Ŋgasegele ke yosaga shyɛn wogo sɛwɛ ŋa pe yinri
DETERONƆMU
Sɛwɛ wi nawa sɛnrɛ
Deteronɔmu sɛwɛ wi yɛn na para Moyisi wi sɛnyoro ti lɛgɛrɛ na. Yɛnŋɛlɛ li woolo pè gbɔn koni wa Mowabu tara, na jaa mbe ye wa Kana tara ti ni. Ɛɛn fɔ Yɛnŋɛlɛ làa ki yo Moyisi wi kan fɔ wi se ye wa tara nda làa yɔn fɔlɔ lɛ mbe kan pe yeri ti ni. Ki kala na, sanni Moyisi wi sa ku, a wì si sɛnrɛ ti lɛ ma para.
Ki koŋgbanŋga ki na, Izirayɛli woolo pàa pye na yanri na toro wa gbinri yɛlɛ nafa shyɛn ŋgele ni, ŋga fuun kìla pye, Moyisi wìla para ki sɛnrɛ na. Yɛnŋɛlɛ làa pe yɛgɛ sin ma pe kala li yɔn. Ki kala na, leele pe daga mbe pye sinmbele li ni.
Ko puŋgo na, a Moyisi wì si nuru ma para ŋgasegele kɛ ke sɛnrɛ na, konaa lasiri koŋgolo sanŋgala ŋgele Yɛnŋɛlɛ làa kan li woolo pe yeri ke ni. Ɛɛn fɔ ki kɔ wo ma leele paa tanri ki lasiri koŋgolo koro cɛ na. Yɛnŋɛlɛ li daga mbe pe ndanla pe kotogo ki ni fuun ki ni. Yɔn finliwɛ mba Yawe Yɛnŋɛlɛ làa le pe ni, pe daga mbe koro sinmbele pi ni. Na paga ki yɔn finliwɛ pi yigi, Yɛnŋɛlɛ li yaa duwaw pe na, na paga suu jɔgɔ pe juguye pe yaa ya pe ni. Sɛwɛ wi mɛgɛ pa kì ta laga ki laga ŋga ki ni. Maga logo Deteronɔmu ko kɔrɔ wo yɛn: «Lasiri shyɛn woo» nakoma «Mbe nawa to lasiri sɛnrɛ ti na».
Wa sɛwɛ wi kɔsaga yeri, Moyisi wi yɛn naa yɛɛ gbɛgɛlɛ mbe ku. Wìla Zhozuwe wɔ naa tɛgɛ wa wi yɛɛ yɔnlɔ. A wì si yurugo ka kɔ, ŋga ki yɛn na Yɛnŋɛlɛ li sɔnni li kajɛŋgɛ pyewe pi kala na. Ko puŋgo na, a wì si duwaw pye Izirayɛli cɛngɛlɛ kɛ ma yiri shyɛn ke kan, kona mɛɛ ku. Wi sila ta mbe ye wa tara nda Yɛnŋɛlɛ làa yɔn fɔlɔ lɛ mbe kan pe yeri ti ni. Ɛɛn fɔ we yɛn naga kara naga yaan fɔ: «Yɛnŋɛlɛ yɔn sɛnrɛ yofɔ wa fa yiri wa Izirayɛli woolo pe sɔgɔwɔ, ŋa Yawe Yɛnŋɛlɛ làa pye na para wi ni gbɔgɔyi paa Moyisi yɛn» (Dete 34.10). Ki naŋa wo wìla ki sɛngbɔrɔ nda ti yo Izirayɛli woolo pe kan ma yo fɔ:
Izirayɛli woolo, yaa nuru. Yawe Yɛnŋɛlɛ lo li yɛn we Yɛnŋɛlɛ le, lo nuŋgba li yɛn Yawe Yɛnŋɛlɛ le.
Yawe Yɛnŋɛlɛ, ma Yɛnŋɛlɛ le, li daga mbɔɔn ndanla ma kotogo ki ni fuun ni, naa ma nawa pi ni fuun konaa ma fanŋga ki ni fuun ni (Dete 6.4-5).
Sɛwɛ wi yɛn ma kɔɔnlɔ yɛgɛ ŋga na
Moyisi wi sɛnyoro koŋgbannda 1.1–4.43
Moyisi wi sɛnyoro shyɛn woro 4.44–11.32
Yawe Yɛnŋɛlɛ li lasiri koŋgolo 12–26
Duwaw naa Daŋga sɛnrɛ 27.1–28.68
Yinwefɔnŋgɔ wa yɔn finliwɛ fɔnmbɔ pi ni 28.69–30.20
Moyisi wi kapyegele puŋgo wogolo 31–34
