NA KESANINA PAPI
NA TAOVIA TSAPAKAE
(1 KINGS)
Na Vuresi Makaliani Na Omea Ara Marea Tana Papi Iani
Tana Kesanina Papi na Taovia Tsapakae ara turupatuna babâ tana rongona niqira aqo igira na taovia tsapakae tana Israel, ma na turupatu ia e tuturiga mai nogo i laona kaira ruka nina papi A Samuel. Me tangomana ke tavota tolu tana butona na turupatu tana papi iani:
1) kalina a Solomon e adidatoa nina aqo a David na tamana, me lia na taovia tsapakae tana Israel ma na Juda, ma na turupatuna na mateana a David,
2) na turupatu tana rongona nina aqotagao a Solomon ma na omea sui aia e naugira, me putsikae bâ goto tana rongona nina aqo loki sosongo na logoana na Vale Tabu i Jerusalem;
3) ma na turupatu tana rongona kalina e tavota ruka na vera me pipi butona e tamanina nina taovia tsapakae segeni, ma niqira aqo igira na taovia tsapakae tsau mai tana levugana na siu sangavulu ngalitupa idavia na botsaana a Iesu Kristo.
Mi laona kaira ruka na papi Na Taovia Tsapakae igita a reia laka kalina kesa na taovia tsapakae migira sui nina tinoni ara totukakai i konina God mara muridoua na gokona, tana tagu vaga ia e totu na goto ma na rago i laona na veraqira. Mi kalina igira ara petsakoe vania God mara piloligi tania, mara ba samasama vanigira na god peropero, mi tana e laba na tagu seko vanigira. Migira sui na taovia tsapakae ara tagao tana Israel ara sasi sui mara raqa sasiligira niqira tinoni. Migira moa visana na taovia tsapakae ara tagao tana Juda ara tagao dou, me visana ara raqa sasiligira moa niqira tinoni.
Me putsikae bâ i laona Na Kesanina Papi na Taovia Tsapakae e totu na turupatu tana rongoqira igira nina propete na Taovia, igira nogo na mane ara malagai na goko tana asana God mara gini parovatavigira na tinoni kara laka na samasama vaniaqira na god peropero ma kara laka goto na peamangana God. Me tangi loki bâ na asana a Elija ma na turupatuna nina vaipetsakoegi kolugira nina manetabu Baal, aia kesa na god peropero (Lova 18).
Na Omea Ara Marea Tana Papi Iani
Na susuina nina aqotagao a David 1:1–2:12
A Solomon e lia na taovia tsapakae 2:13-46
Nina aqotagao a Solomon 3:1–11:43
a. Na tuturigana nina aqotagao 3:1–4:34
b. Na logoana na Vale Tabu 5:1–8:66
c. Na susuina nina aqotagao 9:1–11:43
E tavota ruka na vera 12:1–22:53
a. Niqira petsakoe igira na puku tana Israel 12:1–14:20
b. Igira na taovia tsapakae ni Juda mi Israel 14:21–16:34
c. A Elija na Propete 17:1–19:21
d. A Ahab na taovia tsapakae ni Israel 20:1–22:40
e. A Jehosapat ni Juda ma Ahasia ni Israel 22:41-53
1
Kalina e Tuqatuqa Nogo a David Na Taovia Tsapakae
1 Mi kalina, e tuqatuqa sosongo nogo a David, me atsa moa ti igira nina maneaqo kara pologinia na polo na tsatsavu maia e tau goto vatsangia ke papara na konina. 2 Te igira nina tinoni sasanga ara tsarivania, “Taovia, ko tamivanigami ma kami ba lavea ke kesa na daki vaolu ke mai totu kolugo eni me ke aragodougo. Maia nogo ke tsaro kolugo igoe gana ke gini paparasigo.” 3 Me tamidou a David, te igira ara tû mara bâ i laona na Israel popono na laveana kesa na daki vaolu. Mi Sunem ti ara ba reia kesa na baka daki ko Abisag na soana, aia e rereidou sosongo mara adi bâ vania na taovia tsapakae. 4 Maia ko Abisag na daki laka dou sosongo, me mai me totu kolua na taovia tsapakae me aragodoua. Maia a David e tau goto vano sasi kolua.
