Lukas ni kitab i nfamalik Ubu Ni Ivar Lolin
Tbas afa ovi veki
Lukas notu kida ovu Paulus ma nfatuang ia naꞌa ni banbanan a, ma nfamalik Ubu Ni Ivar Lolin naꞌa Yesus (Kolose 4:4; 2 Timotius 4:11; Filemon 24). Lukas ini dokter ia. Ia nasusan Ubu Ni Ivar Lolin ini tali tamata ovi rkaꞌa (Lukas 1:1-2). Ti ma nasusan munuk roak, beti ntulis Ivar Lolin ini.
Naꞌa Lukas ni kitab ini, na ia nfamalik naꞌa i Yesus ralan nfalak ma nma lanit ivavan ini. Yesus nma, boma ndava tamata ovi raroa tali Ubu ma nsikat ira tali rira salasilan ra, ma rira vavaꞌat kakiwal (19:10). Ia wol nma verin tamata Yahudi ra watan (2:10; 2:30-32; 3:6; 24:47). Naꞌa Ubu Ni Ivar Lolin ini, ita tbas naꞌa Yesus Ni silobang verin tamata ovi rira kasian (6:20; 7:22; 14:11-13; 21:1-4). Tbas naꞌa Yesus Ni silobang verin tamata salasilan ra (5:30; 7:37-50; 15:1-2). Tbas naꞌa Ni silobang verin vata ra (7:11-17; 8:2-3; 10:38-42; 13:10-13; 21:1-4; 23:27-31). Tbas vali naꞌa Ni silobang verin kasikoꞌu ra (8:41-42, 54-55; 9:38-42; 9:46-48; 18:15-17).
Kitab ini ihin a
1. Lukas ni vaivatul ovi rban-ulu. (1:1-4)
2. Rarali Yohanes i nbaptis tamata ra, ovu rarali Yesus. (pasal 1:5—2:52)
3. Yesus beti nfabana Ni karya. (pasal 3:1—4:13)
4. Yesus Ni karya naꞌa propinsi Galilea. (pasal 4:14—9:50)
5. Yesus Ni karya naꞌa Ni banbanan a naꞌut i nti Yerusalem. (pasal 9:51—19:27)
6. Yesus Ni amar ovi nanaꞌa Yerusalem. (pasal 19:28—23:56)
7. Yesus nvaꞌat ewal tali matmatan ma nfavotuk tenan verin Ni tamata ovi rorang Ia. (pasal 24)
1
Lukas nfamalik ne, afakinimi ntulis surat ini
Baba Teofilus, yaꞌa alang oa. Tamata rivun rasahak roak ma rtulis ivar i nvotuk roak a, ma rfamalik naꞌa afa ovi tatuan roak naꞌa dida vavaꞌat ra.* 1:1 Afa ovi tbas naꞌa ayat ini rfaturu Yesus Kristus Ni vavaꞌat a naꞌut i nanaꞌa lanit ivavan ini. Ira rtulis wean lahir i trenar roak tali tamata ovi kaꞌi rsiꞌik lahir afa ovi Yesus notu tali lalan a, beti rti ma rfamalik ivar yai. Ba urenar ovu ubas ma lolin afakataka munuk naꞌa Yesus, tali naꞌut i beti nvotuk a, ti naran i roak a. Ufikir ne, ni lolin a, na ususan ma lolin ivar yai veki, beti utulis lahir naꞌa surat isa verin oa. Yaꞌa otu wean inyai, boma mkaꞌa lahir ne, afa ovi rair munuk roak verin oa yai, kena urun.
Ivar naꞌa amar i rarali Yohanes i nbaptis tamata ra
Naꞌut i Herodes notu raja naꞌa propinsi Yudea, na Yahudi rira mela falurut isa i nkarya verin Ubu nanaꞌa inyai. Mela falurut yai naran Zakharia. Ia ntali sidovung mela falurut ovi Abia nban-ulu verin ira. Awan a naran Elisabet. Elisabet ini Harun ubun a nusin verin ia. 1:5 Harun ubun a nusin verin Abia. Harun neluk Yahudi rira Mela Falurut Ilaꞌa i ula lalean a naꞌa Israel. Zakharia irua awan a rira vavaꞌat ra rmalola naꞌa Ubu wahan ralan a. Irua ralarira urun ma rot-orang munuk afa ovi Duilaꞌa nfadoku roak naꞌa Ni inukun ra. Naꞌuk irua wol yanarira, tevek Elisabet wol bisma yanan, ovu vali naꞌut inyai itvata-itrana roak ira.