MOYISI WI SƐNYORO KOŊGBANNDA
1
1.1–4.43
Sɛnrɛ nda to Moyisi wìla yo Izirayɛli woolo pe ni fuun pe kan, ma pe ta wa Zhuridɛn gbaan wi yɔnlɔ yirisaga yeri, wa gbinri wi ni, wa gbunlundɛgɛ funwa laga falafala ŋga ki yɛn wa Sufu ca ki yɛsinmɛ na ki tanla, wa Paran ca konaa Tofɛli, naa Laban, naa Hazerɔti naa Dizahabu cara ti sɔgɔwɔ pi ni 1.1: Cara nda pàa pye na yinri Sufu, naa Paran, naa Tofɛli, naa Laban, naa Hazerɔti konaa Dizahabu lere siri saga jɛn nala. Ti sila pye ma lali Zheriko ca ki ni.. Mbe yiri wa Horɛbu 1.2: Horɛbu yanwiga ko nuŋgba ko ki yɛn Sinayi yanwiga ye. yanwiga ki na sa gbɔn wa Kadɛshi Barineya ca, piliye kɛ ma yiri nuŋgba tangala ma ma tanga, na maga toro wa Seyiri yanwiga konɔ li ni we. Izirayɛli woolo pe yiriŋgɔlɔ wa Ezhipiti tara, ki yɛlɛ nafa shyɛn wolo li yeŋge kɛ ma yiri nuŋgba wogo, ki pilige koŋgbanŋga ki na, sɛnrɛ nda fuun Yawe Yɛnŋɛlɛ làa yo Moyisi wi kan ma yo wi yo Izirayɛli woolo pe kan, a wì siri yo pe kan. Kìla pye ma pe ta pàa malaga gbɔn ma ya Amɔri cɛnlɛ woolo pe wunlunaŋa Sihɔn wi ni, wo ŋa wìla pye ma cɛn wa Ɛshibɔn ca we; konaa pàa ya fun Bazan tara wunlunaŋa Ɔgi wi ni, wo ŋa wìla pye ma cɛn wa Ashitarɔti konaa Edireyi ca ki ni 1.4: Nɔmbu 21.21-35. Ma pe ta wa Zhuridɛn gbaan wi yɔnlɔ yirisaga yeri, wa Mowabu tara, a Moyisi wì sigi lɛ na leele pe nari ki lasiri sɛnrɛ nda ti ni na yuun fɔ:
Yɛnŋɛlɛ làa Izirayɛli woolo
pe pye ma yo pe yiri paa kee
«Yawe Yɛnŋɛlɛ, we Yɛnŋɛlɛ le, làa para we ni laga Horɛbu yanwiga ki na ma yo fɔ: ‹Yè cɛn ma mɔ laga ki yanwiga ŋga ki nɔgɔ ma toro. Koni, ye yiri ye ye paara yinrɛ ti kɔlɔgi yaa kee. Ye kari wa Amɔri cɛnlɛ woolo pe tara yanwira lara ti ni, naa ki kanŋgara na lara ti ni fuun ti ni, naa Zhuridɛn gbunlundɛgɛ funwa laga falafala ki ni, naa wa yanwira ti na, naa wa yanwira tigiwɛn tara ti ni, naa Negɛvu tara ti ni, naa kɔgɔje yɔn tara ti ni, wa Kana tara fɛnnɛ pe tara ti ni, naa Liban tara ti ni, fɔ sa gbɔn wa gbaan gbeŋɛ wi na, Efirati gbaan we. Ye wele, mìgi tara ti kan ye yeri, ye ye wa ti ni yeri shɔ yeri ta, to nda mi ŋa Yawe Yɛnŋɛlɛ mìla wugu mberi kan ye tɛlɛye pe yeri: Abirahamu naa Izaki naa Zhakɔbu, konaa mbe kari kan pe setirige piile pe yeri poro puŋgo na.›
Moyisi wìla kiti kɔnfɛnnɛ tɛgɛtɛgɛ
(Ɛki 18)