A Adonija e Ngao Segenina Ke Taovia Tsapakae
5 A Absalom na idana dalena a David e mate sui nogo, maia Adonija na rukanina ka daleqira a David ma ko Hagit. Aia na mane uluvao laka sosongo me ngao sosongolia ke tugua na tamana me ke lia na taovia tsapakae. Maia e tû me vangaraugira visana na terê na vailabu ma nina ose, me viligira ara tsege sangavulu nina mane susuliga kara dulikolua. 6 Ma na tamana e rei lea me tau goto veisuâ matena gua aia e nauvaganana ia. 7 Maia Adonija e bâ me goko kolua a Joab na dalena ko Seruia, me goko kolugotoa a Abiatar na manetabu, mi kaira sui ara ka tabevania nina papada. 8 Mi tugira moa a Sadok na manetabu, ma Benaia na dalena a Jehoiada, ma Natan na propete, ma Simei, ma Rei, migira goto nina mane matali a David, ara tu tau sanga na tabeana nina papada a Adonija.
9 Ma kesa dani, ma Adonija e tû me naua kesa na savori-kodoputsa na sipi ma na buluka mane ma na dalena buluka paquru dou tana kelana kesa na vatu ara soaginia na Vatu Muata i ligisana na vuravura ni Enrogel. Maia e soamaigira sui igira na dalena mane tavosi a David na taovia tsapakae, migira goto nina mane sasanga na taovia tsapakae igira ara talu tana puku konina a Juda, kara mai ma kara sanga na ganiana na turina na omea ara gini kodoputsa. 10 Maia e tau goto vailivutugira a Solomon na tasina savusavu, se a Natan na propete, se a Benaia, se igira goto nina mane matali na taovia tsapakae.
Ara Molokaea a Solomon Ke Lia na Taovia Tsapakae
11 Maia Natan e tû me ba reia ko Batseba na tinana a Solomon me veisuâ, “?Laka o tau vati rongomia moa igoe laka a Adonija na dalena ko Hagit e molokae segenina me lia nogo na taovia tsapakae? !Maia David na taovia tsapakae e tau lelê goto donaginia laka aia e naua na omea vaga ia! 12 Me ti vaga igoe o ngaoa kamu ka tau mate kagamu igoe ma Solomon na dalemu, mo ko nau saikesalia na omea inau sauba kau tsaria vanigo. 13 Kalina tsotsodo nogo ia ko vano saviliu i konina a David na taovia tsapakae mo ko veisuâ vaganana ni, ‘?Taovia, laka igoe o tau vati vatsa moa vaniau tana asana na Taovia laka a Solomon na dalequ inau aia nogo ke tugugo igoe me ke lia na taovia tsapakae? ?Me koegua vaga ti a Adonija e ba lia goto na taovia tsapakae?’ ” 14 Me goko babâ moa a Natan me tsarivania, “Mi kalina igoe ko gogoko kolua moa a David na taovia tsapakae, minau sauba kau sage bâ ma kau tabevanigo nimu turupatu igoe.”
15 Maia ko Batseba e vano me ba reia na taovia tsapakae aia e tsatsaro i nigena. Maia e tuqatuqa sosongo nogo, maia ko Abisag na baka daki ni Sunem e aragoa. 16 Maia ko Batseba e tsuporu i matana na taovia tsapakae, maia David e veisuâ, “?Nagua o ngaoa igoe?”
17 Ma ko Batseba e gokovisu me tsarivania, “Taovia, igoe o gini vatsa vaniau nogo tana asana na Taovia nimu God laka a Solomon na dalequ ke lia na taovia tsapakae na tugumu igoe. 18 Mi kalina ia aia Adonija e molokae segenina me lia nogo na taovia tsapakae, migoe o tau lelê goto donaginia laka aia e naua na omea vaga ia. 19 Maia e naunogoa kesa na savori-kodoputsa danga na buluka mane ma na sipi ma na dalena buluka paquru dou, me soamaigira sui na dalemu igoe, maia goto a Abiatar na manetabu, ma Joab niqira taovia na alaala nimu mane vaumate kara ba sanga na mutsa kuluana, maia moa a Solomon na dalemu e tau vailivua ke ba sanga. 20 Taovia, igira sui na tinoni ni Israel ara pitugo igoe ko tsarivulagi vanigira laka asei manana ia sauba ke tugugo igoe me ke lia na taovia tsapakae. 21 Me ti vaga igoe ko tau nauvaganana ia, mi kalina tsotsodo igoe ko mate me sauba kara matesikagami inau ma na dalequ.”
