7
Stephen’s discourse
1 Εἶπεν δὲ ὁ ἀρχιερεύς, «Εἰ ἄρα* αρα f35 D [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [3%] NU ταῦτα οὕτως ἔχει;» 2 Ὁ δὲ ἔφη· «Ἄνδρες ἀδελφοὶ καὶ πατέρες, ἀκούσατε· Ὁ Θεὸς τῆς δόξης ὤφθη τῷ πατρὶ ἡμῶν Ἁβραὰμ† ἁβρααμ f35 [50%] ¦ ἀβρααμ ℵA,B,C [50%] HF,RP,OC,TR,CP,NU ὄντι ἐν τῇ Μεσοποταμίᾳ, πρὶν ἢ κατοικῆσαι αὐτὸν ἐν Χαρράν,‡ χαρραν rell ¦ χαραν D [20%] ¦ two other variants [1%] 3 καὶ εἶπεν πρὸς αὐτόν, ‹Ἔξελθε ἐκ τῆς γῆς σου καὶ ἐκ§ εκ f35 ℵA,C [99.5%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — B,D τῆς συγγενείας σου, καὶ δεῦρο εἰς* εις f35 [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ 1 την ℵA,B,C,D [3%] NU γῆν ἣν ἄν σοι δείξω.› 4 Τότε ἐξελθὼν ἐκ γῆς Χαλδαίων κατῴκησεν ἐν† εν rell ¦ εις [35%] ¦ επι [1%] Χαρράν.‡ χαρραν rell ¦ χαραν [18%] ¦ two other variants [1%] Κἀκεῖθεν,§ κακειθεν f35 ℵA,B,C [60%] HF,RP,OC,TR,CP,NU ¦ και εκειθεν [40%] CP ¦ κακει ην D μετὰ τὸ ἀποθανεῖν τὸν πατέρα αὐτοῦ, μετῴκισεν* μετωκισεν rell ¦ μετωκησεν D [45%] CP ¦ five other variants [5%] αὐτὸν εἰς τὴν γῆν ταύτην εἰς ἣν ὑμεῖς νῦν κατοικεῖτε· 5 καὶ οὐκ ἔδωκεν αὐτῷ κληρονομίαν ἐν αὐτῇ, οὐδὲ βῆμα ποδός. Καὶ ἐπηγγείλατο δοῦναι αὐτὴν εἰς κατάσχεσιν αὐτῷ,† δουναι αυτην εις κατασχεσιν αυτω f35 ℵA [25%] ¦ ~ 15342 B,C,D [65%] HF,RP,OC,CP,NU ¦ ~ 512345 [5%] ¦ ~ 51342 [5%] TR καὶ τῷ σπέρματι αὐτοῦ μετ᾿ αὐτόν, οὐκ ὄντος αὐτῷ τέκνου. 6 Ἐλάλησεν δὲ οὕτως‡ ουτως rell ¦ αυτω ℵ [10%] ¦ ουτος [1%] ὁ Θεός· ὅτι ἔσται τὸ σπέρμα αὐτοῦ πάροικον ἐν γῇ ἀλλοτρίᾳ—καὶ δουλώσουσιν αὐτὸ καὶ κακώσουσιν—ἔτη τετρακόσια. 7 ‹Καὶ τὸ ἔθνος ᾧ § ω rell ¦ ο [10%] ἐὰν δουλεύσωσιν* δουλευσωσιν f35 ℵB [95%] HF,OC,RP,TR,CP ¦ δουλευσουσιν A,C,D [5%] NU κρινῶ ἐγώ,› εἶπεν ὁ Θεός,† ειπεν ο θεος f35 D [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 231 ℵA,B,C [2%] NU ‹καὶ μετὰ ταῦτα ἐξελεύσονται καὶ λατρεύσουσίν μοι ἐν τῷ τόπῳ τούτῳ.› 8 Καὶ ἔδωκεν αὐτῷ διαθήκην περιτομῆς· καὶ οὕτως‡ ουτως rell ¦ ουτος [18%] ἐγέννησεν τὸν Ἰσαὰκ καὶ περιέτεμεν αὐτὸν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ὀγδόῃ, καὶ ὁ § ο f35 D [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [4%] NU Ἰσαὰκ τὸν Ἰακώβ, καὶ ὁ * ο f35 [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C,D [4%] NU Ἰακὼβ τοὺς δώδεκα πατριάρχας.
Down to Egypt
9 »Καὶ οἱ πατριάρχαι, ζηλώσαντες, τὸν Ἰωσὴφ ἀπέδοντο εἰς Αἴγυπτον· καὶ ἦν ὁ Θεὸς μετ᾿ αὐτοῦ 10 καὶ ἐξείλετο† εξειλετο f35 [60%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εξειλατο (ℵ)A,B(C,D) [40%] NU αὐτὸν ἐκ πασῶν τῶν θλίψεων αὐτοῦ, καὶ ἔδωκεν αὐτῷ χάριν καὶ σοφίαν ἐναντίον Φαραώ, βασιλέως Αἰγύπτου· καὶ κατέστησεν αὐτὸν ἡγούμενον ἐπ᾿ Αἴγυπτον καὶ‡ και f35 B,D [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ 1 εφ ℵA,C [4%] [NU] ὅλον τὸν οἶκον αὐτοῦ. 11 Ἦλθεν δὲ λιμὸς ἐφ᾿ ὅλην τὴν γῆν Αἰγύπτου§ την γην αιγυπτου f35 (91%) HF,RP,OC,TR,CP ¦ 23 (4.6%) ¦ 1 αιγυπτον 𝕻45vℵA,B,C (3.9%) NU ¦ two other readings D (0.4%) καὶ Χαναάν, καὶ θλῖψις μεγάλη, καὶ οὐχ* ουχ rell ¦ ουκ CP εὕρισκον† ευρισκον f35 ℵA,C,D [87%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ηυρισκον B [13%] NU χορτάσματα οἱ πατέρες ἡμῶν. 12 Ἀκούσας δὲ Ἰακὼβ ὄντα σῖτα‡ σιτα f35 [90%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ σιτια ℵA(B)C(D) [4%] NU ¦ σιτον [6%] ἐν Αἰγύπτῳ,§ εν αιγυπτω f35 D [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εις αιγυπτον ℵA,B,C [2%] NU ἐξαπέστειλεν τοὺς πατέρας ἡμῶν πρῶτον. 