«Kona, a Moyisi wì si pe pye fɔ: ‹Ki wagati wi ni, mìla ki yo ye kan ma yo mi nuŋgba se ya yere ye ni fuun ye go kala li ni. 10 Yawe Yɛnŋɛlɛ, ye Yɛnŋɛlɛ le, lì ti a yè se ma lɛgɛ jɛŋgɛ nala ŋa wi ni paa naayeri wɔnŋgɔlɔ ke yɛn. 11 Yawe Yɛnŋɛlɛ, ye tɛlɛye pe Yɛnŋɛlɛ le, li ti ye lɛgɛ naa jɛŋgɛ fɔ sa gbɔn tɛgɛsaga waga kele (1 000), li duwaw ye na paa yɛgɛ ŋga na làa ki yɔn fɔlɔ kɔn ye yeri we. 12 Ɛɛn fɔ, ye daga mbege jɛn fɔ mi nuŋgba se ya mbaa ye kaŋgbangala, naa ye jorowo kagala konaa ye kendige kagala ke yɛgɛ woo. 13 Ye nambala pele wɔ wa ye cɛngɛlɛ ke ni, mbele pe yɛn ma kala jɛn konaa ma jilige, a paa pe mɛtanga yinri. Mi yaa pe tɛgɛ ye go na.› 14 A yè silan yɔn sogo ma yo sɛnrɛ nda mì yo ti yɛn ma yɔn. 15 Kona, mbele pàa pye ye cɛngɛlɛ ke teele, ma jilige, ma kala jɛn, a paa pe mɛtanga yinri, a mì si pe tɛgɛ teele leele waga keleŋgele (1 000) go na, naa leele cɛnmɛ cɛnmɛ go na, naa leele nafa shyɛn ma yiri kɛ kɛ go na konaa leele kɛ kɛ go na; a pè pye ye cɛngɛlɛ ke kagala yɛgɛ wɔfɛnnɛ. 16 Ki wagati wi ni, mìla ki yo maga ŋgban ye kagala yɛgɛ wɔfɛnnɛ pe ni ma yo fɔ: ‹Yaa ye sefɛnnɛ pe kiti kɔnkagala ke nuru jɛŋgɛ, yaa kiti sinŋɛ kɔɔn pe sɔgɔwɔ nakoma pe nambanmbala pe sɔgɔwɔ. 17 Yaga kaa kiti wi kɔɔn mbaa cɔnri. Ɛɛn fɔ, yaa nuru legbɔɔlɔ poro naa lepigile ke yeri, yaga kaa leele woo leele ni. Yaga ka fyɛ lere wa kpɛ yɛgɛ, katugu ye daga mbe kiti wi kɔn Yɛnŋɛlɛ lo mɛgɛ ni. Kiti kɔnkala na ka ŋgban mbe ye nawa wɔ, yaa paan li ni na kɔrɔgɔ mbeli yɛgɛ wɔ.› 18 Ki wagati wi ni, ŋga yaa daga mbe pye, mìla ki yo ye kan.
Izirayɛli woolo pàa leele tun
pe sa Kana tara kagala
ke yewe
(Nɔmbu 13–14)
19 «Ko puŋgo na, a wè si yiri wa Horɛbu yanwiga ki tanla, mɛɛ ki gbinri gbɔlɔ fyɛrɛ woo ŋa yè yan wi pari ma toro. A wè si Amɔri cɛnlɛ woolo pe yanwira tara kologo ki lɛ ma kari, paa yɛgɛ ŋga na Yawe Yɛnŋɛlɛ, we Yɛnŋɛlɛ làa ki yo we kan we. A wè si saa gbɔn wa Kadɛshi Barineya ca. 20 Kona, a mì si ye pye fɔ: ‹Ye mbele! Yè gbɔn laga Amɔri cɛnlɛ woolo pe yanwira tara ti ni, to nda Yawe Yɛnŋɛlɛ, we Yɛnŋɛlɛ li yɛn na kaan we yeri we. 21 Ye wele! Yawe Yɛnŋɛlɛ, ye Yɛnŋɛlɛ lì tara ti le ye kɛɛ. Ye kari ye sari shɔ yeri ta, paa yɛgɛ ŋga na Yawe Yɛnŋɛlɛ, ye tɛlɛye pe Yɛnŋɛlɛ làa ki yo ye kan we. Yaga ka fyɛ, ye sunndo wiga si ka kɔn ye na.› 22 Kona, a ye ni fuun yè si pan na kɔrɔgɔ mala pye fɔ: ‹Ye ti we leele pele tun wa we yɛɛ yɛgɛ pe sa tara ti yanri, peri wele, peri jɛn, jaŋgo we yaa toro konɔ na ni konaa we yaa ye cara nda ni, pe pan pege yɛgɛ yo we kan.