Imyazi Miija ya Yesu
nga kwo ikayandikwa na
Yohana
Indangiriro
Yiki kitaabo kya Yohana, kiyerekiini ku bweranyange kwo Yesu ye Mwana wa Rurema, anali yiꞌGambo lyage. Amandiko ga Yohana, gali mu deta kwago-kwago, ganayerekiini ibitangaaza munaana. Na ha nyuma lya ngiisi kitangaaza, Yohana ali mu yerekana umugeeza gwakyo.
Mu yiki kitaabo, Yesu ali mu yimenyeesa ku yaga magambo galinda: «Niehe nie mulengeerwe gweꞌkihugo», na «Niehe nie mungere mwija», na «Niehe nie njira noꞌbulamu noꞌkuli», na «Niehe, nie mulyango», na «Niehe, niꞌsina lyoꞌmuzabibu», na «Niehe, nie mukate gwoꞌbulamu», na «Niehe nie njira, na ndi nie kuli, na ndi nie bulamu.»
Mu yiki kitaabo, muli amigirizo galinda: Tukwaniini tubutwe buhyahya (3.1-36); Amiiji ágali mwoꞌbulamu (4.1-42); Yesu ali Mwana wa Rurema yenyene (5.19-47); Yesu ye Mukate úguli mwoꞌbulamu (6.22-66); Umutima Mweru gwo guli mu haana ubugumaana (7.1-52); Yesu ye mulengeerwe gweꞌkihugo (8.12-59); Yesu ye mungere mwija (10.1-42).
Muziizi muguma gwiꞌsikamiro, guli mu Yohana 3.3: «Yesu anamúshuvya: “Nakubwira íbiri ukuli, umundu atangayingira mu bwami bwa Rurema, átazi butwa ubwa kabiri.”»
Íbiri mwo ku bwofi
a) Indangiriro: Yesu yiꞌGambo lya Rurema (1.1-18)
b) Yohana woꞌkubatiiza, naꞌbigirizibwa ba mbere (1.19-51, 3.22-36)
c) Yesu ayimula abadandaza mu nyumba ya Rurema (2.12-24)
d) Ibitangaaza birinda byo Yesu akagira:
- Ikitangaaza kya 1: Ahindula amiiji gayiji ba divaayi (2.1-11)
- Ikitangaaza kya 2: Akiza umwana woꞌmukulu (4.43-54)
- Ikitangaaza kya 3: Akiza ikirema i Betisaada (5.1-15)
- Ikitangaaza kya 4: Ayigusa abandu bihumbi bitaanu (6.5-14)
- Ikitangaaza kya 5: Agenda hiꞌgulu lyaꞌmiiji (6.16-24)
- Ikitangaaza kya 6: Akiza úkabutwa ali mbumi (9)
- Ikitangaaza kya 7: Azuula Laazaro (11)
e) Amigirizo ga Yesu (3–10)
f) Yesu atondeera iyinga lyo agayitwa kwo (12–14)
g) Yesu mu njira yoꞌkugenda i Getesemaane (15–17)
h) Yesu agwatwa, anatwirwa ulubaaja, anayitirwa ku kibambo (18-19)
i) Yesu azuuka mu bafwiri, anayiyerekana imwaꞌbigirizibwa baage (20)
j) Yesu atabaala abigirizibwa ukuduba ifwi, anagalula Peturu mu mukolwa (21)
1
Indangiriro
1 Ku ndondeko, Igambo*1.1 Igambo Mu kati kiꞌGambo, mwo Rurema ali mu bumbira, mwo anali mu kiriza, noꞌkukizi yerekana mwoꞌbwitegeereze bwage. (Zaburi 33.6; 9.10; 7.19-20; Migani 8.22-31.) Yiryo Igambo lyage, lyo likanayiji ba mundu mu kati ka Yesu Kirisito. (Yohana 1.14.) âli kola ho. Uyo Igambo bâli tuliinwi na Rurema, anâli ye Rurema yenyene. 2 Ee! Ku ndondeko, bâli yamiinwi.
3 Ibindu byoshi, uyo Igambo ye kabibumba. Ndaanakyo kindu íkiri ho, kyo atakabumba. 4 Yehe, âli riiri mwoꞌbugumaana, bwanakizi tanguula mu bandu booshi. 5 Ee! Bwo âli riiri mulengeerwe, anakizi tanguula mu kihulu. Neꞌkihulu, kitanâye múhime.
6 Uyo mulengeerwe, Rurema akatuma Yohana woꞌkubatiiza, 7 gira ayiji múmenyeesa mu bandu booshi, halinde lyo bamúyemeera. 8 Yohana yenyene, atâli ye mulengeerwe. Akayija naaho, gira ayiji mútangira ubumasi.
9 Uyo mulengeerwe nirizina, akayija mu kihugo, anatanguulira abandu booshi. 10 Ikyanya akayija mu kihugo, abandu baamwo batakamúmenya, anali ye kakibumba. 11 Kundu akayija imwabo, haliko beene wabo batanamúyakiira.