13 Καὶ ἐν τῷ δευτέρῳ ἀνεγνωρίσθη Ἰωσὴφ τοῖς ἀδελφοῖς αὐτοῦ, καὶ φανερὸν ἐγένετο τῷ* τω rell ¦ — ℵ [2%] CP ¦ το [1%] Φαραὼ τὸ γένος τοῦ† του f35 𝕻45D [98%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — (ℵA),B,C [2%] Ἰωσήφ. 14 Ἀποστείλας δὲ Ἰωσὴφ μετεκαλέσατο Ἰακὼβ τὸν πατέρα αὐτοῦ‡ ιακωβ τον πατερα αυτου f35 ℵA,B,C,D [20%] NU ¦ ~ 2341 [80%] HF,RP,OC,TR,CP καὶ πᾶσαν τὴν συγγένειαν αὐτοῦ,§ αυτου f35 D [30%] OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [70%] HF,RP,NU ἐν ἑβδομήκοντα πέντε ψυχαῖς.* εβδομηκοντα πεντε ψυχαις f35 [30%] CP ¦ ~ 312 ℵA,B,C [63%] HF,RP,OC,TR,NU ¦ ~ 31 και 2 [5%] ¦ 1 και 23 D [2%] 15 Κατέβη δὲ† κατεβη δε f35 B [94%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ και 1 ℵA,C [5%] NU ¦ 1 D [1%] Ἰακὼβ εἰς Αἴγυπτον· καὶ ἐτελεύτησεν, αὐτὸς καὶ οἱ πατέρες ἡμῶν· 16 καὶ μετετέθησαν εἰς Συχὲμ καὶ ἐτέθησαν ἐν τῷ μνήματι ὃ ‡ ο f35 [87%] HF,RP,TR ¦ ω ℵA,B,C,D [13%] OC,CP,NU ὠνήσατο Ἁβραὰμ τιμῆς ἀργυρίου παρὰ τῶν υἱῶν Ἐμμὼρ§ εμμωρ f35 ℵA,B,C,D [33%] NU ¦ εμμορ [60%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εμορ [7%] τοῦ* του f35 D [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εν ℵB,C [4%] NU ¦ 1 εν A [1%] Συχέμ.
Enter Moses
17 »Καθὼς δὲ ἤγγιζεν ὁ χρόνος τῆς ἐπαγγελίας ἧς ὤμοσεν† ωμοσεν f35 (96.5%) HF,RP,OC,TR,CP ¦ ωμολογησεν (ℵ)A,B,C (2.6%) NU ¦ επηγγειλατο 𝕻45D (0.9%) (A small number of MSS misspell the main variant as ωμωσεν or ομωσεν.) ὁ Θεὸς τῷ Ἁβραάμ, ηὔξησεν ὁ λαὸς καὶ ἐπληθύνθη ἐν Αἰγύπτῳ, 18 ἄχρις‡ αχρις f35 ℵA [98%] HF,OC,TR,CP ¦ αχρι B,C,D [2%] RP,NU οὗ ἀνέστη βασιλεὺς ἕτερος§ ετερος f35 D [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ 1 επ αιγυπτον (ℵ)A,B,C [5%] [NU] ὃς οὐκ ᾔδει* ηδει rell ¦ ηδη [1%] CP ¦ ειδη [12%] τὸν Ἰωσήφ. 19 Οὗτος κατασοφισάμενος τὸ γένος ἡμῶν ἐκάκωσεν τοὺς πατέρας ἡμῶν,† ημων f35 A,C [98%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — ℵB,D [2%] τοῦ ποιεῖν ἔκθετα τὰ βρέφη‡ εκθετα τα βρεφη f35 𝕻45D [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 231 ℵA,B,C [3%] NU αὐτῶν εἰς τὸ μὴ ζωογονεῖσθαι. 20 Ἐν ᾧ καιρῷ ἐγεννήθη Μωϋσῆς,§ μωυσης f35 𝕻45ℵB,C,D [75%] OC,NU ¦ μωσης A [25%] HF,RP,TR,CP καὶ ἦν ἀστεῖος τῷ Θεῷ· ὃς ἀνετράφη μῆνας τρεῖς ἐν τῷ οἴκῳ τοῦ πατρός.* πατρος f35 A,B,C [92%] HF,RP,NU ¦ 1 αυτου D [8%] OC,TR,CP ¦ 1 μου ℵ 21 Ἐκτεθέντα δὲ αὐτὸν† εκτεθεντα δε αυτον f35 [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εκτεθεντος 2 αυτου ℵA,B,C(D) [4%] NU ἀνείλετο‡ ανειλετο f35 [25%] HF,RP ¦ 1 αυτον [60%] OC,TR,CP ¦ ανειλατο αυτον ℵA,B,C,D [15%] NU ἡ θυγάτηρ Φαραὼ καὶ ἀνεθρέψατο αὐτὸν ἑαυτῇ εἰς υἱόν. 22 Καὶ ἐπαιδεύθη Μωϋσῆς§ μωυσης f35 ℵB,C,D [90%] OC,CP,NU ¦ μωσης A [10%] HF,RP,TR πάσῃ* παση f35 B,D [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εν 1 ℵA,C [2%] [NU] σοφίᾳ Αἰγυπτίων· ἦν δὲ δυνατὸς ἐν λόγοις† λογοις rell ¦ λογω [10%] καὶ‡ και f35 ℵA,B,C,D [65%] HF,RP,CP,NU ¦ 1 εν [35%] OC,TR (OC is in small print) ἔργοις.§ εργοις f35 [95%] HF,RP,OC,TR ¦ 1 αυτου ℵA,B,Cv [5%] CP,NU 23 Ὡς δὲ ἐπληροῦτο αὐτῷ τεσσαρακονταετὴς* τεσσαρακονταετης f35 [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ τεσσερακονταετης ℵA,B,C [3%] NU χρόνος, ἀνέβη ἐπὶ† επι rell ¦ εις [2%] OC τὴν καρδίαν αὐτοῦ ἐπισκέψασθαι τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ, τοὺς υἱοὺς Ἰσραήλ. 