22 Maia ko Batseba e gogoko moa kalina a Natan e ba laba tana valena na taovia tsapakae. 23 Mara tsarivania na taovia tsapakae laka a Natan na propete e mailaba i tana, ma Natan e sage bâ tana voki me tsuporu tsuna i matana na taovia tsapakae. 24 Me tsarivania, “?Taovia, laka igoe o tsarivulaginogoa laka aia Adonija ke tugugo igoe me ke lia na taovia tsapakae? 25 Mi dani eni nogo aia e vano me naua kesa na savori-kodoputsa danga na buluka mane ma na sipi ma na dalena buluka paquru dou. Me soatugira sui na dalemu mane, ma Joab niqira taovia na alaala nimu mane vaumate, maia goto a Abiatar na manetabu, mi kalina ia mi tana igira ara mutsamutsa kolua mara gugu loki mara tsaria, ‘!Ke mauri oka a Adonija nida Taovia Tsapakae!’ 26 Maia e tau saikesa goto vailivuau inau, taovia, se a Sadok na manetabu, ma Benaia, ma Solomon. 27 ?Me laka igoe taovia o tabenogoa na omea sui vaga girani, mo tau lelê goto tsarivanigira nimu tinoni sasanga laka asei ke tugugo me ke lia na taovia tsapakae?”
28 Mi tana, ma David na taovia tsapakae e tsaria, “Kamu soâ ko Batseba me ke sagemaitugua.” Maia e sagemai me tû i matana. 29 Ma David e tsarivania ko Batseba, “Inau au vekevanigo tana asana na Taovia mamauri, aia nogo e maurisiau tanigira na omea seko sui ara gadoviau inau, 30 laka i dani eni nogo sauba kau manalia na veke au naunogoa vanigo tana asana na Taovia na God ni Israel, laka aia nogo a Solomon na dalemu igoe ke tuguau inau me ke lia na taovia tsapakae.”
31 Ma ko Batseba e tsuporu tsuna me tsaria, “!Ke mauri oka niqu taovia aia David na taovia tsapakae na dani ma na dani!”
32 Mi tana, ma David na taovia tsapakae e soamaitugira a Sadok ma Natan ma Benaia. Mi kalina ara tu mailaba i konina 33 maia e tsarivanitugira, “Kamu tu adigira niqu mane sasanga kolutugamu, ma kamu tu molovania a Solomon na dalequ ke sage i gotuna niqu asi, ma kamu dulikolu tsuna bâ tana kô vuravura i Gihon. 34 Mi tana ti kaira a Sadok ma Natan kara ka ninaginia na oela me ke lia na taovia tsapakae ni Israel. Mi muri ma kamu uvia na tavuli ma kamu gugudato ma kamu tsaria, ‘!Ke mauri oka a Solomon na taovia tsapakae!’ 35 Ma kamu dulikoluvisumaia ieni kalina aia ke mai totu tana niqu sasana na totukae inau. Maia sauba ke tuguau inau me ke lia na taovia tsapakae, rongona aia nogo au vilinogoa inau ke tagao vanigira popono na Israel ma na Juda.”
36 Ma Benaia e tsarivania, “Sauba ke laba vaga nogo o tsaria igoe, maia na Taovia nimu God aia nogo ke manalia. 37 Au nongia na Taovia God aia e totu kolugo igoe taovia, ke totu goto konina a Solomon, maia ke naua me ke tangi loki goto bâ nina aqotagao a Solomon liusia nimu aqotagao igoe.”
38 Vaga ia, mi tugira a Sadok, ma Natan, ma Benaia, migira nina mane matali na taovia tsapakae ara tu molokaea a Solomon i kelana nina asi a David na taovia tsapakae, mara tu dulikolua mara tu vano i tana kô vuravura ni Gihon. 39 Mi tana a Sadok e adia na tosu na oela na olive i laona, aia e adinogoa tana valepolo i tana e totu na Taovia, me tû me ninaginia a Solomon. Mara uvia na tavuli migira sui na tinoni ara gugudato mara tsaria, “!Ke mauri oka a Solomon na taovia tsapakae!” 40 Migira sui ara tsarimurina visutugua mara gugudato tana magemage mara taia niqira itai tatangi, mara galaleleo loki me tugua ke gini kakasisi popono na kao.