12 Kundu kwokwo, ngiisi ábakamúyakiiraga, banamúbiika kwoꞌbwemeere, anabashoboleesa ukuba abaana ba Rurema. 13 Neꞌkyanya bakagirwa baana baage, kutakaba ku njira yaꞌbandu, kandi iri ku bwifwije bwaꞌmagala, kandi iri ku shungi zoꞌmundu yeshi. Si Rurema yenyene, ye kababuta.
14 Ulya Igambo, akayiji ba mundu, anayiji tuula mu kati kiitu. Twanabona ubulangashane bwage. Mukuba, âli kininga kya Yishe, anâli yijwiri mwoꞌbugashaane, noꞌkuli.
15 Ikyanya Yohana akatanga ubumasi hiꞌgulu lyage, anayiberekaania kwiꞌzu kwokuno: «Uyu, ye yolya nâli mali gwanwa nadeta, kwo agayija ha nyuma lyani, anali ye nguliiri. Ikyanya ndâli zaazi butwa, yehe âli koli yamiri ho.»
16 Ulya Igambo, bwo alyagagi mwoꞌbugashaane, kyo kitumiri tweshi tugweti tugagashaanirwa. 17 Imaaja, zikatangwa ku njira ya Musa. Haliko yubwo bugashaane na yukwo kuli, byohe bikayija ku njira ya Yesu Kirisito.
18 Ndaaye mundu úzindi bona Rurema. Kundu kwokwo, ulya mwana wage weꞌkininga, ye kayiji tumenyeesa ye, bwo bayamiinwi.
Yohana woꞌkubatiiza atangira Yesu ubumasi
(Mataayo 3.1-12; Mariko 1.1-8; Luka 3.1-18)
19 Uyo Yohana akatanga ubumasi ku bweranyange. Mukuba, ikyanya abakulu baꞌBayahudi beꞌYerusaleemu bakamútumira abaginginaꞌBalaawi, mbu bagendi múbuuza kwo ali nyandi, 20 atanalahira ukubashuvya, si anababwira ku bweranyange, ti: «Niehe, ndali nie ulya Masiya.»
21 Balya bandu, banashubi múbuuza: «Aaho! Uli nyandagi? Ka we Hiriya?» Naye, ti: «Ndali nie yehe.» Banashubi múbuuza: «Ka we ulya gundi muleevi wa Rurema?» Naye, ti: «Nanga!» 22 Na wa nabo kandi: «Aaho! Uli nyandagi? Wehe wenyene, ugweti ugayideta kuti? Utushuvye, gira lyo nyiitu tulonga igambo lyo tugagendi bwira ábatutuma.»
23 Yohana anabashuvya, mu kukoleesa galya magambo goꞌmuleevi Hisaaya: «Niehe, ngweti ngaadeta kwiꞌzu lihamu mwiꞌshamba, ti: “Mugololere Nahano injira!†1.23 Hisaaya 40.3. ”»
24 Yabo bandu ábâli tumirwi imwa Yohana, bâli riiri Bafarisaayo. 25 Kyanatuma bagashubi múbwira: «Keera walahira kwo utali we ulya Masiya, na kwo utanali we Hiriya, kandi iri ulya gundi muleevi. Aahago! Kituma kiki uki gweti ugabatiiza abandu?»
26 Yohana, ti: «Niehe, ndi mu batiiza abandu ku miiji. Haliko mu kati kiinyu, mukoli yimaaziri ye mutayiji. 27 Anali ye gayija ha nyuma lyani. Yehe, ndanakwiriiri kiri noꞌkushwekuula imigozi yeꞌbiraato byage.‡1.27 Abaja bo bâli kizi hogola banahamwabo ibiraato, banagendi bibiika. »
28 Ikyanya bakaganuuza Yohana kwokwo, âli gweti agabatiiza abandu mu kaaya keꞌBetaniya, ha kajabo koꞌlwiji Yorodaani.
Yesu ye Kyanabuzi kya Rurema
29 Iri bukakya, Yohana anabonaga Yesu agweti agamúyijira, anadeta: «Lolagi! Uyu, ye Kyanabuzi kya Rurema. Yehe, ye gashaaza ibyaha mu kihugo. 30 Ye yolya nâli mali gwanwa nadeta kwo agayija ha nyuma lyani, anali ye nguliiri. Ikyanya ndâli zaazi butwa, âli koli yamiri ho. 31 Nienyene, ndâli múyiji. Kundu kwokwo, ye tumiri ngakizi batiiza abandu ku njira yaꞌmiiji, gira akalonge ukuyerekanwa mu Bahisiraheeri.»
32 Yohana anashubi deta hiꞌgulu lya Yesu kwokuno: «Nꞌgabona Umutima Mweru gugweti gugajooka ngiꞌhumba ukulyoka mwiꞌgulu, gwanayiji múbeera kwo. 33 Niehe, ndâli ngamúmenya. Haliko, ikyanya Rurema akanduma kwo ngizi batiiza abandu mu miiji, âli mali gwanwa ambwira kwo ngiisi ye ngaabona kwoꞌMutima Mweru gwamújookera kwo, gunamúbeere kwo, yoyo, ye gakizi batiiza abandu ku njira yoꞌMutima Mweru.