Amar isa, naꞌut i sidovung Abia rira amar ma rfabana rira karya naꞌa Yahudi rira Rahan Dawan Falurut, na Zakharia nfabana ni karya i neluk Yahudi rira mela falurut a naꞌa Duilaꞌa wahan ralan a. Naꞌut i rotu undi ma al nfaturu ne, mela falurut iki veka nfabana ni karya naꞌa Duilaꞌa Ni Rahan Dawan Falurut, na undi yai nfaturu Zakharia. Ba ia nti Rahan Dawan Falurut ralan a ma nasnuri afa i uman voan a lolin urun. 1:9 Zakharia nasnuri afa i uman voan a lolin urun yai, naꞌa vai Mala rfanara ia ne, kemenyan. 10 Naꞌut i Zakharia nti ralan ma nasnuri afa i uman a voan a lolin urun yai, na tamata rivun rasdovu ira naꞌa Rahan Dawan Falurut ni lean a ma raflurut. 11 Ba naꞌut inyai, na Ubu Ni sansinir isa ntali lanit ratan nvotuk ma ndiri lahir wan i baꞌi rasnuri afa i uman a voan lolin urun, ni lihir mela a. 12 Ti ma Zakharia nsiꞌik Ubu Ni sansinir yai, na nabrian munuk ovu nbobar urun. 13 Naꞌuk Ubu Ni sansinir yai nfalak verin ia ne, “Zakharia, deka bwobar, tevek Ubu nrenar roak mu falurut a. Awam i Elisabet a veka nrali kasikoꞌu brana isa. Oa musti fwanara ia ne, Yohanes. 14 Ralam a veka lolin urun, ovu tamata rivun ralarira ra veka lolin urun i vali, naꞌut i kasikoꞌu yai rarali roak ia! 15 Ira ralarira ra veka lolin, tevek Ia veka neluk tamata dawan naꞌa Duilaꞌa wahan ralan a. Ia wol bis lahir ma nenu anggur te tuat, ovu naꞌut i naꞌa kevralan obin, na Ubu Ni Roh a veka nsoru ralan a. 16 Afa ovi nair ra veka notu ma tamata Israel rivun ira rorang ewal Duilaꞌa i rira Ubu verin Ia. 17 Ia veka neluk Duilaꞌa Ni sansinir i ula ia ma nasusan lingaꞌan verin Duilaꞌa. Ia notu afa yai ovu ngrebat i ntali Ubu Ni Roh a, wean ngrebat i nala verin nabi Elia. Ia veka notu ma brana ovi wol malinan obin ovu yanarira ra, malinan ewal. Ia veka notu vali ma tamata ovi wol rorang afa ovi Ubu nfalak ra, rorang ewal Ubu, ma rira kakaꞌa wean tamata ovi rira vavaꞌat ra rmalola. Notu wean inyai, boma tamata rira vavaꞌat ra inovan ma rarenar Duilaꞌa.”
18 Nata Zakharia nfalak verin Ubu Ni sansinir yai ne, “Wean inba ma ukaꞌa ne, afa yai veka nvotuk? Yaꞌa itrana roak yaꞌa ovu vali awang a itvata roak ia.”
19 Ubu Ni sansinir yai nfalak ne, “Yaꞌa ini Gabriel. Ukarya verin Ubu naꞌa lanit ratan, ovu Ia nsinir yaꞌa ma ufalak ivar lolin ini verin oa. 20 Afa i ufalak ini veka nvotuk naꞌa amar i Ubu nfadoku roak a. Naꞌuk oa wol morang, ba veka wol mungrihi nala oa, nata ti naran afa i ufalak yai nvotuk.”
21 Naꞌut inyai, na tamata rivun rnaban watan Zakharia. Ira rsiforat ira ne, afakinimi mnanat ia naꞌa Rahan Dawan Falurut ralan a. 22 Ti ma Zakharia ntali Rahan Dawan Falurut ralan a nma murin, na ia wol nangrihi nala afakataka verin ira. Ia nala watan liman a ma al notu faneak verin ira. Ba tamata ra rkaꞌa ne, ia wean i namifi naꞌuk wol ntub-lufa ma nsiꞌik afa boku naꞌa Rahan Dawan Falurut ralan.