› 23 Ŋga yàa yo, a mìgi yan ye jatere wi yɛn ma yɔn. A mì si nambala kɛ ma yiri shyɛn wɔ ye ni. Leele nuŋgba nuŋgba la yiri ye cɛngɛlɛ ke nuŋgba nuŋgba ke ni. 24 A pè si kari wa yanwira lara ti yeri ma saa gbɔn wa Ɛshikɔli gbunlundɛgɛ ki na, maga yanri maga wele. 25 A pè si tara ti yarilire ta lɛ ma pan mari naga we na. Wa pe sɛnyoro ti ni, pàa we pye ma yo fɔ: ‹Tara nda Yawe Yɛnŋɛlɛ, we Yɛnŋɛlɛ li yɛn na kaan we yeri, ti yɛn ma yɔn.› 26 Konaa ki ni fuun yàa je ma yo ye se kari wa ti ni. Yàa yiri ma je Yawe Yɛnŋɛlɛ, ye Yɛnŋɛlɛ li sɛnyoro ti na 1.26: Dete 9.23; Ebu 3.16. 27 Yàa pye na kɔngɔri li na wa ye paara yinrɛ ti ni ma yo fɔ: ‹We yɛn ma Yawe Yɛnŋɛlɛ li mbɛn, ko kala na lì we yirige wa Ezhipiti tara ti ni mbe pan mbe we le Amɔri cɛnlɛ woolo pe kɛɛ, jaŋgo pe we tɔngɔ. 28 We mbe ya kari se? We sefɛnnɛ pè we wire ti fanla we na ma yo fɔ ki tara woolo pè tugbɔlɔ ma ŋgbanŋgban ma wɛ we na. Pe cara tì tugbɔlɔ, malaga sigemboro nda pè kan mari maga, a tì yagara na gbɔɔn fɔ wa yɛnŋɛlɛ na; fɔ pè yɛrɛ letitɔnlɔgɔ Anaki setirige piile pe yan wa.› 29 A mì si ye yɔn sogo ma yo fɔ: ‹Ye sunndo wiga ka kɔn, yaga si ka fyɛ pe yɛgɛ. 30 Yawe Yɛnŋɛlɛ, ye Yɛnŋɛlɛ lo na li yɛn na tanri ye yɛgɛ, lo jate li yaa malaga ki gbɔn ye kan, paa yɛgɛ ŋga na làa ki gbɔn ye kan wa Ezhipiti tara ye yɛgɛ na we. 31 Wa gbinri wi ni, yoro jate yàa ki yan yɛgɛ ŋga na Yawe Yɛnŋɛlɛ, ye Yɛnŋɛlɛ làa ye go kala li lɛ wa ye kondangala li ni fuun li ni, fɔ ma pan ma gbɔn lagamɛ; paa yɛgɛ ŋga na lere maa wi pinambyɔ kɔrɔsi we 1.31: Dete 8.2-5; Kapye 13.18. 32 Konaa ki ni fuun, yee taga Yawe Yɛnŋɛlɛ, ye Yɛnŋɛlɛ li na. 33 Lo na làa pye na ye yɛgɛ sinni wa ye kondangala li ni, na lara nda ye yaa la ye paara yinrɛ ti kanni la cɛɛn ti lagajaa ye kan. Yembinɛ làa pye na ye yɛgɛ sinni kasɔn titɔnlɔgɔ yerege ka ni, yɔnlɔ na, na ye yɛgɛ sinni kambaaga titɔnlɔgɔ yerege ni na konɔ li nari ye na 1.33: Ɛki 13.21; 40.34-38.›
Yɛnŋɛlɛ làa Izirayɛli woolo
pe kɔngɔrimɔ pi fɔgɔ tɔn pe na
34 «Kona, a Yawe Yɛnŋɛlɛ lì si ye kɔngɔrimɔ pi logo mɛɛ nawa ŋgban ma wugu ma yo fɔ: 35 ‹Ki nala pilige woolo mbele pè yiri ma je, wo wa kpɛ se tara tiyɔnrɔ nda mìla wugu mbe kan ye tɛlɛye pe yeri ti yan yɛnlɛ ni 1.34-35: Ebu 3.18. 36 Kaawɔ Yefune pinambyɔ Kalɛbu wo nuŋgba wi yaa ti yan. Tara nda wìla saa yanri ma wele, mi yaa ti kan wo naa wi setirige piile pe yeri, katugu wìlan nandanwa kala li pye mali yɔn fili wi nawa pi ni fuun ni 1.36: Nɔmbu 13.6; 14.24; Zhozu 14.6-14.›