41 Me varangi nogo kara sui na mutsa a Adonija migira sui aia e soamaigira kara sanga na mutsa koluana, kalina igira ara rongomia na leleo loki. Mi kalina a Joab e rongomia na tatangina na tavuli maia e veisuagira, “?Ma nagua rongona na galaleleo loki vaga sagata e laba i laona na verabau ia?” 42 Me tau vati goko sui moa a Joab, ma Jonatan na dalena a Abiatar na manetabu e mailaba i koniqira. Ma Adonija e tsarivania, “Ko sagemai ieni. Igoe kesa na mane dou, me tau utu ko adimai vanigami kesa na turupatu dou.”
43 Ma Jonatan e gokovisu me tsarivania, “Tagara taovia, aia a David na taovia tsapakae e molokaenogoa a Solomon ke tugua me ke lia na taovia tsapakae. 44 Maia e molovanotugira a Sadok, ma Natan, ma Benaia, migira nina mane matali kara dulikolua. Mi tugira ara tu molokaea i kelana nina asi segeni nogo a David na taovia tsapakae. 45 Mara tu dulikoluvanoa tana kô vuravura ni Gihon, mi tana mi kaira a Sadok ma Natan ara ka ninaginia na oela maia a Solomon e lia nogo na taovia tsapakae. Mi muri mara visutugua i laona na verabau, mara gugudato tana magemage migira na tinoni sui ara galaleleo loki sosongo. Maia nogoria na galaleleo ia igamu amu vasini rongomia. 46 Mi kalina ia maia Solomon e lia nogo na taovia tsapakae. 47 Me kesa goto bâ na omea, igira nina mane sasanga na taovia tsapakae ara bâ sage i valena, mara tsuporu vania a David na taovia tsapakae mara tsarivania, ‘Na Taovia nimu God ke naua me ke tangiloki bâ na rongona a Solomon liusigo igoe, ma nina aqotagao a Solomon ke dou bâ liusia nimu aqo igoe.’ Mi tana ma David na taovia tsapakae e totu moa i nige me tsuporu tana samasama 48 me nonginongi vaga iani, ‘Ka tsonikaea na Taovia na God ni Israel, rongona i dani eni nogo aia e molokaea kesa na dalequ ke tuguau inau me ke lia na taovia tsapakae, me tamivaniau kau mauri tsau kalina au reiginia na mataqu segeni nogo!’ ”
49 Mi tana migira na tinoni ara totukolua a Adonija tana mutsa ara viri matagu, mara tû sui, mara vano pipi kesa tana nina sautu segeni. 50 Ma Adonija e mataguni sosongolia a Solomon, te aia e ba sage i laona na Valepolo i tana e totu na Taovia, me tatango kakai tana gai tutû tana tsukena na belatabu.*1:50 “na tsukena na belatabu” Tana vati tsukena na belatabu ara tudato na gai tetelo ara rerei vaga moa na gonana na buluka. Ti vaga asei ke bâ tatango tana me utu moa kara matesia. 51 Mara bâ visana mara turupatuna vania a Solomon laka aia Adonija e mataguni sosongolia, me laka e ba tatango kakai tana gai tudato tana tsukena na belatabu me tsaria, “Ke vatsa vaniau talu a Solomon na taovia tsapakae laka ke tau labumatesiau.”
52 Ma Solomon e tsaria, “Me ti vaga ke goto manana nina sasaga vaniau inau, me utu lelê goto kau pelea ke kesa na kokolina na ivuna tana lovana; me ti vaga aia ke tau mana vaniau, me sauba nomoa ke mate.” 53 Maia Solomon e molovanogira visana kara adiamaia a Adonija. Migira ara bâ mara adiamaia a Adonija tania na belatabu. Maia Adonija e mailaba me tsuporu tsuna i matana na taovia tsapakae. Maia na taovia tsapakae e tsarivania, “E dou, mi kalina ia ko visu i veramu.”
*1:50 1:50 “na tsukena na belatabu” Tana vati tsukena na belatabu ara tudato na gai tetelo ara rerei vaga moa na gonana na buluka. Ti vaga asei ke bâ tatango tana me utu moa kara matesia.