24 Καὶ ἰδών τινα ἀδικούμενον, ἠμύνατο καὶ ἐποίησεν‡ εποιησεν rell ¦ εποιησατο OC ἐκδίκησιν τῷ καταπονουμένῳ, πατάξας τὸν Αἰγύπτιον. 25 Ἐνόμιζεν δὲ συνιέναι τοὺς ἀδελφοὺς αὐτοῦ§ αυτου f35 A,D [98%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — ℵB,C [2%] ὅτι ὁ Θεὸς διὰ χειρὸς αὐτοῦ δίδωσιν αὐτοῖς σωτηρίαν,* αυτοις σωτηριαν f35 [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 21 ℵA,B,C,D [3%] NU οἱ δὲ οὐ συνῆκαν. 26 Τῇ τε ἐπιούσῃ ἡμέρᾳ ὤφθη αὐτοῖς μαχομένοις καὶ συνήλασεν† συνηλασεν f35 A [92%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ συνηλλασσεν ℵB,C,D [3%] NU ¦ συνηλλασεν [5%] αὐτοὺς εἰς εἰρήνην, εἰπών, ‹Ἄνδρες, ἀδελφοί ἐστε ὑμεῖς·‡ υμεις f35 [92%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C,D [8%] NU ἵνα τί ἀδικεῖτε§ αδικειτε (ℵ) rell ¦ αδικητε [20%] ¦ αδικειται C(D) [2%] ἀλλήλους;› 27 Ὁ δὲ ἀδικῶν τὸν πλησίον ἀπώσατο τοῦτον* τουτον f35 [20%] ¦ αυτον ℵA,B,C,D [80%] HF,RP,OC,TR,CP,NU (The demonstrative is more emphatic, this being the crucial point of comparison Stephen will make later. It is repeated four times in verses 35-37.) εἰπών· ‹Τίς σε κατέστησεν ἄρχοντα καὶ δικαστὴν ἐφ᾿ ἡμᾶς;† ημας f35 D [60%] HF,RP,TR,CP ¦ ημων ℵA,B,C [40%] OC,NU 28 Μὴ ἀνελεῖν με σὺ θέλεις ὃν τρόπον ἀνεῖλες χθὲς τὸν Αἰγύπτιον;›‡ χθες τον αιγυπτιον f35 [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 231 A [2%] ¦ εχθες 23 ℵB,C [2%] NU ¦ αιχθες 23 D 29 Ἔφυγεν δὲ Μωσῆς§ μωσης f35 A [45%] HF,RP,TR,CP ¦ μωυσης ℵB,C(D) [55%] OC,NU ἐν τῷ λόγῳ τούτῳ, καὶ ἐγένετο πάροικος ἐν γῇ Μαδιάμ, οὗ ἐγέννησεν υἱοὺς δύο.
Moses commissioned
30 »Καὶ πληρωθέντων ἐτῶν τεσσαράκοντα,* τεσσαρακοντα f35 [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ τεσσερακοντα ℵA,B,C [2%] NU ὤφθη αὐτῷ ἐν τῇ ἐρήμῳ τοῦ Ὄρους Σινᾶ ἄγγελος Κυρίου,† κυριου f35 D [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [2%] NU ἐν φλογὶ πυρὸς βάτου. 31 Ὁ δὲ Μωσῆς‡ μωσης f35 A [38%] HF,RP,TR ¦ μωυσης ℵB,C,D [62%] OC,CP,NU ἰδὼν ἐθαύμασεν§ εθαυμασεν f35 A,B,C [25%] TR ¦ εθαυμαζεν ℵD [75%] HF,RP,OC,CP,NU τὸ ὅραμα, προσερχομένου δὲ αὐτοῦ κατανοῆσαι, ἐγένετο φωνὴ Κυρίου πρὸς αὐτόν·* προς αυτον f35 C [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,D [4%] NU 32 ‹Ἐγὼ ὁ Θεὸς τῶν πατέρων σου—ὁ Θεὸς Ἁβραὰμ καὶ ὁ Θεὸς† ο θεος f35 [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [5%] NU ¦ 2 D Ἰσαὰκ καὶ ὁ Θεὸς‡ ο θεος f35 [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [5%] NU ¦ 2 D Ἰακώβ.› Ἔντρομος δὲ γενόμενος Μωϋσῆς,§ μωυσης f35 ℵB,C,D [80%] OC,CP,NU ¦ μωσης A [20%] HF,RP,TR οὐκ ἐτόλμα κατανοῆσαι. 33 Εἶπεν δὲ αὐτῷ ὁ Κύριος· ‹Λῦσον τὸ ὑπόδημα τῶν ποδῶν σου, ὁ γὰρ τόπος ἐν* εν f35 [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εφ 𝕻45ℵA,B,C [3%] NU ¦ ου D [for εν ω] ᾧ ἕστηκας γῆ ἁγία ἐστίν. 34 Ἰδὼν εἶδον τὴν κάκωσιν τοῦ λαοῦ μου τοῦ ἐν Αἰγύπτῳ, καὶ τοῦ στεναγμοῦ αὐτῶν ἤκουσα· καὶ κατέβην ἐξελέσθαι αὐτούς. Καὶ νῦν δεῦρο, ἀποστελῶ† αποστελω f35 [90%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ αποστειλω A,B,C,D [9%] NU ¦ αποστιλω ℵ [1%] σε εἰς Αἴγυπτον.›