23 Amar ovi nkarya naꞌa Rahan Dawan Falurut ralan a nbosal roak, beti newal ia nti ni rahan. 24 Wol kaꞌi mnanat, na awan a Elisabet nbarlewan. Vulan ilima, na ia nanaꞌa rahan ralan watan ma tamata ra wol rarea ia. 25 Elisabet nfalak ne, “Duilaꞌa nfaturu roak Ni rala lolin a verin yaꞌa, tevek nlobang roak yaꞌa ma ubarlewan, ba wol umaꞌit roak naꞌa tamata waharira ralan ra.”
26 Elisabet nbarlewan vulan inean roak, na Ubu nsinir Ni sansinir tali lanit ratan i naran Gabriel yai, ma nti ahu isa naran Nazaret naꞌa propinsi Galilea. 27 Gabriel ti nalola vata mnelat isa naran Maria. Ia wol ntuba ovu brana obin. Yusuf i ubun-nusin Raja Daud ntavun teri roak ia. 28 Sansinir yai nti Maria ni rahan ma nfalak verin ia ne, “Oo titi, Duilaꞌa naflahar roak oa ovu novun oa!” 29 Ti ma Maria nrenar afa i nfalak yai, na wol nkaꞌa ne, veka nanovak aka. Ba norat watan naꞌa ralan a ne, vaivatul ovi ihirira ra wean inba?
30 Ubu Ni sansinir yai nfalak vali ne, “Maria deka bwobar, tevek Ubu naflahar roak oa. 31 Oa veka bwarlewan ma mrali oa, na yanam brana. Oa musti fwanara Ia ne Yesus. 32 Ia vali veka nanaꞌa tamata dawan, ovu tamata ra veka rfalak ne, Ubu i Ni dawan nlia munuk afakataka, Yanan Ia. Ubilaꞌa veka nsikat Ia ma neluk raja, ma ndoku ubun-nusin Raja Daud wan i ndoku ma nfareta. 33 Ia veka nfareta kakiwal Yakub ubun-nusin ra§ 1:33 Yakub ubun-nusin ra ihin a ne, tamata Israel ra., tevek Ni fareta a wol ni wahan.”
34 Maria nfalak verin Ubu Ni sansinir yai ne, “Wean inba ma veka wean inyai, tevek yaꞌa wol utuba ovu brana obin?”
35 Ubu Ni sansinir yai nfalak verin Maria ne, “Ubu Ni Roh veka nsuta ma nleal lahir oa. Ubu i Ni dawan nlia munuk afakataka, Ni ngrebat a veka nteri oa ma yanam i veka mrali Ia yai wol Ni salasilan, ovu veka rera Ia ne, ‘Ubu Yanan a.’ 36 Teram i Elisabet itvata roak ia ma tamata ra rfalak ne, ia wol bisma yanan, naꞌuk fiang ini nbarlewan vali ma ni vulan inean roak, ovu kasikoꞌu yanat i naꞌa evun ralan a, brana vali ia. 37 Tevek Ubu bis not-nala munuk afakataka.”
38 Maria nfalak ne, “Yaꞌa eluk sansinir verin Duilaꞌa, ba fara wean urun afa ovi fwalak yai.” Nata Ubu Ni sansinir yai nti talik ia.
Maria nti nalola Elisabet
39 Wol mnanat, na Maria nti lahir ma nalola Elisabet naꞌa ahu isa, naꞌa propinsi Yudea. Ahu yai ndoku wan i vuar ra rnaꞌa. 40 Naꞌa inyai, na ia nti Zakharia ni rahan ralan a ma nala salam verin Elisabet. 41 Ti ma Elisabet nrenar Maria vain a, na yanan i nanaꞌa evun ralan a nasdai lahir, tevek inan lolin, ovu vali Ubu Ni Roh a nsoru lahir Elisabet. 42 Ba vain a dawan ma nfalak ne, “Ubu naflahar roak oa, nlia tali vata liak ra munuk, ovu naflahar vali kasikoꞌu yanat i veka mrali ia yai. 43 Yaꞌa ini iki yaꞌa mi ning Duilaꞌa renan a nma ma nalola yaꞌa? 44 Naꞌut i urenar vaim a, na kasikoꞌu yanat i naꞌa evung ralan ini nasdai lahir, tevek inan lolin urun. 45 Lolin urun verin oa, tevek morang ne, afa ovi Duilaꞌa nfalak verin oa yai veka rvotuk.”