37 «Yawe Yɛnŋɛlɛ làa nawa ŋgban na ni fun ye kala na, mala pye fɔ: ‹Mboro fun, ma se ye wa ki tara ti ni 1.37: Nɔmbu 20.2-13; 27.12-14. 38 Ɛɛn fɔ, Nuni pinambyɔ Zhozuwe ŋa wi yɛn ma sagafɔ, wo wi yaa ye wa ti ni. Kotogo le wi ni; katugu wo wi yaa Izirayɛli woolo pe yɛgɛ sin pe tara ti shɔ peri ta. 39 Ye piile jɛɛlɛ jɛɛlɛ poro na, poro mbele yàa pye na para pe sɛnrɛ na fɔ ye juguye pe yaa ka pe koli, poro mbele nala pe fa kajɛŋgɛ naa kapege ki jɛn mbege wɔ ki yɛɛ ni, poro pe yaa ka ye wa tara ti ni. Poro mi yaa kari kan pe yeri ti pye pe kɔrɔgɔ. 40 Ɛɛn fɔ, yoro wo na, ye sɔngɔrɔ, yaa kee wa gbinri wi ni, wa Kɔgɔje yɛɛn wi yeri.›
41 «Kì kaa pye ma, a yè silan yɔn sogo ma yo fɔ: ‹Wè kapege pye Yawe Yɛnŋɛlɛ li na. Koni we yaa yiri mbe kari sa malaga ki gbɔn paa yɛgɛ ŋga na Yawe Yɛnŋɛlɛ, we Yɛnŋɛlɛ lìgi yo we.› A ye ni fuun nuŋgba nuŋgba yè si ye maliŋgbɔnyaara ti lɛ mbe sa to yanwira tara woolo pe na, naga jate ndɛɛ ki kala li se ŋgban. 42 Ɛɛn fɔ, Yawe Yɛnŋɛlɛ làa na pye fɔ: ‹Ki yo pe kan fɔ paga ka kari wa yanwira ti na sa malaga ki gbɔn, katugu mi woro wa pe ni. Pe yaa ti pe juguye pe pe gbo.› 43 Mìla ki sɛnrɛ ti yo ye kan, ɛɛn fɔ, ye sila logo na yeri. Yàa yiri ma je Yawe Yɛnŋɛlɛ li sɛnyoro ti na, ma ye yɛɛ gbɔgɔ ma kari wa yanwira ti na. 44 Kona, Amɔri cɛnlɛ woolo mbele pàa pye ma cɛn wa ti na, a pè si tigi ma pan ma to ye na, ma ye purɔ paa yɛgɛ ŋga na sɛnrɛgɛ ma kaa lere purɔ we. Pàa ya ye ni maga lɛ wa Seyiri tara fɔ ma saa gbɔn wa Ɔrima ca ki na. 45 Ye sɔngɔrɔsaga, yàa pan ma gbele Yawe Yɛnŋɛlɛ li yɛgɛ sɔgɔwɔ, ɛɛn fɔ, li sila logo ye yeri; li sila nuŋgbolo jan ye yeri yɛrɛ. 46 Kona, a yè si cɛn wa Kadɛshi Barineya ca ma mɔ wa jɛŋgɛ 1.41-46: Nɔmbu 14.39-45.

1:1 1.1: Cara nda pàa pye na yinri Sufu, naa Paran, naa Tofɛli, naa Laban, naa Hazerɔti konaa Dizahabu lere siri saga jɛn nala. Ti sila pye ma lali Zheriko ca ki ni.

1:2 1.2: Horɛbu yanwiga ko nuŋgba ko ki yɛn Sinayi yanwiga ye.

1:4 1.4: Nɔmbu 21.21-35

1:26 1.26: Dete 9.23; Ebu 3.16

1:31 1.31: Dete 8.2-5; Kapye 13.18

1:33 1.33: Ɛki 13.21; 40.34-38

1:35 1.34-35: Ebu 3.18

1:36 1.36: Nɔmbu 13.6; 14.24; Zhozu 14.6-14

1:37 1.37: Nɔmbu 20.2-13; 27.12-14

1:46 1.41-46: Nɔmbu 14.39-45