35 »Τοῦτον τὸν Μωϋσῆν‡ μωυσην f35 ℵB,C,D [85%] OC,TR,CP,NU ¦ μωσην A [15%] HF,RP ὃν ἠρνήσαντο εἰπόντες, ‹Τίς σε κατέστησεν ἄρχοντα καὶ δικαστήν;›§ δικαστην f35 𝕻45A,B [87%] HF,RP,OC,TR,CP,NU ¦ 1 εφ ημας [10%] ¦ 1 εφ ημων ℵC,D [3%]—τοῦτον ὁ Θεὸς* θεος f35 𝕻45ℵA,C [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ 1 και B,D [4%] [NU] ἀρχηγὸν† αρχηγον f35 A [23%] ¦ αρχοντα 𝕻45ℵB,C,D [77%] HF,RP,OC,TR,CP,NU καὶ λυτρωτὴν ἀπέστειλεν‡ απεστειλεν f35 (C) [90%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ απεσταλκεν ℵA,B,D [10%] NU ἐν§ εν f35 ℵ [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ συν A,B,C,D [4%] NU χειρὶ ἀγγέλου τοῦ ὀφθέντος αὐτῷ ἐν τῇ βάτῳ. 36 Οὗτος ἐξήγαγεν αὐτούς, ποιήσας τέρατα καὶ σημεῖα ἐν γῇ Αἰγύπτῳ* αιγυπτω rell ¦ αιγυπτου D [10%] TR καὶ ἐν Ἐρυθρᾷ Θαλάσσῃ, καὶ ἐν τῇ ἐρήμῳ ἔτη τεσσαράκοντα.† τεσσαρακοντα f35 [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ τεσσερακοντα ℵA,B,C [3%] NU ¦ μ 𝕻45D [1%]
Israel’s rebellion
37 »Οὗτός ἐστιν‡ εστιν f35 D [65%] ¦ 1 ο ℵA,B,C [35%] HF,RP,OC,TR,CP,NU Μωϋσῆς§ μωυσης f35 ℵB,C,D [80%] OC,TR,CP,NU ¦ μωσης A [20%] HF,RP ὁ εἰπὼν* ειπων f35 [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ειπας ℵA,B,C,D [2%] NU τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ, ‹Προφήτην ὑμῖν ἀναστήσει Κύριος† κυριος f35 C [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,D [2%] NU ὁ Θεὸς ἡμῶν‡ ημων f35 [40%] HF,RP,CP ¦ υμων [55%] OC,TR ¦ — ℵA,B,C,D [5%] NU ἐκ τῶν ἀδελφῶν ὑμῶν, ὡς ἐμέ.›§ εμε f35 ℵA,B [85%] HF,RP,CP,NU ¦ 1 αυτου ακουσεσθε C(D) [15%] OC,TR (OC is in small print) 38 Οὗτός ἐστιν ὁ γενόμενος ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ ἐν τῇ ἐρήμῳ, μετὰ τοῦ ἀγγέλου τοῦ λαλοῦντος αὐτῷ ἐν τῷ Ὄρει Σινᾶ καὶ τῶν πατέρων ἡμῶν, ὃς ἐδέξατο λόγια* λογια f35 𝕻45ℵA,B,C [80%] HF,OC,TR,CP,NU ¦ λογον [20%] RP ζῶντα δοῦναι ἡμῖν· 39 ᾧ οὐκ ἠθέλησαν ὑπήκοοι γενέσθαι οἱ πατέρες ἡμῶν·† ημων rell ¦ υμων [12%] ἀλλ᾿‡ αλλ f35 [70%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ αλλα ℵA,B,C,D [30%] NU ἀπώσαντο καὶ ἐστράφησαν τῇ καρδίᾳ§ τη καρδια f35 [95%] HF,RP,OC ¦ ταις καρδιαις D [3%] CP,TR ¦ εν ταις καρδιαις 𝕻45(ℵ)A,B,C [2%] NU αὐτῶν εἰς Αἴγυπτον, 40 εἰπόντες τῷ Ἀαρών, ‹Ποίησον ἡμῖν θεοὺς οἳ προπορεύσονται ἡμῶν· ὁ γὰρ Μωϋσῆς* μωυσης f35 ℵB,C,D [80%] OC,CP,NU ¦ μωσης A [20%] HF,RP,TR οὗτος, ὃς ἐξήγαγεν ἡμᾶς ἐκ γῆς Αἰγύπτου—οὐκ οἴδαμεν τί γέγονεν† γεγονεν f35 D [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εγενετο ℵA,B,C [3%] NU αὐτῷ.› 41 Καὶ ἐμοσχοποίησαν ἐν ταῖς ἡμέραις ἐκείναις καὶ ἀνήγαγον θυσίαν τῷ εἰδώλῳ, καὶ εὐφραίνοντο‡ ευφραινοντο rell ¦ ηυφραινοντο D [20%] ἐν τοῖς ἔργοις τῶν χειρῶν αὐτῶν. 42 Ἔστρεψεν δὲ ὁ Θεὸς καὶ παρέδωκεν αὐτοὺς λατρεύειν τῇ στρατιᾷ τοῦ οὐρανοῦ, καθὼς γέγραπται ἐν Βίβλῳ τῶν Προφητῶν· ‹Μὴ σφάγια καὶ θυσίας προσηνέγκατέ§ προσηνεγκατε rell ¦ προσενεγκατε [2%] CP μοι ἐν τῇ ἐρήμῳ ἔτη τεσσαράκοντα,* εν τη ερημω ετη τεσσαρακοντα f35 (A) [20%] ¦ ~ 45 (τεσσερακοντα ℵC,NU) 123 (ℵC)D [80%] HF,RP,OC,TR,CP (NU) ¦ 4 τεσσερακοντα B οἶκος Ἰσραήλ; 43 Καὶ ἀνελάβετε τὴν σκηνὴν τοῦ Μολόχ, καὶ τὸ ἄστρον τοῦ θεοῦ ὑμῶν,† υμων f35 ℵA,C [90%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — B,D ¦ ημων [9%] Ῥεφφάν,‡ ρεφφαν f35 [50%] ¦ ρεφαν C [8%] CP ¦ ρεμφαν (D) [25%] HF,RP,OC,TR ¦ ραιφαν A [7%] NU ¦ ρομφα B [3%] ¦ ρομφαν ℵ ¦ ρεφραν [5%] ¦ several further spellings τοὺς τύπους οὓς ἐποιήσατε προσκυνεῖν αὐτοῖς· καὶ μετοικιῶ ὑμᾶς ἐπέκεινα Βαβυλῶνος.›