Maria ndedang ma al nraning Ubu
46-47 Maria nfalak ne,
“Ufadawang Duilaꞌa, ovu ralang a lolin urun, tevek Ubu neluk Raja ma nsikat yaꞌa tali ning salasilan ra, ma ning vavaꞌat kakiwal.
48 Ia nsiꞌik ma lolin yaꞌa, velik ne eluk tamata sansinir ma ukarya verin Ia. Ba tali amar ini, tali tuvu nti tuvu, na tamata ra munuk veka rfalak ne, yaꞌa ini vata i utung urun a,
49 tevek Ubu i nfareta munuk afakataka notu roak afa dawan ovi tamata ra wol rot-nala a verin yaꞌa. Ubu naran a nmerat urun.
50 Tali tuvu nti tuvu, na Ia nfaturu lalawatan Ni silobang a verin tamata ovi rbobar Ia.* 1:50 Tamata Yahudi rbobar Ubu, tevek Ni dawan a, ovu ralang Ia.
51 Ia nala Ni ngrebat a ma notu afa dawan ovi tamata ra wol rot-nala, ovu notu ma tamata ovi rfakaratat tenarira ra ramir-ramar tia ma watan ira.
52 Ia nfaleka tamata fareta ra tali wan ovi rdoku ma rfareta a, naꞌuk nfakaratat tamata ovi wol fyawarira ra.
53 Ubu nala afa ovi lolin ra munuk verin tamata kasian ra, boma deka rablafar, naꞌuk nsinir tamata ovi rkaꞌi ra ma rewal ira ovu limarira vu watan.
54-55 Ubu Ni tnorung verin ubumam-nusimami ra ma nfalak ne, Ia nlobang ami, tamata Israel ra. Ia nfakena roak Ni tnorung yai. Ia wol nablufang ma nfaturu Ni silobang a verin Abraham ovu ubun a nusin ra, nata ti wol ni wahan.”
56 Maria nanaꞌa Elisabet ni rahan, kaꞌa bi vulan itelu, beti newal ia nti ni rahan.
Rarali roak Yohanes i nbaptis tamata ra
57 Elisabet ni amar kena roak ma nrali ia, ma yanan a brana ia. 58 Ti ma tamata ovi rnaꞌa ni rahan nelan a ovu ni tiniman ra rarenar ne, Duilaꞌa nfaturu Ni silobang i dawan urun a verin Elisabet, na rir tinemun rotu inarira lolin ovu ia.
59 Kasikoꞌu yanat yai ni amar iwalu roak, na rir tinemun rovun ia ti mane rsunat ia. Ira mane rfanara kasikoꞌu yai naran a wean yaman a Zakharia. 1:59 Israel rira adat a ne, wean i kasikoꞌu ra rira amar iwalu roak, na musti rsunat ira. Msiꞌik Kejadian 17:9-14. 60 Naꞌuk renan a nfalak ne, “Deka! Ita musti tfanara ia ne, Yohanes.” 61 Ira rfalak verin Elisabet ne, “Wol tamata isa vali tali bira tiniman ra nararira wean inyai.” 62 Ba ira rotu faneak ma al rorat yaman a ne, veka nala nara aka ma al nfanara yanan a. 63 Zakharia nera kba masnifit isa tali ira ma ntulis ne, “Ia naran Yohanes.” Ba rir tinemun rtalkaka munuk lahir. 1:63 Naꞌut inyai, na wol kertas obin naꞌa Israel, ba rpake aa i wean kba masnifit, ma al rtulis naꞌa. Ira rpake vali afwatan ulin ma rtulis naꞌa. 64 Brian munuk, na Zakharia nangrihi nal-ewal ma nfadawang lahir Ubu.