34 «Ee! Birya byoshi, keera nabonaga kwo byamúkoleka kwo. Na buno, ngweti ngamútangira ubumasi kwo ye Mwana wa Rurema.»
Abigirizibwa ba Yesu beꞌndondeko
35 Iri bukashubi kya, Yohana âli yimaaziri yaho kandi, naꞌbigirizibwa baage babiri. 36 Neꞌri akabona Yesu akola mu lenga, anadeta: «Loli! Yoyu, ye Kyanabuzi kya Rurema!» 37 Yabo bombi, mbu bayuvwagwe kwokwo, banayami kulikira Yesu.
38 Yabo bombi, Yesu anakebaanuka, anabona kwo bakoli múkulikiiri, anababuuza: «Biki byo muli mu genda mugalooza?» Nabo, ti: «E Rabi, hayi ho utuuziri?» (Noꞌmugeeza gwa Rabi: Mwigiriza.)
39 Yesu anabashuvya: «Yijagi! Mugaabona.» Kwokwo, banagendi bona ho Yesu âli tuuziri, banayirirwa kuguma. Mukuba, byâli kola nga bihe ikumi byaꞌkabigingwe.
40 Yabo bombi, ikyanya bakayuvwa amagambo ga Yohana, banakulikira Yesu. Muguma wabo ye Handereya, mwene wabo Simooni Peturu.
41 Handereya anayami gendi looza mwene wabo wa Simooni, anamúbwira: «Keera twabonaga Masiya» (kuli kudeta Kirisito).
42 Haaho, Handereya anatwala Simooni imunda Yesu. Neꞌri Yesu akamúbona, anamúbwira: «We Simooni mugala Yohana. Halikago, ukola ugakizi buuzibwa Keefa.» (Na yiryo iziina Keefa, mu gindi ndeto, Peturu.§1.42 Keefa liri iziina lya mu kiheburaniya. Na Peturu liri lya mu kigiriki. Na yago maziina kwo gali gombi, gahiiti mugeeza muguma: ibuye. )
Yesu ahamagala Firipo na Natanaheri
43 Iri bukashubi kya, Yesu anashungika kwo agende i Galilaaya. Neꞌri akagwanana yo Firipo, anamúbwira: «Ungulikirage!» 44 (Firipo, âli riiri wa mu kaaya keꞌBetesahida, ko naꞌkaaya keꞌmwabo Handereya na Peturu.)
45 Uyo Firipo, anakwabadukira imunda Natanaheri, anamúbwira: «Keera twabonaga ulya mundu úkayandikwa mu maaja za Musa, na mu bitaabo byaꞌbaleevi. Ye Yesu, mwana wa Yusefu, weꞌNazareeti.»
46 Natanaheri, anabuuza Firipo ti: «Yako kaaya keꞌNazareeti, bikagi biija íbyangakalyoka mwo?» Firipo, ti: «Yija! Ugamúyibonera.»
47 Uyo Natanaheri, iri Yesu akamúbona agweti agamúyijira, anadeta: «Lolagi! Uyu, ali Muhisiraheeri nirizina. Ndaanabwo bulyalya úbumúli mwo.»
48 Natanaheri anamúbuuza, ti: «Kutagi, kwo wammenya?» Yesu, ti: «Ikyanya Firipo atataazi kuhamagala, ndámali kubona mwiꞌdako lya kirya kiti kyoꞌmutiini.»
49 Natanaheri ti: «E Rabi! Ulyagagi Mwana wa Rurema! We na Mwami waꞌBahisiraheeri!»
50 Yesu anamúshuvya: «Ka wayemeera kwokwo, bwo nakubwira kwo ndámali kubona mwiꞌdako lyeꞌkiti kyoꞌmutiini? Ugaki bona íbihimiri yibi.»
51 «Namùbwira ukuli, mugaabona kwiꞌgulu lyayanuuka. Naꞌbaganda ba Rurema banakizi shonookera ku Mwana woꞌMundu, banakizi shubi galukira mwo.»
*1:1 1.1 Igambo Mu kati kiꞌGambo, mwo Rurema ali mu bumbira, mwo anali mu kiriza, noꞌkukizi yerekana mwoꞌbwitegeereze bwage. (Zaburi 33.6; 9.10; 7.19-20; Migani 8.22-31.) Yiryo Igambo lyage, lyo likanayiji ba mundu mu kati ka Yesu Kirisito. (Yohana 1.14.)
†1:23 1.23 Hisaaya 40.3.
‡1:27 1.27 Abaja bo bâli kizi hogola banahamwabo ibiraato, banagendi bibiika.
§1:42 1.42 Keefa liri iziina lya mu kiheburaniya. Na Peturu liri lya mu kigiriki. Na yago maziina kwo gali gombi, gahiiti mugeeza muguma: ibuye.