A dwelling for God
44 »Ἡ σκηνὴ τοῦ μαρτυρίου ἦν§ ην f35 ℵA,B,C [95%] HF,RP,OC,NU ¦ 1 εν D [5%] CP,TR τοῖς πατράσιν ἡμῶν ἐν τῇ ἐρήμῳ, καθὼς διετάξατο ὁ λαλῶν τῷ Μωϋσῇ* μωυση f35 ℵB,C(D) [85%] OC,CP,NU ¦ μωση A [15%] HF,RP,TR ποιῆσαι αὐτὴν κατὰ τὸν τύπον ὃν ἑωράκει·† εωρακει f35 ℵA,B,C [80%] HF,RP,OC,TR,CP,NU ¦ εωρακεν D [20%] 45 ἣν καὶ εἰσήγαγον, διαδεξάμενοι οἱ πατέρες ἡμῶν, μετὰ Ἰησοῦ ἐν τῇ κατασχέσει τῶν ἐθνῶν, ὧν ἔξωσεν ὁ Θεὸς ἀπὸ προσώπου τῶν πατέρων ἡμῶν, ἕως τῶν ἡμερῶν Δαυίδ·‡ Since most minuscules use a shortened form for ‘David’ (δαδ), the choice δαυιδ rell ¦ δαβιδ TR must be made on a different basis. 46 ὃς εὗρεν χάριν ἐνώπιον§ ενωπιον rell ¦ ενωπιων CP τοῦ Θεοῦ καὶ ᾐτήσατο εὑρεῖν σκήνωμα τῷ Θεῷ* θεω f35 A,C [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ οικω ℵB,D [5%] NU Ἰακώβ· 47 Σολομὼν δὲ ᾠκοδόμησεν† ωκοδομησεν f35 ℵA,C [99%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ οικοδομησεν B,D [1%] NU αὐτῷ‡ αυτω rell ¦ εαυτω C [15%] οἶκον. 48 Ἀλλ᾿ οὐχ ὁ Ὕψιστος ἐν χειροποιήτοις ναοῖς§ ναοις f35 [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C(D) [5%] NU κατοικεῖ, καθὼς ὁ προφήτης λέγει· 49 ‹Ὁ οὐρανός μοι θρόνος, ἡ δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου. Ποῖον οἶκον οἰκοδομήσετέ μοι,› λέγει Κύριος, ‹ἢ τίς τόπος τῆς καταπαύσεώς μου; 50 Οὐχὶ ἡ χείρ μου ἐποίησεν ταῦτα πάντα;›* ταυτα παντα f35 ℵB [87%] HF,RP,OC,TR,CP,NU ¦ ~ 21 A,C,D [13%]
Stephen attacks
51 »Σκληροτράχηλοι καὶ ἀπερίτμητοι τῇ καρδίᾳ† τη καρδια f35 [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ καρδιαις A,C,D [1%] NU ¦ καρδιας B ¦ ταις καρδιαις ℵ [3%] καὶ τοῖς ὠσίν, ὑμεῖς ἀεὶ τῷ Πνεύματι τῷ Ἁγίῳ ἀντιπίπτετε· ὡς οἱ πατέρες ὑμῶν, καὶ ὑμεῖς. 52 Τίνα τῶν προφητῶν οὐκ ἐδίωξαν οἱ πατέρες ὑμῶν; Καὶ ἀπέκτειναν τοὺς προκαταγγείλαντας περὶ τῆς ἐλεύσεως τοῦ Δικαίου, οὗ νῦν ὑμεῖς προδόται καὶ φονεῖς γεγένησθε·‡ γεγενησθε f35 [88%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εγενεσθε 𝕻45A,B [5%] NU ¦ εγενεσθαι ℵC,D [2%] ¦ γεγενεσθαι [5%] 53 οἵτινες ἐλάβετε τὸν νόμον εἰς διαταγὰς ἀγγέλων καὶ οὐκ ἐφυλάξατε.»
Stephen is martyred
54 Ἀκούοντες δὲ ταῦτα διεπρίοντο ταῖς καρδίαις αὐτῶν, καὶ ἔβρυχον τοὺς ὀδόντας ἐπ᾿ αὐτόν. 55 Ὑπάρχων δὲ πλήρης Πνεύματος Ἁγίου, ἀτενίσας εἰς τὸν οὐρανόν, εἶδεν δόξαν Θεοῦ καὶ Ἰησοῦν ἑστῶτα ἐκ δεξιῶν τοῦ Θεοῦ, 56 καὶ εἶπεν, «Ἰδού, θεωρῶ τοὺς οὐρανοὺς ἀνεῳγμένους§ ανεωγμενους f35 (D) [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ διηνοιγμενους ℵA(B)C [3%] NU καὶ τὸν Υἱὸν τοῦ Ἀνθρώπου ἐκ δεξιῶν ἑστῶτα τοῦ Θεοῦ.»* εστωτα του θεου rell ¦ ~ 231 OC 57 Κράξαντες δὲ φωνῇ μεγάλῃ, συνέσχον τὰ ὦτα αὐτῶν καὶ ὥρμησαν ὁμοθυμαδὸν ἐπ᾿ αὐτόν, 58 καὶ ἐκβαλόντες ἔξω τῆς πόλεως, ἐλιθοβόλουν. (Καὶ οἱ μάρτυρες ἀπέθεντο τὰ ἱμάτια† ιματια f35 [75%] HF,RP ¦ 1 αυτων ℵA,C,D [24%] OC,TR,CP,NU ¦ 1 εαυτων B παρὰ τοὺς πόδας νεανίου‡ νεανιου rell ¦ 1 του [10%] CP ¦ τινος D καλουμένου Σαύλου.) 59 Καὶ ἐλιθοβόλουν τὸν Στέφανον ἐπικαλούμενον καὶ λέγοντα, «Κύριε Ἰησοῦ, δέξαι τὸ πνεῦμά μου.» 60 Θεὶς δὲ τὰ γόνατα, ἔκραξεν φωνῇ μεγάλῃ, «Κύριε, μὴ στήσῃς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν ταύτην.»§ την αμαρτιαν ταυτην f35 ℵ [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 312 A,B,C,D [2%] NU Καὶ τοῦτο εἰπὼν ἐκοιμήθη. (Σαῦλος δὲ ἦν συνευδοκῶν τῇ ἀναιρέσει αὐτοῦ.)