65 Ba tamata ovi rnaꞌa rira rahan nelan a munuk rbobar ma ralang Ubu, ovu tamata ra rfamalik ivar yai ma ti nsoru munuk wan ovi rnaꞌa Yudea ni vuar ra. 66 Tamata ovi rarenar ivar yai, ira munuk ranovak watan naꞌa ralarira ra ne, “Kasikoꞌu yanat ini dawan ia, na veka wean inba? Kena urun ma Duilaꞌa nfatuang ia.”
Zakharia nraning Ubu ma nfamalik ivar ovi nrenar lahir tali Ia, naꞌa afa ovi yanan mane notu ra
67 Ubu Ni Roh a nsoru lahir Zakharia i yanan kasikoꞌu yanat yai, ba nfamalik ivar ovi nrenar lahir tali Duilaꞌa. 68 Ia nfalak ne, “Mya ma tfadawang Duilaꞌa, Ubu i tamata Israel ra raraning a, tevek nma ma nalola ita ovu nlobang ita, ma nfatalik ita tali dida varvara aleman ra. 69 Ia nala Tamata i Ni ngrebat a dawan urun a, ma nsikat ita tali dida salasilan ra, ma dida vavaꞌat kakiwal. Ia ubun a nusin Raja Daud i neluk tamata sansinir verin Ubu. 70 Tali lalan ana, Ubu nfalak roak Ni tnorung yai nahu nabi ovi nfili ra, 71 ma nfatalik ita tali tamata ovi rira sian ita. Ia nfatalik ita tali tamata ovi wol inar lahir ita. 72 Notu wean inyai ma nfaturu Ni rala lolin a verin ubud-nusid ra ne, veka nfakena Ni tnorung i nmerat urun yai. 73-74 Ia nafwaba roak naꞌa Ni tnorung a verin ubud-nusid i Abraham. Ia nafwaba roak ne, veka nfatalik ita tali tamata ovi rira sian ita, boma tot-orang afa ovi nfalak ra, ovu wol tbobar, 75 ovu ralad urun ma dida vavaꞌat ra rmerat ovu rmalola, boma Ubu ralan a lolin ovu ita, ti naran i tmata a.”
76 Nata Zakharia nfalak verin yanan a ne, “Ubu i Ni dawan nlia munuk afakataka veka nsikat oa ma meluk Ni nabi, tevek oa veka bwana ula oa ma mususan lingaꞌan verin Duilaꞌa. 77 Oa veka fwalyawang verin Ni tamata ra ne, wean i Ubu naꞌi vatuk roak rira salasilan ra, na Ia veka nala vavaꞌat kakiwal verin ira. 78 Ubu nfaturu Ni rala lolin a ovu Ni silobang a verin ita, bi notu wean inyai. Ia i ntali lanit ratan yai, veka nma wean lera beti ndata. 79 Ia vanan a veka nyeba munuk tamata ovi rvaꞌat naꞌa dedan ralan a, ovu vali tamata ovi rbobar matmatan. Ia veka novun vali ita ma dida vavaꞌat ra malinan lalawatan.”
80 Zakharia yanan yai nmela ma dawan roak ia, ovu ni inorang verin Duilaꞌa ntafal ma nangrebat. Ia nanaꞌa watan wan lean vu dawan, ti naran amar i nfavotuk tenan a verin tamata Israel ra.

*1:1 1:1 Afa ovi tbas naꞌa ayat ini rfaturu Yesus Kristus Ni vavaꞌat a naꞌut i nanaꞌa lanit ivavan ini.

1:5 1:5 Harun ubun a nusin verin Abia. Harun neluk Yahudi rira Mela Falurut Ilaꞌa i ula lalean a naꞌa Israel.

1:9 1:9 Zakharia nasnuri afa i uman voan a lolin urun yai, naꞌa vai Mala rfanara ia ne, kemenyan.

§1:33 1:33 Yakub ubun-nusin ra ihin a ne, tamata Israel ra.

*1:50 1:50 Tamata Yahudi rbobar Ubu, tevek Ni dawan a, ovu ralang Ia.

1:59 1:59 Israel rira adat a ne, wean i kasikoꞌu ra rira amar iwalu roak, na musti rsunat ira. Msiꞌik Kejadian 17:9-14.

1:63 1:63 Naꞌut inyai, na wol kertas obin naꞌa Israel, ba rpake aa i wean kba masnifit, ma al rtulis naꞌa. Ira rpake vali afwatan ulin ma rtulis naꞌa.