɛtɛrɛ shyɛn. Litiri waga kele ŋgele naa cɛnmɛ kɔgɔlɔni (1 600) si wi mbaa ya ye ti nuŋgba nuŋgba pyew ki ni. Jogoyaraga nuŋgba la pye ma taga wotoroye kɛ pe nuŋgba nuŋgba pyew pe na. 39 Wìla wotoroye pe kaŋgurugo tɛgɛ wa shɛrigo gbɔgɔ ki kalige kɛɛ ki na, ma pinlɛ pe jogoyaara ti ni, mɛɛ kaŋgurugo sanmbala pe tɛgɛ wa shɛrigo gbɔgɔ ki kamɛŋgɛ kɛɛ ki na, ma pinlɛ pe jogoyaara ti ni. A wì si jogoyaraga gbegbeŋge ki tɛgɛ wa shɛrigo gbɔgɔ ki kalige kɛɛ ki na, yɔnlɔparawa kalige kɛɛ naa yɔnlɔ yirisaga sɔgɔwɔ pi ni.

40 Kona, a Hiramu wì si tasaala, naa cɔnrɔ koliyaara konaa wɔjɛŋgɛlɛ ke gbegele.

Kì pye ma, yaara nda fuun Hiramu wìla daga mbe gbegele wunlunaŋa Salomɔ wi kan wa Yawe Yɛnŋɛlɛ li shɛrigo gbɔgɔ ki ni, a wì siri gbegele mari kɔ. Tori nda yɛɛn: 41 Tiyagala shyɛn, naa ke gona tɔnyaara shyɛn nda ti yaa jiile wa ke go na ti ni, konaa mɛrɛ shyɛn nda ti yaa tɛgɛ mbe gona tɔnyaara ti tɔn ti ni; 42 naa girenadi tige pire yanlɛrɛ cɛnmɛ tijɛrɛ (400) ti ni, to nda ti yaa pye mbe yanŋga yanŋga wa mɛrɛ shyɛn ti na. Girenadi tige pire yanlɛrɛ koloyo shyɛnzhyɛn yi yaa pye mɛrɛ ti nuŋgba nuŋgba pyew ti na, wa tiyagala ke tɔnyaara ti go na; 43 naa wotoroye kɛ pe ni, naa jogoyaara kɛ nda pàa tɛgɛ wa wotoroye pe nawa ti ni; 44 naa jogoyaraga gbegbeŋge ki ni, ko ŋga ki cɛnlɛ làa pye li yɛ, konaa kìla pye ma tɛgɛ napɛnɛ yanlɛɛlɛ kɛ ma yiri shyɛn mbele na pe ni, 45 naa cɔrɔ ti ni, naa cɔnrɔ koliyaara ti ni konaa wɔjɛŋgɛlɛ ke ni. Hiramu wìla ki yaara nda ti ni fuun ti gbegele wunlunaŋa Salomɔ wi kan Yawe Yɛnŋɛlɛ li shɛrigo gbɔgɔ ko woro. Wìla ti ni fuun ti gbegele tuguyɛnrɛ ni, nda ti yɛn ma wɔlɔgɔ. 46 Wunlunaŋa wìla ti a pège tuguyɛnrɛ ti yan wa Zhuridɛn gbaan wi funwa laga falafala ki ni, wa Sukɔti naa Zaritan cara ti sɔgɔwɔ pi ni. 47 Salomɔ wìla ti a pège yaara ti ni fuun ti gbegele, pee tuguyɛnrɛ ti culo yɔn ki jate, katugu tìla lɛgɛ fɔ jɛŋgɛ.

48 Kona, a Salomɔ wì si ti a pè Yawe Yɛnŋɛlɛ li shɛrigo gbɔgɔ yaara sannda pyew ti gbegele. Tori nda yɛɛn: Saraga wɔsaga ŋga pàa gbegele tɛ ni, naa tɛ tabali wi ni, wo ŋa buru ŋa pe ma kan Yɛnŋɛlɛ yeri pàa pye naa teri wi na we†7.48: Ɛki 25.23-30; 30.1-3; 49 naa fitanladagaye mbele pàa gbegele tɛ piiri ni pe ni, ma pe tɛgɛ wa lajɛŋgɛ kpoyi ki yɛgɛ. Kaŋgurugo la pye kalige na, kaŋgurugo la pye kamɛŋgɛ na; naa yarifyɛɛnrɛ yanlɛrɛ ti ni, naa fitanladagaye pe ni, naa pe yɔn yirigeyaara nda tìla pye tɛ woro ti ni†7.49: Ɛki 25.31-40; 26.35; 50 naa tasaala pe ni, naa gbeŋgele ke ni, naa leyaara ti ni, naa wɔjɛŋgɛlɛ ke ni, naa naŋganra wɔyaara ti ni, pàa ti gbegele tɛ piiri ni. Shɛrigo gbɔgɔ nawa kɔɔrɔ, to nda ti yɛn lajɛŋgɛ kpoyi ki kɔɔrɔ re, ti sanriyɛnye poro naa shɛrigo gbɔgɔ yeyɔngɔ kɔɔrɔ woolo pe ni, pàa pe ni fuun pe gbegele tɛ ni.

51 Tunŋgo ŋga fuun wunlunaŋa Salomɔ wìla pye wa Yawe Yɛnŋɛlɛ li shɛrigo gbɔgɔ ki ni, pa kìla kɔ yɛɛn. Ko puŋgo na, wi to Davidi wìla yaara nda tɛgɛ ti yɛ Yɛnŋɛlɛ li kan†7.51: 2 Sami 8.11; 1 Kuro 18.11, warifuwe, naa tɛ konaa yaapire ti ni, a wì siri lɛ ma saa ti tɛgɛ wa Yawe Yɛnŋɛlɛ li shɛrigo gbɔgɔ ki yarijɛndɛ tɛgɛsaga ki ni.