*7:1 αρα f35 D [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [3%] NU

†7:2 ἁβρααμ f35 [50%] ¦ ἀβρααμ ℵA,B,C [50%] HF,RP,OC,TR,CP,NU

‡7:2 χαρραν rell ¦ χαραν D [20%] ¦ two other variants [1%]

§7:3 εκ f35 ℵA,C [99.5%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — B,D

*7:3 εις f35 [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ 1 την ℵA,B,C,D [3%] NU

†7:4 εν rell ¦ εις [35%] ¦ επι [1%]

‡7:4 χαρραν rell ¦ χαραν [18%] ¦ two other variants [1%]

§7:4 κακειθεν f35 ℵA,B,C [60%] HF,RP,OC,TR,CP,NU ¦ και εκειθεν [40%] CP ¦ κακει ην D

*7:4 μετωκισεν rell ¦ μετωκησεν D [45%] CP ¦ five other variants [5%]

†7:5 δουναι αυτην εις κατασχεσιν αυτω f35 ℵA [25%] ¦ ~ 15342 B,C,D [65%] HF,RP,OC,CP,NU ¦ ~ 512345 [5%] ¦ ~ 51342 [5%] TR

‡7:6 ουτως rell ¦ αυτω ℵ [10%] ¦ ουτος [1%]

§7:7 ω rell ¦ ο [10%]

*7:7 δουλευσωσιν f35 ℵB [95%] HF,OC,RP,TR,CP ¦ δουλευσουσιν A,C,D [5%] NU

†7:7 ειπεν ο θεος f35 D [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 231 ℵA,B,C [2%] NU

‡7:8 ουτως rell ¦ ουτος [18%]

§7:8 ο f35 D [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [4%] NU

*7:8 ο f35 [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C,D [4%] NU

†7:10 εξειλετο f35 [60%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εξειλατο (ℵ)A,B(C,D) [40%] NU

‡7:10 και f35 B,D [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ 1 εφ ℵA,C [4%] [NU]

§7:11 την γην αιγυπτου f35 (91%) HF,RP,OC,TR,CP ¦ 23 (4.6%) ¦ 1 αιγυπτον 𝕻45vℵA,B,C (3.9%) NU ¦ two other readings D (0.4%)

*7:11 ουχ rell ¦ ουκ CP

†7:11 ευρισκον f35 ℵA,C,D [87%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ηυρισκον B [13%] NU

‡7:12 σιτα f35 [90%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ σιτια ℵA(B)C(D) [4%] NU ¦ σιτον [6%]

§7:12 εν αιγυπτω f35 D [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εις αιγυπτον ℵA,B,C [2%] NU

*7:13 τω rell ¦ — ℵ [2%] CP ¦ το [1%]

†7:13 του f35 𝕻45D [98%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — (ℵA),B,C [2%]

‡7:14 ιακωβ τον πατερα αυτου f35 ℵA,B,C,D [20%] NU ¦ ~ 2341 [80%] HF,RP,OC,TR,CP

§7:14 αυτου f35 D [30%] OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [70%] HF,RP,NU

*7:14 εβδομηκοντα πεντε ψυχαις f35 [30%] CP ¦ ~ 312 ℵA,B,C [63%] HF,RP,OC,TR,NU ¦ ~ 31 και 2 [5%] ¦ 1 και 23 D [2%]

†7:15 κατεβη δε f35 B [94%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ και 1 ℵA,C [5%] NU ¦ 1 D [1%]

‡7:16 ο f35 [87%] HF,RP,TR ¦ ω ℵA,B,C,D [13%] OC,CP,NU

§7:16 εμμωρ f35 ℵA,B,C,D [33%] NU ¦ εμμορ [60%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εμορ [7%]

*7:16 του f35 D [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εν ℵB,C [4%] NU ¦ 1 εν A [1%]

†7:17 ωμοσεν f35 (96.5%) HF,RP,OC,TR,CP ¦ ωμολογησεν (ℵ)A,B,C (2.6%) NU ¦ επηγγειλατο 𝕻45D (0.9%) (A small number of MSS misspell the main variant as ωμωσεν or ομωσεν.)

‡7:18 αχρις f35 ℵA [98%] HF,OC,TR,CP ¦ αχρι B,C,D [2%] RP,NU

§7:18 ετερος f35 D [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ 1 επ αιγυπτον (ℵ)A,B,C [5%] [NU]

*7:18 ηδει rell ¦ ηδη [1%] CP ¦ ειδη [12%]

†7:19 ημων f35 A,C [98%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — ℵB,D [2%]

‡7:19 εκθετα τα βρεφη f35 𝕻45D [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 231 ℵA,B,C [3%] NU

§7:20 μωυσης f35 𝕻45ℵB,C,D [75%] OC,NU ¦ μωσης A [25%] HF,RP,TR,CP

*7:20 πατρος f35 A,B,C [92%] HF,RP,NU ¦ 1 αυτου D [8%] OC,TR,CP ¦ 1 μου ℵ

†7:21 εκτεθεντα δε αυτον f35 [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εκτεθεντος 2 αυτου ℵA,B,C(D) [4%] NU

‡7:21 ανειλετο f35 [25%] HF,RP ¦ 1 αυτον [60%] OC,TR,CP ¦ ανειλατο αυτον ℵA,B,C,D [15%] NU

§7:22 μωυσης f35 ℵB,C,D [90%] OC,CP,NU ¦ μωσης A [10%] HF,RP,TR

*7:22 παση f35 B,D [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εν 1 ℵA,C [2%] [NU]

†7:22 λογοις rell ¦ λογω [10%]

‡7:22 και f35 ℵA,B,C,D [65%] HF,RP,CP,NU ¦ 1 εν [35%] OC,TR (OC is in small print)

§7:22 εργοις f35 [95%] HF,RP,OC,TR ¦ 1 αυτου ℵA,B,Cv [5%] CP,NU

*7:23 τεσσαρακονταετης f35 [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ τεσσερακονταετης ℵA,B,C [3%] NU

†7:23 επι rell ¦ εις [2%] OC

‡7:24 εποιησεν rell ¦ εποιησατο OC

§7:25 αυτου f35 A,D [98%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — ℵB,C [2%]

*7:25 αυτοις σωτηριαν f35 [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 21 ℵA,B,C,D [3%] NU

†7:26 συνηλασεν f35 A [92%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ συνηλλασσεν ℵB,C,D [3%] NU ¦ συνηλλασεν [5%]

‡7:26 υμεις f35 [92%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C,D [8%] NU

§7:26 αδικειτε (ℵ) rell ¦ αδικητε [20%] ¦ αδικειται C(D) [2%]

*7:27 τουτον f35 [20%] ¦ αυτον ℵA,B,C,D [80%] HF,RP,OC,TR,CP,NU (The demonstrative is more emphatic, this being the crucial point of comparison Stephen will make later. It is repeated four times in verses 35-37.)

†7:27 ημας f35 D [60%] HF,RP,TR,CP ¦ ημων ℵA,B,C [40%] OC,NU

‡7:28 χθες τον αιγυπτιον f35 [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 231 A [2%] ¦ εχθες 23 ℵB,C [2%] NU ¦ αιχθες 23 D

§7:29 μωσης f35 A [45%] HF,RP,TR,CP ¦ μωυσης ℵB,C(D) [55%] OC,NU

*7:30 τεσσαρακοντα f35 [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ τεσσερακοντα ℵA,B,C [2%] NU

†7:30 κυριου f35 D [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [2%] NU

‡7:31 μωσης f35 A [38%] HF,RP,TR ¦ μωυσης ℵB,C,D [62%] OC,CP,NU

§7:31 εθαυμασεν f35 A,B,C [25%] TR ¦ εθαυμαζεν ℵD [75%] HF,RP,OC,CP,NU

*7:31 προς αυτον f35 C [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,D [4%] NU

†7:32 ο θεος f35 [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [5%] NU ¦ 2 D

‡7:32 ο θεος f35 [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C [5%] NU ¦ 2 D

§7:32 μωυσης f35 ℵB,C,D [80%] OC,CP,NU ¦ μωσης A [20%] HF,RP,TR

*7:33 εν f35 [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εφ 𝕻45ℵA,B,C [3%] NU ¦ ου D [for εν ω]

†7:34 αποστελω f35 [90%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ αποστειλω A,B,C,D [9%] NU ¦ αποστιλω ℵ [1%]

‡7:35 μωυσην f35 ℵB,C,D [85%] OC,TR,CP,NU ¦ μωσην A [15%] HF,RP

§7:35 δικαστην f35 𝕻45A,B [87%] HF,RP,OC,TR,CP,NU ¦ 1 εφ ημας [10%] ¦ 1 εφ ημων ℵC,D [3%]

*7:35 θεος f35 𝕻45ℵA,C [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ 1 και B,D [4%] [NU]

†7:35 αρχηγον f35 A [23%] ¦ αρχοντα 𝕻45ℵB,C,D [77%] HF,RP,OC,TR,CP,NU

‡7:35 απεστειλεν f35 (C) [90%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ απεσταλκεν ℵA,B,D [10%] NU

§7:35 εν f35 ℵ [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ συν A,B,C,D [4%] NU

*7:36 αιγυπτω rell ¦ αιγυπτου D [10%] TR

†7:36 τεσσαρακοντα f35 [96%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ τεσσερακοντα ℵA,B,C [3%] NU ¦ μ 𝕻45D [1%]

‡7:37 εστιν f35 D [65%] ¦ 1 ο ℵA,B,C [35%] HF,RP,OC,TR,CP,NU

§7:37 μωυσης f35 ℵB,C,D [80%] OC,TR,CP,NU ¦ μωσης A [20%] HF,RP

*7:37 ειπων f35 [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ειπας ℵA,B,C,D [2%] NU

†7:37 κυριος f35 C [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,D [2%] NU

‡7:37 ημων f35 [40%] HF,RP,CP ¦ υμων [55%] OC,TR ¦ — ℵA,B,C,D [5%] NU

§7:37 εμε f35 ℵA,B [85%] HF,RP,CP,NU ¦ 1 αυτου ακουσεσθε C(D) [15%] OC,TR (OC is in small print)

*7:38 λογια f35 𝕻45ℵA,B,C [80%] HF,OC,TR,CP,NU ¦ λογον [20%] RP

†7:39 ημων rell ¦ υμων [12%]

‡7:39 αλλ f35 [70%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ αλλα ℵA,B,C,D [30%] NU

§7:39 τη καρδια f35 [95%] HF,RP,OC ¦ ταις καρδιαις D [3%] CP,TR ¦ εν ταις καρδιαις 𝕻45(ℵ)A,B,C [2%] NU

*7:40 μωυσης f35 ℵB,C,D [80%] OC,CP,NU ¦ μωσης A [20%] HF,RP,TR

†7:40 γεγονεν f35 D [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εγενετο ℵA,B,C [3%] NU

‡7:41 ευφραινοντο rell ¦ ηυφραινοντο D [20%]

§7:42 προσηνεγκατε rell ¦ προσενεγκατε [2%] CP

*7:42 εν τη ερημω ετη τεσσαρακοντα f35 (A) [20%] ¦ ~ 45 (τεσσερακοντα ℵC,NU) 123 (ℵC)D [80%] HF,RP,OC,TR,CP (NU) ¦ 4 τεσσερακοντα B

†7:43 υμων f35 ℵA,C [90%] HF,RP,OC,TR,CP[NU] ¦ — B,D ¦ ημων [9%]

‡7:43 ρεφφαν f35 [50%] ¦ ρεφαν C [8%] CP ¦ ρεμφαν (D) [25%] HF,RP,OC,TR ¦ ραιφαν A [7%] NU ¦ ρομφα B [3%] ¦ ρομφαν ℵ ¦ ρεφραν [5%] ¦ several further spellings

§7:44 ην f35 ℵA,B,C [95%] HF,RP,OC,NU ¦ 1 εν D [5%] CP,TR

*7:44 μωυση f35 ℵB,C(D) [85%] OC,CP,NU ¦ μωση A [15%] HF,RP,TR

†7:44 εωρακει f35 ℵA,B,C [80%] HF,RP,OC,TR,CP,NU ¦ εωρακεν D [20%]

‡7:45 Since most minuscules use a shortened form for ‘David’ (δαδ), the choice δαυιδ rell ¦ δαβιδ TR must be made on a different basis.

§7:46 ενωπιον rell ¦ ενωπιων CP

*7:46 θεω f35 A,C [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ οικω ℵB,D [5%] NU

†7:47 ωκοδομησεν f35 ℵA,C [99%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ οικοδομησεν B,D [1%] NU

‡7:47 αυτω rell ¦ εαυτω C [15%]

§7:48 ναοις f35 [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ — ℵA,B,C(D) [5%] NU

*7:50 ταυτα παντα f35 ℵB [87%] HF,RP,OC,TR,CP,NU ¦ ~ 21 A,C,D [13%]

†7:51 τη καρδια f35 [95%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ καρδιαις A,C,D [1%] NU ¦ καρδιας B ¦ ταις καρδιαις ℵ [3%]

‡7:52 γεγενησθε f35 [88%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ εγενεσθε 𝕻45A,B [5%] NU ¦ εγενεσθαι ℵC,D [2%] ¦ γεγενεσθαι [5%]

§7:56 ανεωγμενους f35 (D) [97%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ διηνοιγμενους ℵA(B)C [3%] NU

*7:56 εστωτα του θεου rell ¦ ~ 231 OC

†7:58 ιματια f35 [75%] HF,RP ¦ 1 αυτων ℵA,C,D [24%] OC,TR,CP,NU ¦ 1 εαυτων B

‡7:58 νεανιου rell ¦ 1 του [10%] CP ¦ τινος D

§7:60 την αμαρτιαν ταυτην f35 ℵ [98%] HF,RP,OC,TR,CP ¦ ~ 312 A,B,C,D [2%] NU

© 2020 Wilbur N. Pickering